Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 23 marca 2021 r., wydanym w sprawie z powództwa E. D. Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego Niestandaryzowanego Funduszu Sekurytyzacyjnego w G. przeciwko A. S. o zapłatę, Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi oddalił powództwo i zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 1.817,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Apelację od tego wyroku złożył powód, zaskarżając go w całości, domagając się jego zmiany poprzez uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenia od pozwanej na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania przed Sądami obu instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych oraz zarzucając naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 316 § 1 k.p.c. poprzez błędną, sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę materiału dowodowego, skutkującą przyjęciem, że na gruncie sprawy dochodzone roszczenie nie jest wymagalne, gdyż nie doszło do skutecznego wypowiedzenia pozwanej umowy pożyczki, podczas gdy analiza materiału dowodowego prowadzi do wniosku odmiennego, zaś zgodnie z § 3 ust. 1 zawartej z pozwaną umowy pożyczki, umowa ta została zawarta do dnia 16 września 2019 r., a zatem nawet w przypadku uznania, że nie doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy, w dacie wyrokowania, zgodnie z art. 316 § 1 k.p.c., cała należność była wymagalna, wobec czego Sąd powinien był zasądzić wszystkie niespłacone przez pozwaną raty pożyczki.

W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od powoda na jej rzecz zwrotu kosztów postępowania przed Sądami obu instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna. Sąd odwoławczy uznaje w całości ustalenia faktyczne poczynione na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego za prawidłowe, a w konsekwencji podziela je i przyjmuje za własne.

Postawiony w apelacji zarzut nie może zostać uznany za słuszny. Podstawa faktyczna roszczenia powoda opierała się na przedstawionym w pozwie twierdzeniu, że w czasie trwania stosunku prawnego między stronami doszło do wypowiedzenia umowy pożyczki przed upływem czasu, na jaki została zawarta, co nastąpić miało w drodze jednostronnego jej rozwiązania przez pożyczkodawcę. Dochodzone przez niego roszczenie wywodzone było więc nie z tych postanowień umowy pożyczki, które nakazywały pozwanej jej zwrot po upływie wyznaczonych umownie terminów spłaty poszczególnych rat, ale właśnie z uregulowań stanowiących, że po stronie banku w określonej sytuacji powstaje uprawnienie do jednostronnego rozwiązania umownego stosunku prawnego, co wobec skorzystania z tego uprawnienia i w konsekwencji rozwiązania umowy skutkuje powstaniem po stronie dłużnika – o ile dochowana będzie wymagana prawem procedura – natychmiast wymagalnego obowiązku zapłaty całego istniejącego w danej chwili zadłużenia. Powód powoływał się zatem na okoliczności skutkujące wypowiedzeniem umowy i powstaniem po stronie pozwanej – w miejsce dotychczasowego obowiązku ratalnej spłaty pożyczki w umówionych terminach płatności – zupełnie innego zobowiązania niż dotychczas istniejące, a mianowicie polegającego na natychmiastowym zwrocie pozostałej do zwrotu kwoty w związku z przedwczesnym zakończeniem stosunku prawnego wynikającego z umowy. Jeśli jednak – jak ustalono w toku postępowania – nie doszło do rozwiązania przedmiotowej umowy w trybie wypowiedzenia, to po stronie powoda w rzeczywistości nie powstało dochodzone pozwem wymagalne roszczenie o niezwłoczną zapłatę całej pozostałej do zwrotu pożyczonej sumy wraz z odsetkami, a zatem pożyczkodawca mógłby co najwyżej dochodzić od swego kontrahenta zwrotu pożyczki w związku z upływem terminu spłaty wszystkich jej rat. Ze znajdujących się w aktach dokumentów może w istocie wynikać, że tego rodzaju dług jest wymagalny, jednak roszczenia o jego zwrot nie zostały zgłoszone w niniejszym postępowaniu i nie wynikają z faktu wypowiedzenia umowy, który powód uczynił podstawą faktyczną swego powództwa, ale wręcz przeciwnie – warunkiem jego powstania było dalsze istnienie między stronami stosunku prawnego wraz ze stanowiącym jego element obowiązkiem pożyczkobiorcy w zakresie zwrotu pożyczki w przewidzianych umową terminach płatności.

