Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 kwietnia 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie, I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Paweł Rygiel

Protokolant: Jakub Zieliński

po rozpoznaniu w dniu 19 kwietnia 2023 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki komandytowej w Z.

przeciwko Szpitalowi (...)w K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 29 kwietnia 2021 r., sygn. akt I C 1739/20

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 1.300 zł (jeden tysiąc trzysta złotych), tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

sygn. akt I ACa 939/21

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 19 kwietnia 2023 r.

Strona powodowa (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa w Z. wniosła o zasądzenie od strony pozwanej Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej Szpitala (...)w K. kwoty 80 444,36 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w transakcjach handlowych od kwoty 66 308,77 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 14 135,59 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Na uzasadnienie żądania powódka podała, że strony łączyły umowy na dostarczenie sprzętu medycznego. Powódka wydała szpitalowi towary, które ten odebrał, jednak nie zapłacił należności z wystawionych faktur VAT. Na dochodzoną kwotę składały się: 64 902, 27 zł stanowiącą sumę należności głównych wynikających z faktur VAT; 1 406, 50 zł stanowiącą sumę skapitalizowanych odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych od należności wynikających z poszczególnych faktur VAT za okres od dnia wymagalności danej faktury VAT do dnia 31 marca 2020 r. oraz kwota 14 135,59 zł stanowiącą sumę należności z tytułu rekompensat za koszty odzyskania należności od każdej transakcji handlowej udokumentowanej fakturą VAT.

Nakazem zapłaty z dnia 7 lipca 2020 r. wydanym w postępowaniu upominawczym Sąd okręgowy uwzględnił powództwo w całości.

W sprzeciwie od tego nakazu, zaskarżając go co do kwoty 8.844,52 zł z odsetkami, strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa ponad kwotę 8 844,52 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w transakcjach handlowych od kwoty 48,28 zł od dnia wniesienia pozwu i ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 8 796,24 zł od dnia wniesienia pozwu. Wniosła również o nieobciążanie jej kosztami postępowania na zasadzie art. 102 k.p.c. Przyznała, że strony łączyły umowy na podstawie których wystawiono faktury VAT wskazane w pozwie na łączną kwotę 64 902,27 zł, której to należności głównej nie neguje. Z uwagi na bardzo trudną sytuację finansową strony pozwanej, faktury te nie zostały zapłacone w terminie. Zakwestionowała wyliczenie odsetek o zawyżoną kwotę 48,28 zł, w związku z nieprawidłowym liczeniem terminów płatności od dnia wystawienia faktur zamiast - zgodnie z zapisami umowy - od daty dostarczenia każdej faktury.

Pozwana zakwestionowała również naliczanie przez powódkę rekompensaty za koszty odzyskania należności od każdej transakcji handlowej liczonej od każdej faktury VAT, zamiast od umowy. W jej ocenie powódce będzie przysługiwać zatem jedno roszczenie o równowartości 40 euro w odniesieniu do jednej umowy, niezależnie od liczby wystawionych w jej ramach faktur. Pozwana uznała za zasadne żądanie w zakresie kwoty 5.339,35 zł z tytułu rekompensaty od transakcji handlowych, obliczonej od 23 pisemnych umów i 10 ustnych umów/pojedynczych zamówień ( 14.135,59 zł -5.339,35 zł ), dlatego w jej ocenie powództwo w zakresie kwoty 8.796,24 zł (8.844,52 zł wraz z kwotą 48,28 zł) winno był oddalone. Zdaniem strony pozwanej, praktyka żądania wielokrotności kwot wynoszących 40 euro od każdej faktury stanowi nadużycie prawa, jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i nie zasługuje na ochronę prawną.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Krakowie:

- zasądził od strony pozwanej Szpitala (...)w K. na rzecz strony powodowej (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki komandytowej z siedzibą w Z. kwotę 8.844,52 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w transakcjach handlowych od kwoty 48,28 zł od dnia 1 kwietnia 2020 r. do dnia zapłaty i ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 8.796,24 zł od dnia 1 kwietnia 2020 r. do dnia zapłaty (pkt I);

- zasądził od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 9.440,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt II).

Sąd I instancji uznał za bezsporne w sprawie, iż między stronami doszło do zawarcia 23 umów pisemnych o zakup i dostawę na rzecz pozwanego Szpitala wyrobów medycznych, szczegółowo wskazanych w uzasadnieniu. Strona powodowa sprzedała i wydała stronie pozwanej towary, za które wystawiła faktury VAT z odroczonym terminem płatności, szczegółowo wyliczone w uzasadnieniu. Łączna kwota należności wynikającej z ww. faktur wyniosła 64 902, 27 zł.

