Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 października 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marek Boniecki

po rozpoznaniu w dniu 13 października 2022 r. w Krakowie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa D. B.

przeciwko (...) S.A.
w W., (...) sp. z o.o. w W.

i (...) S.A. w W.

o ustalenie

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 10 grudnia 2020 r. sygn. akt I C 955/16

1.  prostuje oczywistą niedokładność w zaskarżonym wyroku, w ten sposób, że w jego komparycji w miejsce błędnego oznaczenia strony (...) S.A. w W.” wpisuje prawidłowe: (...)
sp. z o.o. w W.”;

2.  oddala apelację;

3.  zasądza tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego od powoda na rzecz (...) S.A. w (...) sp. z o.o. w W. kwotę 8100 zł (osiem tysięcy sto złotych) oraz na rzecz (...) S.A.
w W. kwotę 8100 zł (osiem tysięcy sto złotych);

4.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie na rzecz r. pr. P. B. kwotę 8100 zł (osiem tysięcy sto złotych), w tym podatek od towarów i usług, tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną powodowi w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Marek Boniecki

Sygn. akt I ACa 214/21

Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie

z 13 października 2022 r.

Powód D. B. w pozwie skierowanym przeciwko: (...) S.A. w W., (...) S.A. w W. oraz (...) S.A. w W. domagał się: 1) ustalenia istnienia zobowiązania pierwszych dwóch pozwanych powoda
w kwocie należności głównej 57.000 zł z odsetkami jako zobowiązania naturalnego (przedawnionego) wynikającego z umowy agencyjnej z 22 kwietnia 1996 r., tytułem prowizji naliczonej za umowę ubezpieczenia zawartą z (...) w połowie listopada 1997 r.;
2) ustalenia bezskuteczności wypowiedzenia przez (...) S.A. w W. zawartej z powodem umowy o udostępnianie informacji gospodarczych z 14 lutego 2013 r., a w konsekwencji ustalenia istnienia stosunku prawnego wynikającego z tejże umowy; 3) ustalenia istnienia roszczenia powoda o udostępnienie przez (...) S.A. w W. informacji gospodarczych w zakresie istnienia szczegółowo opisanej wierzytelności powoda; 4) zobowiązania (...) S.A. w W. do wykonania umowy o udostępnianie informacji gospodarczych z 14 lutego 2013 r. poprzez udostępnienie informacji gospodarczych w zakresie istnienia szczegółowo opisanej wierzytelności powoda; ewentualnie 5) zasądzenia od (...) S.A. w W. na swoją rzecz kwoty 57.000 zł z odsetkami tytułem odszkodowania za niewykonanie, ewentualnie nienależyte wykonanie umowy o udostępnianie informacji gospodarczych z 14 lutego 2013 r.

Wszyscy pozwani wnieśli o oddalenie skierowanych przeciwko nim powództw.

Wyrokiem z 10 grudnia 2020 r. Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił powództwo oraz orzekł o kosztach procesu i wynagrodzeniu ustanowionego dla powoda z urzędu radcy prawnego.

Sąd pierwszej instancji poczynił ustalenia faktyczne zaprezentowane w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku (k. 389-390), które Sąd Apelacyjny przyjął za własne.

