Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 kwietnia 2023 roku

Sąd Rejonowy w Gdyni I Wydział Cywilny

w składzie: Przewodniczący: Sędzia Sławomir Splitt

Protokolant: Jolanta Migot

po rozpoznaniu w dniu 26 kwietnia 2023 r. w Gdyni na rozprawie

sprawy z powództwa Gminy M. G.

przeciwko B. M. (1)

o zapłatę

I. zasądza od pozwanej B. M. (1) na rzecz powoda Gminy M. G. kwotę 14.416,87 złotych (czternaście tysięcy czterysta szesnaście złotych osiemdziesiąt siedem groszy) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 stycznia 2019 roku do dnia zapłaty;

II. oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III. zasądza od pozwanej B. M. (1) na rzecz powoda Gminy M. G. kwotę 850,00 złotych (osiemset pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, w pozostałym zakresie odstępując od obciążania pozwanej kosztami procesu;

IV. zastrzega pozwanej B. M. (1) prawo powołania się w toku egzekucji zasądzonego od niej w punkcie I świadczenia pieniężnego na ograniczenie odpowiedzialności do wysokości stanu czynnego spadku nabytego po B. M. (2).

Sygn. akt I 1 C 802/22 upr.

UZASADNIENIE

Powódka Gmina M. G. wniosła pozew przeciwko B. M. (1) o zapłatę kwoty 14.416,87 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 8 września 2016 roku do dnia zapłaty tytułem zwrotu zwaloryzowanej bonifikaty od ceny lokalu mieszkalnego, a także zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powódka podała, że dnia 27 lutego 2015 roku B. M. (2) wraz z mężem M. M. (1) nabyli od powódki lokal mieszkalny nr (...) położony w G. przy ul. (...), dla którego prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...) wraz z udziałem 143/10.000 części we współwłasności części budynku oraz takim samym udziałem w prawie współużytkowania wieczystego gruntu objętego księgą wieczystą o numerze (...).

Powódka udzieliła nabywcom bonifikaty od ceny sprzedaży lokalu w wysokości 77 % ceny, zgodnie z uchwałami Rady Miasta G. oraz Zarządu Miasta G..

Nabywcy zbyli przedmiotowy lokal osobie trzeciej dnia 20 maja 2015 roku, tj. przed upływem 5 lat od nabycia przez nich lokalu.

Z dniem zbycia lokalu powstało roszczenie o zwrot kwoty równej bonifikacie udzielonej B. M. (2) oraz M. M. (1).

Dnia 5 czerwca 2018 roku B. M. (2) zmarła. Zgodnie z art. 922 § 1 k.c. obowiązek zwrotu bonifikaty przeszedł na jej spadkobierców, którym w 1/4 jest pozwana.

Powódka domaga się więc zapłaty kwoty 14.416,87 zł, która stanowi 1/8 udzielonej bonifikaty w wysokości 117.389,58 zł zwaloryzowanej na dzień zbycia nieruchomości przy zastosowaniu wskaźników cen towarów i usług konsumpcyjnych ogłaszanych przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

Pozwana została wezwana do dobrowolnej zapłaty pismem z dnia 21 października 2021 roku, lecz nie wpłaciła żadnej kwoty.

(pozew – k. 3-4)

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa, ewentualnie w przypadku jego uwzględnienia o zastrzeżenie prawa powołania się pozwanej do ograniczenia odpowiedzialności z tytułu przedmiotowej wierzytelności do stanu czynnego spadku, a także zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Zgodnie z jej oświadczeniem środki ze sprzedaży lokalu mieszkalnego zostały wydane przez ojca i matkę na potrzeby własne, w tym leczenie choroby nowotworowej B. M. (2).

Ponadto pozwana podniosła zarzut przedawnienia roszczenia oraz wskazała, iż powód przed wszczęciem postepowania nie wezwał jej do zapłaty na jej adres zamieszkania.

W ocenie pozwanej datą wymagalności roszczenia jest dzień zbycia lokalu, to jest dzień 20 maja 2015 roku.

Pozwana podała, że przed wytoczeniem powództwa nie została wezwana do zapłaty.

