Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 01 grudnia 2020r.

Sąd Rejonowy Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Sądu Rejonowego Anita Wolska

Protokolant: Aneta Siemaszko

po rozpoznaniu w dniu 17 listopada 2020r. w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w B.

przeciwko K. P.

o zapłatę

I.uchyla nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 14 lutego 2018r. wydany w sprawie o sygn. I Nc 3417/17 w całości.

II. umarza postępowanie w sprawie co do zapłaty kwoty 300 zł ( trzysta złotych) tytułem należności głównej.

III. oddala powództwo w pozostałej części.

IV. odstępuje od obciążania pozwanej kosztami procesu na rzecz powoda.

Sędzia Sądu Rejonowego Anita Wolska

Sygn. akt I C 1193/18

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 26 października 2017r. powód (...) S.A. z siedzibą w B. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanej K. P. kwoty w wysokości 2.249,28 zł wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości czterokrotności kredytu lombardowego NBP oraz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazano, że pozwana poprzez podpisanie weksla
w dniu 21 stycznia 2015r. zobowiązała się do zapłaty w dniu 3 października 2017r. kwoty w wysokości 2.352,28 zł, dlatego pismem z dnia 9 września 2017 r. wezwał ją do wykupu weksla. Powód wskazał, że pozwana dokonała zapłaty kwoty w wysokości 103 zł i zaprzestała spłacania reszty kwoty roszczenia. Wyjaśnił, że odsetek żąda na podstawie pkt 13.1 umowy. Nadto wyjaśnił, że (...) Sp. z o.o. w okresie od grudnia 2014 r. do marca 2015 r. przeszła restrukturyzację polegającą na połączeniu (...) Sp. z o.o. z (...) S.A, na którą przeszła m.in. dochodzona niniejszym pozwem wierzytelność wekslowa.

W piśmie z dnia 22 stycznia 2018 r. (k. 16) powód sprecyzował żądanie i wskazał, że domaga się należności głównej wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym w dniu 14 lutego
2018 r. w sprawie I Nc 3417/17 (k. 18) orzeczono zgodnie z żądaniem pozwu.

Pozwana w dniu 13 lipca 2018 r. wniosła sprzeciw od nakazu zapłaty i zaskarżyła go w całości, w którym podniosła zarzut zawyżenia dochodzonej kwoty i z ostrożności procesowej zarzut przedawnienia roszczenia. Jednocześnie wniosła o uchylenie nakazu zapłaty w całości, oddalenie powództwa i zwolnienie jej z kosztów sądowych w całości. Został on z uwagi na swoją treść potraktowany jako zarzuty od wydanego w sprawie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym. W uzasadnieniu wskazała, że w 2015 r. zaciągnęła u powoda pożyczkę i podpisała weksel, jednak powód niezgodnie z prawdą wskazał, że dokonała wpłaty kwoty jedynie w wysokości 103 zł, bowiem przez niemal dwa lata spłacała pożyczkę, nadto po dniu wniesienia pozwu dokonała wpłaty kwoty w wysokości 170 zł w czterech przelewach. K. P. wskazała, że zaciągnęła pożyczkę zmuszona sytuacją rodzinną, jednak warunki na jakich została jej udzielona są drastyczne, bowiem całkowita kwota pożyczki wynosi 1.500 zł, ubezpieczenie 2.781 zł, opłata przygotowawcza 291 zł, a wynagrodzenie umowne 372 zł. Pozwana wyjaśniła, że zaprzestała spłacania rat pożyczki z przyczyn od siebie niezależnych, bowiem od dnia 9 kwietnia 2018 r. jest bezrobotna i otrzymuje zasiłek w wysokości 730,50 zł, jej sytuacja materialna w rodzinie cały czas jest trudna, bowiem wraz z małżonkiem posiadają niepełnosprawną od urodzenia córkę i tylko jedno z rodziców mogło pracować, nadto posiadają jeszcze jedno uczące się dziecko.

Postanowieniem z dnia 17 sierpnia 2018r. pozwana została zwolniona od kosztów sądowych w całości ( k.54).

