Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 czerwca 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 20 czerwca 2022r w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. i syndyka masy upadłości W. K. (1) jako osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej

przeciwko J. S.

o uznanie czynności prawnych za bezskuteczne

na skutek apelacji (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 9 lutego 2021r,

sygn. akt I C 628 /16

1.  zmienia zaskarżony wyrok, nadając mu treść :

„ I. uznaje za bezskuteczne wobec strony powodowej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K.:

a/ umowę sprzedaży nieruchomości lokalowej położonej w K. przy ul.(...) stanowiącej lokal niemieszkalny, objętej księgą wieczystą nr (...) z własnością której związany jest udział (...) części w nieruchomości wspólnej, objętej księgą wieczystą nr (...),

zawartą pomiędzy M. K. (1) i pozwanym J. S. w dniu 19 listopada 2014r., w formie aktu notarialnego przed notariuszemM. K. – Rep. (...)w zakresie w jakim umowa ta przenosiła na nabywcę udział ½ części w prawie własności tej nieruchomości, uzyskany przez sprzedającą od dłużnika powodowej spółki S. C., na podstawie umowy darowizny z dnia 24 czerwca 2014r., sporządzonej w formie notarialnej przed notariuszem J. B. Rep.(...)

b/ oświadczenie pozwanego J. S. zawarte w punkcie VI aktu notarialnego z dnia 19 listopada 2014r. Rep. (...)o ustanowieniu na nieruchomości lokalowej przy ul. (...) w K.hipoteki umownej w kwocie 200 000 zł na rzecz M. K. (1), celem zabezpieczenia spłaty wierzytelności z tytułu pozostałej części ceny,

w celu zaspokojenia wierzytelności (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. wobec dłużnika S. C., stwierdzonej prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w K.z dnia 21 lipca 2017r., sygn. akt(...)

II. uznaje za bezskuteczne w stosunku do masy upadłości W. K. (1) jako osoby fizycznej nie prowadzącej działalności gospodarczej:

a/ umowę sprzedaży nieruchomości lokalowej położonej w K. przy ul. (...), stanowiącej lokal niemieszkalny, objętej księgą wieczystą nr (...) z własnością której związany jest udział 11310/379318 części w nieruchomości wspólnej, objętej księgą wieczystą nr (...),

zawartą pomiędzy M. K. (1) i pozwanym J. S. w dniu 19 listopada 2014r., w formie aktu notarialnego przed notariuszemM. K.– Rep.(...), w zakresie w jakim umowa ta przenosiła na nabywcę udział ½ części w prawie własności tej nieruchomości, nabyty przez sprzedającą od dłużnika powodowej spółki (...) w K., W. K. (1), na podstawie umowy darowizny z dnia 29 lipca 2014r., sporządzonej w formie notarialnej przed notariuszem J. B. Rep. (...)

b/ oświadczenie pozwanego J. S. zawarte w punkcie VI aktu notarialnego z dnia 19 listopada 2014r. Rep. (...)o ustanowieniu na nieruchomości lokalowej przy ul. (...) w K. hipoteki umownej w kwocie 200 000 zł na rzecz M. K. (1), celem zabezpieczenia spłaty wierzytelności z tytułu pozostałej części ceny,

w celu zaspokojenia wszystkich wierzytelności zgłoszonych w postępowaniu upadłościowym W. K. (1), w granicach odpowiadających wartości wierzytelności jakimi wobec niego dysponuje (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w K., stwierdzonych na podstawie prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w K. z dnia 21 lipca 2017r., w sprawie o sygn. (...)oraz wyroku tego Sądu z dnia 10 lipca 2020r., w sprawie o sygnaturze (...),

III. w pozostałym zakresie powództwo oddala,

IV. zasądza od pozwanego J. S. na rzecz powódki (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. kwotę 10 817 zł (dziesięć tysięcy osiemset siedemnaście złotych), tytułem kosztów procesu,

V. nakazuje ściągnąć od powoda J. S. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Kielcach kwotę 25 000 zł (dwadzieścia pięć tysięcy złotych), tytułem opłaty od pozwu, której spółka (...) nie miała obowiązku ponosić”;

2. w pozostałym zakresie apelację oddala;

3. zasądza od pozwanego J. S. na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. kwotę 8.100 zł (osiem tysięcy sto złotych), a na rzecz syndyka masy upadłości W. K. (1) jako osoby nie prowadzącej działalności gospodarczej, kwotę 10 817 zł (dziesięć tysięcy osiemset siedemnaście złotych), tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

4. nakazuje ściągnąć od pozwanego J. S. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Apelacyjnego w Krakowie kwotę 25 000 zł (dwadzieścia pięć tysięcy złotych), tytułem opłaty od apelacji, której powódka nie miała obowiązku ponieść.

SSA Beata Kurdziel SSA Grzegorz Krężołek SSA Robert Jurga

Sygn. akt : I ACa 383/21

UZASADNIENIE

Powódka(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w K. , w pozwie skierowanym przeciwko J. S. domagała się uznania za bezskuteczne w stosunku do niej :

- umowy sprzedaży zawartej w formie aktu notarialnego Rep. (...) z dnia 19 listopada 2014r. sporządzonej przed notariuszem M. K. (2) , na mocy której J. S. nabył od M. K. (1) prawo własności nieruchomości stanowiącej lokal niemieszkalny, położonej w K. przy ulicy (...), objętej księgą wieczystą numer(...) z własnością którego to lokalu związany jest udział wynoszący 11310/379318 części w nieruchomości wspólnej, objętej księgą wieczystą nr (...), oraz oświadczenia pozwanego o ustanowieniu na tej nieruchomości hipoteki umownej w kwocie 200.000 złotych , objętego aktem notarialnym Rep. (...) z dnia 19 listopada 2014 roku sporządzonym przed tym samym notariuszem.

Postulowane żądanie miało służyć ochronie wierzytelności pieniężnej spółki w kwocie łącznej 1 109.462,20 złotych z odsetkami wobec jej dłużników S. C. i W. K. (1), wynikającej z nieuiszczenia całości ceny z tytułu umowy sprzedaży lokalu niemieszkalnego położonego w K. przy ulicy(...) sporządzonej przez notariusza J. B. repertorium(...)w kwocie 566.700 złotych wraz z odsetkami, która została stwierdzona nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 12 września 2014 roku wydanym przez Sąd Okręgowy w K.w sprawie o sygnaturze (...)oraz wierzytelności przysługującej powódce wobec W. K. (1) z tytułu nienależnego świadczenia w kwocie 383 000 złotych wraz z odsetkami, z tytułu zwrotu świadczenia uzyskanego przez niego od powodowej spółki w kwocie 159.762,20 złotych wraz z odsetkami, stwierdzonego wyrokiem z dnia 12 października 2015 roku wydanym przez Sąd Okręgowy w K.w sprawie o sygnaturze sygn. akt (...)

Powódka domagała się także obciążenia przeciwnika procesowego kosztami sporu.

Uzasadniając żądanie wskazywała , iż J. S. nabył tę nieruchomość od M. K. (1)- córki dłużników, działającej z pokrzywdzeniem spółki.

Stała się jej właścicielką na podstawie dwóch umów darowizn udziałów niej z 24 czerwca i 29 lipca 2014r , którymi uprzednio dysponowali jej rodzice .

Darowizny te zostały dokonane już po tym, kiedy powódka wniosła przeciwko nim powództwo o zapłatę wierzytelności stwierdzonej następnie nakazem zapłaty w sprawie(...) Sądu Okręgowego w K..

W konsekwencji spółka złożyła także przeciwko obdarowanej w tej sposób skargę pauliańską , którą domagała się uznania za bezskuteczne wobec niej obu tych czynności pomiędzy rodzicami a córką. Postępowanie zostało oznaczone sygnaturą(...)Sądu Okręgowego w K..

Korzyścią , która uzyskała w opisany sposób, w warunkach realizacji przesłanek materialnych skargi, M. K. (1) rozporządziła na rzecz J. S. , a żądanie pozwu , które powódka jest uprawniona kierować przeciwko niemu jest , w swietle normy art. 531 §2 kc. uzasadnione.