(odpowiedź na pozew – k. 94-95)

Stan faktyczny:

Dnia 27 lutego 2015 roku B. M. (2) oraz M. M. (1) nabyli od Gminy M. G. do majątku wspólnego objętego wspólnością ustawową małżeńską lokal mieszkalny nr (...) położony w budynku przy ul. (...), dla którego aktualnie prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...) wraz z wynoszącym 143/10.000 udziałem w użytkowaniu wieczystym nieruchomości stanowiącej działkę nr (...), objętej księgą wieczystą o numerze (...).

Cena nabycia wyniosła 35.064,42 zł i ustalona została przy zastosowaniu bonifikat określonych w protokole rokowań na podstawie uchwał Rady Miasta G. oraz Zarządu Miasta G., liczonych od wartości lokalu mieszkalnego, która to wartość ustalona została przez rzeczoznawcę majątkowego w operacie szacunkowym i wyniosła 152.454 zł.

W akcie notarialnym zawarto oświadczenie nabywców, że wiadomym im jest, że w przypadku zbycia przedmiotowego lokalu, przed upływem 5 lat od dnia jego nabycia, z zastrzeżeniem art. 68 ust. 2a ustawy o gospodarce nieruchomościami, zobowiązani będą do zwrotu Gminie M. G., na jej żądanie, kwoty udzielonych im bonifikat.

(dowód: akt notarialny z dnia 27.02.2015r. Rep. A n (...) – k. 8-13 wraz z protokołem rokowań z dnia 21.11.2014r. – k. 15-17, rzutem II piętra budynku – k. 14, operatem szacunkowym – k. 18-40, uchwały – k. 41-49, wydruk z (...) k. 50-54v.)

Dnia 20 marca 2015 roku B. M. (2) oraz M. M. (1) zbyli przedmiotowy lokal wraz z udziałem w użytkowaniu wieczystym na rzecz M. R. za kwotę 150.000,00 zł.

(dowód: wydruk z (...) k. 50-54v., akt notarialny z dnia 20.03.2015r. Rep A nr 790/2015 – k. 58-59)

Pismem z dnia 6 czerwca 2016 roku B. M. (2) oraz M. M. (1) zwrócili się do Gminy M. G. o przesunięcie terminu zakupu nowego lokalu o 4 miesiące, wskazując, że termin ten upłynął im w marcu 2016 roku. Podali, że nie uchylają się kupna nowego lokalu, ale pieniądze uzyskane ze sprzedaży lokalu nie były wystarczające na kupno innego lokalu odpowiedniego dla nich i ich niepełnosprawnego syna. Podali, że upatrzyli już sobie lokal, ale miał być dostępny dopiero za 4 miesiące. Lokal ten miał być już zaadoptowany do zamieszkania przez wnioskujących.

(dowód: pismo z dnia 06.06.2016r. – k. 100-101)

Pismem z dnia 28 czerwca 2016 roku powódka poinformowała o braku możliwości uwzględnienia wniosku. W piśmie tym wskazano, że bonifikata powinna zostać zwrócona w zwaloryzowanej wysokości wynoszącej na koniec marca 2016 roku:

a)  za lokal mieszkalny 116.333,21 zł, gdzie wysokość waloryzacji wyniosła 1.056,37 zł,

b)  za grunt 505,28 zł, gdzie wysokość waloryzacji wyniosła 3,73 zł, a podatek VAT 94,48 zł.

Pismo odebrane zostało dnia 7 lipca 2016 roku przez B. M. (2).

(dowód: pismo z dnia 28.06.2016r. – k. 57v.-58., potwierdzenie odbioru – k. 56v.)

B. M. (2) i M. M. (1) pismem z dnia 9 stycznia 2017 roku zwrócili się do powódki o umożliwienie im spłaty w ratach bonifikaty w związku ze sprzedażą lokalu. Prośbę swą motywowali trudną sytuacją materialną.

(dowód: pismo z dnia 09.01.2017r. – k. 102)

Dnia 5 czerwca 2018 roku B. M. (2) zmarła. Postanowieniem z dnia 25 marca 2021 roku w sprawie Sądu Rejonowego w Gdyni o sygn. akt VII Ns 131/20 stwierdzono, że spadek po B. M. (2) na podstawie ustawy nabyli: M. M. (1), B. M. (1), M. M. (2) oraz K. M. – wszyscy w 1/4 części spadku i z dobrodziejstwem inwentarza. Postanowienie uprawomocniło się dnia 2 kwietnia 2021 roku.

