Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 lutego 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 13 lutego 2019 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank Spółki Akcyjnej w W.

przeciwko Z. C., B. C. i M. K.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 9 stycznia 2018 r., sygn. akt I C 897/17

1)  oddala apelację;

2)  zasądza od powoda na rzecz pozwanych solidarnie 8 100 (osiem tysięcy sto) złotych z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Ewa Jastrzębska SSA Mieczysław Brzdąk SSA Roman Sugier

Sygn. akt I ACa 315/18

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 9 stycznia 2018 r. Sąd Okręgowy w Katowicach uchylił nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 28 czerwca 2017 r. wydany przez ten Sąd w sprawie o sygn. akt I Nc 198/17 i powództwo oddalił (pkt 1.) Sąd zasądził od powoda na rzecz pozwanych solidarnie 7.751 złotych z tytułu zwrotu kosztów procesu (pkt 2.) oraz nakazał pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Katowicach 14.146 złotych tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych (pkt 3.).

W uzasadnieniu Sąd podał, że 9 maja 2017 r. powód (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wystąpił z pozwem w postępowaniu nakazowym o zasądzenie od pozwanych Z. C., B. C. i M. K. na jego rzecz kwoty 390.545,90 złotych wraz ze wskazanymi odsetkami umownymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Podał, że na dochodzoną należność składa się należność główna w kwocie 366.431,74 złotych, skapitalizowane odsetki umowne w kwocie 18.991,58 złotych za okres od 11 lipca 2016 r. do 16 marca 2017 r. oraz skapitalizowane odsetki od zobowiązania przeterminowanego liczone od 7 października 2016 r. do 4 maja 2017 r. w kwocie 5.122,58. Powód domagał się też zasądzenia na jego rzecz kosztów procesu.

Uzasadniając żądanie powód podał, że 5kwietnia 2013 r. (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedziba w G. (przejęty później przez powoda) zawarł z pozwanym Z. C., w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, umowę kredytu na mocy którego przedstawił do jego dyspozycji kwotę 390.670 złotych. Zabezpieczeniem kredytu było m.in. poręczenie udzielone przez pozwaną B. C. i M. K..

W związku z niewywiązaniem się kredytobiorcy z warunków umowy została ona wypowiedziana a pozwani wezwani do spłaty zadłużenia.

W dniu 28 czerwca 2017 r. Sąd Okręgowy w Katowicach wydał nakaz zapłaty uwzględniający powództwo.

Zarzuty od nakazu zapłaty wnieśli wszyscy pozwani zaskarżając go w całości i domagając się oddalenia powództwa oraz zasądzenia od powoda na ich rzecz kosztów procesu.

Pozwani zarzucili nieudowodnienie istnienia roszczenia co do zasady, jego wysokości i wymagalności. Podkreślili też zarzut nieważności umowy kredytowej, brak skutecznego wypowiedzenia umowy, niewykazanie przez powoda przekazania kredytobiorcy środków finansowych w związku z zawartą umową, niewykorzystanie wielkości dochodzonych odsetek oraz zamieszczenie w umowie kredytowej klauzul sprzecznych z zasadami współżycia społecznego, dobrymi obyczajami oraz niewykazanie wysokości dochodzonego roszczenia.

Wyrok Sądu pierwszej instancji oparty został na następujących ustaleniach faktycznych.

W dniu 7 lutego 2014 roku Z. C. (dalej jako: kredytobiorca), w ramach działalności gospodarczej prowadzonej pod firmą Firma Handlowo-Usługowa Z. C. Z. C.”, zawarł z P. C. (1), działającym w imieniu (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w G. (dalej jako: (...) Bank), umowę kredytu (...) Hipoteka o numerze (...).

Na mocy postanowień zawartych w § 1 umowy (...) Bank udzielić miał kredytobiorcy kredytu w wysokości 390.670,00 zł na okres od dnia zawarcia umowy do 20 stycznia 2034 roku. Kredyt udzielony miał zostać na warunkach określonych w umowie oraz „Regulaminie kredytowania dla przedsiębiorców oraz innych podmiotów w (...) Banku (...) S.A.” oraz wykorzystany przez kredytobiorcę na realizację płatności za sporządzenie operatów szacunkowych wartości nieruchomości zabezpieczających hipotecznie umowę; całkowitą spłatę kredytu w rachunku bieżącym (...) Bank S.A. na podstawie umowy nr (...) z dnia 28 października 2013 roku – zgodnie z oświadczeniem tego banku; całkowitą spłatę kredytu nieodnawialnego w (...) Bank S.A. na podstawie umowy nr (...)\ (...) z dnia 24 maja 2013 roku – zgodnie z oświadczeniem tego banku; całkowitą spłatę kredytu (...) Pożyczka w (...) Bank na podstawie umów nr (...) z dnia 29 maja 2013 roku oraz (...) z dnia 20 listopada 2013 roku. Pozostała kwota przeznaczona miała zostać na finansowanie bieżącej działalności kredytobiorcy oraz na pokrycie opłat i prowizji w związku z zawarciem umowy.

