Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 października 2023 r.

Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w P. Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Paulina Matysiak

Protokolant: Katarzyna Florek

po rozpoznaniu w dniu 26 października 2023 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko I. K.

o zapłatę

uchyla nakaz zapłaty wydany w dniu 28 marca 2023 r. w postępowaniu nakazowym z weksla przez Referendarza Sądowego w Sądzie Rejonowym Poznań – Stare Miasto w P. w sprawie o sygn. akt I Nc 407/23 w całości i oddala powództwo,

zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 2.192,00 zł (dwa tysiące sto dziewięćdziesiąt dwa złote zero groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sędzia Paulina Matysiak

UZASADNIENIE

Powód (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. pozwem z dnia 2 lutego 2023 r. wniósł o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym i orzeczenie nim, że pozwana I. K. winna zapłacić powodowi kwotę 9.406,71 zł wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 16 listopada 2022 r. do dnia zapłaty, wraz z kosztami procesu według norm przepisanych, w tym kosztami zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu powód wskazał, że pozwana zobowiązała się do zapłaty wskazanej na wekslu kwoty 9.406,71 zł. Weksel został wystawiony celem zabezpieczenia całego zadłużenia z tytułu pożyczki udzielonej pozwanej przez powoda na podstawie umowy pożyczki gotówkowej z dnia 5 lutego 2021 r. Pozwana została wezwana do wykupu weksla w oznaczonym terminie, jednakże tego nie uczyniła.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym w dniu 28 maja 2023 r. w sprawie I Nc 407/23 orzeczono zgodnie z żądaniem pozwu.

W ustawowym terminie pozwana wniosła zarzuty od nakazu zapłaty, zaskarżając nakaz zapłaty w całości oraz wnosząc o jego uchylenie i oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu.

W uzasadnieniu zarzutów pozwana zgłosiła zarzut uzupełnienia weksla niezgodnie z deklaracją wekslową, zarzut braku wykazania roszczenia co do wysokości, - zarzut niezgodności z zasadami współżycia społecznego kosztów i opłat związanych z umową pożyczki, - zarzut braku wymagalności roszczenia. Pozwana podniosła, że w związku z ww. umową pożyczki została obciążona kosztami w łącznej wysokości 8.000,00 zł, na co składały się: opłata przygotowawcza w wysokości 528,00 zł, prowizja w wysokości 6.372,00 zł oraz opłata za „Twój pakiet” w wysokości 1.100,00 zł. Pozwana wskazała, że nie miała rzeczywistego wpływu na treść postanowień umownych, w tym ww. Zdaniem pozwanej postanowienia umowne obejmujące ww. opłaty stanowią klauzule abuzywne.

W piśmie procesowym z dnia 3 października 2023 r. powód wskazał, że pozwana zobowiązała się do zapłaty kwoty 17.820,00 zł – całkowitej kwoty do zapłaty, na która składała się całkowita kwota pożyczki w wysokości 8.000,00 zł oraz koszty: opłata przygotowawcza 528,00 zł, prowizja 6.372,00 zł, usługa (...) 1.100,00 zł, a spłata miała nastąpić w 36 ratach po 495,00 zł; powód wobec braku spłaty wezwał pozwana do zapłaty, a wobec bezskuteczności wezwania powód wypowiedział umowę pożyczki stawiając ja w stan wymagalności. Powód wskazał, że koszty zawarte w umowie pożyczki nie przekraczają limitu pozaodsetkowych kosztów kredytu. Powód ponadto podniósł, że zawarcie umowy przez pozwana było dobrowolne, miała ona możliwość oceny wysokości zobowiązania.

Pismo pozwanej z dnia 13 października 2023 r. zostało zwrócone zarządzeniem wydanym na rozprawie w dniu 26 października 2023 r. jako złożone bez zarządzenia (art. 205 ³ § 5 k.p.c.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 4 lutego 2021 r. pozwana I. K. zawarła z powodem (...) Spółka Akcyjna umowę pożyczki numer (...). Zawarcie umowy nastąpiło przy wykorzystaniu wzorca umownego. Zgodnie z umową całkowita kwota pożyczki wynosiła 8.000,00 zł, a całkowita kwota do zapłaty – 17.820,00 zł. Całkowitą kwotę pożyczki określono jako sumę wszystkich środków pieniężnych, nieobejmujących kredytowanych kosztów pożyczki, które powód udostępnił pozwanej na podstawie umowy, wynosząca 8.000,00 zł (Część C1 pkt 1.1.(a)).

Oprócz kwoty pożyczki na całkowite zobowiązanie pozwanej wynikające z zawartej umowy pożyczki składały się kredytowane koszty pożyczki, które zdefiniowane zostały w punkcie 1.1.(b) Część C1 umowy pożyczki jako kwota pieniężna, która zostanie przeznaczona na zapłatę kosztów należnych w dniu zawarcia umowy, w o których mowa w punkcie 1.4 umowy. W punkcie 1.4 umowy wskazano, że w związku z udzieleniem pożyczki, pozwana zobowiązana jest ponieść następujące koszty:

• opłata przygotowawcza w kwocie 528,00 zł,

• wynagrodzenie prowizyjne w kwocie 6.372,00 zł,

• wynagrodzenie z tytułu przyznania na wniosek pozwanej (...), o którym mowa w pkt 15 w kwocie 1.100,00 zł (pkt. 1.4 umowy pożyczki).