Chociaż czynności objęte żądaniem spółki należy uznać za odpłatne to J. S. wiedział tym, że wcześniejsze czynności pomiędzy dłużnikami spółki a ich córką miały charakter fraudacyjny .

Świadczy o tym to , iż dzień przed zawarciem umowy z 19 listopada 2014r wpisana została wzmianka o złożeniu wniosku o wpis ostrzeżenia ustanowieniu zakazu zbywania i obciążania nieruchomości objętej tą czynnościami pozwanego i córki dłużników. Fakt, że wzmianka ta wówczas widniała w księdze wieczystej potwierdza treść aktu notarialnego(...)w którym M. K. (1) oświadczyła, że w dziale III księgi wieczystej wpisana jest wzmianka z dnia 18 listopada 2014 roku.

Zdaniem strony powodowej żądanie zgłoszone w pozwie jest uzasadnione także w odniesieniu do oświadczenia pozwanego jako nabywcy nieruchomości o ustanowieniu na niej hipoteki umownej skoro również ono prowadzi w swoich konsekwencjach prawnych do pokrzywdzenia wierzycielki, ograniczając możliwość zaspokojenia przysługującej jej wierzytelności z przedmiotu podlegającego kwestionowanemu skargą obrotowi.

Odpowiadając na pozew J. S. domagał się oddalenia powództwa i obciążenia strony przeciwnej kosztami postępowania.

W swoim stanowisku procesowym nie przecząc , że nabył od M. K. (1) sporną nieruchomość, na warunkach podanych w akcie notarialnym z 19 listopada 2014r Rep. (...) i ustanowił na niej hipotekę na wskazywaną przez powódkę kwotę , podnosił ,iż powoływane przez (...)fakty nie potwierdzają , iż wiedział że czynności, które wcześniej podjęła zbywająca M. K. (1) ze swoimi rodzicami były dokonane z pokrzywdzeniem spółki jako ich wierzycielki. Podkreślił , że tylko pozytywna jego wiedza o faktach w ten sposób kwalifikujących te czynności, mogłaby uzasadnić uznanie roszczenia dochodzonego pozwem za usprawiedliwione.

Wyrokiem z dnia 9 lutego 2021r Sąd Okręgowy w Kielcach:

- powództwo oddalił [ pkt I ] oraz

- zasadził od strony powodowej na pozwanego kwotę 10 800 zł , tytułem kosztów procesu [pkt II sentencji orzeczenia ].

Sąd I instancji ustalił następujące fakty istotne dla rozstrzygnięcia :

W dniu 19 listopada 2014 r. zawarta została pomiędzy M. K. (1) a pozwanym w formie aktu notarialnego Rep.(...), sporządzonego przed notariuszem M. K. (2) umowa sprzedaży na podstawie której J. S. nabył od M. K. (1) prawo własności nieruchomości stanowiącej lokal niemieszkalny położonej w K. przy ulicy (...)objętej księgą wieczystą numer (...) z własnością której związany jest udział wynoszący (...) części w nieruchomości wspólnej, objętej księgą wieczystą nr (...) za kwotę 500.000 złotych.

Cenę miał uiścić w ratach. Pierwsza w kwocie 120.000 złotych miała być płatna do dnia 21 listopada 2014r. . W akcie tym nabywca ustanowił na nieruchomości hipotekę umowną w kwocie 200.000 złotych , która miała zabezpieczać wierzytelność sprzedającej z z tytułu pozostałej części ceny.

Akt notarialny w swej treści zawierał informację, że w dziale III księgi wieczystej (...), wpisana jest wzmianka, która została ujawniona w dniu 18 listopada 2014 roku nr (...)

M. K. (1) była właścicielką sprzedanej nieruchomości na podstawie umów darowizn udziałów w niej, zawartych w formie notarialnej z matką S. C. w dniu 24 czerwca 2014r Rep. (...)i ojcem W. K. (1) w dniu 29 lipca 2014r Rep. (...)

Z dalszej części ustaleń wynika , że strona powodowa jest wierzycielem obydwojga darczyńców .

Wyrokiem z dnia 21 lipca 2017 roku Sąd Okręgowy w K.zasądził na rzecz spółki (...)od W. K. (1) i S. C. kwotę 408.167,36 złotych z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu. Sąd II instancji oddalił apelację od tego orzeczenia.

Nieprawomocnym wyrokiem z dnia 10 lipca 2020r Sąd Okręgowy w K.zasądził od W. K. (1) na rzecz powódki kwotę 542 762,20 złotych z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu.

Powódka w dniu 1 października 2014r wystąpiła przeciwko M. K. (1) z powództwem pauliańskim , domagając się uznania za bezskuteczne w stosunku do niej obu umów darowizn zawartych pomiędzy nią a rodzicami. W tym postepowaniu , oznaczonym sygnaturą(...) Sądu Okręgowego w K. , w dniu 5 listopada 2014r zostało wydane na wniosek powódki postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia roszczenia stanowiącego przedmiot sporu poprzez wpis z dziale III księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości o która toczy się spór , zakazu jej zbywania i obciążania , na czas trwania postępowania

Wpis tego ostrzeżenia nastąpił już po dacie w której doszło do zawarcia umowy, na podstawie której pozwany nabył prawo własności tej nieruchomości.

Sąd Okręgowy ustalił także , że J. S. ma wykształcenie licencjackie.

Nie jest znajomym S. C., a był jedynie klientem prowadzonego przez nią biura turystycznego. Nie łączą go ani z nią ani z W. K. (1) więzi pokrewieństwa ani relacje towarzyskie. Przed zakupem nieruchomości od M. K. (1) konsultował się z prawnikiem w tym również co do tego, czy wpis wzmianki nie jest przeciwwskazaniem do zawarcia umowy . Pieniądze na zapłatę ceny posiadał z prowadzonej działalności w postaci kawiarni i usług budowlanych. Pierwszą jej ratę, w wysokości 120 000zł zapłacił ze środków na rachunku bankowym. Miał też lokatę Banku (...) S.A. na kwotę 106.712,68 USD.

Ocenę prawna roszczenia powódki ,uznając je za nieuzasadnione, Sąd Okręgowy oparł na następujących stwierdzeniach i wnioskach :

a/ odwołując się do treści art. 531§2 kc i wykładni tego przepisu wynikającej z ukształtowanej wykładni tej normy przez orzecznictwo sądowe wskazał , iż w razie rozporządzenia korzyścią majątkową przez osobę trzecią na rzecz dalszej osoby, wierzyciel może wystąpić bezpośrednio przeciwko tej osobie i zaskarżyć czynność prawną, w której uczestniczyła. Zasadność takiego roszczenia jest jednak uzależniona od wykazania przez powoda , że osoba czwarta dokonując kwestionowanej - jak w tym przypadku odpłatnej - czynności , była w złej wierze czyli wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną. Nie jest wystarczające, aby dalszy nabywca korzyści powinien, przy zachowaniu należytej staranności, wiedzieć okolicznościach tak kwalifikujących czynność dłużnika,

b/ odnosząc te generaiala do okoliczności faktycznych ustalonych w postępowaniu Sąd I instancji ocenił , że powodowa spółka nie zdołała dowieść tej wiedzy J. S. w chwili uzyskiwania korzyści od córki jej dłużników S. C. i W. K. (1).