Strony umowy postanowiły zgodnie w § 2, że kredytobiorca zobowiązany będzie ponieść prowizję przygotowawczą w wysokości 3.906,70 zł, opłatę za prawomocne ustanowienie zabezpieczenia kredytu w wysokości 300,00 zł (pobierają w dniu uruchomienia kredytu), a także pozostałe opłaty i prowizje w wysokości określonej w „Taryfie opłat i prowizji dla przedsiębiorców oraz innych podmiotów w (...) Banku”.

Oprocentowanie kredytu pozostawać miało zmienne i stanowić sumę stawki WIBOR dla depozytów sześciomiesięcznych (WIBOR 6M) oraz marży banku (§ 3 ust. 1 umowy). Aktualizacja stawki WIBOR 6M następować miała na warunkach określonych w § 3 ust. 2 umowy, przy czym na dzień zawarcia umowy procentowanie kredytu wynosiło 6,62% w stosunku rocznym, z czego stawka WIBOR 6M – 2,72%, natomiast marża banku – 3,90% (§ 3 ust. 3 umowy). Jednocześnie (...) Bank zastrzegł sobie prawo do zmiany oprocentowania kredytu w okresie destabilizacji, określonym jako sytuacja, w której oprocentowanie kredytu będzie niższe niż 1,3-krotność ostatnio opublikowanego przez Narodowy Bank Polski średniego oprocentowania depozytów złotowych sektora gospodarstw domowych i instytucji niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw domowych dla rachunków bieżących z terminem pierwotnym ogółem. W okresie destabilizacji (...) Bank obliczać miał odsetki w stosunku rocznym według zmiennej stopy procentowej, stanowiącej 1,3-krotność opisanego wyżej współczynnika orz marży, o której mowa w § 3 ust. 3 umowy. Bank zobowiązany był przesłać kredytobiorcy oraz poręczycielom informację o ustalonej w ten sposób stopie procentowej z zachowaniem trybu i skutków jak dla zmiany regulaminu (§ 3 ust. 4 umowy).

Prawnym zabezpieczeniem spłaty udzielonego kredytu pozostawać miały m. in. poręczenia cywilne udzielone przez B. C. oraz M. K. (§ 4 umowy).

Kwota kredytu (pomniejszona o należne (...) Bank opłaty i prowizje) miała zostać wypłacona kredytobiorcy w formie przelewów środków pieniężnych – w kwotach i na rachunki bankowe szczegółowo wskazane w § 5 ust. 1 umowy kredytu. W § 5 ust. 2 umowy strony postanowiły, że uruchomienie kredytu nastąpi w ciągu 2 dni roboczych po spełnieniu przez kredytobiorcę warunków w postaci podpisania umów przelewu wierzytelności z tytułu umów ubezpieczenia nieruchomości zabezpieczonych hipoteką, podpisaniu umów ustanawiających hipotekę na tych nieruchomościach oraz złożeniu oświadczeń przez poręczycieli.

Kredytobiorca zobowiązany był spłacić kredyt w 240 miesięcznych, równych ratach kapitałowo-odsetkowych, płatnych do 20-go dnia każdego miesiąca, poczynając od 20 lutego 2014 roku (§ 6 ust. 1 i 2 umowy). Wysokość raty każdorazowo ulegała zmianie po aktualizacji stawki WIBOR 6M, a jej aktualna wysokość dostępna była dla kredytobiorcy przy wykorzystaniu elektronicznych kanałów dostępu (§ 6 ust. 3 umowy). Od niespłaconego kapitału kredytu (...) Bank uprawniony został do pobierania odsetek w wysokości obowiązującej dla zadłużenia przeterminowanego, określonej jako 4-krotność stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (§ 6 ust. 5 umowy). (...) Bank zobowiązał się informować poręczycieli o opóźnieniu w spłacie kredytu przez kredytobiorcę przekraczającym 30 dni.

