Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 grudnia 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, I Wydział Cywilny i Własności Intelektualnej w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 28 grudnia 2023 r. w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa D. G.

przeciwko 1. Skarbowi Państwa – M.;

2. Zakłady (...) sp. z o.o. z siedzibą w K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego Zakłady (...) sp. z o.o. z siedzibą w K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 27 marca 2023 r., sygn. akt I C 861/16

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1. w ten sposób, że powództwo przeciwko pozwanemu Zakłady (...) sp. z o.o. z siedzibą w K. oddala;

II.  w pozostałej części apelację oddala;

III.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego Zakłady (...) sp. z o.o. z siedzibą w K. kwotę 3.450 zł tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym.

B. W.

UZASADNIENIE

Powód D. G. domagał się, po ostatecznym sprecyzowaniu powództwa, zasądzenia od pozwanych Zakłady (...) spółki z o.o. w K. oraz Skarbu Państwa – Dyrektora Zakładu Karnego w K. solidarnie kwoty 224.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Kwota ta obejmowała zadośćuczynienie w wysokości 200.000 zł z tytułu cierpień, jakich powód doznał na skutek urazu w dniu 17 listopada 2014 r. w postaci przepukliny pachwinowej podczas wykonywania pracy w Zakładach (...), do której skierowano go, jako więźnia, na podstawie art. 121 kkw.

W pozostałej części roszczenie obejmowało kwotę 2.099,84 zł z tytułu utraconego zarobku oraz kwotę 21.900,36 zł z tytułu odszkodowania za nieuzyskane jednorazowe odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy.

Każdy z pozwanych wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu.

Wyrokiem z dnia 27 marca 2023 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu:

1.zasądził od pozwanego – Zakładów (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. - na rzecz powoda 11.500 zł (sł.: jedenaście tysięcy pięćset złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od:

- 10.000 zł od 28 marca 2023r. do dnia zapłaty,

- 1.500 zł od 28 lipca 2016r. do dnia zapłaty;

2.w pozostałym zakresie powództwo oddalił.;

3.nie obciążył powoda kosztami postępowania poniesionymi przez pozwanych;

4.przyznał od Skarb Państwa Sąd Okręgowy w Poznaniu wynagrodzenie pełnomocnika z urzędu ustanowionego dla powoda;

5.nieuiszczonymi kosztami sądowymi obciąża powoda z uwzględnieniem zwolnienia od kosztów wynikającego z postanowienia Sądu Okręgowego w Poznaniu z 6 września 2017r;

6.szczegółowe wyliczenie kosztów wynikających z punktu 4 i 5 pozostawił referendarzowi sądowemu.

Pisemne uzasadnienie wyroku nie zostało sporządzone.

Z ustnych, zasadniczych motywów wyroku należy wnioskować, że w ramach zasądzonego świadczenia sąd I instancji uwzględnił 10.000 zł z tytułu zadośćuczynienia oraz 1.500 zł z tytułu odszkodowania za utracone potencjalne zarobki w okresie od 17 listopada do 12 grudnia 2014 r.

Sąd nie wskazał podstawy prawnej rozstrzygnięcia, uznając jako jego podstawę faktyczna okoliczność, ze przy zatrudnianiu powoda przekraczane były dopuszczalne normy pracy w nadgodzinach, a w opinii biegłego z dziedziny medycyny pracy mogło to doprowadzić do urazu w postaci przepukliny pachwinowej.

Wyrok ten zaskarżył pozwany Zakłady (...) w K. w części uwzględniającej roszczenie w stosunku do tego pozwanego oraz w części nie obciążającej powoda obowiązkiem zwrotu pozwanemu kosztów procesu.

W apelacji zarzucono:

1.naruszenie art. 233 k.p.c. poprzez dowolną ocenę zebranego materiału dowodowego i błędne uznanie, że Pozwany ad. 1 nie zapewnił przestrzegania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w swoim zakładzie pracy co doprowadziło do powstania u Powoda przepukliny;

2.naruszenie art. 233 k.p.c. poprzez dowolną ocenę dowodu z opinii biegłej dr. n. med. B. Z. z dnia 15 października 2020 r. oraz z 6 maja 2020 r. i danie wiary wynikającym z niej ustaleniom opartym na błędnym stanie faktycznym w zakresie wymiaru czasu pracy Powoda, okresu zatrudnienia Powoda, błędnego przyjęcia wysokości, z jakiej Powód podnosił indyki, błędnego i bezpodstawnego przyjęcia, że praca wykonywana przez Powoda zaliczała się do prac ciężkich, pominięcie faktu, iż Powód wykonywał wcześniej wymagające dużego wysiłku i obciążenia organizmu prace; bezpodstawne przyjęcie, że wykonywana praca była jedynym czynnikiem powstania przepukliny i istnieje powiązanie między pracą w godzinach nadliczbowych a powstaniem przepukliny;