Argumentował taki wniosek tym , iż powódka opierała swoje stanowisko o złej wierze powoda jedynie faktem , iż w dziale III księgi wieczystej(...) , wpisana była , w chwili zawierania umowy z dnia 19 listopada 2014r sprzedaży wzmianka o wniosku o wpis , ujawniona w dniu 18 listopada 2014 roku nr(...)Z treści sporządzonego aktu notarialnego wynika, że informacja o jej wpisaniu została przekazana pozwanemu , co sam potwierdził. Jednak wzmianka nie wskazywała swojej przyczyny i podstawy. Stąd , zdaniem Sądu I instancji, nie można zasadnie wnioskować o tym , że pozwany wiedział , iż dłużnicy powoda W. K. (1) i S. C. działali, dokonując darowizn udziałów w nieruchomości na rzecz M. K. (1) , którą od niej zaskarżoną czynnością kupił , ze świadomością pokrzywdzenia powódki. Wiedza o wpisie wzmianki nie dowodzi tego , że sprzedająca M. K. (1) wiedziała , że czynności rodziców na podstawie których nabyła tytuł do nie ruchomości miały charakter fraudacyjny, a tym bardziej, że o takim ich charakterze wiedział pozwany nabywca, jako osoba czwarta,

c/ Sad I instancji podkreślił , że pozwany także z racji swojego wykształcenia , nie będąc prawnikiem, po uzyskaniu informacji tylko o wzmiance nie miał wystarczających podstaw aby odstąpić od zawarcia umowy , tym bardziej , że swoją sytuację i skuteczność prawną planowanej transakcji , w okolicznościach jej ujawnienia konsultował ze swoim znajomym prawnikiem , który zapewnił go o braku wpływu wzmianki na możliwość dokonania obrotu nieruchomością. Dokonanie tej czynności, jak wskazuje Sąd niższej instancji, może skutkować innymi konsekwencjami prawnymi w szczególności wynikającymi z art.8 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, czy też będącymi następstwem naruszenia postanowienia o zabezpieczeniu ,ale nie mają one znaczenia dla oceny zasadności roszczenia powodowej spółki , które jako nieudowodnione , podlegało oddaleniu, także w odniesieniu do żądania uznania za bezskuteczne oświadczenia pozwanego o ustanowieniu na nabytej nieruchomości hipoteki mającej zabezpieczać wierzytelność z tytułu zapłaty pozostałej części ceny.

Podstawą orzeczenia o kosztach procesu była norma art. 98 §1 i 3 kpc i zasada odpowiedzialności za wynik sprawy, zastosowanie której zdecydowało o obciążeniu nimi przegrywającej powódki.

W apelacji od tego orzeczenia strona powodowa , kwestionując je w całości , domagała się wydania przez Sąd II instancji orzeczenia reformatoryjnego , którym powództwo spółki zostanie uwzględnione w całości , a pozwany obciążony na jej rzecz kosztami procesu i postępowania apelacyjnego.

Środek odwoławczy został oparty na zarzutach

- naruszenia prawa procesowego, w sposób mający dla treści orzeczenia istotne znaczenie , a to:

art 233§1 kpc , jako konsekwencji przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów i zastąpienia jej oceną dowolną , w odniesieniu do złożonej w postepowaniu relacji pozwanego , przesłuchanego w charakterze strony i na jej podstawie ustalenia , iż nie miał on informacji pozwalających na potwierdzenie , że czynności dłużników były dokonane z pokrzywdzeniem skarżącej jako wierzycielki.

Tymczasem prawidłowa ich ocena , w świetle nie tylko jego wypowiedzi ale także innych dowodów zgromadzonych w sprawie potwierdza , że było inaczej.W tym zakresie skarżąca wskazywała na potwierdzoną przez J. S. okoliczność , iż z S. C. był „ po imieniu „ , dopytywał znajomego prawnika towarzyszącego mu w trakcie zawierania umowy po ujawnieniu informacji o zamieszczeniu wzmianki , czy nie stanowi ona „ ryzyka zakupu „ , w warunkach gdy notariusz informował strony umowy , iż dotyczy ona skargi paulińskiej. Powódka podnosiła także , że za taką wiedzą J. S. przemawia okoliczność , że w sprawie zakupu nieruchomości kontaktował się i ustalał szczegóły transakcji nie z właścicielką realności M. K. (1) a właśnie z S. C.,

- sprzeczności istotnych okoliczności faktycznych uczynionych przez Sąd Okręgowy podstawą wydanego wyroku, z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego. Wady tej strona skarżąca upatrywała w przyjęciu , iż : pozwany nie wiedział o okolicznościach uznania wskazanych wyżej czynności prawnych za bezskuteczne mimo , że wiedza ta wynika nie tylko z domniemań dla których podstawą są przepisy ustawy o księgach wieczystych i hipotece ale także jego zeznanie złożone przed Sądem I instancji w dniu 12 stycznia 2021r., w którym potwierdziła , iż notariusz poinformował strony nie tylko o wpisie wzmianki ale także o jej przyczynie i podstawie . W oparciu o tę informację J. S. wiedział , że wzmianka dotyczy wpisu postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia pauliańskiego , wytoczonego przez obecnie skarżącą przeciwko sprzedającej M. K. (1). Zdaniem powódki zarzucana nieprawidłowość dotyczy także konstatacji faktycznych Sądu I instancji zgodnie z którymi nabywca nieruchomości nie znał wcześniej S. C. [ mimo , że byli na „ ty i jak wynika z relacji pozwanego łączyła ich znajomość ] , a wpis ostrzeżenia o zakazie zbywania i obciążania spornej nieruchomości , objętej kwestionowaną czynnością nastąpił już po zawarciu umowy pomiędzy pozwanym i M. K. (1) mimo , iż wpis ten ma moc wsteczną od daty złożenia wniosku o jego dokonanie , który tę czynność [ oraz oświadczenie o ustanowieniu hipoteki ] poprzedzał,

- naruszenia prawa materialnego pod postacią nieprawidłowego zastosowania :

art. 2 w zw. z art. 6 i 8 w zw. z art. 29 ustawy o księgach wieczystych i hipotece i w zw. z art. 531 §2 kc i 232 kpc, jako następstwa nie uwzględnienia przez Sąd Okręgowy , że zmieszczenie w dziale III księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości , która obejmowała sprzedaną w dniu 19 listopada 2014r nieruchomość lokalową, wzmianki o wniosku o wpis ostrzeżenia, nie rodzi podstawy do przyjęcia , że kupujący wiedział o tym , iż czynności na podstawie której sprzedająca uzyskała zbywaną korzyść były dokonane przez dłużników spółki z jej pokrzywdzeniem. Zdaniem autora apelacji , który w tym zakresie powoływał się w szczególności na treść art. 2 u. k.w. i h., informacja o niej jest podstawą do przyjęcia , że nabywca wiedział o treści samego wniosku o wpis oraz jego załącznikach jednym z których było orzeczenie o zabezpieczeniu , zakazującym zbywania i obciążania realnością będącej przedmiotem dokonywanej czynności./ por k. 145 akt/. Z tym zarzutem ściśle został połączony zarzut naruszenia art. 531§2 kc. Skarżąca twierdziła że tym samym należało uznać - czego Sąd I instancji nietrafnie nie uczynił - dopuszczając się tym samym podnoszonej nieprawidłowości , że wszystkie przesłanki zastosowania tej normy zostały przez spółkę dowiedzione, co uzasadnia wniosek środka odwoławczego.

Odpowiadając na apelację pozwany domagał się jej oddalenia jako pozbawionej uzasadnionych podstaw oraz obciążenia powódki kosztami postępowania przed Sądem II instancji. W swoim stanowisku podtrzymywał dotąd prezentowane argumenty za bezzasadności roszczenia spółki akcentując , że (...)powinna była udowodnić okoliczności faktyczne potwierdzające , że wiedział [ a nie tylko przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć] o wszystkich przesłankach uznania czynności prawnych dłużników za bezskuteczne w stosunku do niej . Takiemu obowiązkowi nie sprostała , a jej argumenty apelacyjne stanowią jedynie niezasadną polemikę z trafnym rozstrzygnięciem Sądu I instancji .