Na mocy postanowień zawartych w § 10 ust. 2 pkt 1 umowy kredytu (...) Bank wyposażony został m. in. w prawo do wypowiedzenia umowy z zachowaniem 30-dniowego terminu wypowiedzenia – na wypadek niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków umowy. Postanowienia te uszczegółowione zostały we wzorcu umownym – § 10 ust. 2 pkt 6 „Regulaminu kredytowania dla przedsiębiorców oraz innych podmiotów w (...) Banku (...) S.A.”, nakazującym uznawać za niedotrzymanie warunków umowy zaprzestanie spłaty przez kredytobiorcę jakichkolwiek zobowiązań wobec (...) Banku.

W dniu 7 lutego 2014 roku M. K. i B. C. złożyły pisemne oświadczenia, w których udzieliły na rzecz (...) Bank solidarnego poręczenia za zobowiązania Z. C. z tytułu umowy kredytu (...) Hipoteka nr(...)z dnia 7 lutego 2014 roku. Zakresem poręczenia objęły wierzytelności (...) Banku istniejące w chwili jego udzielenia oraz wierzytelności mogące powstać w przyszłości z tytułu tego zobowiązania, w tym zwłaszcza odsetki za zwłokę oraz koszty postępowania.

W dniu 25 maja 2015 roku w trybie art. 492 § 1 pkt 1 k.s.h. doszło do połączenia (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. (dalej jako: A. Bank) z (...) Bank poprzez przeniesienie całego majątku (...) Bank na rzecz A. Bank.

W dniu 3 lutego 2017 roku A. Bank – działając jako następca prawny (...) Bank – skierował do Z. C. oświadczenie, w którym wypowiedział umowę kredytu (...) Hipoteka nr BH\ (...) z dnia 7 lutego 2014 roku z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia. Wypowiedzenie złożone zostało pod warunkiem, że do końca wskazanego w nim okresu wypowiedzenia Z. C. nie spłaci przeterminowanego zadłużenia w wysokości 20.510,15 zł. Gdyby spłata nastąpiła, wypowiedzenie stałoby się nieskuteczne, a umowa kontynuowana na dotychczasowych warunkach. Korespondencja A. Banku odebrana została przez małżonkę Z. B. C. w dniu 17 lutego 2017 roku. Wypowiedzenie zostało podpisane przez D. L. – pracownika A. Banku, umocowanego do składania w jego imieniu oświadczeń o wypowiedzeniu umów z zakresu czynności bankowych.

Analogiczne oświadczenia wysłane zostały przez A. Bank do poręczycieli – B. C. oraz M. K., które odebrały je odpowiednio w dniach 17 lutego 2017 roku oraz 13 lutego 2017 roku.

Pismami datowanymi na 22 marca 2017 roku A. Bank wezwał Z. C., B. C. oraz M. K. do zapłaty w terminie 14 dni roboczych kwoty 386.112,03 zł tytułem zadłużenia z umowy kredytu. Wezwania odebrane zostały odpowiednio w dniach 28 marca 2017 roku, 28 marca 2017 roku oraz 1 kwietnia 2017 roku.

W dniu 5 maja 2017 roku A. Bank sporządził wyciąg z ksiąg bankowych, w którym stwierdził, że Z. C., M. K. oraz B. C. posiadają solidarnie wymagalne zadłużenie w wysokości 390.545,90 zł z tytułu kredytu udzielonego na podstawie umowy kredytu (...) Hipoteka nr (...) z dnia 7 lutego 2014 roku. A. Bank oświadczył, że na zobowiązanie dłużników składa się należność główna w kwocie 366.431,74 zł, odsetki umowne w kwocie 18.991,58 zł naliczone od dnia 11 lipca 2016 roku do dnia 16 marca 2017 roku, a także odsetki od zobowiązania przeterminowanego w kwocie 5.122,58 zł naliczone od dnia 7 października 2016 roku do 4 maja 2017 roku.

W dniu 7 grudnia 2017 roku A. Bank sporządził pisemne oświadczenie, w którym potwierdził czynność prawną dokonaną przez pełnomocnika P. C. (1) - umowę kredytu (...) Hipoteka nr BH\ (...) z dnia 7 lutego 2014 roku, zawartą pomiędzy (...) Bankiem a M. M..