3.naruszenie art. 233 k.p.c. poprzez dowolną ocenę zebranego materiału dowodowego i uznanie, że Pozwany ad. 1 nie wykazał, że przepuklina powstała z innych, niezależnych od pracy w zakładzie pracy Pozwanego ad. 1 okoliczności, a poprzez to przypisanie Pozwanemu ad. 1 odpowiedzialności za powstanie przepukliny u Powoda;

4.naruszenie art. 2352 S 1 pkt 2 i 5 k.p.c. poprzez pominięcie dowodu z ponownej opinii biegłego z zakresu medycyny pracy, mimo iż przeprowadzenie dowodu z ww. opinii umożliwiłoby uzyskanie kompleksowej i rzetelnej analizy na temat okoliczności powstania i rozwinięcia przepukliny jako schorzenia samoistnego, ustalenia czy Powód miał predyspozycje do powstania przepukliny, ustalenia okresu, w którym u Powoda rozwijała się przepuklina, możliwości wykonywania pracy fizycznej przez Powoda mającego przepuklinę pachwinową lewostronną po wykonaniu operacji bez powikłań, braku dolegliwości w życiu codziennym w przypadku rodzaju przepukliny jaka wystąpiła u Powoda po wykonaniu operacji bez powikłań (na rozprawie w dniu 7 grudnia 2022 r. pełnomocnik Pozwanego ad. 1 zgłosił zastrzeżenie do protokołu na postanowienie w przedmiocie pominięcia ww. dowodu);

5.naruszenie art. 415 k.c. w zw. z art. 444 S 1 k.c. w zw. z art. 445 S 1 k.c. poprzez uznanie, że Pozwany ad. 1 ponosi winę za szkodę niemajątkową wyrządzoną na rzecz Powoda i poprzez to zasądzenie od Pozwanego ad. 1 na rzecz Powoda 10.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia i 1.500,00 zł tytułem utraconego zarobku.

Apelujący wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonym zakresie poprzez oddalenie powództwa w całości,

ewentualnie

o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania z uwagi na nierozpoznanie istoty sprawy;

Wniósł również o zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Powód nie odniósł się do apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja w zasadniczej części zasługiwała na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności trzeba zauważyć, że, z uwagi na brak pisemnego uzasadnienia orzeczenia, zaskarżony wyrok z trudnością poddaje się ocenie sądu odwoławczego.

W skrótowym z natury rzeczy ustnym uzasadnieniu sąd nie wyjaśnił bowiem wszystkich istotnych aspektów sprawy oraz podjętych rozstrzygnięć procesowych i merytorycznych.

Nie jest to jednak ostatecznie tego rodzaju wada, która mogłaby skutkować uchyleniem orzeczenia i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania z uwagi na nierozpoznanie istoty sprawy.

Mimo rozbudowanych zarzutów procesowych apelacji stan faktyczny sprawy, istotny dla jej rozstrzygnięcia, był w rzeczywistości w przeważającej części niesporny albo też wynikający z nie budzących wątpliwości dokumentów urzędowych, w tym protokołów kontroli warunków przestrzegania przez pozwanego prawa pracy, przeprowadzonych przez właściwe organy państwowe.

Dotyczyło to przede wszystkim okoliczności związanych z zatrudnieniem powoda oraz powstaniem u niego urazu w postaci przepukliny pachwinowej.

Z kolei, jeżeli powód chciałby dochodzić w stosunku do pozwanego roszczeń z tego tytułu na podstawie przepisów o czynach niedozwolonych (art. 415 i nast. kc), to do jego obowiązków procesowych należało wykazanie istnienia normalnego związku przyczynowego między ewentualną pracą w nadgodzinach przekraczających dopuszczalne limity a powstałym urazem (art. 6 kc).

Wątpliwe jest, czy tego rodzaju adekwatny związek przyczynowy (por. art. 361 § 1 kc) został w dostatecznym stopniu w realiach sprawy wykazany.

Niewystarczająca ku temu wydaje się być opinia biegłej z dziedziny medycyny pracy, która bazowała jedynie na rozważaniach o charakterze przypuszczającym.

Sama biegła stwierdziła, że do właściwej oceny stanu zdrowia powoda w omawianym kierunku konieczna byłaby opinia biegłego lekarza chirurga.

Sąd zresztą w konsekwencji dopuścił dowód z opinii biegłego z dziedziny chirurgii, który jednak ostatecznie został pominięty z winy powoda, z uwagi na nieuiszczenie przez niego stosownej zaliczki (postanowienie z dnia 21 kwietnia 2022 r, k. 1019).

Definitywne rozstrzyganie o tej kwestii nie było jednak na gruncie rozpoznawanej sprawy konieczne, tym bardziej, że mogłoby utrudnić powodowi dochodzenie swoich roszczeń we właściwym trybie.

Roszczenia pozwu w stosunku do apelującego podlegały bowiem przede wszystkim oddaleniu jako przedwczesne, z przyczyn zasygnalizowanych w końcowej części apelacji, a wcześniej szczegółowo przedstawionych w odpowiedzi pozwanego na pozew.