Przed rozpoznaniem apelacji , informując o ogłoszeniu w dniu 28 lipca 2020 r przez Sąd Rejonowy w K., w sprawie o sygnaturze(...) upadłości W. K. jako osoby fizycznej nie prowadzącej działalności gospodarczej , syndyk masy upadłości , pismem procesowym z dnia 7 lipca 2021r , działając na podstawie art. 133 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 prawo upadłościowe , zgłosił przystąpienie do postępowania w miejsce dotychczasowej strony powodowej. Podtrzymując złożony przez nią środek odwoławczy , zmodyfikował jego wniosek w odniesieniu do treści postulowanego orzeczenia reformatoryjnego Sądu II instancji w ten sposób , iż wnosił aby uznanie za bezskuteczne zarówno umowy przeniesienia własności nieruchomości przy ul (...)w K. , stanowiącej lokal niemieszkalny wraz ze związanym z nią udziałem w nieruchomości wspólnej jak i oświadczenia o ustanowieniu na niej hipoteki umownej w kwocie 200 000 złotych , zostało orzeczone wobec masy upadłości W. K. (1) , w celu ochrony wszystkich wierzytelności zgłoszonych w postępowaniu upadłościowym. Syndyk wnosił także o przyznanie na swoją rzecz od J. S. kosztów postępowania apelacyjnego./ por. k. 317-323 akt/.

Pozwany sprzeciwił się przystąpieniu syndyka do postępowania argumentując , że okoliczności przez niego powołane nie wypełniają hipotezy normy art. 133 ust. 1 ustawy prawo upadłościowe. Zaakcentował w szczególności , że prawomocnym wyrokiem czynności prawne obydwojga dłużników powódki z ich córką M. K. (1) zostały uznane za bezskuteczne wobec niej ale nie uzasadnia to przystąpienia syndyka do postępowania w sprawie niniejszej albowiem żądaniem spółki w nim nie została zaskarżona żadna czynność , której dokonał upadły obecnie W. K. (1), a spór dotyczy czynności , które miały miejsce pomiędzy osobami trzecią i czwartą , którą jest J. S.. / por. k. 406-408 akt /.

Wobec stanowiska spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (...) w K., zawartego w piśmie procesowym z dnia 24 marca 2022r zgodnie z którym przystąpienie syndyka do postępowania nie może w całości pozbawić spółki pozycji procesowej powódki, w warunkach gdy czynność upadłego uznana za fraudacyjną z dnia 29 lipca 2014r , na podstawie prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w K., dotyczyła jedynie udziału 1/ 2 części w prawie własności nieruchomości , który jego córka sprzedała J. S. / por . 474-475 akt / , syndyk zmienił w części swoje stanowisko procesowe. Nie sprzeciwiając się dalszemu udziałowi spółki w postępowaniu , domagał się takiej zmiany wyroku Sądu I instancji w wyniku której skarga pauliańska zostanie uwzględniona w zakresie w jakim dotyczy udziału w prawie własności nieruchomości położonej w K. przy ul. (...), który wyszedł z majątku upadłego W. K. (1)[ na podstawie umowy darowizny pomiędzy ojcem a córką z dnia 29 lipca 2014r / por. k. 500-502 akt /.

Powódka , podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko / por . k. 489-494 akt / wskazywała , że w takiej sytuacji jaka powstała na odwoławczym jego etapie postępowania , po stronie powodowej występują dwa podmioty , a ich współuczestnictwo ma charakter formalny. Sąd uwzględniając apelację, powinien orzec o bezskuteczności czynności z 19 listopada 2014r., zarówno w stosunku do spółki (...) bis jak i masy upadłości W. K. (1).

Pozwany natomiast konsekwentnie negował za równo zasadność apelacji jak i istnienie podstaw do wzięcia udziału w postępowaniu syndyka masy upadłości/ k. 496-498 akt /

Rozpoznając apelację powódki , Sąd Apelacyjny rozważył :

Środek odwoławczy jest uzasadniony w części , co przy uwzględnieniu przystąpienia do postępowania syndyka masy upadłości dłużnika W. K. (1) i jego stanowiska co do treści rozstrzygnięcia jakie powinno w sprawie zapaść po zmianie okoliczności faktycznych dotyczących statusu prawnego tego dłużnika powódki , prowadzi do zmiany objętego nim orzeczenia Sądu Okręgowego w sposób wskazany w punkcie 1-I-IV wyroku zmieniającego. W pozostałym zakresie apelacja, zważywszy na ostateczną treść stanowiska apelacyjnego spółki (...)/ por. k. 489490 akt /, jako niezasadna, podlegała oddaleniu.

Przechodząc do oceny zarzutów na jakich opiera się konstrukcja środka odwoławczego spółki i rozpoczynając ją od tych , które mają charakter procesowy , a w ich konsekwencji dotyczą także ustaleń faktycznych , na wstępie przypomnieć należy , że zarzut tego rodzaju jest uzasadniony jedynie wówczas , gdy spełnione zostaną równocześnie dwa warunki.

Strona odwołująca się do niego wykaże , że rzeczywiście sposób postępowania Sądu naruszał indywidualnie oznaczoną normę [ normy ] formalne. Jednocześnie nieprawidłowości te prowadziły do następstw , które miały istotny wpływ na treść wydanego orzeczenia.

Nieco inaczej kwestię tę ujmując, zarzut procesowy jest usprawiedliwiony jedynie wówczas, jeżeli zostanie dowiedzione , że gdyby nie potwierdzone błędy proceduralne Sądu niższej instancji , orzeczenie kończące spór stron miałoby inną treść.

/ por. także , wskazany jedynie dla przykładu , wyrażający również takie stanowisko, judykat Sądu Najwyższego z dnia 20 sierpnia 2020r , sygn. III UK 293/19 /.

Uwzględniając to generalium i także do niego odnosząc zarzut naruszenia art. 233 §1 kpc kpc poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny zgromadzonych dowodów wskazać należy, że skuteczne postawienie tego zarzutu wymaga od strony wykazania na czym , w odniesieniu do zindywidualizowanych dowodów polegała nieprawidłowość postępowania Sądu, w zakresie ich oceny i poczynionych na jej podstawie ustaleń.

W szczególności strona ma wykazać dlaczego obdarzenie jednych dowodów wiarygodnością czy uznanie, w odróżnieniu od innych, szczególnego ich znaczenia dla dokonanych ustaleń , nie da się pogodzić z regułami doświadczenia życiowego i [lub ] zasadami logicznego rozumowania , czy też przewidzianymi przez procedurę regułami dowodzenia.

Nie oparcie stawianego zarzutu na tych zasadach , wyklucza uznanie go za usprawiedliwiony, pozostając dowolną , nie doniosłą z tego punktu widzenia polemiką oceną i ustaleniami Sądu niższej instancji.

/ por. w tej materii , wyrażające podobne stanowisko , powołane tylko przykładowo, orzeczenia Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2001, sygn. IV CKN 970/00 i z 6 lipca 2005, sygn. III CK 3/05 , obydwa powołane za zbiorem Lex/

Dopóty , dopóki ocena przeprowadzona przez Sąd ocena mieści się w granicach wyznaczonych przez tę normę procesową i nie doznały naruszenia wskazane tam jej kryteria , Sąd Odwoławczy obowiązany jest ocenę tę , a co za tym idzie także wnioski z niej wynikające dla ustalań faktycznych , aprobować .

To, w jaki sposób strona powodowa motywuje jego realizację powoduje , że jest on , co za tym idzie także zarzut nieprawidłowości ustaleń , usprawiedliwiony jedynie w części.

Nie ma racji powódka gdy upatruje jego potwierdzenia w wadliwej ocenie zeznań pozwanego i nie przyjęciu w oparciu o nie , iż łączyły go w chwili zawarcia umowy z 19 listopada 2014r stosunki towarzyskie z matką sprzedającej S. C., w tym w szczególności takie o których stanowi par. 3 art. 527 kc. , pozwalając na powołanie się przez powódkę na domniemanie faktyczne wynikające z tej normy.

Takiego ich charakteru nie potwierdza treść żadnego z przeprowadzonych przez Sąd I instancji dowodów , w także tych o które uzupełnił postępowania Sąd Apelacyjny- o którym będzie mowa w dalszej części uzasadnienia .