Powód w piśmie z dnia 22 października 2018 r. (k.61-64) wskazał, że pozwana zobowiązała się do zapłaty na rzecz pożyczkodawcy kwoty w wysokości 4.944 zł i wyjaśnił, że doliczone do kwoty udzielonej pożyczki wynagrodzenie za udzielenie pożyczki stanowi umowne wynagrodzenie za możliwość skorzystania przez pożyczkobiorcę ze środków finansowych pożyczkodawcy przez okres określony w umowie tj. przez okres 36 miesięcy. Dodał, że wysokość odsetek stanowiących wynagrodzenie umowne z tytułu pożyczki mieści się w ramach maksymalnej wysokości odsetek określonej w art. 359 § 2(1) k.c., a w myśl pkt 7.2 umowy pożyczkobiorca był zobowiązany do zabezpieczenia spłaty pożyczki poprzez wyrażenie zgody na objęcie go ochrona ubezpieczeniową i w pkt 17 umowy pozwana wyraziła zgodę na objęcie jej grupowym ubezpieczeniem na życie przez C. Towarzystwo (...) S.A. V. (...) z siedzibą w i zobowiązała się do pokrycia składki ubezpieczeniowej, którą potrącono z kwoty udzielonej pożyczki. Zaznaczył, że zobowiązanie się pożyczkobiorcy do zawarcia umowy ubezpieczenia stanowi dozwolony przez prawo sposób zabezpieczenia spłaty zobowiązania i nie stanowi klauzuli abuzywnej. Powód podkreślił, że jeżeli pożyczkobiorca nie zapłacił w terminach określonych w umowie pełnych rat pożyczki za co najmniej dwa okresy płatności, pożyczkodawca może wypowiedzieć umowę, po uprzednim wezwaniu do zapłaty zaległych rat pożyczki w terminie 7 dni, dlatego też wezwano pozwaną do spłaty zaległości w terminie 7 dni, a następnie dokonano wypowiedzenia umowy wskutek czego pożyczka stała się wymagalna.

W piśmie z dnia 28 grudnia 2018 r. (k. 91) powód (...) S.A. z siedzibą w B. cofnął pozew wraz ze zrzeczeniem się roszczenia w zakresie kwoty w wysokości 300 zł z uwagi na dokonanie zapłaty przez pozwaną w toku sprawy, a w piśmie z dnia 18 kwietnia 2019 r. (k.102) wskazał, że w myśl art. 70 w zw. z art. 103 prawa wekslowego, roszczenia wekslowe ulegają przedawnianiu z upływem lat trzech licząc od dnia płatności weksla, zaś ostatnią wpłatę od pozwanej odnotowano w dniu 28 maja 2018 r. w związku z czym roszczenie nie jest przedawnione. Nadto w piśmie z dnia 8 listopada 2019 r. (k. 130) wskazał, że na kwotę dochodzoną pozwem składa się kwota w wysokości 391,40 zł z tytułu kosztów windykacji, kwota w wysokości 3,88 zł z tytułu odsetek dziennych oraz kwota w wysokości 1.854 zł z tytułu brakującej kwoty ubezpieczenia.

W toku postępowania strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

K. P. w dniu 21 stycznia 2015 r. zawarła z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B. umowę pożyczki gotówkowej o numerze (...)- (...). Na podstawie przedmiotowej umowy całkowita kwota do zapłaty przez pożyczkobiorcę wyniosła 4.944 zł, w skład której wchodziły następujące kwoty:

- 1.500 zł - tytułem całkowitej kwoty pożyczki,

- 2.781 zł - tytułem kosztów ubezpieczenia,

- 291 zł - tytułem opłaty przygotowawczej,

- 372 zł - tytułem wynagrodzenia umownego.

Umowa została zawarta na okres 48 miesięcy, a pozwana zobowiązała się do zapłaty comiesięcznej raty w kwocie 103 zł do 13 - dnia każdego miesiąca w okresie obowiązywania umowy.

Na dwie pierwsze raty składała się opłata przygotowawcza, a trzecia rata obejmowała 85 zł z tytułu opłaty przygotowawczej i 18 zł z tytułu ubezpieczenia. Następnie raty od 4 do 29 obejmowały ubezpieczenie. Rata 30 obejmowała kwotę 85 zł z tytułu ubezpieczenia i 18 zł z tytułu całkowitej kwoty pożyczki. Raty od 31 do 44 obejmowały opłatę z tytułu całkowitej kwoty pożyczki. Rata 45 obejmowała 40 zł z tytułu całkowitej kwoty pożyczki i 63 zł z tytułu wynagrodzenia umownego. Ostatnie 3 raty obejmowały wyłącznie wynagrodzenie umowne.