Wbrew stanowisku skarżącego, Sąd orzekający w sprawie jest związany podstawą żądania i jego zadaniem jest rozpoznanie powództwa w granicach sformułowanej przez powoda podstawy faktycznej, co oznacza, że Sąd winien zbadać w toku postępowania dowodowego, czy na podstawie materiału dostarczonego przez obie strony procesu możliwe jest ustalenie, że zaistniały składające się na tę podstawę okoliczności, z których strona powodowa wywodzi skutki prawne, a następnie zastosować do tych faktów odpowiednie przepisy prawa materialnego. Podstawa faktyczna wyznacza zakres okoliczności, które potencjalnie są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy i których istnienie może ewentualnie kwestionować strona pozwana, zaprzeczając faktom, na których powód opiera swoje roszczenia. Nie jest tak – jak zdaje się sądzić skarżący – że w sytuacji, gdy w chwili zamknięcia rozprawy Sąd dostrzeże, iż żądanie pozwu mogłoby ewentualnie zostać uwzględnione w oparciu o inne, możliwe do ustalenia w oparciu o znajdujący się w aktach materiał dowodowy, fakty, z których powód swego żądania nie wywodził, to jego obowiązkiem jest wykroczenie poza zakreśloną pozwem podstawę faktyczną, ustalenie tych faktów i uwzględnienie powództwa. Konsekwencją takiego stanowiska musiałoby być przyjęcie, że Sąd może wyrokować po poczynieniu ustaleń co do okoliczności, których powód nie obejmował swoimi twierdzeniami faktycznymi, zaś pozwany nie miał podstaw, by choćby przypuszczać, że zobowiązany jest zająć co do nich stanowisko w trybie art. 210 § 2 zd. I k.p.c., a tym samym że Sąd dokonuje takich ustaleń bez uprzedniego stwierdzenia, czy są to okoliczności sporne i wymagające dowodu, jak również bez przeprowadzenia co do nich przed zamknięciem rozprawy postępowania dowodowego polegającego na dopuszczeniu określonych dowodów dla wykazania owych spornych okoliczności i ich przeprowadzeniu oraz bez znanego z art. 210 § 3 k.p.c. roztrząsania wyników tego postępowania.

W rzeczywistości Sąd meriti nie mógł wyrokować z uwzględnieniem innego stanu faktycznego niż ten, który mieścił się w ramach wywodzonej przez powoda i przedstawionej w pozwie oraz w pozostałych pismach procesowych podstawy faktycznej, bowiem art. 321 § 1 k.p.c. stanowi, że sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie. Zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie poglądem, żądanie powództwa określa nie tylko jego przedmiot, ale również jego podstawa faktyczna, zatem w rzeczywistości w sprawie niniejszej nie zachodziły przesłanki do uwzględnienia powództwa opartego na faktach powołanych w apelacji, gdyż oznaczałoby to oparcie rozstrzygnięcia o podstawę faktyczną niepowołaną przez stronę powodową ani w pozwie, ani w dalszym toku postępowania pierwszoinstancyjnego, co byłoby równoznaczne z orzeczeniem ponad żądanie pozwu i naruszeniem art. 321 k.p.c. (tak m. in. SN w wyroku z dnia 25 czerwca 2015 r., V CSK 612/14, LEX nr 1771393 i w wyroku z dnia 18 sierpnia 2017 r., IV CSK 611/16, L.). Innymi słowy, ewentualne zasądzenie należności, wynikającej z faktu zalegania ze zwrotem pożyczki po upływie umownego terminu do jej zwrotu, a nie z faktu wypowiedzenia umowy, stanowiłoby orzeczenie na podstawie faktycznej niepowołanej przez powoda (tak również np. w wyroku SA w Katowicach z dnia 6 czerwca 2019 r. I ACa 1132/18, „Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach” Nr 3 z 2019 r., poz. 10). Oddalenie powództwa w sprawie niniejszej nie stoi oczywiście na przeszkodzie wytoczeniu przez powoda wobec pozwanej powództwa opartego na innej podstawie faktycznej, w szczególności wywodzonego z faktu niespłacenia pożyczonej kwoty w terminie wynikającym z postanowień umowy stron.

Z tych przyczyn Sąd II instancji uznał apelację za bezzasadną i podlegającą oddaleniu w oparciu o art. 385 k.p.c. Ponieważ treść punktu 1 wyroku nie wyjaśniła jeszcze powodowi w sposób dostateczny, z jakich przyczyn Sąd odwoławczy postanowił z urzędu sprostować oczywistą omyłkę w treści zaskarżonego wyroku i okazało się nieodzowne złożenie przez niego wniosku o uzasadnienie rozstrzygnięcia także i w tym zakresie, wypada wyjaśnić, że Sąd Rejonowy w zawartym w wyroku rozstrzygnięciu o kosztach procesu błędnie zapisał firmę powoda (niedokładność polegała na użyciu jako pierwszego słowa (...) zamiast prawidłowo (...)), a art. 350 § 3 k.p.c. zezwala Sądowi drugiej instancji na dokonanie sprostowania tego rodzaju niedokładności w wyroku nawet z urzędu.