Natomiast w pozostałym zakresie , w jakim powodowa spółka formułuje ten zarzut oraz zarzut sprzeczności ustaleń , odnoszący się do wiedzy pozwanego o treści wzmianki o wpisie ostrzeżenia w dziale III księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości stanowiącej przedmiot kwestionowanej czynności prawnej , jej stanowisko jest uzasadnione , prowadząc, po uzupełnieniu ustaleń na podstawie treści dowodów o które Sąd II instancji rozszerzył postępowanie dowodowe, do uznania , iż pozwany wiedział nie tylko o samej wzmiance ale także o jej podstawie jaką było postanowienie o zabezpieczeniu roszczenia pauliańskiego , skierowanego przeciwko M. K. (1) o uznaniu za bezskuteczne czynności prawnych dokonanych z rodzicami - dłużnikami powódki - na podstawie których stała się właścicielką sprzedanej pozwanemu nieruchomości, poprzez zakaz jej zbywania i obciążania do czasu zakończenia tego postępowania, wszczętego z inicjatywy spółki (...)

W warunkach , gdy pozostała część ustaleń faktycznych na których Sąd Okręgowy oparł wyrok poddany kontroli instancyjnej , nie jest objęta weryfikowanymi zarzutami powódki , Sąd II instancji przyjmuje je za własne.

Natomiast we wskazanej wyżej części , podlegają one zmianie i uzupełnieniu , a korekta ta, dokonana przez Sąd Odwoławczy , przedstawia się następująco :

- nieruchomość objęta sporem stanowi lokal użytkowy , który S. C. wykorzystywała do prowadzenia działalności gospodarczej , w ramach której prowadziła biuro turystyczne (...). Z jej usług korzystał także pozwany , kupując za jego pośrednictwem m. in bilety lotnicze i wycieczki. Sam prowadził na terenie K. kawiarnię , lokal na którą wynajmował od miasta. Na kilkanaście tygodni przed datą zawarcia spornej umowy , S. C. zaproponowała pozwanemu nabycie tej nieruchomości , na co przystał uznając , że będzie to dla niego bardziej korzystne niż prowadzenie lokalu gastronomicznego w dotychczasowej lokalizacji.

Wszystkie szczegóły przyszłej transakcji J. S. uzgadniał tylko z S. C., relacje z którą z biegiem czasu ich znajomości stały się na tyle bliskie , iż mówili sobie po imieniu. Zgodnie z dokonanymi uzgodnieniami cena sprzedaży została określona na 500 000 złotych , która miała być zapłacona przez nabywcę jednorazowo.

J. S. mimo tak znacznej sumy , którą miał wydatkować , nie interesował się tym kto jest właścicielem przedmiotu przyszłej transakcji i nie wiedział , że jest nią M. K. (1) , która poznał dopiero w dniu 18 listopada 2019r. W tej dacie sprzedająca miała niewiele ponad (...)lat. , urodziła się bowiem w (...). Zaniechał też sprawdzenia we własnym zakresie stanu prawnego nieruchomości,

- umowa sprzedaży miała być zawarta w kancelarii notarialnej M. K. (2) w K. przy ul. (...) w dniu 18 listopada 2014r o godzinie 16.

Przed tym terminem o godzinie 15. 45 , w dniu planowanej czynności, w dziale III księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości mającej być jej przedmiotem , (...), została wpisana wzmianka o wniosku oznaczona numerem (...).

Kiedy strony umowy zjawiły się kancelarii , powód po raz pierwszy dowiedział się , że właścicielką nieruchomości jest M. K. (1) , a realność jest obciążona hipoteką umowną , zabezpieczającą wierzytelność ojca W. K. S., do kwoty 180 000zł . Ujawniony wówczas stan prawny nieruchomości nie wzbudził wątpliwości nabywcy , który nie formułował w związku z nim żadnych pytań, w szczególności do również wówczas obecnej S. C. .

Powodowi towarzyszył jego znajomy prawnik W. R., którego wiedzy i doświadczeniu zawodowemu J. S. ufał,

- wobec wpisu wzmianki , której podstawy nie można było w tym dniu już ustalić, strony umowy w porozumieniu z notariuszem zdecydowały na przeniesienie czynności na dzień następny , a rejent zobowiązał się ustalić charakter i treść wzmiankowanego wniosku oraz jego podstawę.

- w dniu następnym – 19 listopada 2014r - przed zjawieniem się stron notariusz ustalił na podstawie rozmowy telefonicznej z pracownikiem wydziału ksiąg wieczystych Sądu Rejonowego w K.te dane.

Pozwany takich czynności sprawdzających we własnym zakresie nie przeprowadzał.

Kiedy w kancelarii pojawili się w tym samym składzie jak w dniu poprzednim wszyscy , M. K. (2) poinformował ich o treści wniosku o wpis ostrzeżenia oraz jego podstawie, postanowieniu Sądu Okręgowego z dnia 5 listopada 2014r , który udzielając zabezpieczenia roszczeniu pauliańskiemu powódki przeciwko M. K. (1), obejmującego żądanie uznania za bezskuteczne wobec spółki obu umów darowizn dokonanych przez na jej rzecz przez S. C. i W. K. (1) w dniach 24 czerwca i 29 lipca 2014r., zakazał zbywania i obciążania nieruchomości mającej być sprzedaną J. S. , do czasu zakończenia tego postępowania.

W tych okolicznościach J. S. wyszedł na korytarz wraz z towarzyszącym mu prawnikiem i pytał go czy wpis wzmianki ta jest przeszkodą do zawarcia umowy. W. R. temu zaprzeczył.

Wobec tego pozwany zdecydował się na jej zawarcie przy czym strony uzgodniły na wniosek pozwanego , właśnie z uwagi na fakt wpisu wzmianki o wniosku , na korektę dotąd uzgodnionych jej warunków.

Cena miała zostać zapłacona w ratach , a nieruchomość obciążona hipoteką umowną, mającej zabezpieczać wierzytelność sprzedającej z tytułu pozostałej części ceny,

- pozwany jak dotąd zapłacił tylko pierwszą z uzgodnionych rat w kwocie 120 000 zł później już , aż do daty zamknięcia rozprawy apelacyjnej nie oferując M. K. (1)spełnienia pozostałej części świadczenia z tego tytułu w jakimkolwiek zakresie. Nie deklarował także spełnienia tego świadczenia wobec powodowej spółki,

- od daty kupna nie wykorzystuje nieruchomości w deklarowanym celu gospodarczym , a lokal do tej pory stoi pusty.

/ dowód : częściowo zeznania pozwanego : zapis dźwiękowy rozprawy przed Sądem Okręgowym w Kielcach z dnia 12 stycznia 2021r., minuty 7-16 , zapis skrócony k. 213 v , częściowo zeznania pozwanego przed Sądem Apelacyjnym na rozprawach : w dniu 29 marca 2014r , zapis dźwiękowy minuty 5-38 , zapis skrócony k. 485 v – 486 oraz w dniu 20 czerwca 2022r., minuty 37 do 1 h , 3 min , zapis skrócony k. 532 akt , zeznanie świadka M. K. (2) na rozprawie apelacyjnej w dniu 20 czerwca 2022r., minuty 3-36 , zapis skrócony k. 531 v - 532 –akt , akt notarialny obejmujący umowę z dnia 19 listopada 2014r., Rep(...) k. 56-58 akt /,

- prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w K.z dnia 16 lipca 2019r w sprawie o sygnaturze(...) z powództwa spółki (...) przeciwko M. K. (1) zostały uznane za bezskuteczne w stosunku do powódki umowy darowizn zawarte przez nią z matką S. C. w dniu 24 czerwca 2014r oraz z ojcem W. K. (1) w dniu 29 lipca 2014r., na podstawie których nabyła ona udziały po ½ części w prawie własności nieruchomości położonej w K. przy ul. (...), własność której zbyła następnie na rzecz pozwanego objętą sporem umową , zawartą w dniu 19 listopada 2014r.