(dowód: postanowienia z dnia 25.03.2021r. w sprawie VII Ns 131/20 – k. 7)

Powódka skierowała do pozwanej B. M. (1) wezwanie z dnia 21 października 2021 roku do zapłaty kwoty 14.416,87 zł tytułem zwaloryzowanej bonifikaty udzielonej przy sprzedaży lokalu komunalnego przy ul. (...) jako 1/8 całkowitej kwoty, a do tego 2.527,80 zł tytułem naliczonych do czasu wezwania odsetek. Wezwanie skierowano na adres ul. (...) w G.. Nie zostało podjęte przez pozwaną.

(dowód: wezwanie z dnia 21.10.2021r. – k. 56, zwrócona przesyłka – k. 55-55v.)

B. M. (1) ma obecnie ma 38 lat. Pozostaje w związku konkubenckim, posiadając na utrzymaniu 2 dzieci w wieku 8 i 14 lat. Rodzina mieszka u rodziców konkubenta pozwanej na zasadzie użyczenia. Pozwana posiada zadłużenie po prowadzonej działalności gospodarczej w wysokości około 80 tys. złotych, natomiast jej konkubent w wysokości około 200 tys. złotych również po prowadzonej działalności gospodarczej, przy czym ogłosił upadłość konsumencką. Łącznie zarabiają około 4 tys. złotych.

(dowód: zeznania pozwanej – k. 110-111, płyta – k. 113)

Sąd zważył, co następuje:

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dokumentów przedłożonych przez strony, które w ocenie Sądu nie budziły wątpliwości, co do swej prawdziwości oraz wiarygodności, a nadto ostatecznie nie były kwestionowane przez żadną ze stron, zatem brak było podstaw do odmowy przyznania im wiary i mocy dowodowej. Podobnie za wiarygodne należało uznać zeznania pozwanej, jednak tylko w zakresie jej sytuacji życiowej. Jej relacje dotyczące zużycia przez jej rodziców środków uzyskanych ze sprzedaży lokalu na potrzeby własne znajdowały się w opozycji do oświadczeń zawartych w pismach tych osób skierowanych do powódki.

Ustalenia faktyczne w sprawie, a wynikające z dokumentów, takie jak okoliczności wykupienia przez małżeństwo M. i B. M. (2) lokalu mieszkalnego z bonifikatą, jego późniejszego zbycia były poza sporem. Niesporna była także wysokość roszczenia. Zasadniczy zarzut koncentrował się wokół przedawnienia roszczenia.

Podstawą prawną żądania pozwu stanowił przepis art. 68 ust. 2 ustawy z 21 sierpnia 1997 roku (Dz.U. 2011 Nr 64, poz. 341 zm.), obowiązujący w czasie zawierania umowy o ustanowieniu odrębnej własności i sprzedaży przedmiotowego lokalu mieszkalnego, stanowiący, że jeżeli nabywca nieruchomości zbył nieruchomość lub wykorzystał ją na inne cele niż cele uzasadniające udzielenie bonifikaty, przed upływem 10 lat, a w przypadku nieruchomości stanowiącej lokal mieszkalny przed upływem 5 lat, licząc od dnia nabycia, jest zobowiązany do zwrotu kwoty równej udzielonej bonifikacie po jej waloryzacji. Zwrot następuje na żądanie właściwego organu. Zwrot następuje na żądanie właściwego organu. Zgodnie z przepisem art. 68 ust. 2a pkt 5 ustawy o gospodarce nieruchomościami, przepisu ust. 2 nie stosuje się w przypadku sprzedaży lokalu mieszkalnego, jeśli środki uzyskane z jego sprzedaży przeznaczone zostaną w ciągu 12 miesięcy na nabycie innego lokalu mieszkalnego albo nieruchomości przeznaczonej lub wykorzystanej na cele mieszkaniowe. Należało również wziąć pod uwagę, że zgodnie z 68 ust. 2c właściwy organ może odstąpić od żądania zwrotu udzielonej bonifikaty, w innych przypadkach niż określone w art. 2a, za zgodą odpowiednio wojewody, rady lub sejmiku.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd, że Gmina nie ma obowiązku informowania przy sprzedaży lokalu ani o treści art. 68 ust. 2 tej ustawy, ani o możliwości zwrotu bonifikaty i o okolicznościach, od których to zależy, gdyż wobec równości stron stosunku cywilnoprawnego, jakiego źródłem jest wskazana umowa sprzedaży, taki obowiązek nie spoczywa na żadnym z kontrahentów. Każdy z nich powinien we własnym interesie sam zapoznać się z odpowiednimi przepisami kształtującymi jego sytuację prawną wynikającą z zawartej umowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 2016r., II CSK 93/16, LEX nr 2182276, z dnia 28 października 2015r., II CSK 763/14, LEX nr 1938673). Nie mniej zarówno w protokole rokowań, jak również w akcie notarialnym nabywcy lokalu od Gminy zostali pouczeni o treści art. 68 ust. 2a powołanej ustawy. Potwierdza to wprost również wniosek nabywców z dnia 6 czerwca 2016 roku, w którym wskazali, że są świadomi przekroczenia 12 miesięcznego terminu od zbycia przez nich lokalu, w którym to środków ze sprzedaży lokalu nie przeznaczyli na zakup nowego lokalu. Bezspornie zatem nabywcy lokalu od Gminy zbyli przedmiotowy lokal przed upływem 5-letniego okresu określonego w art. 68 ust. 2 ww. ustawy. Okoliczność ta zrodziła po ich stronie co do zasady obowiązek zwrotu powódce udzielonej i zwaloryzowanej bonifikaty.