W pkt 7 i 8 umowy strony ustaliły, że pożyczkobiorca jest zobowiązany wystawić i przekazać pożyczkodawcy w dniu podpisania umowy jeden weksel in blanco „nie na zlecenie”, który jest ważny do momentu całkowitej zapłaty zobowiązań pożyczkobiorcy z tytułu umowy. Pożyczkobiorca zobowiązany jest do zabezpieczenia spłaty pożyczki udzielonej na podstawie umowy poprzez wyrażenie zgody na objęcie go ochroną ubezpieczeniową na podstawie umowy ubezpieczenia, o której mowa w pkt. 17 niniejszej umowy i zwrot kosztów ubezpieczenia. Integralną część umowy stanowi deklaracja wekslowa i weksel.

Zgodnie z pkt 11 umowy, jeżeli pożyczkobiorca nie zapłacił w terminach określonych w umowie pełnych rat pożyczki za co najmniej dwa okresy płatności, pożyczkodawca może wypowiedzieć umowę z zachowaniem 30 dniowego terminu i wypełnić weksel po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległych rat w terminie 7 dni od otrzymania wezwania.

Pożyczkodawca w przypadku wypowiedzenia umowy ma prawo na wekslu in blanco wpisać datę i miejsce zapłaty oraz kwotę nie przekraczającą kwoty należnej pożyczkodawcy do zapłaty z tytułu pozostałej niespłaconej części pożyczki, wynagrodzenia umownego oraz naliczyć i wpisać:

a) dla całkowitej kwoty pożyczki pierwotnej i/lub całkowitej kwoty pożyczki kolejnej wypłaty - maksymalną wysokość odsetek umownych, na poziomie czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego z dnia zawarcia niniejszej umowy tj. 10,00 % w stosunku rocznym (art. 359 § 2(1) Kodeksu cywilnego) i/lub

b) kwotę w wysokości do 20 (dwudziestu) procent z pozostałej do zapłaty całkowitej kwoty do zapłaty tytułem poniesionych kosztów windykacji, nie więcej jednak niż faktycznie poniesione przez Pożyczkodawcę koszty tej windykacji i/lub

c) kwotę wynikającą z tabeli opłat zawartą w pkt 19.4 niniejszej umowy - punkt 8, 9 i 10 tabeli.

Zgodnie z pkt 13.1 umowy, niespłacona kwota raty staje się zadłużeniem przeterminowanym, od którego pożyczkodawca nalicza odsetki umowne za każdy dzień zwłoki w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego. Nadto strony ustaliły, że w przypadku gdy pożyczkobiorca zalega z zapłatą terminowego zobowiązania pieniężnego wynikającego z umowy pożyczki, pożyczkodawca ma prawo podjąć działania windykacyjne. Za czynności windykacyjne pożyczkodawca pobiera opłaty zgodnie z tabelą opłat. wskazaną w pkt 19.4 umowy.

W punkcie 17 umowy wskazano, że pożyczkobiorca wyraża zgodę na objęcie ochroną ubezpieczeniową w ramach umowy ubezpieczenia z dnia 16 marca 2009 r. – umowy ubezpieczenia na życie pożyczkobiorców, którzy zawarli umowy pożyczki z kolejną wypłatą, zobowiązuje się do pokrycia kosztów opłacenia składki ubezpieczeniowej należnej z tytułu Umowy (...), która to składka będzie opłacona jednorazowo po zawarciu i wypłaceniu kwoty pożyczki, przy czym upoważniono ubezpieczającego do potrącenia kwoty należnej z tytułu zwrotu kosztów ubezpieczenia z kwoty udzielonej pożyczki i upoważnienie to dotyczy również potrącenia kwoty należnej z tytułu zwrotu kosztów ubezpieczenia w przypadku podniesienia ich poziomu zadłużenia w przyszłości w stosunku do (...) S.A. w wyniku kolejnej wypłaty kwoty udzielonej kolejnej wypłaty. W dniu 22 stycznia 2015r. pozwanej została wypłacona kwota 1.500 zł.

Dowód:

- umowa pożyczki z 21.01.2015r. k. 45-46, 78-84,

- dowód wypłaty pożyczki k. 131

W okresie od grudnia 2014 r. do marca 2015 r. doszło do restrukturyzacji w skutek której doszło do połączenia (...) Sp. z o.o. z (...) S.A.

Dowód:

- odpisy KRS k. 9-12.

W dniu 14 sierpnia 2017 r. powód sporządził skierowane do pozwanej ostateczne wezwanie do zapłaty kwoty w wysokości 206 zł w terminie 7 dni pod rygorem wypowiedzenia przedmiotowej umowy pożyczki.