/ dowód : odpis wyroku Sądu Okręgowego w K. k. 515 akt /,

- wierzytelność przysługująca powodowej spółce wobec dłużniczki S. C. została stwierdzona prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w K. z dnia 21 lipca 2017r , w sprawie o sygnaturze(...)wierzytelności powódki wobec dłużnika W. K. (1) zostały stwierdzone zarówno wskazanym orzeczeniem jak i wyrokiem Sądu Okręgowego w K.z dnia 10 lipca 2020r , w sprawie o sygnaturze(...)

/ dowód : opisy wyroków Sądu Okręgowego w K.k. 218 akt i k. 170 akt /

- postanowieniem z dnia 28 lipca 2020r., w sprawie o sygnaturze (...), Sąd Rejonowy w K.wydział V Gospodarczy ogłosił upadłość dłużnika W. K. (1) jako osoby fizycznej nie prowadzącej działalności gospodarczej.

/ dowód odpis postanowienia Sądu Rejonowego k. 324 akt /.

Fakty objęte dokonanym uzupełnieniem zostały oparte na dowodach z dokumentów , których wiarygodności nie kwestionowała żadna ze stron

Ich podstawą były także zeznania pozwanego J. S. oraz świadka - notariusza M. K. (2).

Sąd II instancji oparł dokonane ustalenia na zeznaniach pozwanego jedynie w części, w jakiej nie były one wzajemnie sprzeczne albo niezgodne z treścią innych , obrażonych w pełni wiarygodnością .

Natomiast zeznania świadka obdarzył tym walorem w całości. Taka ich ocena wynika z faktu , że po pierwsze M. K. (2) nie jest osobą wwiązaną spór stron, nie jest zainteresowany jego wynikiem , co tym bardziej pozwalało mu złożyć relacje o faktach pozbawianą subiektywizmu.

Po wtóre i przede wszystkim, przygotowując czynność notarialną i dokonując jej działał jako osoba zaufania publicznego i zważywszy na ten status i przez jego pryzmat , Sąd ocenił jego depozycje jako w pełni odpowiadające rzeczywistości.

Zdaniem Sądu II instancji tego waloru w najdonioślejszym dla rozstrzygnięcia fragmencie relewantnych ustaleń, dotyczących poinformowania pozwanego o treści oraz podstawie wniosku o wpis ostrzeżenia, wzmianka o którym zdecydowała / czego pozwany nie negował / o przeniesieniu czynności zawarcia umowy na dzień następny w porównaniu z jej uprzednio ustalona datą , nie można nadać relacji o nich złożonej przez J. S..

Po pierwsze nie można jej pogodzić z dotyczącymi tej części faktów zeznaniami notariusza ale i depozycje J. S. są one wzajemnie niespójne a dostrzec też można istotne różnice na ten temat pomiędzy treścią zeznań pozwanego złożonych przed Sądami I i II instancji.

Zeznając przed Sądem Okręgowym w Kielcach, pozwany nie wspominał o tym , że z powodu informacji o wpisie wzmianki o wniosku za sugestią notariusza czynność została przeniesiona na dzień następny, a celem przeniesienia było właśnie zbadanie treści wniosku o wpis i jego podstawy. Wówczas potwierdził jednak , że rejent informował obecnych , iż wniosek dotyczy skargi pauliańskiej. Takie stwierdzenie notariusza nie byłoby możliwe gdyby nie poznał wcześniej treści wniosku i jego podstawy. Zaprzeczenie ze strony pozwanego co do takiej identyfikacji wniosku zawarte w zeznaniu złożonym przed Sądem II instancji brzmi niewiarygodnie. / por . 213 v i 485 v akt /.

Dopiero zeznając przed Sądem II instancji powód zeznał ,że zmiana treści / pierwotnie uzgodnionych warunków / umowy - w tym rozłożenie zapłaty świadczenia z tytułu ceny za nieruchomość na raty oraz ustanowienie hipoteki zabezpieczającej wierzytelność sprzedającej z tego tytułu była następstwem informacji notariusza jakiego wniosku o wpis wzmianka dotyczy / por. k. 531 v akt / .

W świetle tej części relacji J. S. niewiarygodnym jest stwierdzenie pozwanego , że nie informował on obecnych w kancelarii w dniu 19 listopada 2014r. o treści wniosku i jego podstawie / orzeczeniu zabezpieczającym zakazującym zbywania nieruchomości /. Gdyby tak rzeczywiście było, J. S. nie miałby podstaw i potrzeby do poszukiwania u towarzyszącego mu prawnika informacji jaki jest skutek takiego wpisu dla skuteczności nabycia ani doprowadzenia do zmiany pierwotnie zakładanych przez strony postanowień umowy.

Dlatego w tej części zeznaniom pozwanego Sąd II instancji wiarygodności odmówił.

W świetle dokonanych w sprawie ustaleń faktycznych po ich uzupełnieniu , Sąd Apelacyjny uznaje za uzasadnione sformułowane przez stronę skarżącą zarzuty materialne.

Pierwszy z nich nawet niezależnie od argumentacji powołanej przez skarżącą spółkę dla jego uzasadnienia jest trafny dlatego , że Sąd I instancji w motywach poświęconych ocenie prawnej jej roszczenia pominął w zupełności znaczenie dla niej treści art. 2 zd. drugie ustawy o księgach wieczystych i hipotece i statuowanej przez tę normę materialnej jawności księgi wieczystej, która zakazuje każdemu z uczestników obrotu zasłaniania się nieznajomością treści wpisów w księdze oraz wniosków o wpis o których uczyniono w niej wzmiankę.

Norma ta ustanawia niewzruszalne domniemanie znajomości treści wpisów [ i wzmiankowanych wniosków ] mające to następstwo, że każdy ponosi ryzyko ich nieznajomości Jeżeli dokonuje czynności prawnej dotyczącej nieruchomości , nie badając uprzednio księgi działa na własne ryzyko.

W rozstrzyganej sprawie takiego aktu zapobiegliwości pozwany nie podjął nawet wówczas , gdy czynność prawna została przeniesiona na dzień następny właśnie dlatego, iż wzmianka taka została ujawniona.

Ostatecznie – nie ma to bowiem zasadniczego znaczenia dla treści rozstrzygnięcia- nie musi zajmować stanowiska w kontrowersyjnej i różnie ocenianej przez doktrynę kwestii czy domniemanie to obejmuje także podstawę takiego wniosku.

Odnotowując , iż Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 czerwca 2013r , w sprawie o sygnaturze III CZP 27/ 13 , powołanej za zbiorem Legalis wskazał , że tak nie jest , wskazać tylko należy , że uogólniona w tezie wypowiedź SN została sformułowana w szczególnych okolicznościach faktycznych rozstrzyganej sprawy , która dotyczyła terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania o stwierdzenie nabycia przez Skarb Państwa prawa własności nieruchomości opuszczonej na podstawie dekretu o majątkach opuszczonych i poniemieckich.

W rozstrzyganej sprawie , także odwołując się do wynikającej z art. 29 u.k.w i h. mocy wstecznej wpisu domniemanie to obejmuje na pewno sam wniosek o wpis ostrzeżenia o zakazie zbywania i obciążania nieruchomości położonej w K. przy ul. (...)

Niezależnie jednak od przyjętego stanowiska ustalenia faktyczne dokonane w sprawie dają podstawę do przyjęcia , iż J. S. na podstawie informacji pochodzącej od notariusza M. K. (2) wiedział nie tylko o dokonaniu wzmianki o wniosku ale znał zarówno jego treść jak i jego podstawę- postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia roszczenia pauliańskiego spółki (...) przeciwko sprzedającej.

Wiedział , że wniosek dotyczy wpisu ostrzeżenia zakazującego o zakazie zbywania i obciążania nieruchomości, a samo roszczenie w ten sposób zabezpieczone dotyczy obu umów darowizn udziałów w niej , które uzyskała od rodziców - dłużników powódki.

Dlatego też uzasadniony jest także drugi z zarzutów materialnych, w ramach którego skarżąca (...) kwestionuje sposób w jaki Sąd I instancji zastosował przepis art. 531 par.2 kc.