W ustalonym przez siebie stanie faktycznym Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że powód nie posiada interesu prawnego w wystąpieniu z powództwami o ustalenie oraz
o zobowiązanie, w rozumieniu art. 189 k.p.c. Nie wystąpiła bowiem przesłanka ,,istnienia niepewności stanu prawnego”. Prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego wK. z dnia 22 października 2007 r. powództwo D. B. o zapłatę prowizji oraz świadczenia wyrównawczego zostało oddalone jako przedawnione i nieuzasadnione. Ponadto, prawomocnym wyrokiem z dnia 2 grudnia 2019 r., sygn. akt(...)powództwo D. B. o zapłatę odszkodowania i zadośćuczynienia również zostało oddalone. Brak jest zatem jakichkolwiek podstaw prawnych do uwzględnienia żądań powoda. Nawet przy przyjęciu, że powodowi przysługują roszczenia przeciwko pozwanym, które nie zostały zaspokojone, to ustalenie ich przez Sąd nie spowoduje, że będą one mogły być zaspokojone przymusowo. Ustalenie nie przyniesie też powodowi żadnych korzyści prawnych. Umowa z (...) S.A. w W. została skutecznie wypowiedziana
i uległa rozwiązaniu z dniem 31 sierpnia 2013 r., a pozwana spółka skutecznie podniosła zarzut przedawnienia. Ponadto skoro niezasadne okazały się roszczenia powoda przeciwko pozwanym (...)S.A. w W.
i (...) sp. z o.o. w W., tym samym utraciło podstawę prawną żądanie zobowiązania pozwanej (...) S.A. w W. do wykonania umowy i udostępnienia informacji gospodarczych wskazanych przez powoda. W konsekwencji nie mógł i nie udowodnił też powód zaistnienia zdarzenia, które mogłoby spowodować u niego szkodę lub ze szkodą pozostawało w związku przyczynowym, wobec czego żądanie ewentualne zapłaty również należało oddalić.

Wyrok powyższy zaskarżył apelacją powód w części oddalającej powództwo, wnosząc o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji, ewentualnie zmianę poprzez uwzględnienie powództwa.

Apelujący zarzucił naruszenie: 1) art. 64 §1 k.p.c. - poprzez wydanie wyroku przeciwko podmiotowi, który formalnoprawnie nie istnieje (tj. (...) S.A.) z uwagi na fakt, że (...) S.A. na mocy uchwały NZW tejże spółki z dnia 6 września 2018 r. przekształciła się w (...) sp. z o.o., na co powód wskazał w piśmie z dnia 4 kwietnia 2019 roku, modyfikując swoje żądanie, a w konsekwencji nieważność postępowania na zasadzie art. 379 pkt 2 k.p.c.; 2) art. 189 k.p.c. - poprzez uznanie, że powód nie posiada interesu prawnego w wystąpieniu z powództwem o ustalenie oraz o zobowiązanie zgodnie ze zgłoszonym przez powoda żądaniem, co skutkowało oddaleniem powództwa powoda, podczas gdy powód posiada interes prawny do wystąpienia z niniejszym powództwem, w szczególności pozwani ad 1 i ad 2 posiadają względem powoda zobowiązanie naturalne (przedawnione), które formalnoprawnie jest zobowiązaniem istniejącym i jako takie podlega opublikowaniu (udostępnieniu) w biurze informacji gospodarczej na podstawie umowy zawartej przez powoda z pozwaną ad 3, a pozwane ad 1 - ad 3 to kwestionują, tymczasem powód nie posiada innych środków prawnych mających na celu usunięcie niepewności prawnej w przedmiotowym zakresie, która to niepewność obiektywnie istnieje i nie została dotąd rozstrzygnięta żadnym prawomocnym orzeczeniem sądu; 3) art. 235 ² §1 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. - poprzez oddalenie (pominięcie) wniosku powoda o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka W. K. oraz przesłuchanie powoda, podczas gdy przeprowadzenie tych dowodów umożliwiłoby wyjaśnienie okoliczności istotnych dla sprawy, natomiast zgromadzony materiał dowody nie był wystarczający do rozstrzygnięcia sprawy, a przez to wydanie orzeczenia w oparciu o niepełny materiał dowodowy; 4) art. 248 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c., poprzez nieuwzględnienie i niewydanie rozstrzygnięcia w zakresie wniosków powoda o zobowiązanie strony pozwanej ad l oraz strony pozwanej ad 3 do przedłożenia dokumentów w trybie art. 248 k.p.c., tj. wniosków z dnia 4 kwietnia 2019 roku oraz 18 kwietnia 2019 roku, które to dokumenty mają istotne znaczenie dla sprawy, a przez to wydanie orzeczenia w oparciu o niepełny materiał dowodowy.