Mając na względzie powyższe ustalenia faktyczne Sąd pierwszej instancji uznał, że nie są zasadne zarzuty pozwanych jakoby nie doszło do skutecznego zawarcia umowy kredytowej o jakiej mowa w pozwie. Zdaniem Sądu fakt, że nie wykazano skutecznie umocowania P. C. (2) – działającego w imieniu banku – nie świadczy o nieważności umowy. Osobę tą w ustalonych okolicznościach należy traktować jako rzekomego pełnomocnika w rozumieniu art. 103 § 1 k.c. Pozwani nie wystąpili do kredytobiorcy o potwierdzenie czynności dokonanych przez tą osobę w zakreślonym terminie a co za tym idzie przepisy art. 103 § 1 i 2 k.c. nie dają podstaw do uznania, że nie doszło do skutecznego zawarcia umowy. Zwłaszcza, że wytoczenie powództwa o wykonanie umowy świadczy o potwierdzeniu czynności prawnej z udziałem stron dokonanych w imieniu banku przez P. C. (2). Dlatego zawarcie umowy kredytowej o jakiej mowa w pozwie Sąd Okręgowy uznał za udowodnione.

Za zasadny Sąd pierwszej instancji uznał zarzut pozwanych, że nie zostało wykazane, iż w oparciu o zawartą umowę bank przedstawił do dyspozycji kredytobiorcy środki finansowe w ramach udzielonego kredytu.

Było to bowiem uzależnione od spełnienia przez pozwanych szeregu warunków a środki z kredytu miały być wypłacone na rzecz różnych podmiotów.

Pozwani zaprzeczyli aby tak się stało a powód mimo to nie przedstawił na tę okoliczność żadnych dowodów poza wyciągiem z ksiąg handlowych o stanie zadłużenia.

W ocenie Sądu wyciąg taki, jako dokument prywatny, nie korzysta z domniemania zgodności z prawdą złożonego w nim oświadczenia o wielkości przeterminowanego zadłużenia. Brak też podstaw do przyjęcia domniemania faktycznego, że doszło do realizacji umowy kredytowej ze względu na brak jakichkolwiek działań pozwanych świadczących o tym, że umowa kredytowa była realizowana.

Zdaniem Sądu pozwani zasadnie zarzucili też brak wykazania wysokości długu. Z przedłożonego wyciągu z ksiąg bankowych nie wynika bowiem co składa się na poczet zaległych należności, co ma istotne znaczenie ze względu na konieczność weryfikacji w postępowaniu sądowym zasadności dochodzonego zobowiązania oraz ma znaczenie ze względu na zakres związania Sądu i stron treścią rozstrzygnięcia i ustalenia granic powagi rzeczy osądzonej.

Ponadto Sąd pierwszej instancji uznał, że nawet przy przyjęciu istnienia zadłużenia zgodnie z twierdzeniami powoda powództwo nie mogło być uwzględnione ze względu na brak skutecznego wypowiedzenia umowy kredytowej.

Nie zostało bowiem dochowana procedura przewidziana przepisem art. 75 c ust. 1 prawa bankowego. Kredytobiorca przed wypowiedzeniem przez bank umowy kredytowej nie został bowiem wezwany do spłaty zaległości w terminie 14 dni pod rygorem wypowiedzenia umowy.

Dokonane wypowiedzenie umowy obarczone zaś było warunkiem co skutkowało nieważności tej jednostronnej czynności prawnej.

Zarzuty pozwanych dotyczące niedostarczenia kredytobiorcy wzorców umownych Sąd uznał za chybione wskazując na treść przepisu art. 384 § 2k. c. oraz możliwości łatwego dowiedzenia przez strony umowy o ich treści.

Także zarzuty dotyczące zmiennej stopy oprocentowania, jako niedozwolone postanowienia umowne Sąd uznał za irrelewantne dla rozstrzygnięcia podkreślając, że nie można w oparciu o zebrane dowody ustalić czy i jakie stopy oprocentowania były stosowane przez Bank.

Za chybiony Sąd uznał zarzut abuzywnego charakteru postanowień umowy dotyczących wysokości opłat za czynności windykacyjne.

Sąd podkreślił, że kredytobiorca nie zawarł umowy jako konsument lecz jako przedsiębiorca w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.

W związku z czym wielkość opłat tego rodzaju, nawet wyższych niż realny koszt windykacji, nie świadczy o sprzeczności postanowień umowy z zasadami współżycia społecznego.

Mając to na względzie Sąd Okręgowy uchylił nakaz zapłaty i oddalił powództwo orzekając o kosztach postępowania na mocy art. 98 k.p.c.

Wyrok został zaskarżony apelacją przez powoda w całości.

