Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 maja 2023 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący – Sędzia Sądu Okręgowego Magdalena Balion – Hajduk

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 11 maja 2023 r. w G.

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej w B.

przeciwko U. C.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Zabrzu

z dnia 4 października 2022 r., sygn. akt I C 295/21

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki 450 (czterysta pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

SSO Magdalena Balion – Hajduk

Sygn. akt. III Ca 43/23

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Zabrzu wyrokiem z 4 października 2022r. uchylił nakaz zapłaty w postepowaniu nakazowym wydany w sprawie I Nc 2119/20, oddalił powództwo (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowej w B., przeciwko U. C. o zapłatę 1 565 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 26 sierpnia 2020 roku oraz zasądził na rzecz pozwanej koszty procesu.

Sąd Rejonowy ustalił, że 27 kwietnia 2020 roku pozwana U. C. zawarła z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. działającą na podstawie pełnomocnictwa w imieniu i na rzecz Finanse dla każdego A-Z spółki z ograniczona odpowiedzialnością z siedzibą w B. umowę pożyczki gotówkowej nr 308/12/232/04/20 na kwotę 1 491 złotych, na podstawie której zobowiązała się zwrócić pożyczkodawcy kwotę 1 574 złotych. Całkowity koszt pożyczki zamykał się w kwocie 83,50 złotych. Pozwana zobowiązała się do zwrotu kwoty pożyczki wraz z kosztami do dnia 25 maja 2020 roku, w tym 137 złotych tytułem prowizji. W umowie zastrzeżono, ze dodatkowe zabezpieczenie pożyczki nie jest wymagane.

W tym samym dniu, to jest 27 kwietnia 2020 roku pozwana zawarła z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. działającą na podstawie pełnomocnictwa w imieniu i na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej z siedzibą w B. umowę zlecenia nr (...). Zgodnie z jej postanowieniami pozwana oświadczyła, że w dniu 27 kwietnia 2020 roku zawarła umowę pożyczki nr (...) z pożyczkodawcą Finanse dla każdego A-Z spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B., która to umowa zawarta została na okres do dnia 25 maja 2020 roku. Pozwana na podstawie umowy zleciła zleceniobiorcy poręczyć za swoje zobowiązania wynikające z wyżej opisanej umowy pożyczki. Zleceniobiorca oświadczył, że przyjmuje zlecenie. Pozwana zobowiązała się także zapłacić zleceniobiorcy wynagrodzenie w wysokości 291 złotych, w dniu zawarcia gotówką, a zleceniobiorca pokwitował odbiór tego wynagrodzenia. W przypadku gdyby pozwana nie uregulowała swojego zobowiązania względem pożyczkodawcy, spłaty tego zadłużenia miał dokonać zleceniobiorca w 14 dniu opóźnienia. Zleceniobiorca miał zawiadomić pozwaną o spłacie zobowiązania i wezwać pozwaną do zapłaty. Jako zabezpieczenie roszczeń zleceniobiorcy pozwana zobowiązała się wystawić weksel in blanco.

Pismem z dnia 7 sierpnia 2020 roku powódka bezskutecznie wezwała pozwaną do wykupu weksla.

W okresie poprzedzającym zawarcie umowy 4 marca 2020 roku pozwana znajdowała się w stanie umożliwiającym swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli.

Sąd Rejonowy wskazał, że powódka wywodziła pierwotnie swoje roszczenie z weksla podpisanego przez pozwaną. Zobowiązanie wekslowe ma charakter abstrakcyjny, zatem zachowuje ono swą ważność niezależnie od przyczyn, które spowodowały jego powstanie. Umieszczenie na wekslu podpisu stanowi wyłączną przyczynę i podstawę zobowiązania wekslowego osoby podpisującej. Uwzględniając jednak treść wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 13 września 2018 roku, sygn. C-176/17, Sąd I instancji zobowiązał stronę powodową do złożenia umowy zawartej z pozwaną, na zabezpieczenie wykonania której został wystawiony załączony do pozwu weksel. Treść pozwu i załączonych dokumentów wskazywała, że pozwanej przysługuje status konsumenta, co obligowało Sąd do zbadania podstaw dochodzonego roszczenia.