W pkt 1.5 (a) umowy wskazano, że całkowity koszt pożyczki, czyli wszelkie koszty, które pozwana jako pożyczkobiorca zobowiązana jest ponieść w związku z umową, obliczony zgodnie z ustawą o kredycie konsumenckim wynosi 9.820,00 zł.

Zgodnie z pkt 1.5 (b) rzeczywista roczna stopa oprocentowania, czyli całkowity koszt pożyczki, wyrażony jako wartość procentowa całkowitej kwoty pożyczki w stosunku rocznym ( (...)) wynosi 85,56 %. W punkcie 1.5 (c) umowy wskazano, że całkowita kwota do zapłaty przez pozwaną, tj. suma całkowitego kosztu pożyczki i całkowitej kwoty pożyczki (całkowita kwota do zapłaty) wynosi 17.820,00 zł.

Pozwana zobowiązała się dokonywać w okresie objętym umową spłaty pożyczki w 36 równych miesięcznych ratach, po 495,00 zł w terminach wskazanych w Harmonogramie Spłat stanowiącym załącznik numer 1 do umowy (pkt. 2.1 umowy). Rata miała obejmować spłatę pożyczki i odsetek. Pierwsza rata miała być płatna do dnia 15 marca 2021 r. a ostatnia do dnia 15 lutego 2024 r. na rachunek wskazany w umowie.

Dodatkowo pozwana zobowiązana była na podstawie umowy do zapłaty odsetek za korzystanie z kapitału, w wysokości 7,12 % w skali roku (odsetki umowne), zgodnie z punktem 1.2 umowy.

Celem zabezpieczenia zawartej umowy pożyczki gotówkowej zgodnie z pkt 3.1 umowy pozwana wystawiła weksel własny in blanco nie na zlecenie (stanowiący załącznik nr 2 do umowy) wraz z deklaracją wekslową (stanowiącą załącznik nr 3 do umowy).

W umowie zastrzeżono, że jeśli pozwana nie spłaci w terminie poszczególnych rat lub ich części lub innej kwoty związanej z umową, niespłacona kwota staje się zadłużeniem przeterminowanym, od którego naliczane będą odsetki za opóźnienie w wysokości rocznej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego równej stopie odsetek maksymalnych za opóźnienie, o których mowa w art. 481 § 2 ¹ kodeksu cywilnego, przy czym w dniu zawarcia umowy odsetki te wynosiły 11,20% w skali roku (pkt. 4.1).

Pozwana oświadczyła, że umowę zawiera w celu bezpośrednio niezwiązanym z działalnością gospodarczą lub wykonywaniem zawodu (pkt 5.2 a) umowy).

Powód mógł wypowiedzieć umowę w przypadku gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania. Powód był zobowiązany do zachowania 30 dniowego okresu wypowiedzenia warunków umowy. Wypowiedzenie umowy było równoznaczne z postawieniem w stan natychmiastowej wykonalności należnej pożyczkodawcy całkowitej kwoty do zapłaty, o czym pożyczkodawca miał poinformować pożyczkobiorcę w oświadczeniu o wypowiedzeniu, wzywając go do zapłaty wymagalnej kwoty. (pkt 8.1).

Powód zastrzegł sobie nadto prawo do wypełnienia weksla in blanco w przypadku, gdy opóźnienie w płatności równej jednej racie przekroczy 30 dni po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania (pkt. 8.2)

Zgodnie z pkt 15 umowy pożyczki, usługa (...) miała obejmować dodatkowe uprawnienia polegające na możliwości odroczenia albo obniżenia rat. Pozwana miała prawo do jednorazowego w całym okresie kredytowania skorzystania z bezpłatnego odroczenia maksymalnie dwóch kolejnych terminów płatności rat albo bezpłatnego obniżenia o 50 % maksymalnie czterech kolejnych rat, jeśli złożyłaby pisemną dyspozycję i pod warunkiem, że wszystkie dotychczasowe (co najmniej dwie) raty nie były spłacone z opóźnieniem. Odroczone albo obniżone raty miały być spłacone w dodatkowym okresie kredytowania. Dodatkowo w ramach pakietu pożyczkobiorca otrzymać miał pakiet powiadomień SMS obejmujących powiadomienie o przelewie pożyczki na konto pożyczkobiorcy, o terminie płatności raty na 5 dni przed terminem jej płatności wynikającym z harmonogramu spłat oraz o zaksięgowaniu płatności raty na konie pożyczkodawcy. Maksymalny termin postawienia pożyczki do dyspozycji miał być skrócony z 14 do 10 dni roboczych.

Umowa została podpisana przez pozwaną I. K. oraz w imieniu powoda – przez A. S..