Skarżący zarzucił:

1.  naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie:

1)  naruszenie art. 6 k.c. w zw. z art. 232 § 1 k.p.c. poprzez:

a)  oparcie się przez sąd I instancji z jednej strony li-tylko o gołosłowne twierdzenia i zarzuty strony pozwanej, niepoparte jakimikolwiek dowodami i okolicznościami potwierdzającymi brak istnienia zobowiązania dochodzonego przez powoda, następczy wobec np. spłaty kredytu czy zwolnienia z długu przez powoda;

b)  z drugiej strony obciążanie powoda ciężarem dowodu na okoliczności już udowodnione lub stanowiące tzw. dowód negatywny;

c)  przyjęcie nieznanej polskiej procedurze cywilnej zasady „jeden dowód - żaden dowód";

2)  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez wyprowadzenie na podstawie materiału dowodowego wniosków sprzecznych z zasadami logicznego rozumowania i doświadczeniem życiowym poprzez uznanie, że powód nie udowodnił zasadności i wysokości swojego roszczenia, gdy tymczasem:

a)  powód - załączając do pozwu W. z Ksiąg Banku (...)/2017 z dnia 05 maja 2014 roku - wykazał:

- wysokość zadłużenia pozwanych wobec powoda na daty wskazane w W., wysokość naliczonych odsetek wraz ze sposobem ich naliczenia, tj. okresem, którego dotyczą, stopą procentową obowiązującą w danym okresie i podstawą stanowiącą należność główną;

- fakt wypłaty środków kredytowych poprzez dokładne odzwierciedlenie stanu ksiąg rachunkowych banku w przedmiotowym W.;

3)  naruszenie art. 231 § 1 k.p.c. poprzez brak jego zastosowania tj. brak zastosowania domniemań faktycznych w tym przepisie opisanych i przyjęcie, że kredyt udzielony na podstawie Umowa kredytu (...) Hipoteka nr (...) z dnia 7 lutego 2014 roku nie został pozwanym nigdy wypłacony, w sytuacji, gdy z ustaleń faktycznych poczynionych w niniejszej sprawie przez sąd I instancji wynikało, że:

a)  umowa kredytu (...) Hipoteka nr BH\ (...) z dnia 7 lutego 2014 roku została między (...) Bank (...) S.A. a pozwanym Z. C. zawarta; zaś pozwane B. C. i M. K. udzieliły poręczenia za zaciągnięte przez Z. C. zobowiązanie;

b)  (...) Bank S.A. wstąpił w prawa (...) Bank S.A. wskutek połączenia obu banków;

c)  w dniu 03 lutego 2017 roku powód skierował do pozwanego Z. C. oświadczenie o wypowiedzeniu umowy kredytowej, a analogiczne oświadczenia zostały skierowane do poręczycieli;

d)  w dniu 22 marca 2017 roku powód skierował do wszystkich pozwanych pisma zawierające wezwania do zapłaty sum wynikających z umowy kredytowych;

a w świetle powyższych ustaleń faktycznych oraz treści przedstawionego przez powodowy bank (...) z Ksiąg Banku (...)/2017, nie sposób było, stosując zasady logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, nie uznać, że do wypłaty rzeczonego kredytu doszło w rzeczywistości;

4)  naruszenie art. 245 k.p.c. w zw. z art. 95 ust. 2 ustawy - Prawo bankowe poprzez jego błędną interpretację, tj. przyjęcie, że dokument prywatny sporządzony w formie pisemnej albo elektronicznej stanowi TYLKO dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w tym dokumencie;

w sytuacji gdy dowód z dokumentu prywatnego jest samodzielnym środkiem dowodowym, którego moc sąd ocenia według zasad określonych w art. 233 § 1 k.p.c.;

2.  błędnych lub niepełnych ustaleniach faktycznych, mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, polegających na:

1)  przyjęciu, iż nawet w przypadku braku wypowiedzenia umowy przez powoda przed wytoczeniem procesu, poprzez czynności konkludentne w postaci wytoczenia powództwa umowa wiążąca strony nie została wypowiedziana, a tym samym pozew wniesiony w niniejszej sprawie nie wywołał skutków materialnoprawnych w zakresie wypowiedzenia umowy pozwanemu, co skutkowało błędnym ustaleniem stanu faktycznego i doprowadziło do oddalenia powództwa jako niewymagalnego;

2)  przyjęciu, że wypowiedzenie umowy kredytu miało doprowadzić do wymagalności całej kwoty objętej powództwem w niniejszej sprawie, w sytuacji gdy z treści dokumentu zawierającego oświadczenie o wypowiedzeniu wynika, że na dzień sporządzenia tego pisma tj. na dzień 01 lutego 2017 roku zadłużenie przeterminowane (a więc wymagalne) pozwanych wobec powoda wynosiło 20.510,15 zł (słownie: dwadzieścia tysięcy pięćset dziesięć złotych i piętnaście groszy) i wynikało z niezapłaconych przez pozwanego Z. C. miesięcznych rat udzielonego mu kredytu;