W rozstrzyganej sprawie powódka wystąpiła ze skargą pauliańska przeciwko osobie na której rzecz osoba trzecia zbyła korzyść majątkową uzyskaną od jej dłużników w warunkach , gdy ich czynności były dokonane z jej pokrzywdzeniem. Taki ich charakter został przy tym potwierdzony prawomocnym w dacie orzekania przez Sądy obu instancji wyrokiem Sądu Okręgowego w K.z dnia 16 lipca 2019 , sygn. akt (...)

W takiej sytuacji dla uzyskania ochrony pauliańskiej wystarcza wystąpienie przeciwko beneficjentowi tej korzyści - osobie czwartej – kwestionując czynności w której uczestniczyła.

/ por. także wyrażające zbieżne z zaprezentowanym stanowisko, zawarte w judykacie Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2015r , sygn. V CSK 667/14 , powołanym za zbiorem Legalis /.

Umowę z 19 listopada 2014r. oraz objęte skargą powódki oświadczenie J. S. o ustanowieniu hipoteki umownej w kwocie 200 000 złotych, obciążającej nieruchomość/ które także doprowadziło także co najmniej do utrudnienia zaspokojenia wierzytelności powódki, którymi dysponuje wobec W. K. (1) i S. C. / należy zakwalifikować jako czynności odpłatne , a wobec tego obowiązkiem powodowej spółki było udowodnić okoliczności faktyczne potwierdzające , że pozwany w chwili ich dokonywania wiedział , że dłużnicy powódki dokonali czynności przeniesienia na córkę udziałów w nieruchomości , którą kupił , o tym , iż czynności te spowodowały lub pogłębiły ich niewypłacalność w rozumieniu art. 527 par. 2 kc oraz że dokonująca sprzedaży ich córka wiedziała, iż rodzice darując jej udziały w niej wiedziała o tym, że działali ze świadomością pokrzywdzenia powódki.

W ocenie Sądu II instancji spółka (...) wbrew odmiennemu stanowisku Sądu Okręgowego sprostała temu obowiązkowi dowodowemu.

Jak wynika z dokonanych w sprawie ustaleń , J. S. na podstawie informacji jakie przekazał uczestniczącym w czynności sprzedaży notariusz wiedział , że umowy na podstawie których M. K. (1) uzyskała udziały w nieruchomości , które w całości chce sprzedać , zostały zakwestionowane przez spółkę (...) w drodze skargi pauliańskiej skierowanej przeciwko niej z powołaniem się na realizacje przesłanek o jakich mowa w art. 527 par. 1 i 2 kc. Co więcej i przede wszystkim wiedział , że roszczenie to zostało uznane przez Sąd Okręgowy w K.za co najmniej uprawdopodobnione skoro udzielił on jego zabezpieczenia / a później zostało prawomocnie uwzględnione / orzekając w drodze tymczasowego zakazu zbywania i obciążania tej nieruchomości.

Zakaz ten , który był istotą wniosku o wpis o którego złożeniu wzmianka została ujawniona w dniu 18 listopada 2014r o godzinie 15. 45 w dziale III księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości , która miała być przedmiotem czynności prawnej pomiędzy nim i M. K. (1), nie odnosił się wprawdzie do pozwanego , a jego orzeczenie i ujawnienie w księdze nie prowadziło do niewywoływania skutku rzeczowego w sytuacji zawarcia umowy sprzedaży wbrew jego treści ale wskazana wiedza nabywcy jest podstawą do uznawania go z punktu widzenia zastosowania art. 531 par. 2 kc za będącego w złej wierze w rozumieniu tej normy.

Ze wskazanych powodów tak właśnie kwalifikując pozwanego , już tylko uzupełniająco i dla porządku należy wskazać , że z ustaleń dokonanych w postępowaniu wynika , że:

- zawierał umowę z osobą , której wcześniej nie znał , liczącą niewiele ponad (...)lat , nie dbając wcześniej ani o ustalenie stanu prawnego przedmiotu nabycia ani w szczególności tego , kto jest jego właścicielem ,

- ujawnienie osoby rzeczywistej właścicielki nie skłoniło go do żądania wyjaśnień na ten temat ze strony jej matki z którą uprzednio ustalał warunki sprzedaży przyjmując, jak zeznał , że to rodzice a nie córka będą drugą stroną czynności prawnej,

- nie zdecydował się ani na odstąpienie od transakcji ani na własne ustalenie wpływu wzmiankowanego wniosku o wpis na treść i zakres prawa , które chciał nabyć, nawet wówczas kiedy , z powodu ustalania podstaw wzmianki , planowana czynność została przeniesiona na dzień następny,

- to właśnie informacja notariusza o treści wpisu i jego podstawie zdecydowała m in. o tym , że J. S. doprowadził do zmiany pierwotnych warunków umowy w tym co do sposobu zapłaty ceny ,

- cenę zapłacił jedynie w części 120 000zł , pozostałej nie oferując ani zbywającej ani spółce powódce już po wytoczeniu przez nią powództwa w rozstrzyganej sprawie. Nie zaoferował też zwrotnego przeniesienia prawa do tej realności M. K. (1) mimo , iż nadal , mimo upływu wielu lat nie jest przez J. S. wykorzystywana , wbrew jego deklaracjom na temat celu gospodarczego jakiemu miała posłużyć .

Trudno odwołując się do reguł doświadczenia życiowego ocenić to postępowanie jako zgodne z regułami jakimi kieruje się osoba należycie dbającej o własne usprawiedliwione interesy, tym bardziej taka , która od wielu lat prowadzi własną działalność gospodarczą.

Z podanych powodów uznając roszczenie powódki za uzasadnione co do zasady , Sąd II instancji, zmieniając zaskarżony wyrok , musiał uwzględniać z jednej strony to , że do postępowania przystąpił syndyk masy upadłości jednego z dłużników spółki w następstwie ogłoszenia jego upadłości a także to , że ostatecznie prawomocnymi orzeczeniami zostały ukształtowane jej wierzytelności , ochronie których miało posłużyć zgłoszone w przez(...)w rozstrzyganej sprawie roszczenie pauliańskie.

Rozważając pierwsze z wyróżnionych zagadnień na wstępie należy odmówić zasadności stanowiska pozwanego wyrażonego w odpowiedzi na apelację, zgodnie z którym syndyk nie mógł skutecznie , odwołując się do przepisu art. 133 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 Prawo upadłościowe wstąpić do postepowania dlatego, iż nie została powództwem (...) zaskarżona żadna z czynności jej dłużnika – W. K. (1) wobec którego ogłoszono upadłość .

Trzeba dostrzec , że upadłość została ogłoszona w dniu 28 lipca 2020r , a zatem już po tym, kiedy było już zakończone postępowanie w sprawie (...) ze skargi pauliańskiej spółki (...) przeciwko M. K. (1) o uznanie za bezskuteczne wobec niej darowizn udziałów dokonanych przez rodziców m. in. przez W. K..

Po wtóre , jak już była o tym mowa , dla skuteczności skargi pauliańskiej wystarczającym jest aby powódka- wierzycielka- w sytuacji zbycia przedmiotu przysporzenia przez osobę trzecią, wytoczyła takie powództwo tylko przeciwko osobie czwartej. W takim przypadku także jest to także forma zaskarżenia czynności upadłego , tym bardziej ,że przesłanki materialne uznania takiego żądania są niemal identyczne z tymi od których spełnienia uzależnione jest uwzględnienie takiej skargi skierowanej przeciwko osobie trzeciej.

Stad też nie ma dostatecznych racji prawnych aby syndyk nie mógł skorzystać z tego przepisu prawa upadłościowego także wówczas, jeżeli przedmiotem roszczenia jest czynność pomiędzy osoba trzecią a osobą czwartą.

Przystąpienie na tej podstawie niesie za sobą określone ograniczenia dotyczące zakresu udzielonej potencjalnie ochrony. Wynikają one stąd , że syndyk decyduje się nie na poszukiwanie ochrony formułując skargę samodzielnie , a tylko doprowadza do zastąpienia dotychczasowego powoda tej roli.