W dniu 3 września 2017r. (...) S.A. złożył oświadczenie o wypowiedzeniu K. P. umowy pożyczki o nr (...) zawartej w dniu 21 stycznia 2015 r. z uwagi na naruszenie postanowień polegającymi na niepłaceniu swoich zobowiązań zgodnie z ustalonym kalendarzem spłat pożyczki z zachowaniem terminu 30 dni, co czyni wszystkie zobowiązania wymagalnymi.

W dniu 3 października 2017 r. wypełniono weksel nie na zlecenie na kwotę w wysokości 2.352,28 zł.

Dowód:

- wezwanie do zapłaty z 14.08.2017r. z potwierdzeniem nadania k. 65-68, k. 103-106,

- wydruk śledzenia przesyłki k. 69-71, k. 107-109,

- wypowiedzenie z 03.09.2017r. k. 6, k. 72-77, k. 110-116

- weksel k. 5,

- wyliczenie odsetek k. 86,

- karta klienta k. 87-88.

K. P. z tytułu spłaty pożyczki po dniu wniesienia pozwu uiściła na rzecz powoda w dniu 29 grudnia 2017 r. kwotę w wysokości 50 zł, w dniu 30 stycznia 2018 r. kwotę w wysokości 50 zł, w dniu 26 lutego 2018 r. kwotę w wysokości 50 zł, w dniu 5 kwietnia 2018 r. kwotę w wysokości 30 zł i w dniu 28 maja 2018 r. kwotę w wysokości 20 zł.

Dowód:

- dowody wpłat k. 42-44,

- zestawienie wpłat k. 92

Pozwana jest mężatką, ma 47 lat. Od kwietnia 2018 r. jest osobą bezrobotną z prawem do zasiłku. Posiada córkę niepełnosprawną od urodzenia w wieku 18 lat.

Dowód:

- karta wizyt k. 47,

- oświadczenie majątkowe k.49-51,

- orzeczenie o niepełnosprawności z 28.06.2016r. k. 48.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż w pierwotnym żądaniu pozwu powód domagał się zasądzenia na jego rzecz od pozwanej kwoty w wysokości 2.249,28 zł, zaś pismem z dnia 28 grudnia 2018 r. cofnął pozew w zakresie kwoty w wysokości 300 zł z uwagi na dokonanie zapłaty przez pozwaną w toku postępowania.

Zgodnie z art. 203 § 1 k.p.c. pozew może zostać cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia – aż do wydania wyroku. Sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa (art. 203 § 4 k.p.c.). Pozew cofnięty nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa (art. 203 § 2 k.p.c.). Jednocześnie stosownie do art. 355 § 1 k.p.c. jeżeli powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania. W ocenie sądu, brak było także podstaw do uznania cofnięcia pozwu za niedopuszczalne i dlatego na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. w zw. z art. 203 k.p.c. Sąd orzekł jak w punkcie II wyroku umarzając postępowanie w zakresie wynikającym z oświadczenia strony powodowej.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd ustalił na podstawie dowodów w postaci dokumentów przedłożonych do akt niniejszego postępowania. Zaznaczenia wymaga, iż w związku z treścią zarzutów pozwanej i powoływanie się na zawarcie umowy pożyczki w oparciu o niedozwolone klauzule umowne, przyjąć należało, iż spór przeniesiony został z płaszczyzny prawa wekslowego na płaszczyznę stosunku podstawowego.

W sprawie miały zastosowanie przepisy art. 720 k.c. wraz z przepisami ustawy z dnia 12 maja 2011r. o kredycie konsumenckim. Zgodnie z art. 720 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Umowa pożyczki, której wartość przenosi pięćset złotych, powinna być stwierdzona pismem. Z kolei w myśl art. 3 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (tj. z dnia 9 maja 2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 993)) przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 złotych albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi, przy czym za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności między innymi umowę pożyczki.

W przedmiotowej sprawie nie budziło wątpliwości Sądu, że między (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B. a K. P. doszło w dniu 21 stycznia 2015 r. do zawarcia umowy pożyczki gotówkowej o numerze (...)- (...). Pozwana nie kwestionowała bowiem tej okoliczności, co pozwalało uznać ją za bezsporną. Za niesporną należało uznać także legitymację procesową powoda z uwagi na dokonane połączenie (...) Sp. z o.o. z (...) S.A. w trybie art. 529 § 1 pkt 4 k.s.h.