3.  naruszenia przepisów prawa materialnego w postaci:

1)  art. 75c ustawy - Prawo bankowe w zw. z art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP poprzez błędne jego zastosowane, tj. przyjęcie, że brak zachowania procedury restrukturyzacyjnej prowadzi do nieważności oświadczenia banku o wypowiedzeniu umów kredytowych, w sytuacji, gdy przepis ten nie odnosi się do oświadczeń banków o wypowiadaniu umów kredytowych, a jedynie wskazuje obowiązki banku w zakresie wzywania dłużników do zapłaty, zaś przedstawiona przez Sąd I instancji interpretacja przedmiotowego przepisu prowadziłaby do nieuprawnionego i nieuzasadnionego ograniczenia prawa banków do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia ich spraw bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd;

2)  art. 89 k.c. poprzez jego błędną interpretację polegającą na przyjęciu, że wypowiedzenie umowy kredytowej jako jednostronne oświadczenie woli nie może zostać uczynione z zastrzeżeniem warunku, w sytuacji, gdy przepis ten nie wyłącza wprost zastosowania warunku dla tego typu czynności prawnych, a w rozważanym przypadku zastosowany warunek nie stanowił zagrożenia dla interesów adresata czynności prawnokształtującej związanego z powstaniem stanu niepewności co do jego sytuacji prawnej, ponieważ mógł on stan niepewności zakończyć, podejmując zachowanie opisane w złożonym mu oświadczeniu.

Powołując się na powyższe powód wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i o uwzględnienie powództwa w całości oraz o zasądzenie od pozwanych solidarnie na jego rzecz kosztów postępowania za obie instancje ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi i instancji do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach procesu.

Pozwani w odpowiedzi na apelację wnieśli o jej oddalenie i o zasądzenie od powoda na ich rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja powoda nie jest zasadna.

Podstawą powództwa jest twierdzenie skarżącego, że przejęty przez niego (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G. wykonał zobowiązanie wynikające z umowy łączącej ten Bank ze Z. C..

Ze względu na zaprzeczenie temu przez pozwanych rzeczą powoda było, zgodnie z ciężarem dowodu wynikającego z przepisu art. 6 k.c., wykazanie tej okoliczności.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 lutego 2017 r. sygn. akt IV CSK 179/16 wskazał: „Uwzględniając treść art. 6 k.c. wierzyciela dochodzącego od dłużnika spełnienia świadczenia obciąża ciężar wykazania przysługującej mu wierzytelności tj. wykazania wszystkich faktów, z którymi właściwe przepisy prawa materialnego wiążą powstanie wierzytelności o określonej treści i rozmiarze”.

Sąd Apelacyjny w Katowicach podziela wywody Sądu pierwszej instancji, że powód nie wykazał w dostateczny sposób, że świadczenia o jakich mowa w umowie kredytowej z 7.02.2014 r. (k. 25 – 26) zostały spełnione zgodnie z jej treścią.

Trafnie bowiem Sąd Okręgowy stwierdził, że w sprawie zachodzi nietypowa sytuacja. Poza zawarciem umowy kredytowej, wyciągiem z ksiąg bankowych, wezwaniem do zapłaty i wypowiedzeniem umowy powodowy Bank nie przedstawił bowiem żadnych dowodów z których wynikałoby, że spełnione zostało świadczenie uzgodnione z kredytobiorcą.

W typowej sytuacji za zasadny należałoby uznać zarzut skarżącego, że pozwani z naruszeniem reguły wynikającej z przepisu art. 3 k.p.c. ograniczyli się do zaprzeczenia wszystkim twierdzeniom pozwu bez naprowadzenia dowodów przeciwnych uzasadniających oddalenie powództwa (wyrok SN z 20.04.1982 r. sygn. akt I CR 79/82, LEX 8416, wyrok SN z dnia 24.11.2010 r. sygn. II CSK 297/10 LEX 297/10 LEX 970074).

Jednakże w przypadku gdy pozwani zarzucają brak wykonania umowy przez kredytobiorcę, a brak jest dowodów pośrednich wskazujących na jej wykonanie przez bank nie sposób uznać, że zachodziły podstawy do zastosowania domniemania faktycznego o jakich mowa w przepisie art. 231 § 1 k.p.c. Odwoływanie się przez skarżącego do zasad doświadczenia życiowego i zasad logicznego rozumowania nie jest w tym przypadku wystarczające.