Załącznik numer 1 do umowy pożyczki stanowił harmonogram spłat, zgodnie z którym każda rata w wysokości 495,00 zł miała być płatna do 15 dnia każdego miesiąca począwszy od 15 marca 2021 roku do 15 lutego 2024 roku.

Dowód: umowa pożyczki gotówkowej z dnia 4 lutego 2021 r. numer: (...) wraz z harmonogramem spłat (k. 4-8, 120-124), wniosek o udzielenie pożyczki (k. 113-119)

Pozwana podpisała deklarację wekslową na zabezpieczenie zwrotu całego zadłużenia z tytułu umowy pożyczki z dnia 4 lutego 2021 r. numer: (...), na które to zadłużenie składają się: całkowita kwota do zapłaty 17.820,00 zł oraz należne maksymalne odsetki za opóźnienie liczone zgodnie z art. 481 § 2 ¹ k.c. za każdy dzień opóźnienia w płatności każdej z rat. W deklaracji wekslowej pozwana upoważniła pożyczkodawcę (powoda) do wypełnienia weksla na sumę odpowiadającą zadłużeniu pozwanej wobec powoda wynikającemu z umowy pożyczki. Weksel mógł zostać przez pożyczkodawcę wypełniony w sytuacji:

• gdy opóźnienie w płatności kwoty równej wartości jednej pełnej raty przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pozwanej do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania,

• w razie złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy pożyczki i w przypadku braku zaksięgowania zwrotu środków z tytułu pożyczki w terminie 30 dni od dnia złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy, lub odsetek dziennych od tej kwoty oraz upływu 7 dni od wezwania pożyczkobiorcy przez pożyczkodawcę do zapłaty należnych pożyczkodawcy środków.

Dowód: kopia deklaracji wekslowej wystawcy weksla (k. 13).

W dniu 5 lutego 2021 r. kwota pożyczki tj. 8.000,00 zł została wypłacona pozwanej.

Dowód: potwierdzenie wykonanej operacji (k. 110) zakładka P. dla umowy nr (...) (k. 111).

Pozwana tytułem spłaty pożyczki dokonała wpłat w łącznej kwocie 8.450,00 zł. Pozwana początkowo dokonywała regularnych spłat rat pożyczki (z wyjątkiem raty płatnej do 15 stycznia 2022 roku oraz płatnej do 15 czerwca 2022 roku, które pozwana zapłaciła z kilku- bądź kilkunastodniowym opóźnieniem). Tytułem spłaty pożyczki pozwana dokonała wpłat następujących kwot:

• w dniu 11 marca 2021 r. kwoty 495,00 zł,

• w dniu 9 kwietnia 2021 r. kwoty 495,00 zł,

• w dniu 12 maja 2021 r. kwoty 495,00 zł,

• w dniu 14 czerwca 2021 r. kwoty 495,00 zł,

• w dniu 9 lipca 2021 r. kwoty 495,00 zł,

• w dniu 21 lipca 2021 r. kwoty 495,00 zł,

• w dniu 10 września 2021 r. kwoty 495,00 zł,

• w dniu 15 października 2021 r. kwoty 495,00 zł,

• w dniu 10 listopada 2021 r. kwoty 495,00 zł,

• w dniu 14 grudnia 2021 r. kwoty 515,00 zł,

• w dniu 31 stycznia 2022 r. kwoty 500,00 zł,

• w dniu 11 lutego 2022 r. kwoty 495,00 zł,

• w dniu 14 marca 2022 r. kwoty 500,00 zł,

• w dniu 14 kwietnia 2022 r. kwoty 495,00 zł,

• w dniu 12 maja 2022 r. kwoty 495,00 zł,

• w dniu 24 czerwca 2022 r. kwoty 500,00 zł,

• w dniu 19 lipca 2022 r. kwoty 495,00 zł.

Powód naliczył odsetki w związku z nieterminowym dokonywaniem spłat przez pozwaną. Pozwana nie dokonała więcej wpłat tytułem spłaty pożyczki.

Dowód : zestawienie wpłat - zakładka P. dla umowy nr (...) (k. 111), odsetki dzienne zestawienie (k. 112).

Pozwana opóźniła się w płatności dwóch rat pożyczki. Opóźnienie w płatności przekraczało okres 30 dni. Pismem z dnia 15 września 2022 r. powód wezwał pozwaną do zapłaty zaległych 2 rat pożyczki, wymagalnych w dniach 15 sierpnia 2022 r. oraz 15 września 2022 r. w łącznej wysokości 955,00 zł w terminie 7 dni, pod rygorem wypowiedzenia umowy. Wezwanie zostało odebrane przez pozwaną w dniu 27 września 2022 r.

Dowód: wezwanie do zapłaty z dnia 15 września 2022 r. wraz z wydrukiem ze śledzenia przesyłek Poczty Polskiej(k. 125-126).