Pismem z dnia 23 marca 2020 r. strona powodowa wezwała stronę pozwaną do zapłaty kwoty 79 037,86 zł, stanowiącej sumę kwoty 64 902, 27 zł tytułem należności głównych wynikających z ww. faktur VAT oraz kwoty 14 135, 59 zł tytułem sumy rekompensat za koszty odzyskiwania należności od każdej transakcji handlowej, oraz do zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych, liczonych od każdej z należności głównych od dnia wymagalności do dnia zapłaty.

Pozwany Szpital nie kwestionował jakości, ani ilości sprzedanego towaru, jak również nie zgłaszał zastrzeżeń co do prawidłowości wystawionych faktur VAT. Pomimo upływu terminów płatności wskazanych w wystawionych fakturach VAT, strona pozwana nie zapłaciła należności powódce.

W rozważaniach prawnych Sąd I instancji wskazał, że roszczenie powódki w zakresie kwestionowanej kwoty 8 844, 52 zł zasługiwało na uwzględnienie w oparciu o przepisy ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. W ocenie Sądu powódka zasadnie wyliczyła wysokość skapitalizowanych odsetek w transakcjach handlowych, licząc je w każdym przypadku od dnia wymagalności roszczenia stwierdzonego daną fakturą VAT, tj. od dnia następnego po dniu, w którym upłynął termin zapłaty wskazany na fakturze. Zatem roszczenie w zakresie kwoty 48,28 zł było zasadne. Wskazała nadto, iż w oparciu o art. 10 ust. 1 pkt 1 u.t.z.t.h. wierzycielowi przysługuje rekompensata w wysokości równowartości 40 euro od dnia nabycia uprawnienia do odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych, a więc od dnia wymagalności każdego zindywidualizowanego świadczenia pieniężnego. Sąd uznał, że należne było zatem naliczenie tej kwoty od każdej wystawionej faktury VAT. Powołał się na orzecznictwo, zgodnie z którym prawo do żądania rekompensaty na zasadzie art. 10 ust. 1u.t.z.t.h. stanowi swoisty środek dyscyplinujący dłużnika, a sam jego dolegliwy charakter jest zgodny z celem regulacji u.t.z.t.h. i nie może stanowić samoistnej przyczyny do oddalenia żądania o zasądzenie rekompensaty w oparciu o art. 5 k.c.

O kosztach procesu Sąd orzekł na zasadzie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Sąd nie znalazł podstaw do zastosowania art. 102 k.p.c.

Od powyższego wyroku apelację wniosła strona pozwana zarzucając naruszenie prawa materialnego tj.:

- art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że przepis ten znajduje zastosowanie automatycznie, w każdej sytuacji opóźnienia w spełnieniu świadczenia bez względu na niewspółmierność kosztów ponoszonych przez dłużnika w stosunku do ewentualnej szkody poniesionej przez wierzyciela, podczas gdy celem tego przepisu jest zlikwidowanie opóźnień w płatnościach i wyrównanie strat związanych z odzyskiwaniem zaległych płatności, a nie przysporzenie wierzycielom dodatkowych dochodów;

- art. 5 k.c. poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy jednoznacznie wskazuje, że w przedmiotowej sprawie doszło do naruszenia zasad współżycia społecznego i uczciwości kupieckiej, bowiem szkoda poniesiona przez Powoda stoi w rażącej dysproporcji w stosunku do zasądzonych kosztów z tytułu rekompensaty za koszty odzyskiwania należności, zaś uchybienie terminowi płatności nie miało negatywnego wpływu na funkcjonowanie przedsiębiorstwa Powoda, a zatem dochodzenie zasądzenia wielokrotności rekompensaty 40 euro nie powinno być uważane za wykonywanie prawa i nie powinno korzystać z ochrony;

- art. 353 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie i nieuwzględnienie woli stron co do ustalenia obliczania terminów płatności i przyjęcie przez Sąd, że terminem płatności był termin wskazany na fakturze VAT, podczas gdy strony w umowach wyraźnie ustaliły, że termin ten będzie liczony nie od wystawienia, lecz dostarczenia faktury VAT do pozwanego.

Strona pozwana wniosła o zmianę wyroku poprzez oddalenie powództwa w zaskarżonej części oraz zasądzenie od strony powodowej na rzecz pozwanej kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Powódka wniosła o oddalenie apelacji w całości i zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja strony pozwanej jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Strona pozwana nie podnosiła zarzutów dotyczących poczynionych w sprawie ustaleń stanu faktycznego, ograniczając zarzuty wyłącznie do naruszenia przepisów prawa materialnego. Ustalenia stanu faktycznego Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne. Sąd Apelacyjny podziela nadto rozważania i ocenę prawną poczynione przez Sąd I instancji.