Pozwani nie mieli możliwości naprowadzenia dowodu negatywnego tj. wykazania, że nie nastąpiło przekazanie środków zgodnie z § 5 zawartej umowy.

Oferowany na tą okoliczność przez skarżącego dowód z wyciągu z ksiąg bankowych nie może być uznany za wystarczający dowód dla wykazania zasadności powództwa. Stanowi on bowiem dokument prywatny podlegający ocenie według zasad wynikających z art. 233 § 1 k.p.c.

W sprawach rozpoznawanych w innym trybie jest to dowód kwalifikowany, dający pewne uprawnienia prawne stronie, która się na niego powołuje, np. w postępowaniu nakazowym – art. 485 § 3 k.p.c. W niniejszej sprawie z tego rodzaju przymiotu dowód ten nie korzysta. Należy go traktować jako wyraz wiedzy powoda na temat zadłużenia kredytobiorcy, którego moc dowodową należy oceniać w zestawieniu z innymi dowodami zaoferowanymi przez powoda. Te zaś należy uznać za niewystarczające dla stanowczego ustalenia, że i świadczenie kredytowe zostało spełnione zgodnie z umową.

Jak bowiem trafnie zauważył Sąd Okręgowy spełnienie świadczenia kredytowego zgodnie z § 5 ust. 2 umowy łączącej Z. C. z (...) Bankiem SA uzależnione było od spełnienia warunków o jakich mowa w tej części umowy.

Powód wykazał jedynie spełnienie warunku w postaci poręczenia cywilnego udzielonego przez pozostałych pozwanych.

Ustanowienie hipoteki na nieruchomości o jakiej mowa w § 4 umowy oraz cesji wierzytelności z tytułu ubezpieczenia nie zostały wykazane jako spełnienie przesłanek od których uzależniono świadczenie kredytowe. Indagowany na ten temat pełnomocnik powoda oświadczył, że ewentualne obciążenie hipoteczne można ustalić w oparciu o wpis w jawna księdze wieczystej.

W ocenie Sądu Apelacyjnego obowiązująca zasada kontradyktoryjności procesu cywilnego w tym przypadku nie dawała podstaw do przeprowadzenia z urzędu przez sąd dowodu na okoliczność potwierdzającą zasadność roszczenia dochodzonego przez powoda. Zwłaszcza, że jest nią profesjonalny podmiot jakim jest bank komercyjny reprezentowany w sprawie przez profesjonalnego pełnomocnika.

Ponadto miarodajność oświadczenia wiedzy powoda na temat zadłużenia pozwanych podważa okoliczności, że kredytu miał udzielić nie powód lecz przejęty przez niego bank. Powód nie dysponuje przelewami świadczącymi o wykonaniu zobowiązania, a w każdym razie nie zaoferował im … dowodów w sprawie.

Stwierdzić też można brak należytej staranności w dochodzeniu roszczenia. Świadczy o tym powoływanie się w uzasadnieniu pozwu na umowę kredytową z dnia 5 kwietnia 2013 r. gdy w istocie podstawą powództwa jest umowa z dnia 7 lutego 2014 r. (k. 216v), czy potwierdzenie przez członków zarządu powodowego Banku czynności prawnej dokonanej w jego imieniu przez pełnomocnika P. C. (2) w ramach umowy z M. M. (k. 146) gdy w istocie zakwestionowano w sprawie skuteczność umowy ze Z. C..

Dlatego podniesione w apelacji zarzuty naruszenia przepisów art. 6 k.c., 231 § 1 k.p.c. 232 § 1 k.p.c. i 233 § 1 k.p.c. należy uznać za chybione. Powództwo o tak znaczną kwotę jak to dochodzona pozwem nie może być uwzględnione przez Sąd w oparciu o domniemanie faktyczne nie znajdujące dostatecznego oparcia w zaoferowanych dowodach oferowanych przez Bank.

W ocenie Sądu Apelacyjnego przeciwnego twierdzenie nie uzasadnia zarzut skarżącego, że nielogicznym byłby brak ubiegania się o spełnienie warunków umowy kredytowej przez podmiot, który wystąpił o jego udzielenie. Nie zostało bowiem dostatecznie wykazane, że spełnione zostały warunki od spełnienia których uzależnione zostało udzielenie kredytu.