Powodowa Gmina nie skorzystała z możliwości złożenia wniosku do Wojewody (...) o odstąpienie od żądania zwrotu udzielonej bonifikaty, a co istotne nie miała takiego obowiązku. Było to wyłącznie uprawnienie Gminy.

Nie wystąpiła żadna z przesłanek wyłączających uprawnienie powódki do domagania się zwrotu bonifikaty, o której mowa w art. 68 ust. 2a ustawy.

Zatem z dniem zbycia nabytego od Gminy lokalu, tj. dnia 20 marca 2015 roku powstało po stronie powódki roszczenie o zwrot bonifikaty na podstawie art. 68 ust. 2 ww. ustawy. N. faktem było, że wysokość zwaloryzowanej bonifikaty wyniosła 117.389,58 zł.

Zgodnie z regulacją art. 922 § 1 k.c. prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi niniejszej. B. M. (2) zmarła dnia 5 czerwca 2018 roku, a zatem z tym dniem powstałe wobec niej obciążenie wynoszące połowę zwaloryzowanej bonifikaty przeszło na pozwaną B. M. (1) do wysokości nabytego udziału w spadku. Zatem pozwana zobowiązana jest do zwrotu powódce kwoty 14.673,70 zł tj. 1/4 długu spadkodawczyni wynoszącego 58.694,79 zł.

Marginalne znaczenie dla rozstrzygnięcia miał fakt, czy pozwana otrzymała od powódki wezwanie do zapłaty. Niewątpliwie posiadała świadomość o zobowiązaniu spadkodawczyni.

Niezasadny okazał się zarzut przedawnienia. Zgodnie z treścią art. 118 k.c. obowiązującym od dnia 9 lipca 2018 roku, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. Natomiast przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 roku (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104), termin przedawnienia wynosił nie sześć a dziesięć lat.

Zgodnie z przepisem art. 5 ust. 1 ustawy zmieniające do roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie tej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych stosuje się od tej chwili przepisy o przedawnieniu określone ustawie zmieniającej. Natomiast jeśli zgodnie z nowymi przepisami kodeksowymi termin przedawnienia jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg takiego terminu rozpoczyna się z dniem wejścia w życie nowego terminu. Jeżeli jednak przedawnienie rozpoczęte przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej nastąpiłoby przy uwzględnieniu dotychczasowego terminu przedawnienia wcześniej, przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu. Innymi słowu skoro bieg termin przedawnienia roszczenia Gminy, który rozpoczął się z dniem zbycia lokalu nabytego od Gminy, tj. dnia 20 marca 2015 roku, a 10-letni termin przedawnienia nie upłynął przed wejściem w życie ustawy zmieniającej, to od tego czasu obowiązuje nowy 6-letni termin przedawnienia liczony od dnia wejścia w życie tej ustawy, a zatem mógłby upłynąć najwcześniej razem z końcem 2024 roku. Termin przedawnienia został jednak przerwany pozwem wniesionym w 2022 roku.