Na gruncie niniejszego postępowania, powód domagał się pierwotnie zasądzenia na jego rzecz od pozwanej kwoty 2.249,28 zł na którą składała się kwota w wysokości 391,40 zł z tytułu kosztów windykacji, kwota w wysokości 3,88 zł z tytułu odsetek dziennych oraz kwota w wysokości 1.854 zł z tytułu brakującej kwoty ubezpieczenia. W piśmie z dnia 28 grudnia 2018 r. cofnął pozew wraz ze zrzeczeniem się roszczenia w zakresie kwoty w wysokości 300 zł z uwagi na dokonanie zapłaty przez pozwaną w toku postępowania, jednak nie wskazał na jaką część żądania zaliczył tę należność. Wskazać w tym miejscu należy, że pozwana podniosła, iż zaciągnęła pożyczkę u powoda będąc zmuszona sytuacją rodzinną, jednak warunki na jakich została jej udzielona są drastyczne.

W niniejszej sprawie umowa, będąca źródłem zgłoszonych w pozwie roszczeń, zawarta została w ramach standardowo stosowanych przez powodową spółkę formularzy oraz ogólnych warunków umownych, które pozwana zaakceptowała, nie mając wpływu i możliwości negocjowania szczegółowych warunków umowy.

Na podstawie przedmiotowej umowy całkowita kwota do zapłaty przez pożyczkobiorcę wyniosła 4.944 zł, w skład której wchodziły następujące kwoty:

- 1.500 zł - tytułem całkowitej kwoty pożyczki,

- 2.781 zł - tytułem kosztów ubezpieczenia,

- 291 zł - tytułem opłaty przygotowawczej,

- 372 zł - tytułem wynagrodzenia umownego.

Obecnie powód domaga się od pozwanej zapłaty kwoty w wysokości 1.949,28 zł, co oznacza, że pozwana dokonała spłaty kapitału w całości i pozostałe do spłaty należności wynikają z tytułu kosztów windykacji, z tytułu odsetek dziennych oraz z tytułu ubezpieczenia.

Wskazać w tym miejscu należy, że wobec podniesionego przez pozwaną zarzutu zawyżonych kosztów dodatkowych, należało dokonać rozważań w tej kwestii. Wątpliwość Sądu wzbudziło dochodzone roszczenie w zakresie obciążenia pozwanej kosztami ubezpieczenia. Uzasadniając obowiązek zapłaty wskazanej należności powód w treści pozwu wskazał, że zobowiązanie się pożyczkobiorcy do zawarcia umowy ubezpieczenia stanowi dozwolony przez prawo sposób zabezpieczenia spłaty zobowiązania i nie stanowi klauzuli abuzywnej. Zaznaczenia wymagało, iż powód jest przedsiębiorcą, zajmującym się prowadzeniem działalności gospodarczej w zakresie udzielania pożyczek gotówkowych i przy zawieraniu umów posługuje się wzorcami umownymi, dlatego też należało ustalić, czy postanowienia umowy zawartej z pozwaną były dla ich stron wiążące, bowiem Sąd może, a nawet powinien dokonywać oceny postanowień zawartych umów, a także postanowień samych wzorców umów, co do ich zgodności z prawem. Umowy konsumenckie podlegają ocenie w świetle klauzuli generalnej z art. 385 ¹ § 1 k.c. z wyłączeniem jedynie jednoznacznie sformułowanych postanowień określających główne świadczenia stron oraz tych postanowień, na których treść konsument miał rzeczywisty wpływ, co musi zostać wykazane przez przedsiębiorcę (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 czerwca 2007 roku, VI Ca 228/07). W orzecznictwie przyjęto, że bezskuteczność niedozwolonych klauzul następuje ex lege i ex tunc, a w ich miejsce wchodzą odpowiednie przepisy dyspozytywne (wyrok Sadu Najwyższego z dnia 30 maja 2014 r., III CSK 204/13). Zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Postanowienie umowy może zatem zostać uznane za niedozwolone po łącznym spełnieniu wskazanych wyżej przesłanek. Kodeks cywilny w art. 22 ¹ k.c. pod pojęciem konsumenta wskazuje osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. W niniejszej sprawie zawarta pomiędzy stronami umowa pożyczki nie była związana z działalnością zawodową ani gospodarczą pozwanej. W piśmiennictwie przyjmuje się, że nie są postanowieniami indywidualnie negocjowanymi („uzgodnionymi") klauzule sporządzone z wyprzedzeniem, w sytuacji gdy kontrahent nie miał wpływu na ich treść, nawet jeżeli są one zawarte we wzorcu wykorzystanym tylko jednorazowo. Istotny jest fakt braku negocjacji między stronami, a nie zastosowanie wzorca również wobec innych podmiotów. Nie będą także postanowieniami „uzgodnionymi" postanowienia wybrane przez konsumenta z kilku przedstawionych mu przez przedsiębiorcę postanowień alternatywnych. W piśmiennictwie oraz judykaturze dominuje pogląd, że klauzula dobrych obyczajów, podobnie jak klauzula zasad współżycia społecznego, nakazuje dokonać oceny w świetle norm pozaprawnych, przy czym chodzi o normy moralne i obyczajowe, powszechnie akceptowane albo znajdujące szczególne uznanie w określonej sferze działań, na przykład w obrocie profesjonalnym, w określonej branży, w stosunkach z konsumentem itp. W stosunkach z konsumentami szczególne znaczenie mają te oceny zachowań podmiotów w świetle dobrych obyczajów, które odwołują się do takich wartości jak: szacunek wobec partnera, uczciwość, szczerość, zaufanie, lojalność, rzetelność i fachowość. Rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym (wyrok SN z 13 lipca 2005 r. I CK 832/04). Naruszenie interesów konsumentów o jakim mowa we wskazanym przepisie może zatem dotyczyć interesów o różnym charakterze. Nie wymaga szerszego uzasadnienia, że będą to interesy o charakterze ekonomicznym. Chodzi tu zatem o sytuację, gdy postanowienie umowne w sposób znaczący odbiega od uczciwego sposobu ukształtowania praw i obowiązków stron umowy.