W dniu 16 października 2022 r. powód sporządził pismo – wypowiedzenie umowy pożyczki wraz z wezwaniem do wykupu weksla, w którym wskazał, że z uwagi na poważne naruszenie postanowień umowy (...) – niepłacenie zobowiązań zgodnie z kalendarzem spłat, wypowiada pozwanej umowę z zachowaniem terminu 30 dni. W piśmie wskazano, że wobec powyższego zobowiązania pozwanej stają się natychmiast wymagalne. Jednocześnie zawiadomiono pozwaną, że zgodnie z postanowieniami umowy i deklaracji wekslowej wystawiony przez nią weksel in blanco został wypełniony. Powód wezwał pozwaną do jego wykupu w ciągu 30 dni pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego. Zaznaczył, że oryginał weksla będzie dostępny do wglądu w siedzibie spółki, do momentu wytoczenia powództwa.

Wypowiedzenie umowy pożyczki zostało podpisane przez dwóch członków zarządu powoda – A. B. i S. P.. A. B. i S. P. byli członkami Zarządu powoda w dacie podpisania wypowiedzenia umowy. Organem uprawnionym do reprezentacji powoda był zarząd, przy czym do składania oświadczeń w imieniu powodowej spółki wymagane było współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem.

Wypowiedzenie zostało wysłane do pozwanej listem poleconym w dniu 17 października 2022 roku i odebrane przez pozwaną w dniu 28 października 2022 roku.

Weksel wystawiony w dniu 5 lutego 2021 r. został wypełniony na kwotę 9.406,71 zł, z terminem płatności oznaczonym na dzień 15 listopada 2022 r. Weksel miał być płatny na rzecz (...) S.A., nie na zlecenie, w miejscowości B..

Dowód : weksel (k. 12 kopia, oryginał zabezpieczony w kasie pancernej Sądu), wypowiedzenie umowy wraz z wydrukiem ze śledzenia przesyłek Poczty Polskiej (k. 9, 127-128), a nadto: stwierdzenie przez sąd umocowania członków zarządu powoda – fakt znany sądowi z urzędu na podstawie informacji z Krajowego Rejestru Sądowego odpowiadającej odpisowi pełnemu z Rejestru Przedsiębiorców, do którego sąd ma dostęp drogą elektroniczną, pobranej w trybie art. 4 ust. 4aa ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym

Dokonując ustaleń stanu faktycznego Sąd miał na uwadze, że każda ze stron w procesie cywilnym ma obowiązek wskazywania dowodów dla stwierdzenia faktów, z których wywodzi skutki prawne (art. 232 k.p.c., art. 3 k.p.c.) oraz wypowiedzenia się co do twierdzeń strony przeciwnej dotyczących okoliczności faktycznych (art. 210 § 2 k.p.c.).

Zaprezentowany powyżej stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wskazanych powyżej dowodów z dokumentów urzędowych i prywatnych oraz z innych dokumentów w rozumieniu art. 243 ¹ k.p.c., w tym wydruków i kopii. w tym kopii, niekwestionowanych co do zgodności z oryginałami dokumentów. Sąd uznał za wiarygodne zebrane w sprawie dokumenty prywatne, przypisując im znaczenie jakie wynika z art. 245 k.p.c. Zgodnie z art. 245 k.p.c. dokument prywatny nie korzysta z domniemania zgodności z prawdą oświadczeń w nich zawartych, a jedynie z domniemania, iż osoba podpisana złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dlatego też Sąd uznał za autentyczne dokumenty prywatne przedłożone przez strony i przyjął, iż osoby podpisane na tych dokumentach złożyły oświadczenia w nich zawarte. Wskazać jednak należy, że pozwana kwestionowała wysokość zadłużenia, zaprzeczając prawdziwości dokumentów przedłożonych przez powoda. Powód pierwotnie przedstawił umowę w postaci kserokopii niepoświadczonej za zgodność z oryginałem. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25.11.2015 r. w sprawie IV CSK 52/15, powołane przez stronę dowody z określonych dokumentów załączonych do pozwu lub innego pisma procesowego w formie niepoświadczonych kserokopii wprawdzie nie stanowią dowodu z dokumentu, o którym mowa w art. 244 i 245 k.p.c., nie są jednak pozbawione mocy dowodowej, w rozumieniu art.232 w zw. z art. 308 k.p.c. Dopóki sąd ani strona przeciwna nie zakwestionuje ich i nie zażąda złożenia oryginałów dokumentów, stanowią one jeden ze środków dowodowych, przy pomocy których strona może udowodnić fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Dodatkowo w dalszym toku procesu powód przedłożył kopię umowy potwierdzoną za zgodność z oryginałem – dokument ten – podobnie jak inne dokumenty zgromadzone w aktach sprawy – nie budziły wątpliwości pod względem treści i formy, wobec czego Sąd uznał je za wiarygodne środki dowodowe i w oparciu o nie poczynił ustalenia faktyczne.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo było zasadne w części.

Powód dochodził pozwem zapłaty wierzytelności z tytułu dołączonego do pozwu weksla in blanco, wystawionego przez pozwaną jako zabezpieczenie roszczenia z tytułu zawartej z powodem umowy pożyczki gotówkowej w dniu 4 lutego 2021 r. Roszczenie powstało w związku z niewywiązaniem się przez pozwaną ze zobowiązania.