Gdyby za powodem przyjąć, że przepuklina powstała u niego w związku z wykonywaniem u pozwanego pracy, to konieczne byłoby zarazem przyjęcie, że doszło w ten sposób do wypadku przy pracy w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (ob. tekst jedn. Dz.U. 2022.2189, dalej: „ustawa”).

Co prawda powód, jako osoba pozbawiona wolności skierowana do pracy na podstawie art. 121 kkw nie miał statusu pracownika w rozumieniu przepisów prawa pracy, niemniej z mocy art. 3 pkt. 2) ustawy stosowały się do niego przepisy o ubezpieczeniu wypadkowym.

Poza sporem było przy tym, że został on objęty takim ubezpieczeniem na podstawie umów zawartych między zakładem karnym a apelującym.

Obowiązkiem pozwanego było zatem ustalenie okoliczności wypadku i sporządzenie karty wypadku (art. 5 ust. 1 pkt. 2 ustawy), a powodowi przysługiwały hipotetyczne świadczenia wynikające z ustawy w postaci jednorazowego odszkodowania i zasiłku chorobowego.

Z wnioskiem o ich przyznanie i wypłatę winien on w pierwszej kolejności zwrócić się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (art. 15 ustawy).

Dodać należy, że na przeszkodzie realizacji uprawnień powoda wynikających z ustawy nie mogłaby stać odmowa wykonania przez pozwanego, jako podmiot zatrudniający, swoich obowiązków związanych z ustaleniem okoliczności wypadku przy pracy.

Gdyby bowiem ZUS na tej podstawie odmówił przyznania stosownych świadczeń (por. art. 22 ust. 1 pkt. 1 ustawy), to w trybie odwołania od takiej decyzji ustalenie czy zdarzenie było wypadkiem przy pracy następowałoby w postępowaniu sądowym (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2014 r. w sprawie I UZP 4/13, LEX nr 1469177).

Poszkodowany mógłby także wystąpić do sądu pracy, na podstawie art. 189 kpc, z odrębnym powództwem o ustalenie wypadku przy pracy.

Tymczasem poza sporem jest, że powód nie wyczerpał do końca żadnej z wymienionych procedur związanych z dochodzeniem świadczeń na podstawie ustawy.

Uznaje się natomiast, że z roszczeniami uzupełniającymi, takimi jak w rozpoznawanej sprawie, z tytułu wypadku przy pracy, można z zasady wystąpić dopiero po ustaleniu, czy i w jakim zakresie szkoda została wyrównana z funduszu ubezpieczeń społecznych, zbudowanego m.in. w tym celu ze składek uiszczanych przez pracodawców.

W innym przypadku sama idea obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych traciłaby na racjonalności.

W związku z tym przyjmuje się w orzecznictwie, że wystąpienie z roszczeniami uzupełniającymi przed dochodzeniem przez pokrzywdzonego roszczeń na podstawie ustawy może być uznane za przedwczesne i jako takie podlegające oddaleniu (zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2021 r. w sprawie I PSKP 7/21, LEX nr 3119717 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 27 maja 2015 r. w sprawie III APa 3/15, LEX nr 1782004).

Inną rzeczą jest, że, jak się wydaje, tego rodzaju roszczenia uzupełniające powinny być rozpoznawane w trybie właściwym dla postępowania przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych.

Skutkuje to zmianą zaskarżonego wyroku przez oddalenie w całości powództwa skierowanego przeciwko apelującemu Zakładom (...) sp. z o.o. w K..

Stąd na podstawie art. 386 § 1 kpc Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie I. sentencji wyroku.

W pozostałym natomiast zakresie apelacja podlegała oddaleniu.

Co prawda bowiem pozwany objął granicami zaskarżenia także rozstrzygnięcie zawarte w punkcie 3. wyroku, tj. o nieobciążaniu powoda obowiązkiem zwrotu pozwanym kosztów procesu, jednak w tym przedmiocie nie podniósł w apelacji jakiegokolwiek zarzutu.

Sąd odwoławczy nie rozpoznaje natomiast z urzędu, poza przypadkami nieważności postępowania, ewentualnego naruszenia przepisów procedury cywilnej.

Dlatego na podstawie art. 385 kpc orzeczono jak w punkcie II. sentencji wyroku.

Ponieważ zasadnicze wnioski apelacji uwzględnione zostały w całości powód zobowiązany jest do zwrotu apelującemu poniesionych przez niego kosztów postępowania odwoławczego, obejmujących uiszczoną opłatę sądowa od apelacji w wysokości 750 zł oraz wynagrodzenie radcy prawnego w wysokości 2.700 zł, razem 3.450 zł (art. 98 § 1 i 3 kpc oraz art. 99 kpc w zw. z art. 391 kpc, punkt III. wyroku).

B. W.

Niniejsze pismo nie wymaga podpisu na podstawie § 100a ust. 1-3 rozporządzenia M. S. z dnia 18 czerwca 2019 r. - Regulamin urzędowania sądów powszechnych jako właściwie zatwierdzone w sądowym systemie teleinformatycznym.

Starszy sekretarz sądowy

S. S.