Mając na uwadze powyższe uznać należało, że koszty ubezpieczenia jakimi została obciążana pozwana stanowi konsekwencję niedozwolonych postanowień umownych, bowiem kwota pożyczki wynosiła 1.500 zł, a ubezpieczenie wynosiło 2.781 zł. Dodatkowo pozwaną obciążono kosztami opłaty przygotowawczej w wysokości 271 zł wynagrodzenia umownego w wysokości 372 zł. Pozwana otrzymała więc 1.500 zł pożyczki, zaś dodatkowe koszty jakie musiała uiścić za jej przyznanie to kwota w wysokości 3.444 zł.

W ramach obu umów pożyczki głównymi świadczeniami stron są: po stronie pożyczkodawcy udostępnienie określonych środków finansowych do korzystania przez pewien okres, a ze strony pożyczkobiorcy, zwrot tych środków po nadejściu daty wymagalności. Umowa pożyczki została przy tym ukształtowana w kodeksie cywilnym taki sposób, że może być zarówno umową odpłatną jak i nieodpłatną. W przypadku zawarcia przez strony odpłatnej umowy pożyczki, wynagrodzenie pożyczkodawcy powinno być wyraźnie określone w umowie. Co do zasady formę wynagrodzenia za korzystanie z cudzego kapitału stanowią zaś odsetki, ewentualnie zapłata prowizji. Co ważne, umowa pożyczki sformułowana zgodnie z zasadami uczciwego i rzetelnego obrotu na rynku kapitałowym, powinna jasno określać, które opłaty i prowizje stanowią zysk pożyczkodawcy, a które są pobierane na pokrycie konkretnych kosztów ponoszonych przez niego w związku z zawartą umową i jej obsługą. Za niedozwolone klauzule umowne, w świetle art. 385 ¹ § 1 k.c., należy więc uznać te postanowienie umowne, które pod postacią opłaty pobieranej formalnie na poczet pokrycia kosztów konkretnych czynności, w rzeczywistości stanowią dla pożyczkodawcy źródło dodatkowego zysku, ukryte przed konsumentem. Przez pryzmat powyższej regulacji należało ocenić pobierane przez powoda omówione wyżej opłaty dodatkowe, w tym zwłaszcza w zakresie opłaty od ubezpieczenia.

Wskazane postanowienia umowne nie regulują głównych świadczeń stron. Powód nie wykazał też, aby wspomniane wyżej opłaty zostały indywidualnie uzgodnione z pozwanym, a na nim (jako wywodzącym z tych zapisów skutki prawne) spoczywał ciężar dowodu w tym zakresie (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 czerwca 2007 roku, VI Ca 228/07).

