Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 kwietnia 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie, I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marek Boniecki

Protokolant: Jakub Zieliński

po rozpoznaniu w dniu 12 kwietnia 2023 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Banku (...) SA w W.

przeciwko J. A. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji strony powodowej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 19 maja 2021 r., sygn. akt I C 803/18

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od strony powodowej na rzecz pozwanego kwotę 8.100 zł (osiem tysięcy sto złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 968/21

Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie

z 12 kwietnia 2023 r.

(...) Bank (...) S.A. w W. wniosła o zasądzenie od J. A. (1) kwoty 505.088,60 zł z odsetkami tytułem zabezpieczonej hipoteką na nieruchomości pozwanego wierzytelności J. A. (2) z tytułu wypowiedzianej umowy kredytowej.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa, zarzucając, że: między nim a dłużniczką banku w dacie zawarcia umowy kredytu obowiązywał ustrój rozdzielności majątkowej; nie wiedział, że żona zawarła umowę ani o ustanowieniu zabezpieczenia na nieruchomości; nie otrzymał wezwania do zapłaty z 27 marca 2017r. ani pisemnego przypomnienia o kwocie należności do zapłaty tytułem spłaty rat; nie doszło do wypowiedzenia mu umowy kredytu.

Wyrokiem z 19 maja 2021 r. Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił powództwo i orzekł
o kosztach procesu.

Sąd pierwszej instancji ustalił stan faktyczny szczegółowo zaprezentowany
w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, z którego to uzasadnienia wynika, że:

- 14 grudnia 2007 r. powód zawarł z J. A. (2) umowę kredytu hipotecznego;

- bank był uprawniony do wypowiedzenia umowy kredytu w przypadku niedokonania przez J. A. (2) spłaty dwóch kolejnych rat kredytu w terminach określonych przez bank w wysłanych do kredytobiorcy dwóch kolejnych przypomnieniach, o których mowa w §34 umowy kredytu COU (§40 umowy kredytu COU);

- zgodnie z §34 umowy kredytu COU bank zobowiązał się do zawiadamiania J. A. (2) pisemnie, listem poleconym o kwocie należności z tytułu zaległej i kolejnej raty kredytu, wysyłając przypomnienie;

- J. A. (2) ustanowiła hipotekę umowną zwykłą do kwoty 400.000 zł oraz hipotekę umowną kaucyjną do kwoty 200.000 zł na nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...);

- pozwany od 2003 r. pozostawał z żoną J. A. (2) w ustroju rozdzielności majątkowej;

- 14 stycznia 2011 r. pozwany na podstawie umowy sprzedaży nabył od J. A. (2) udział wynoszący ^{( 1)}/3 w ww. nieruchomości; w akcie notarialnym J. A. (2) podała swój adres korespondencyjny: (...), (...) K.;

- J. A. (2) zaprzestała spłaty rat kredytu;

- pismem z 1 września 2012 r. strona powodowa skierowała do J. A. (2) wypowiedzenie umowy kredytu w związku z zaprzestaniem przez nią spłaty rat kredytu; wypowiedzenie zostało wysłane na adres ul. (...), (...)-(...) K. i odebrane przez pracownika Biura Doradztwa (...);

- powód wysłał pismo z 5 lutego 2013 r. informujące o stanie zadłużenia pozwanego na adres ul. (...), (...)-(...) K.; pismo to zostało odebrane przez pracownika Biura Doradztwa (...);

- wymagalne zadłużenie pozwanego według stanu na dzień 9 czerwca 2017 r. wynosiło 505.088,60 zł;

- pismem z 21 marca 2017 r. strona powodowa wezwała pozwanego do zapłaty zaległości z tytułu umowy kredytu; wezwanie odebrała J. A. (2);

- pozwany we wrześniu 2017 r. przeszedł udar niedokrwienny mózgu.

W ustalonym przez siebie stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał powództwo za niezasadne, wskazując, że:

- pozwany był dłużnikiem rzeczowym, w związku z tym jego odpowiedzialność ograniczała się do udziału, jaki posiada w nieruchomości obciążonej hipoteką umowną;

- okoliczności braku wiedzy pozwanego o zaciągnięciu przez żonę umowy kredytu
i ustanowieniu hipoteki na nieruchomości oraz obowiązującego ustroju majątkowego nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia bowiem J. A. (2) zawarła umowę kredytu i obciążyła ww. działkę w 2007 r., a pozwany nabył udział w niej później;

- powód dokonał skutecznego w rozumieniu art. 78 ust. 1 u.k.w.h. wypowiedzenia wierzytelności hipotecznej pozwanemu, bowiem pismem z 21 marca 2017 r. wezwał go do zapłaty zadłużenia kredytowego; również samo doręczenie pozwanemu odpisu pozwu może być potraktowane jako wypowiedzenie wierzytelności hipotecznej stawiającego wierzytelność banku w stan wymagalności;