Pozwana wnosząc o oddalenie powództwa, kwestionowała prawidłowość uzupełnienia weksla zgodnie z deklaracją wekslową, zarzucała niewykazania roszczenia co do wysokości, nadto wskazywała na niezgodność z zasadami współżycia społecznego co do kosztów i opłat związanych z umową pożyczki, jak również podważała wymagalność roszczenia. Wskazać należy, że trzeba rozróżnić dwie kwestie, mianowicie poprawność wypełnienia weksla, a wysokość zadłużenia w chwili jego wypełnienia.

Zgodnie z ustawą z 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe (Dz. U. Nr 37, poz. 282 z późn. zm.), weksel jest papierem wartościowym, sporządzonym w formie ściśle określonej przez przepisy prawa wekslowego. Weksel własny zawiera bezwarunkowe przyrzeczenie wystawcy zapłacenia określonej w nim sumy pieniężnej w określonym miejscu i czasie oraz stwarza bezwarunkową odpowiedzialność osób w nim podpisanych. Weksel in blanco może być środkiem zabezpieczenia wierzytelności, wynikających z różnorodnych stosunków prawnych. Weksel wystawiony jako własny i wręczony w związku z zawarciem umowy pożyczki, skutkuje powstaniem zobowiązania wekslowego wystawcy. Weksel własny in blanco powinien być wypełniony przez uprawniony podmiot zgodnie z zawartym porozumieniem lub wystawioną deklaracją wekslową. Zobowiązanie wekslowe ma charakter samodzielny i abstrakcyjny, a więc niezależny od podstawy prawnej, która spowodowała jego zaciągnięcie. Oznacza to, że zasadniczo brak, nieważność lub wadliwość stosunku kauzalnego nie ma wpływu na ważność zobowiązania wekslowego. Wierzyciel dochodząc wierzytelności wekslowej, nie musi wykazywać podstawy prawnej zobowiązania, może powołać się tylko na treść weksla. Wydanie wierzycielowi weksla stwarza domniemanie istnienia w chwili jego wydania wierzytelności w wysokości sumy wekslowej i przerzuca w ten sposób ciężar dowodu przeciwnego na dłużnika, gdy tymczasem w braku weksla dowód istnienia i wysokości wierzytelności obciąża wierzyciela (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2016 r., V CSK 314/15, Lex nr 2026403).

Zasada abstrakcyjności zobowiązania wekslowego – co do zasady – skutkuje niedopuszczalnością badania istnienia, ważności i wadliwości stosunku podstawowego, przy czym niedopuszczalność ta nie zależy od woli pozwanego. Zgodnie, bowiem z art. 17 Prawa wekslowego osoby, przeciw którym dochodzi się praw z wekslu, nie mogą wobec posiadacza zasłaniać się zarzutami, opartymi na swych stosunkach osobistych z wystawcą lub z posiadaczami poprzednimi, chyba że posiadacz, nabywając weksel, działał świadomie na szkodę dłużnika.

Przedmiotowa zasada doznaje jednak wyjątku, albowiem przepisy prawa wekslowego przewidują możliwość badania stosunku podstawowego w dwóch przypadkach; przy czym jeden z tych przypadków dotyczy weksla niezupełnego w chwili jego wystawienia (weksla in blanco), wystawionego w celu zabezpieczenia zobowiązania ze stosunku podstawowego. Osłabienie abstrakcyjności weksla polega na dopuszczalności badania stanów faktycznych, wynikających ze stosunku podstawowego, w szczególności tego, czy odpowiedzialność dłużnika w ramach stosunku wekslowego, odpowiada jego odpowiedzialności ze stosunku podstawowego. Dopuszczalność podnoszenia przez wystawcę weksla zarzutów ze stosunku podstawowego wynika z art. 10 Prawa wekslowego, który to przepis stanowi, że jeżeli weksel, niezupełny w chwili wystawienia, uzupełniony został niezgodnie z zawartym porozumieniem, nie można wobec posiadacza zasłaniać się zarzutem, że nie zastosowano się do tego porozumienia, chyba że posiadacz nabył weksel w złej wierze albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa. Weksel gwarancyjny nie jest, bowiem wekslem abstrakcyjnym, lecz wekslem gwarantującym wykonanie zobowiązania, a więc „kauzalnym” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 1970 r. I PR 407/70, Lex nr 14096). Abstrakcyjny charakter zobowiązania wekslowego ulega osłabieniu w przypadku weksla niezupełnego. Sytuacja prawna dłużnika z weksla niezupełnego w chwili wystawienia kształtuje się różnie w zależności od tego, kto jest wierzycielem wekslowym. Jeżeli posiadaczem weksla jest pierwszy wierzyciel, wiąże go porozumienie zawarte z dłużnikiem. Podpisanie i wręczenie weksla in blanco oparte jest na zaufaniu do odbiorcy, który powinien wypełnić dokument zgodnie z zawartym porozumieniem. Uzasadnia to obronę wystawcy weksla, że weksel został wypełniony niezgodnie z porozumieniem (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 4 listopada 1993 r. I ACr 607/93, Lex 5657). W konsekwencji za dopuszczalne uznać należy badanie treści stosunku podstawowego w przypadku dochodzenia przez pierwszego wierzyciela należności z „weksla in blanco” przeciwko jego wystawcy. Jeżeli posiadaczem weksla jest pierwszy wierzyciel – jak ma to miejsce w przedmiotowej sprawie, wiąże go porozumienie zawarte z dłużnikiem, którego treść w niniejszej sprawie odzwierciedla złożona do akt deklaracja wekslowa. Podpisanie i wręczenie weksla in blanco oparte jest bowiem na zaufaniu do odbiorcy, który powinien wypełnić dokument zgodnie z zawartym porozumieniem. Uzasadnia to obronę wystawcy weksla, że weksel został wypełniony niezgodnie z porozumieniem. Zatem ustawodawca przesądził o dopuszczalności badania treści stosunku podstawowego w przypadku dochodzenia przez pierwszego wierzyciela należności z weksla in blanco przeciwko jego wystawcy. Przy czym to na dłużniku wekslowym spoczywa ciężar udowodnienia, że weksel został wypełniony niezgodnie z porozumieniem (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 24 października 1962 r., OSNCP 1962, poz. 27).