Inaczej jednak sytuacja miała się do przedawnienia roszczenia odsetkowego, podlegającego niezmiennie 3-letniemu terminowi. Przedawnieniu uległo więc roszczenie odsetkowe aż do dnia 31 grudnia 2018 roku.

Zgodnie z treścią art. 319 k.p.c. jeżeli pozwany ponosi odpowiedzialność z określonych przedmiotów majątkowych albo do wysokości ich wartości, sąd może, nie wymieniając tych przedmiotów ani ich wartości, uwzględnić powództwo zastrzegając pozwanemu prawo do powołania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności.

Przepis ten nie daje podstawy do oddalenia powództwa na tej podstawie, że brak jest majątku spadkowego, w przypadku ograniczenia zakresu odpowiedzialności dłużnika za dług spadkowy do wartości czynnego spadku (przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza z art. 1031 § 2 k.c.). Ustalenie, czy istnieje spadek (majątek) pozwalający na zaspokojenie przypadającej od dłużnika należności, należy do postępowania egzekucyjnego (por. wyrok SN z 09.09.1976 r., IV PR 135/76, OSNC 1977, Nr 4, poz. 80, Komentarz, Kodeks postępowania cywilnego, red. prof. dr hab. E. K., dr hab. I. G., 2023, wyd. 31).

Mając na uwadze powyższe Sąd w punkcie I. wyroku na podstawie art. 68 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami z ograniczeniem do żądania pozwu (art. 321 k.p.c.) w zw. z art. 481 § 1 i 2 k.c. zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 14.416,87 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2019 roku do dnia zapłaty.

Sąd na podstawie art. 319 k.p.c. zastrzegł pozwanej w punkcie IV. wyroku prawo do powołania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności z tytułu nabycia z dobrodziejstwem inwentarza spadku po B. M. (2), zmarłej dnia 5 czerwca 2018 roku w G..

Natomiast w pozostałym zakresie, tj. w zakresie żądania odsetkowego na podstawie art. 118 k.c. w punkcie II. wyroku oddalono powództwo w pozostałym zakresie.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z art. 102 k.p.c. odstępując częściowo od obciążania pozwanej kosztami procesu ponad kwotę 850,00 zł. Oczywistym było, że co do zasady strona pozwana przegrała proces niemal w całości, a więc winna zostać obciążona kosztami procesu w całości. Sąd miał jednak na uwadze, że nieskonkretyzowanie w art. 102 k.p.c. „wypadków szczególnie uzasadnionych” oznacza, że to sądowi rozstrzygającemu sprawę została pozostawiona ocena, czy całokształt okoliczności pozwala na uznanie, że zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek, przemawiający za nieobciążaniem strony przegrywającej spór kosztami procesu w całości lub w części. Takie stanowisko znajduje również potwierdzenie w orzecznictwie. W wyroku z dnia 2 października 2015 roku o sygn. I ACa 2058/14 (LEX nr 1820933) Sąd Apelacyjny w Warszawie stwierdził, że sposób skorzystania z przepisu art. 102 k.p.c. jest suwerennym uprawnieniem jurysdykcyjnym sądu orzekającego i do jego oceny należy przesądzenie, czy wystąpił szczególnie uzasadniony wypadek, który uzasadnia odstąpienie, a jeśli tak, to w jakim zakresie, od generalnej zasady obciążenia kosztami procesu strony przegrywającej spór. Ustalenie, czy w danych okolicznościach zachodzą "wypadki szczególnie uzasadnione", ustawodawca pozostawia swobodnej ocenie sądu, która następuje niezależnie od przyznanego zwolnienia od kosztów sądowych. Dokonując tej oceny sąd orzekający winien kierować się własnym poczuciem sprawiedliwości, a podważenie oceny tego sądu wymaga wykazania, że jest ona wadliwa.

Sąd miał na uwadze, że gospodarstwo domowe pozwanych generuje dochody pozwalające na skromne utrzymanie 4-osobowej rodziny, co nie pomija uzyskiwanego świadczenia tzw. „500+”. Nie mniej pozwana wraz z konkubentem posiadają znaczne, bo kilkudziesięciotysięczne zadłużenie. Dlatego zdaniem Sądu pozwana jest w stanie uiścić tytułem kosztów procesu kwotę 850,00 zł bez uszczerbku dla koniecznego zapewnienia ciągłości prawidłowego prowadzenia gospodarstwa domowego.