- dłużnik rzeczowy nie może ponosić odpowiedzialności w razie niedokonania wypowiedzenia dłużnikowi osobistemu, ponieważ byłoby to sprzeczne z istotą hipoteki jako zabezpieczenia o charakterze akcesoryjnym i ochronną dla właściciela nieruchomości funkcją art. 78 ust. 1 u.k.w.h.;

- nie doszło do właściwego rozwiązania umowy kredytu;

- powód nie wykazał, aby umowa ta została w ogóle wypowiedziana J. A. (2) jako dłużnikowi osobistemu;

- wypowiedzenie zostało wysłane na nieprawidłowy adres, tj. przy ul. (...)
i odebrane przez pracownika Biura Doradztwa (...), a bank nie przedstawił żadnych dowodów na okoliczność dostarczenia J. A. (2) ww. wypowiedzenia umowy;

- J. A. (2) zawierając umowę kredytu, jako adres korespondencyjny wskazała Al. (...);

- ponadto bezskuteczne były czynności poprzedzające wypowiedzenie umowy kredytu; bank nie przedstawił żadnych dowodów na okoliczność wysyłania J. A. (2) przypomnień o zapłacie zaległych rat przed dokonaniem jej wypowiedzenia umowy kredytu.

Wyrok powyższy zaskarżył apelacją powód, wnosząc o jego zmianę poprzez uwzględnienie powództwa, ewentualnie uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Apelujący zarzucił naruszenie art. 233 k.p.c. poprzez zaniechanie wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego przejawiającego się w błędnym ustaleniu, że strona powodowa nie dokonała skutecznego wypowiedzenia umowy kredytu mieszkaniowego (...) nr (...)z dnia 14.12.2007 r. dłużnikowi osobistemu i przyjęcie braku wymagalności roszczenia.

Skarżący wniósł też o przeprowadzenie dowodu z pisma J. A. (2) z 19.10.2012 r. na okoliczność podawania przez dłużnika osobistego adresu do doręczeń: K. ul. (...) oraz na okoliczność potwierdzenia przez J. A. (2) otrzymania wypowiedzenia umowy kredytowej, a co za tym idzie na okoliczność prawidłowego
i skutecznego wypowiedzenia umowy kredytu mieszkaniowego.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo, z poszanowaniem reguł wyrażonych w przepisie art. 233 §1 k.p.c. ustalił stan faktyczny sprawy, co sprawiło, że Sąd Apelacyjny przyjął go za własny. Ocena ta nie dotyczy jedynie konstatacji o wymagalności wierzytelności powoda względem pozwanego w sytuacji braku skutecznego wypowiedzenia wierzytelności dłużnikowi osobistemu. Okoliczność ta jednak okazała się nieistotna dla rozstrzygnięcia. Ustalenia faktyczne uzupełnić należało o stwierdzenie, że J. A. (2) zawierając umowę kredytu, jako adres korespondencyjny wskazała Al. (...), co pozostawało niesporne, a nadto wynikało z dokumentu umowy (k. 59).

Podniesiony w apelacji zarzut naruszenia art. 233 §1 k.p.c. okazał się nietrafiony. Trafnie Sąd Okręgowy uznał bowiem, że strona powodowa nie wykazała, aby doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy kredytobiorczyni. Badanie tej okoliczności nastąpiło
w ramach merytorycznej oceny zasadności powództwa. Niesłusznie skarżący zarzuca, że pozwany przyznał tę okoliczność w sprzeciwie, skoro wnosił o oddalenie powództwa. Co istotne, skarżący nie podniósł zarzutu naruszenia art. 230 k.p.c., a zarzut ten ma charakter procesowy, co oznacza, że dla sądu odwoławczego jest wiążący (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC 2008/6/55). Niezależnie od tego zauważyć wypada, że w sytuacji, gdy strona nie wypowie się co do faktów przytoczonych przez stronę przeciwną, sąd nie może tylko z tej przyczyny uznać faktów za przyznane, ponieważ zastosowanie ww. przepisu jest możliwe tylko wówczas, gdy sąd weźmie pod uwagę wynik całej rozprawy. Oznacza to, że sąd musi powziąć, na podstawie wyniku całej rozprawy, czyli wszystkich okoliczności sprawy, całego materiału procesowego, przekonanie, że strona nie zamierzała i nie zamierza zaprzeczyć istnieniu faktów przytoczonych przez stronę przeciwną. W razie wątpliwości nie można zastosować art. 230 k.p.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 2004 r., II CK 293/03). Kwestia prawidłowości wypowiedzenia umowy kredytowej nie wybrzmiała jednoznacznie w toku procesu przed Sądem pierwszej instancji, choć pozwany kwestionował prawidłowość doręczeń dokonywanych przez bank. Z tego względu Sąd Apelacyjny nie widział przeszkód, aby wziąć pod uwagę wniosek dowodowy złożony przez powoda w apelacji. Tyle tylko, że przedłożony odpis pisma z 19 października 2012 r. w żaden sposób nie zmienia oceny zarzutu wywiedzionego środka odwoławczego. Przede wszystkim niepoświadczonej kserokopii, kwestionowanej przez stronę przeciwną, trudno przypisać walor dokumentu prywatnego w rozumieniu art. 245 k.p.c. Niezależnie od tego trafnie pozwany zwraca uwagę na datę pisma, które zostało wysłane po wypowiedzeniu, a zatem nie mógł z niego czerpać bank informacji o aktualnym miejscu zamieszkania kredytobiorczyni. Z drugiej strony treść pisma wskazuje, że wypowiedzenie do dłużniczki osobistej dotarło, czego zresztą ona w swoich zeznaniach nie kwestionowała. Fakt ten nie zmienia jednak trafności konstatacji Sądu Okręgowego o nieskutecznym wypowiedzeniu umowy kredytu. Samo przekonanie dłużniczki, że umowa została rozwiązana i że musi uregulować należność wobec banku nie jest równoznaczne z tym, że do wypowiedzenia doszło prawidłowo, z zachowaniem wymogów przewidzianych łączącą strony umową. Jak niewadliwie ustalił Sąd pierwszej instancji, umowa kredytu przewidywała obowiązek banku poprzedzenia wypowiedzenia wysłaniem kredytobiorczyni dwóch przypomnień o zaległościach §40 w zw. z §34 umowy – k. 65). Powód ani w toku postępowania pierwszoinstancyjnego, ani w apelacji nie wykazał, a nawet nie podnosił, że pisma tego rodzaju wysłał, a nawet jeśli, to na jaki adres i czy żona pozwanego mogła się z nimi zapoznać. Okoliczność ta nie wynika też z zeznań dłużniczki osobistej.

Przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t. jedn. Dz. U. z 2022 r., poz. 2324 ze zm.) dotyczące wypowiedzenia umowy kredytu (art. 75 i nast.), a także zapisy umowy łączącej bank z kredytobiorcą powinny być interpretowane restryktywnie, a to z uwagi na skutki, jakie za sobą czynność ta pociąga dla dłużnika (por. wyrok Sądu Najwyższego z 8 września 2016 r., II CSK 750/15). Rzeczą banku jako podmiotu profesjonalnego jest także takie zaoferowanie materiału dowodowego, które nie pozostawi sądowi wątpliwości co do dochowania procedur w wypowiedzeniu umowy, a to właśnie także z uwagi na dolegliwość skutków wypowiedzenia. W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd Okręgowy wyraźnie wskazał, że była to jedna z podstawowych przyczyn oddalenia powództwa. Mimo tego skarżący w postępowaniu odwoławczym nie zaoferował żadnego dowodu, który obaliłby ten argument. Za niewystarczające w tym względzie, w ocenie Sądu Apelacyjnego, uznać należy wystawienie przez powoda bankowego tytułu egzekucyjnego, w którym stwierdza się wymagalność długu kredytobiorcy, czy nawet nadanie takiemu tytułowi klauzuli wykonalności przez sąd. Postępowanie klauzulowe ma bardzo ograniczony i sformalizowany zasięg, natomiast doświadczenie życiowe uczy, że niejednokrotnie banki pozostawały w błędzie co do prawidłowości czynności poprzedzających samo wypowiedzenie umowy. Dodatkowo zauważyć należy, że §34 ust. 2 umowy zobowiązywał do poinformowania o zaległościach także dłużnika rzeczowego (k. 65). Również spełnienia tego warunku powód nie usowodnił.

Wobec fiaska podważenia konstatacji Sądu Okręgowego o niedochowaniu procedury wypowiedzenia kredytu dłużniczce osobistej, apelacja nie mogła odnieść zamierzonego skutku. Sąd pierwszej instancji prawidłowo bowiem, powołując się na akcesoryjność hipoteki, uznał, że nie można domagać się zaspokojenia wierzytelności zabezpieczonej hipoteką od dłużnika rzeczowego, jeżeli ta wierzytelność nie jest wymagalna. Obok przepisów powołanych przez Sąd Okręgowy sięgnąć w tym względzie należy do art. 73 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t. jedn. Dz. U. z 2023 r., poz. 146, dalej: u.k.w.h.), z tym zaznaczeniem, że „okoliczności, które są lub mogą być przedmiotem zarzutów, w wielu przypadkach powinny zostać uwzględnione przez sąd z urzędu, jeżeli wynikają ze stanu faktycznego ustalonego w toczącym się postępowaniu. Wbrew sugestiom, które mogą płynąć z wykładni językowej art. 73 (sformułowanie: „podnosić zarzuty”), nie jest zawsze wymagana formalna czynność procesowa dłużnika hipotecznego polegająca na podniesieniu zarzutu” (tak: T. Czech [w:] Księgi wieczyste i hipoteka. Komentarz. Tom II. Hipoteka, Warszawa 2022, art. 73.).

Sąd odwoławczy nie dostrzegł, aby Sąd pierwszej instancji uchybił prawu materialnemu w zakresie nie objętym zarzutami apelacji.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

Za podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego, które po stronie pozwanego ograniczyły się do wynagrodzenia radcy prawnego przyjęto art. 98 §1 k.p.c. w zw. z art. 391 §1 k.p.c. oraz §2 pkt 7 w zw. z §10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.).