W odpowiedziach na apelację pozwani wnieśli o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo, z poszanowaniem reguł wyrażonych w przepisie art. 233 §1 k.p.c. ustalił stan faktyczny sprawy, co sprawiło, że Sąd Apelacyjny przyjął go za własny.

Najdalej idący zarzut dotyczący nieważności postępowania okazał się nietrafiony, pomijając w tym miejscu fakt, że dotyczył on wyłącznie jednej z pozwanych spółek, tj. (...) sp. z o.o. W sprawie pozostawało poza sporem, że w toku procesu doszło do przekształcenia (...) S.A.
w (...) sp. z o.o. Okoliczność ta znajduje potwierdzenie w odpisie z rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, z którego wynika nadto, że do przekształcenia doszło w trybie art. 577 k.s.h. Oznacza to, że stosownie do art. 553 k.s.h. (...) sp. z o.o. stała się podmiotem wszystkich praw i obowiązków przekształcanej spółki. Wskazany przepis formułuje zasadę ciągłości podmiotowej spółki przekształcanej, wedle której zachodzi tożsamość podmiotu przekształconego i przekształcanego, a jedynie zmienia się forma prawna tego podmiotu (por. A. Kidyba [w:] Komentarz aktualizowany do art. 301-633 Kodeksu spółek handlowych, LEX/el. 2022, art. 553). W tych okolicznościach nie może być mowy o wydaniu zaskarżonego wyroku przeciwko podmiotowi nieistniejącemu, lecz wyłącznie nieprawidłowo oznaczonemu. Wniosek taki znajduje zresztą potwierdzenie w treści uzasadnienia Sądu Okręgowego, w którym to uzasadnieniu posłużono się prawidłowym oznaczeniem strony pozwanej. W konsekwencji nie mógł się ostać zarzut oparty na art. 379 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 64 §1 k.p.c., a nieprawidłowe oznaczenie podlegało sprostowaniu na podst. art. 350 §3 k.p.c. w zw. z art. 350 §1 k.p.c.

Prawidłowo także Sąd Okręgowy zastosował art. 189 k.p.c. Uzależnienie powództwa
o ustalenie od interesu prawnego należy pojmować elastycznie, z uwzględnieniem celowościowej wykładni tego pojęcia i konkretnych okoliczności sprawy. Interes prawny powoda musi być zgodny z prawem, z zasadami współżycia społecznego oraz celem, któremu ma służyć art. 189 k.p.c. Pojęcie interesu prawnego powinno być wykładane z uwzględnieniem szeroko rozumianego dostępu do sądu, zasad Konstytucji i zgodnie z art. 14 Międzynarodowego Paktu praw obywatelskich i politycznych w celu zapewnienia ochrony podmiotom prawa cywilnego, jeżeli jednak występuje rzeczywista potrzeba jej udzielenia. Interes prawny występuje więc, jeżeli zachodzi celowość udzielenia powodowi ochrony
w świetle jego praw i wolności, wynikająca z sytuacji prawnej, w której się znajduje. Jeżeli potrzeba ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa nie wynika z prawa przedmiotowego, wyrok oparty na art. 189 k.p.c. jest zbyteczny. Wydanie go ma sens wtedy, gdy istnieje sytuacja grożąca naruszeniem stosunku prawnego lub powstała wątpliwość co do jego istnienia (por. uzasadnienie uchwały 7 Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2015 r., III CZP 27/15, OSNC 2016, nr 3, poz. 31). Z przytoczonej wyżej argumentacji wynika w sposób jednoznaczny, że interes prawny nie ma charakteru abstrakcyjnego, a zatem musi być każdorazowo badany w sprawie z uwzględnieniem jej konkretnych okoliczności. Przy takim ujęciu problemu nie sposób zaakceptować wniosków, które skarżący wywiódł z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 2009 r., sygn. akt I CSK 332/08. Okoliczności faktyczne sprawy, w której zapadło powoływane orzeczenie, są całkowicie odmienne od tych zaistniałych w badanym aktualnie przypadku. Sąd Najwyższy formułując tezę, że interesu prawnego po stronie powoda nie wyłącza fakt, że uległy przedawnieniu dochodzone w sprawie wierzytelności, miał na uwadze, że nawet roszczenie przedawnione mogło wywrzeć negatywne skutki dla skarżącego, w sytuacji w jakiej się znajdował. Obawa taka w rozpoznawanej obecnie sprawie nie występuje. Powód nie występuje w roli dłużnika, który pozostaje do czasu pozwania go przez wierzyciela w niepewności co do swojej sytuacji prawnej. Niebagatelne znaczenie ma także fakt, że spór miedzy stronami w zakresie zobowiązania, ochrony którego apelujący się obecnie domaga, został prawomocnie rozstrzygnięty w drodze sądowej. Dla sytuacji prawnej skarżącego nie ma zatem żadnego znaczenia, czy między nim a pozwanymi istnieje zobowiązanie naturalne. Interesu prawnego powoda nie sposób także wywieść z przepisów ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych (t. jedn. Dz. U. z 2021 r. poz. 2057 ze zm.), w szczególności z art. 15 a. Przepis ten ma na celu umożliwienie dłużnikowi złożenia sprzeciwu przeciwko przekazaniu do biura danych dotyczących m.in. długu, który dłużnik uważa za przedawniony. Sprzeciw ten kierowany jest do wierzyciela, który jeżeli uznaje go za nie zasadny, zobowiązany jest zawrzeć dane wskazywane przez wierzyciela w informacji przekazywanej do biura. Przeciwko poglądowi o możliwości zamieszczania i utrzymywania informacji gospodarczych co do zobowiązania, które zostało prawomocnie uznane za przedawnione, przemawia natomiast zdaniem Sądu Apelacyjnego w sposób nie budzący wątpliwości przepis art. 30a pkt 2b ww. ustawy.