Mimo, iż powód początkowo wywodził roszczenia z weksla, a zobowiązanie wekslowe miało charakter abstrakcyjny, to – zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej – Sąd nie był zwolniony z badania z urzędu prawidłowości wypełnienia weksla. Weksel własny in blanco jest to dokument zawierający co najmniej podpis wystawcy złożony w zamiarze zaciągnięcia zobowiązania wekslowego, a takim wekslem był weksel wystawiony przez pozwaną. W ocenie Sądu weksel in blanco posiadał wszystkie niezbędne elementy weksla. Sąd zważył, iż zgodnie z art. 101 ustawy z dnia 28.04.1936r. (Dz. U. z dnia 11 maja 1936 r.) weksel własny zawiera: 1) nazwę "weksel" w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono; 2) przyrzeczenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej; 3) oznaczenie terminu płatności; 4) oznaczenie miejsca płatności; 5) nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana; 6) oznaczenie daty i miejsca wystawienia wekslu; 7) podpis wystawcy wekslu. Należycie wypełniony oryginał weksla został przedłożony przez powoda w niniejszym postępowaniu. Złożony w Sądzie oryginał weksla nie budzi żadnych wątpliwości co do formalnej poprawności jego wypełnienia, nie nosi znamion przerobienia czy podrobienia.

Wskazać należy, że pozwana, wnosząc zarzuty od nakazu zapłaty podniosła zarzuty związane ze stosunkiem podstawowym. Pozwana zakwestionowała istnienie zobowiązania pozwanej wobec powoda oraz wysokość zobowiązania, zarzucając m.in. brak wymagalności roszczenia, a nadto że weksel uzupełniony został niezgodnie z deklaracją wekslową, a także podnosząc zarzut niezgodności kosztów i opłat związanych z umową pożyczki z zasadmi współżycia społecznego.

Podstawę prawną roszczenia powoda stanowi przepis art. 720 § 1 k.c., zgodnie z którym przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. W myśl art. 720 § 2 k.c. umowa pożyczki, której wartość przenosi pięćset złotych, powinna być stwierdzona pismem. Brak jest przeszkód, aby uwzględnić treść umowy pożyczki łączącej strony, która to umowa kształtuje stosunek podstawowy i ocenić czy odpowiedzialność dłużnika w ramach stosunku wekslowego odpowiada rozmiarowi jego odpowiedzialności wynikającej ze stosunku podstawowego. Więź pomiędzy zobowiązaniem wekslowym a zobowiązaniem, z którego wynika podlegająca zabezpieczeniu wierzytelność, wynikająca z porozumienia osoby wręczającej weksel in blanco i jego odbiorcy, przejawia się w tym, że wierzyciel nie może z mocy weksla uzyskać w zasadzie więcej praw niż przysługuje mu w ramach stosunku, z którego wynika podlegająca zabezpieczeniu wierzytelność, a spełnienie jednego z tych zobowiązań powoduje wygaśnięcie także drugiego. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2001 r., II CKN 25/00, Lex nr 47040).

W pierwszej kolejności należy wskazać, że powód wykazał istnienie zobowiązania co do zasady. Istnienie zobowiązania potwierdza dołączona do akt sprawy umowa pożyczki oraz deklaracja wekslowa, na których znajdują się podpisy pozwanej. W sprawie nie budziło też wątpliwości, że kwota pożyczki została pozwanej wydana. Pozwana nie kwestionowała faktu otrzymania przedmiotu pożyczki, a także dokonanych częściowo spłat. Ponadto powód przedłożył dokumenty świadczące o dokonanych przez pozwaną, między 11 marca 2021 r. a 19 lipca 2022 r., spłatach pożyczki w łącznej wysokości 8.450,00 zł, przy czym łączna kwota wpłat dokonanych przez pozwaną, przekraczała wysokość całkowitej kwoty wynikającej z umowy pożyczki, która wynosiła 8.000,00 zł. Zaznaczyć wypada, że pozwana po 19 lipca 2022 r. nie dokonała już żadnej wpłaty.