Dodać przy tym należy, że jako sprzeczny z dobrymi obyczajami uznać należało wzorzec umowny stosowany przez powoda, zawierający postanowienie dotyczące obowiązkowego uiszczania kosztów z tytułu przystąpienia do ubezpieczenia grupowego oraz zawarcie postanowień wyłączających prawo do zrezygnowania z ochrony ubezpieczeniowej w okresie trwania umowy. Zmuszania konsumenta do przystąpienia i uiszczania narzuconej z tego tytułu wysokiej - w stosunku do wysokości faktycznie przekazanych pozwanej z związku z zawarciem umowy środków z tytułu pożyczki – opłaty, istotnie narusza interes konsumenta. Poza powyższym, wskazać należało, iż strona powodowa nie przedłożyła jakichkolwiek dowodów na okoliczność rzeczywistego uiszczenia na rzecz towarzystwa ubezpieczeń składki w celu objęcia pozwanej ubezpieczeniem. Powód nie wykazał czy uiścił tę kwotę, czy też po potrąceniu kosztów ubezpieczenia z sumy pożyczki pozostała ona w dyspozycji strony powodowej. Powód nie wskazał nadto, w jaki sposób ustalona została wysokość kosztów ubezpieczenia - w szczególności czy została ona ustalona przez zakład ubezpieczeń czy też samodzielnie przez stronę powodową. Wreszcie nie załączono do pozwu również żadnych dokumentów, z których treści wynikałoby, iż w dacie zawarcia umowy pożyczki stronę powodową łączyła z towarzystwem ubezpieczeniowym umowa, jakie były warunki ochrony ubezpieczeniowej oraz, że z tytułu tej umowy ochroną ubezpieczeniową faktycznie objęto pozwaną. Mając na względzie powyższe, strona powodowa, domagając się zwrotu kosztów ubezpieczenia w żaden sposób nie wykazała, że koszty te sama uiściła na rzecz ubezpieczyciela, co rodziłoby po jej stronie roszczenie zwrotne względem pozwanego. W tym zakresie nie sprostała, więc wynikającemu z art. 6 k.c. oraz art. 3 k.p.c. i art. 232 k.p.c. ciężarowi udowodnienia faktu, z którego wywodzi skutki prawne. I z tej przyczyny brak jest więc podstaw do uwzględnienia powództwa w tym zakresie. Kolejno zaznaczenia wymagało, że pierwotnie powód domagał się kwoty w wysokości 391,40 zł z tytułu kosztów windykacji, zaś nie sprecyzował co składa się na powyższą kwotę, a do akt niniejszej sprawy przedłożył jedynie wezwanie do zapłaty z dnia 14 sierpnia 2017r. i wypowiedzenie umowy z dnia 3 września 2017 r. Powód nie przedłożył więc w zasadzie żadnych dokumentów na okoliczność prowadzonej wobec pozwanej windykacji należności.

Biorąc pod uwagę wysokość kosztów dodatkowych w stosunku do całości kwoty pożyczki, trzeba je uznać za nadmierne, kształtujące sytuację pozwanej w sposób podobny do lichwy, co jest powszechnie przyjmowane za sprzeczne z dobrymi obyczajami. Przy pożyczce na kwotę 1.500 zł, powód żądał od pozwanej zwrotu kwoty w wysokości 4.944 zł, a obecnie domaga się od niej kwoty w wysokości 1.949,28 zł z tytułu kosztów windykacji, z tytułu odsetek dziennych oraz z tytułu ubezpieczenia. Powyższe wykazuje, że pozwana dokonała spłaty kapitału, opłaty przygotowawczej, wynagrodzenia umownego i sporą część kwoty z tytułu kosztów ubezpieczenia. Wobec poczynionej wyżej analizy postanowień umownych pod kątem ich arbuzowości, Sąd doszedł do przekonania, iż przyjąć należy, że pozwana spłaciła należności z tytułu umowy pożyczki gotówkowej o numerze (...)- (...).

Podsumowując powyższe rozważania uznać należało, iż kwestionowane przez pozwaną postanowienia dotyczące wysokości i zasadności żądania przez powoda opłat dodatkowych, kształtują prawa i obowiązki pozwanej jako konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają jego interes, gdyż prowadzą do uzyskiwania przez pożyczkodawcę nadmiernie wysokich korzyści kosztem pożyczkobiorcy. Postanowienia te stanowią zatem w ocenie Sądu niedozwolone postanowienia umowne, o jakich mowa w art. 385 ¹ § 1 k.c., i jako takie nie wiążą pozwanego. Zaznaczenia wymaga, iż w świetle zgromadzonego materiału dowodowego zarzut pozwanej o przedawnieniu roszczenia nie był uzasadniony, a szczegółowe odnoszenie się do tej kwestii było zbędne z uwagi na powyższe ustalenia i rozważania.