Z tych samych powodów za chybione uznano naruszenie przepisu art. 245 k.p.c. w związku z art. 95 ust. 2 Prawa bankowego.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego nie są też zasadne zarzuty apelacji kwestionujące bezskuteczność wypowiedzenia umowy kredytowej.

Zgodzić się należy ze skarżącym, że nie zachodziła nieważność tej jednostronnej czynności prawnej jako uzależnionej od spełnienia warunku, o czym jest mowa w motywach zaskarżonego wyroku.

Wypowiedzenie umowy z dnia 3 lutego 2017 r. (k. 31) miało charakter stanowczy. Zniweczenie jego skuteczności uzależniono od warunku który mógł spełnić kredytobiorca. Jest to tzw. warunek potestatywny za dopuszczalnością którego wypowiedział się Sąd Najwyższy w postanowieniu Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2013 r,. sygn. akt III CZP 85/12. Sąd Apelacyjny podziela stanowisko wyrażone w tym orzeczeniu. Podziela jednak pogląd Sądu pierwszej instancji, że wypowiedzenie to stanowiło czynność sprzeczną z ustawą i jako takie było nieważne (art. 58 § 1 k.p.c.).

Nie spełniało bowiem wymogów wynikających z przepisu art. 75 c ust. 1, 2 i 3 ustawy Prawo bankowe.

Powód dokonał bowiem wypowiedzenia umowy kredytowej bez wcześniejszego wezwania do spłaty zaległego zadłużenia, bez wyznaczenia dodatkowego terminu do jego uregulowania i pouczenia o możliwości złożenia przez kredytobiorcę wniosku o restrukturyzację zadłużenia.

Zatem nawet w przypadku gdyby świadczenie kredytowe zostało spełnione trafnie Sąd pierwszej instancji uznał, że żądanie spłaty zaległego kredytu wraz z odsetkami nie mogło być uwzględnione ze względu na niewykazanie wymagalności dochodzonego roszczenia.

Warunki wypowiedzenia, o jakich mowa we wspomnianym przepisie, wynikające z obowiązującej ustawy. W literaturze przedmiotu i w orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że czynność prawna nie spełniająca wymogów nakazanych ustawą jest nieważna.

Sąd Apelacyjny nie podziela zarzutu apelacji, że ten zapis ustawy nie jest wiążący ze względu na przepis art. 45 ust. 1 Konstytucji RP gwarantujący prawo do sądu, bez zastrzeżenia konieczności dodatkowych czynności.

Kwestionowany przez skarżącego przepis ma na celu zapewnienie równych praw uczestnikom obrotu rynkowego. Równowaga ta byłaby zachwiana gdyby banki miały prawo do przejmowania nieruchomości stanowiących zabezpieczenie spłaty kredytu nawet w przypadku niewielkich zaległości płatniczych ze strony kredytobiorców, bez dania im możliwości spłaty zadłużenia na warunkach wynegocjowanych przez strony. Dlatego zarzut sprzeczności art. 75 ustawy Prawo bankowe ze wskazanym przepisem Konstytucji RP Sąd odwoławczy uznał za chybiony.

W ocenie Sądu Apelacyjnego trafności zaskarżonego wyroku nie podważyły też zarzuty, że doręczenie odpisu pozwu winno być uznane za domniemane wypowiedzenie umowy kredytowej a Sąd Okręgowy winien uwzględnić powództwo conajmniej co do wymagalnego zadłużenia o jakim mowa w wypowiedzeniu umowy.

Tak jak wypowiedzenie umowy na które powołuje się powód także pozew nie spełnia wymogów o jakich mowa w przepisie art. 75c ust. 1 i 2 ustawy Prawo bankowe.

Wielkość zadłużenia o jakim mowa w tym wypowiedzeniu nie została zaś wykazana co do wysokości.

Ponadto podstawą faktyczną powództwa nie była zapłata zaległości w bieżących spłatach kredytu lecz cała należność wynikająca z kredytu, który miał udzielić bank przejęty przez powoda. Sąd pierwszej instancji nie mógł więc orzekać o czym innym niż to co było przedmiotem żądania pozwu.

Dlatego apelację powoda oddalono na mocy art. 385 k.p.c. jako pozbawioną uzasadnionych podstaw.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny orzekł na mocy art. 98 k.p.c. zasądzając na rzecz pozwanych od powoda koszty zastępstwa procesowego według minimalnej stawki przewidzianej przepisami prawa obowiązującymi w tym zakresie.

SSA Ewa Jastrzębska SSA Mieczysław Brzdąk SSA Roman Sugier