Pozwana kwestionowała m.in. skuteczność wypowiedzenia umowy, podważając fakt doręczenia jej dokumentu zawierającego oświadczenie woli o wypowiedzeniu umowy. Powód te okoliczność jednak wykazał, przedkładając zarówno samo oświadczenie o wypowiedzeniu umowy – wypowiedzenie umowy, a nadto wydruk ze śledzenia przesyłek Poczty Polskiej, potwierdzający nie tylko nadanie pisma listem poleconym, ale też fakt wydania awizowanej korespondencji w urzędzie pocztowym.

Wskazać należy, że wypowiedzenie umowy pożyczki nie powoduje zniesienia istniejącego między stronami stosunku obligacyjnego wynikającego z zawartej umowy, ale skutkuje wymagalnością roszczenia pożyczkodawcy obejmującego niespłacone raty pożyczki oraz odsetki. Wypowiedzenie umowy pożyczki nie zwalnia pożyczkobiorcy z obowiązku zwrotu otrzymanej kwoty pożyczki w wysokości określonej w umowie wraz z należnymi odsetkami, zmieniając jedynie termin wymagalności tego roszczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26.01.2017r., II CSK 209/16). Skorzystanie z prawa do wypowiedzenia pożyczki przez pożyczkodawcę powoduje postawienie pożyczki w stan wymagalności. Po upływie terminu wypowiedzenia stosunek prawny pożyczki ulega rozwiązaniu, a pożyczkobiorca ma obowiązek spłaty pożyczki, wraz z odsetkami, w dniu rozwiązania umowy (upływu terminu wypowiedzenia). Wypowiedzenie umowy pożyczki należy uznać za uprawnienie kształtujące, zmierza bowiem do rozwiązania stosunku prawnego. Oświadczenie o wypowiedzeniu, aby odnieść zamierzony skutek, musi dojść do adresata (art. 61 k.c.).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, wskazać należy, że stosownie do treści pkt 8 umowy pożyczki zawartej przez powoda z pozwaną, powód zastrzegł sobie prawo do wypowiedzenia warunków umowy z zachowaniem 30-dniowego terminu wypowiedzenia w przypadku gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania. Zgodnie z pkt 8.1 umowy, wypowiedzenie umowy było równoznaczne z postawieniem w stan natychmiastowej wykonalności należnej pożyczkodawcy całkowitej kwoty do zapłaty, o czym pożyczkodawca miał poinformować pożyczkobiorcę w oświadczeniu o wypowiedzeniu, wzywając go do zapłaty wymagalnej kwoty.

Mając na uwadze dowody z dokumentów, jakie przedłożył powód, Sąd uznał, że wypowiedzenie umowy pożyczki było skuteczne. Powód miał podstawy do wypowiedzenia umowy i dokonał tego w sposób zgodny z zapisami umowy kredytu jak i zgodny z powołanymi wyżej przepisami łączącej strony umowy.

Okoliczność istnienia podstaw do wypowiedzenia umowy pożyczki wynikała z przedłożonych przez powoda dokumentów w postaci karty klienta, której treść wskazywała, że pozwana nie dokonała spłaty rat pożyczki wymagalnych w dniu 15 sierpnia 2022 roku oraz w dniu 22 września 2022 roku, a ostatnią wpłata miała miejsce w dniu 19 lipca 2022 roku, gdy wpłaciła 495,00 zł. Pozwana nie przedłożyła żadnych dowodów, z których wynikałoby, że dokonała na rzecz powoda płatności wyżej wymienionych zaległych rat pożyczki.

Nie ulega zatem wątpliwości, że doszło po stronie pozwanej do braku terminowej spłaty zobowiązania z tytułu udzielonej pożyczki. W świetle powyższego – skoro pozwana opóźniła się w płatności rat, przy czym owo opóźnienie przekroczyło 30 dni – zachodziły podstawy do wypowiedzenia pozwanej umowy pożyczki, przy czym powód, stosownie do wymogów wynikających z zawartej przez strony umowy, przed wypowiedzeniem umowy, wezwał pozwaną do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania.

Powód wykazał również, że zarówno pismo wzywające pozwaną do zapłaty zaległości, jak i pismo wypowiadające umowę zostały pozwanej doręczone, w związku z czym wypowiedzenie jest skuteczne. W tym stanie rzeczy wypowiedzenie umowy kredytu postawiło w stan wymagalności całe roszczenie z tytułu umowy pożyczki.

Pozwana podniosła, że powód wypełnił weksel niezgodnie z deklaracją wekslową. Pozwana, wnosząc o oddalenie powództwa, powoła się na to, że kwota należności wekslowej dochodzona przez powoda jest wyliczona na podstawie nieuczciwych warunków umowy. W tym zakresie pozwana kwestionowała zasadność roszczenia powoda co do opłat obejmujących w szczególności: opłatę prowizyjną, opłatę za (...), wskazując, iż stanowią one postanowienia umowne naruszające interesy konsumentów.