W konsekwencji nie mogły okazać się także skuteczne zarzuty dotyczące pominięcia wniosków dotyczących dowodów o charakterze osobowym oraz z dokumentów. Kwestia braku odpowiedzialności kontraktowej pozwanych z tytułu prowizji należnej powodowi została prawomocnie przesądzona. Oczywiście w takiej sytuacji nie mogły zostać też uwzględnione wnioski o przeprowadzenie ww. dowodów w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd odwoławczy nie dostrzegł, aby Sąd Okręgowy uchybił prawu materialnemu
w zakresie nie objętym zarzutami apelacji. W szczególności trafnym jest spostrzeżenie, że pozwane biuro informacji gospodarczej wypowiedziało łączącą je z powodem umowę w sposób skuteczny, do czego uprawniał spółkę zapis §5 ust. 2 umowy. Jak wskazano też wyżej, pozwane biuro wobec posiadanych informacji nie mogłoby przechowywać i udostępniać danych gospodarczych dotyczących pozostałych pozwanych. Słusznie też zauważono brak wykazania wystąpienia po stronie powoda jakiejkolwiek szkody w związku z działaniem lub zaniechaniem (...) S.A. w W..

Zauważyć na koniec należy, że mimo nieprecyzyjnego sformułowania treści sentencji przez Sąd pierwszej instancji, uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie pozostawia żadnych wątpliwości, że rozpoznane zostały wszystkie żądania zgłoszone przez powoda.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

Za podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego, które po stronie pozwanych ograniczyły się do wynagrodzenia radców prawnych przyjęto art. 98 §1 k.p.c.
w zw. z art. 391 §1 k.p.c. oraz §2 pkt 7 w zw. z §10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804).

Wynagrodzenie dla radcy prawnego reprezentującego z urzędu powoda
w postępowaniu odwoławczym Sąd przyznał w wysokości wynikającej z ww. rozporządzenia. W ocenie Sądu Apelacyjnego art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej stoi na przeszkodzie normatywnemu różnicowaniu wynagrodzenia profesjonalnych pełnomocników procesowych w zależności od źródła ich umocowania.

SSA Marek Boniecki