Podstawienie procesowe syndyka jakie wówczas następuje , nie jest zmianą okoliczności faktycznych w rozumieniu art. 383 zd. 2 kpc co powoduje , iż syndyk nie jest uprawniony do skutecznej zmiany żądania pozwu / treści roszczenia procesowego / , które jest przedmiotem oceny w ramach sporu stron w dotychczasowym jego kształcie podmiotowym.

Zakaz ten w powiązaniu z tym , że syndyk przyjmuje taką formę ochrony wszystkich wierzycieli upadłego powoduje , że wprawdzie jej przedmiotem stają się wierzytelności wszystkich wierzycieli upadłego , którzy je w postępowaniu upadłościowym skutecznie zgłosili ale tylko w granicach wartości pretensji finansowej wierzyciela - dotychczasowego powoda

Opisane podstawienie procesowe nie może bowiem poszerzyć zakresu odpowiedzialności pozwanego .

/ por. w tej materii także uwagi R. Adamusa w komentarzu do ustawy prawo upadłościowe - wydanie z 2020r , powołane za zbiorem Legalis /.

Sąd musiał także uwzględnić w ramach orzeczenia zmieniającego to , że wstąpienie syndyka mogło mieć tylko ograniczony charakter , odnosząc się tylko do tej części roszczenia spółki (...) , która dotyczyła korzyści przeniesionej na pozwanego przez M. K. (1) , jaką uzyskała od swojego ojca – upadłego- na podstawie umowy darowizny udziału 1/ 2 części w prawie własności objętej sporem nieruchomości z dnia 29 lipca 2014r.

Tylko bowiem ten udział stanowił element majątkowy , który potencjalnie przynależałoby do masy upadłości , gdyby nie czynność uznana prawomocnie za fraudacyjną , prawomocnym wyrokiem Sadu Okręgowego w K.w sprawie oznaczonej sygnaturą(...) .

W pozostałym zakresie roszczenia o ile odnosi się ono do czynności córki dłużników, która sprzedała pozwanemu także udział wynoszący 1/ 2 część w prawie własności tej nieruchomości , uzyskany w drodze darowizny z dnia 24 czerwca 2014r od matki S. C. , dotychczasowa powódka zachowała swoją pozycje procesową , a podstawienie syndyka nie miało miejsca.

Rozważając drugie z wyróżnionych zagadnień powiedzieć należy , że

w każdym rozstrzygnięciu pauliańskim niezbędne jest oznaczenie wierzytelności wierzyciela ochronie której ma służyć uznanie zaskarżonej czynności za bezskuteczną.

Z ustaleń dokonanych w sprawie w oparciu o prawomocne orzeczenia Sądów wynika jak ostatecznie, w zakresie rozmiarów ilościowych , ukształtowane zostały wierzytelności wobec obydwojga dłużników powódki , w porównaniu z ich oznaczeniem przez spółkę(...) w żądaniu pozwu , powtórzonym następnie na końcowym etapie postepowania odwoławczego por. k. 493-494 akt /

Zatem zmieniając zaskarżone orzeczenie, Sąd uwzględnił wszystkie te okoliczności , jako współkształtujące ostateczną jego treść.

Rozróżnił w niej to , że tylko element korzyści uzyskanej przez pozwanego w postaci udziału ½ części w prawie własności nieruchomości przynależał do upadłego W. K. , a bezskuteczność czynności z 19 listopada 2014r jego dotycząca odnosi się do masy upadłości i ma chronić wierzytelności wszystkich wierzycieli ale tylko do wartości tych wierzytelności , jakimi dysponowała spółka (...) wobec tego dłużnika i tylko do ich granic ilościowych - niższych niż oznaczone przez spółkę (...)w żądaniu pozwu - oznaczonych w prawomocnych orzeczeniach SO w K.w sprawach(...).

Uwzględnił także w orzeczeniu reformatoryjnym to , że wobec drugiej z dłużniczek powódki - S. C. , która podarowała fraudacyjnie swój udział ½ części w prawie własności nieruchomości przy ul.(...)w K. córce na podstawie umowy z 24 czerwca 2014r., upadłość nie została ogłoszona , a spółka (...)zachowała w tym zakresie rolę powódki procesu pauliańskiego.

Określając wysokość wierzytelności chronionej uwzględnioną skargą uwzględnił treść prawomocnego orzeczenia Sądu Okręgowego w K.w sprawie (...) który także w przypadku tej dłużniczki , określił ostateczny wymiar pretensji finansowej spółki (...)

Dlatego też, w warunkach , gdy spółka formułowała swoje roszczenie tak treściowo jako zakresowo z punktu widzenia postulowanej ochrony szerzej , w ramach dokonanej zmiany wyroku Sądu I instancji, powództwo w pozostałej części zostało oddalone.

Potwierdzenie podstaw do zmiany zaskarżonego wyroku zdecydowało także o objęciu tą zmianą tej jego części , która dotyczyła rozliczenia kosztów procesu pomiędzy spółką (...) i J. S..

W tym zakresie , stosując art. 98 par. 1 i 3 oraz 99 kpc i wynikającą z tej normy zasadę odpowiedzialności za wynik sprawy , obciążył nimi w całości pozwanego , uznając go za przerywającego spór.

Powództwo wprawdzie zostało w części oddalone , a ostateczny kształt rozstrzygnięcia był także następstwem wstąpienia do postępowania syndyka masy upadłości W. K. (1) ale spółka wygrała spór co do zasady , co uzasadnia dostatecznie przyjęte rozstrzygniecie kosztowe.

Kwota należna spółce odpowiada wynagrodzeniu zastępującego ją radcy prawnego i będąc pochodną wskazanej w pozwie wartości przedmiotu sporu , została ustalona na podstawie par. 2 pkt 7 Rozporządzenia MS w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 [ jedn. tekst DzU z 2018 poz. 265 ].

Ponieważ powódka była zwolniona od obowiązku ponoszenia opłaty od pozwu sumę tę zobowiązany jest uiścić na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Kielcach przegrywający pozwany , na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r o kosztach sądowych w sprawach cywilnych [ jedn. tekst DzU z 2019 poz. 785].

Z podanych przyczyn , w częściowym uwzględnianiu apelacji Sąd II instancji zmienił zaskarżony wyrok w sposób określony w punkcie 1 – I-IV , na podstawie art. 386 par. 1 kpc w zw z art. 531 par. 2 kc oraz art. 133 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003r Prawo upadłościowe [ jedn. tekst Dzu z 2015 poz. 233 ze zm].

W pozostałym zakresie jako niezasadna, apelacja została oddalona , na podstawie art. 385 kpc / pkt 2 wyroku /.

Orzekając o kosztach postępowania apelacyjnego , stosując na podstawie art. 391 par. 1 kpc odpowiednio wymienione wyżej przepisy procesowe oraz regułę w zakresie ich rozliczania , Sąd II instancji obciążył pozwanego obowiązkiem zapłaty na rzecz spółki (...) kwoty odpowiadającej wynagrodzeniu radcy prawnego , na podstawie par. 2 pkt 7 w zw z art. 10 ust. 1 pkt 2 wskazanego wyżej Rozporządzenia.

Natomiast w relacji pomiędzy pozwanym a syndykiem masy upadłości była to suma 10 817 zł albowiem syndyka zastępował adwokat , który uczestniczył w postępowaniu dopiero na jego odwoławczym etapie.

Podstawą ustalenia wysokości obciążającej J. S. kwoty był w tym przypadku par. 2 pkt 7 w zw z par. 10 ust. 1 pkt 2 in fine Rozporządzenia MS w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015r [ DzU z 2015 poz. 1800].

Pozwany został na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, obciążony także obowiązkiem zapłaty na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Apelacyjnego w Krakowie kwoty odpowiadającej opłacie od apelacji , której skarżąca powódka nie nie miała obowiązku ponosić . / pkt 3 i 4 wyroku /.

SSA Beata Kurdziel SSA Grzegorz Krężołek SSA Robert Jurga