Strona pozwana niesłusznie zarzucała naruszenie art. 353 ¹ k.c. poprzez jego niezastosowanie. Sąd I instancji trafnie ocenił, iż kwota 48,28 zł była prawidłowo dochodzona przez powódkę, jako suma skapitalizowanych odsetek w transakcjach handlowych naliczana od daty wymagalności roszczenia stwierdzonego daną fakturą VAT, tj. od dnia następnego po dniu, w którym upłynął termin zapłaty wskazany na fakturze.

Nie zasługiwały na uwzględnienie zarzuty dotyczące naruszenia art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych poprzez jego błędną wykładnię. Wbrew twierdzeniom strony pozwanej, powódka nabyła uprawienie do dochodzenia od dłużnika należności z tytułu rekompensaty za koszty odzyskiwania należności równowartości kwoty 40 euro, bez względu na to czy wierzyciel poniósł szkodę związaną ze spełnieniem przez dłużnika świadczenia z opóźnieniem. Nie były zatem uzasadnione zarzuty dotyczące poniesienia przez powódkę kosztów windykacji w postaci wysłania wezwania do zapłaty listem poleconym za kwotę 5,90 zł, jako jedyne realne koszty jakie spółka poniosła w celu odzyskania należności. Sąd I instancji zasadnie powołał się na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2015 r., sygn. akt III CZP 94/15, zgodnie z którą rekompensata za koszty odzyskiwania należności w wysokości 40 euro, przewidziana w art. 10 ust. 1 t.z.w.t.h. przysługuje wierzycielowi bez konieczności wykazania, że koszty te zostały poniesione. Roszczenie o rekompensatę w wysokości 40 euro powstaje po upływie terminów zapłaty ustalonych w umowie lub ustalonych zgodnie z art. 7 ust. 3 i art. 8 ust. 4 tej ustawy.

Strona pozwana kwestionowała dochodzenie przez wierzyciela przedmiotowych należności naliczonych od każdej z wystawionych faktur, jako naruszające zasady współżycia społecznego i stanowiące nadużycie prawa podmiotowego. Jednakże nie wykazała, że w konkretnych okolicznościach niniejszej sprawy doszło do naruszenia zasad współżycia społecznego i uczciwości kupieckiej - a zatem nie był uzasadniony zarzut naruszenia art. 5 k.c.

Apelujący nie może w sposób uprawiony podważać samej istoty roszczenia powódki do naliczania wielokrotności kosztów rekompensaty za koszty odzyskiwania należności w kwocie po 40 euro od każdej wystawionej faktury VAT, jako że roszczenie powódki znajduje podstawę wprost w regulacji ustawowej. Strona powodowa korzystała zatem z przysługującego jej ustawowo prawa naliczenia spornych należności. Samo skorzystanie przez powódkę z art. 10 ust. 1 t.z.w.t.h. nie może stanowić o nadużyciu prawa podmiotowego i zasługuje na ochronę. Ponadto dla zastosowania art. 5 k.c. niezbędne jest wskazanie, na czym polega naruszenie zasad współżycia społecznego, tj. które konkretnie zasady współżycia społecznego zostały naruszone w tym konkretnych postępowaniu.

Strona pozwana nie dochowała terminów zapłaty za poszczególny dostarczony sprzęt medyczny, potwierdzonych wystawionymi fakturami VAT, które kwotowo przekraczały w sposób znaczący koszty odzyskiwania należności 40 euro od każdej z faktur. W ocenie Sądu Apelacyjnego do naruszenia zasad współżycia społecznego mogłoby dojść w sytuacji, gdy należności z tytułu zawartych umów były rażąco niższe od kwoty 40 euro i rekompensata za koszty odzyskiwania należności stanowiłaby w istocie dodatkowy dochód wierzyciela, wyższy niż same należności z umowy, jednak w niniejszej sprawie takie okoliczności nie były podnoszone.

Biorąc to pod uwagę Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c., orzekł jak w sentencji. O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd rozstrzygnął zgodnie z zasadą odpowiedzialności za jego wynik (art. 98 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.). Kwota 1.300 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika strony powodowej za postępowanie odwoławcze została ustalona na postawie § 2 pkt 4 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 zd. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie ( t.j. Dz. U. z 2015 r., poz. 1800).