Sąd Rejonowy uznał, że zawarta umowa zlecenia jest nieważna na podstawie art. 58 § 1 i § 2 k.c. Postanowienia zawarte w umowie zlecenia mają na celu obejście prawa (przepisu art. 481 § 2 ¹ k.c. o odsetkach maksymalnych za opóźnienie) oraz są sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Sąd wskazał na ścisły związek pomiędzy umowami pożyczki numer (...) oraz umową zlecenia numer (...). Obydwie zostały podpisane w tym samym dniu. Oznaczenia numeryczne umów wskazują, że każdorazowe zawarcie umowy pożyczki wiąże się z jednoczesnym zawarciem umowy zlecenia. Następuje to w ramach zorganizowanej działalności gospodarczej, w której uczestniczą podmioty powiązane ze sobą osobowo, co jak podkreślił Sąd I instancji jest Sądowi wiadome jest z urzędu, mając w tym na uwadze powszechny dostęp do rejestrów, w tym Krajowego Rejestru Sądowego. W konsekwencji przewidziane w umowie zlecenia, stanowiącej w istocie poręczenie, postanowienie przewidujące obowiązek uiszczenia na rzecz zleceniobiorcy wynagrodzenia w dniu zawarcia umowy, które pobrane zostało z kwoty otrzymanej z umowy pożyczki zawartej w tym samym dniu, stanowi obejście przepisów ustawy o kredycie konsumenckim, tym bardziej, że w składach organów pożyczkodawcy i zleceniobiorcy zachodzą ścisłe powiązania osobowe. Nadto zarówno umowa pożyczki, jak i umowa zlecenia zostały przedłożone pozwanej do podpisania w tym samym momencie i stanowią wzorzec umowy podpisanej dodatkowo w imieniu pożyczkodawcy i zleceniobiorcy przez tę sama osobę. Sąd Rejonowy ocenił, że wynagrodzenie zleceniobiorcy, w istocie stanowiło źródło dodatkowego zysku ściśle związanego z udzieleniem pożyczki i niezwróceniem jej w terminie, a umowa zlecenia uznana została za zmierzającą do obejścia przepisu o odsetkach maksymalnych za opóźnienie w terminowym wykonaniu zobowiązania. Umowa pożyczki nie wymagała żadnego zabezpieczenia, a przedłożono pozwanej do podpisu umowę zlecenia, przy czym ani umowa zlecenia ani umowa pożyczki nie przewidywała postanowień dotyczących zwolnienia z długu pozwanej w razie wykonania zobowiązania z umowy pożyczki przez zleceniobiorcę, zaś zapisy umowy zlecenia, o braku konieczności poinformowania pozwanej o dokonanej przez zleceniobiorcę spłacie umożliwiłyby dochodzenie od pozwanej zarówno zapłaty z umowy pożyczki, i odrębnie z umowy zlecenia. Konsumenta można obciążyć jedynie tymi opłatami, które powinny rekompensować poniesione koszty związane z zawarciem umowy, ekonomicznie uzasadniony zysk w postaci odsetek, a także rekompensować koszty związane z nienależytą realizacją umowy przez pozwaną. Nie powinny one natomiast stanowić dla powoda dodatkowego, nieuzasadnionego poniesionymi kosztami zysku.

Powódka w apelacji zarzuciła błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu przez Sąd I instancji, że zawarta umowa zlecenia miała na celu obejście przepisów prawa oraz przyjęciu, że powódka nie udowodniła wysokości dochodzonego roszczenia, pomimo że w skład materiału dowodowego Sąd dopuścił weksel własny in blanco, umowy pożyczki, zlecenia oraz wezwanie do wykupu weksla. Powódka wniosła o zmianę wyroku i zasądzenie roszczenia w całości oraz zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Pozwana wniosła o oddalenie apelacji jako bezzasadnej i zasądzenie na swoją rzecz kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy i przyjętą przez ten sąd podstawę prawną i unikając zbędnych powtórzeń przyjmuje je za własne.

Sąd Rejonowy ustalił w sprawie stan faktyczny w oparciu o zebrane dowody, a ich ocena mieści się w dyrektywie zawartej w art. 233 § 1 k.p.c. Sąd I instancji wskazał fakty, które uznał za udowodnione i dowody, na których się oparł. Ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy nie naruszają reguł wynikających z doświadczenia życiowego i zasad logiki. Sąd odwoławczy nie znajduje podstaw do ich korygowania.

Zgodnie z art. 58 § 1 i § 2 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. W niniejszej sprawie Sąd rejonowy prawidłowo ocenił, że zawarta przez strony umowa zlecenia jest w istocie umową poręczenia.

Zgodnie z art. 876 § 1 k.c. przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał.

W przedmiotowej umowie powódka zobowiązała się zapłacić za pozwaną kwotę pożyczki wynikającą z umowy zawartej w tym samym dniu to jest 27 kwietnia 2020 roku z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w B. i dodatkowo zapłacić powódce wynagrodzenie w wysokości 291 zł. Bezspornym jest, że wynagrodzenie to zostało od razu pobrane z umowy pożyczki. Sąd Rejonowy prawidłowo ocenił, iż przy zapisy tej umowy stanowią obejście przepisów prawa o maksymalnej wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie, a także stanowią źródło dodatkowego nieuzasadnionego zysku związanego z zawarciem umowy pożyczki. Co więcej umowa pożyczki nie wymagała żadnego zabezpieczenia, a mimo to w tym samym dniu przedłożono pozwanej dodatkowo umowę zlecenia, która faktycznie stanowi poręczenie. Takie zachowanie należy ocenić również jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, sprzeczne z zasadami uczciwego obrotu i lojalności wobec konsumenta.

Sąd Okręgowy, mając powyższe na uwadze , na mocy art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako nieuzasadnioną. O kosztach postępowania odwoławczego orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., a złożyło się na nie wynagrodzenie pełnomocnika pozwanej w kwocie 450 zł.

SSO Magdalena Balion – Hajduk