W przypadku wniesienia zarzutów od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, zgodnie z art. 496 k.p.c. po przeprowadzeniu rozprawy sąd wydaje wyrok, w którym nakaz zapłaty w całości lub w części utrzymuje w mocy albo go uchyla i orzeka o żądaniu pozwu, bądź też postanowieniem uchyla nakaz zapłaty i pozew odrzuca lub postępowanie umarza.

Mając na względzie powyższe rozważania Sąd w punkcie I wyroku uchylił nakaz zapłaty wydany w dniu 14 lutego 2018 r., w pkt II umorzył postępowanie w zakresie cofniętej kwoty w wysokości 300 zł, a w pkt III oddalił powództwo.

Wskazać w tym miejscu należy, że w zakresie umarzającym postępowanie z uwagi na dokonanie zapłaty po wniesieniu powództwa, stronę pozwaną należy traktować jako przegrywającą postępowanie. Pozwana w niniejszym postępowaniu była zwolniona z kosztów sądowych z uwagi na swoją trudną sytuację materialną. Sąd w pkt IV wyroku odstąpił od obciążania pozwanej kosztami procesu na rzecz powoda, mając na względzie dyspozycję art. 102 k.p.c., zgodnie z którą w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Zaznaczenia wymaga, iż realizacja przedmiotowego roszczenia powódki nastąpiła w toku procesu i zachowanie pozwanego przed wniesieniem pozwu dało podstawę do jego wniesienia. Zacytowany przepis ustanawia zasadę słuszności, będącą odstępstwem od zasady odpowiedzialności za wynik procesu; jest rozwiązaniem szczególnym, niepodlegającym wykładni rozszerzającej, wykluczającym stosowanie wszelkich uogólnień, wymagającym do swego zastosowania wystąpienia wyjątkowych okoliczności. Nie konkretyzuje on pojęcia wypadków szczególnie uzasadnionych, pozostawia ich kwalifikację, przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy, sądowi (por. m.in. postanowienie SN z dnia 20 grudnia 1973 r., II CZ 210/73, LEX nr 7366). Do okoliczności branych pod uwagę przez sąd przy ocenie przesłanek zastosowania dyspozycji omawianego przepisu według doktryny zaliczyć można nie tylko te związane z samym przebiegiem postępowania, lecz także dotyczące stanu majątkowego i sytuacji życiowej strony. Za trafny należy natomiast uznać pogląd, zgodnie z którym sama sytuacja ekonomiczna strony przegrywającej, nawet tak niekorzystna, że strona bez uszczerbku dla utrzymania własnego i członków rodziny nie byłaby w stanie ponieść kosztów, nie stanowi podstawy zwolnienia - na podstawie art. 102 - z obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi, chyba że na rzecz tej strony przemawiają dalsze szczególne okoliczności, które same mogłyby być niewystarczające, lecz łącznie z trudną sytuacją ekonomiczną wyczerpują znamiona wypadku szczególnie uzasadnionego. ( postanowienie SN z dnia 8 grudnia 2011 r., IV CZ 111/11, LEX nr 1119554). W orzecznictwie podkreśla się, iż całokształt okoliczności, które mogłyby uzasadniać zastosowanie tego przepisu powinny być ocenione z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego. Sąd doszedł bowiem do przekonania, że w przedmiotowej sprawie zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek, o którym mowa w powyżej cytowanym przepisie, który uzasadnia odstąpienie od obciążania pozwanej kosztami procesu w części, w której postępowanie zostało umorzone. Sąd wziął pod uwagę postawę pozwanej t.j. faktycznie dokonywanie wpłat pomimo swojej trudnej sytuacji materialnej i rodzinnej.

Przede wszystkim jednak w ocenie Sądu to sytuacja majątkowa i życiowa pozwanej w pełni uzasadnia odstąpienie od obciążania jej kosztami procesu, albowiem obowiązek uiszczenia przedmiotowych kosztów z pewnością stanowiłoby dla niej zbyt duże obciążenie, biorąc pod uwagę także aktualną sytuację związaną z trwającą pandemia koronawirusa już od marca 2020r.

Sędzia Sądu Rejonowego Anita Wolska

Sygn. akt I C 1193/18

Dnia 07 stycznia 2021r.

Zarządzenia:

1.  (...)

2.  (...) S. D., (...)

3.  (...)

Sędzia Sądu Rejonowego Anita Wolska