Przedmiotem powództwa było roszczenie wekslowe wynikające z umowy pożyczki, kierowane przez pożyczkodawcę będącego przedsiębiorcą przeciwko osobie fizycznej mającej status konsumenta, a w takich sprawach sąd ma szczególne obowiązki związane z zapewnieniem konsumentowi – jako słabszej stronie kontraktu – odpowiedniej ochrony. Co więcej, jak wynika z wyroku (...) z dnia 26 marca 2020 r. (wydanego w sprawie C 779/18), nie ma przeszkód, by sąd badał zasadność obciążenia konsumenta poszczególnymi kosztami kredytu, mimo mechanizmu wynikającego z ustawy o kredycie konsumenckim, która ustanawia maksymalną wysokość tych kosztów i przewiduje mechanizm ich korekty (art. 36a). Warunki umowy przewidujące pozaodsetkowe koszty kredytu, nawet jeśli nie przekraczają limitu wyznaczonego w art. 36 a ustawy o kredycie konsumenckim, mogą być badane pod kątem ich nieuczciwego charakteru. Zważywszy na wynikające z orzecznictwa TS UE obowiązki sądów w zakresie ochrony praw konsumentów, na sądzie ciąży powinność zbadania uczciwości tych warunków. Stąd też w niniejszej sprawie Sąd nie ograniczył się do badania poprawności wypełnienia weksla pod względem formalnym, ale też badał, czy umowa pożyczki, w oparciu o którą weksel został wypełniony, zawierała postanowienia zgodne z przepisami. Badanie jedynie poprawności formalnej weksla – pomimo braków dalej idących zarzutów pozwanej – nie gwarantowałoby realnej sądowej ochrony konsumenta.

Przedłożona przez powoda umowa określona jako umowa pożyczki pod względem prawnym stanowi niewątpliwie kredyt konsumencki w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (tekst jednolity: Dz. U. z 2023 r. poz. 1028). Zgodnie z art. 3 ust. 1 tej ustawy przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255.550,00 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności umowę pożyczki (art. 3 ust. 2 pkt 1 ustawy). W niniejszej sprawie nie budziło wątpliwości, że umowa między stronami miała charakter kredytu konsumenckiego. W umowie wskazano, że pozwana nie zawarła ją w celu bezpośrednio niezwiązanym z prowadzoną działalnością gospodarczą (pkt 5.2 a)), a jednocześnie odwołano się do przepisów ustawy o kredycie konsumenckim. Zatem pozwana miała w niniejszej sprawie status konsumenta, a umowę zawarła z przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą w zakresie udzielania pożyczek gotówkowych i posługującym się wzorcami umownymi.

Wątpliwości Sądu wzbudziły niektóre zapisy umowy pożyczki z dnia 4 lutego 2021 r. co do ich zgodności z przepisami ustawy, a w konsekwencji - zakresu odpowiedzialności pozwanej wobec powoda. Strona powodowa domagała się w niniejszej sprawie zapłaty niespłaconych rat pożyczki, w tym kapitału pożyczki, odsetek za opóźnienie, a także innego rodzaju należności wynikających z zawartej umowy. Zatem w pierwszej kolejności należało zbadać, czy tego rodzaju opłaty inne niż kapitał, były faktycznie powodowi należne, a w konsekwencji – czy w związku z dokonaną częściowo spłatą, zobowiązanie pozwanej jest równe kwocie dochodzonej pozwem czy też pozwana jest zobowiązana do zapłaty innej kwoty.

W niniejszej sprawie strona powodowa domagała się zapłaty niespłaconych rat pożyczki, w tym kapitału pożyczki, odsetek za opóźnienie, a także innego rodzaju należności wynikających z zawartej umowy. Jak wynika z treści zawartej umowy pozwana zobowiązała się zwrócić pożyczkę wraz z całkowitym kosztem pożyczki, w skład którego wchodziła opłata przygotowawcza w kwocie 528,00 zł, wynagrodzenie prowizyjne w kwocie 6.372,00 zł, które miało zostać rozłożone na raty i być spłacane razem z pożyczką, wynagrodzenie z tytułu przyznania na wniosek pozwanej (...) w kwocie 1.100,00 zł (pkt. 1.4 umowy pożyczki). Z pkt 1.5 umowy pożyczki wynika, że całkowity koszt pożyczki został określony na łączną kwotę w wysokości 9.820,00 zł. Wynagrodzenie prowizyjne stanowiło 79,65 % kwoty pożyczki, z kolei opłata (...) stanowiła kolejne 13,75 % kwoty pożyczki. Poza tym na całkowity koszt do zapłaty składały się – oprócz kwoty pożyczonego kapitału – odsetki i opłata przygotowawcza.

Tymczasem z art. 5 pkt 6 ustawy o kredycie konsumenckim wynika, iż całkowity koszt kredytu stanowią wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności:

odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy oraz

koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach,

- z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta.

Z kolei art. 5 pkt 6a ustawy o kredycie konsumenckim wskazuje, że pozaodsetkowe koszty kredytu stanowią wszystkie koszty, które konsument ponosi w związku z umową o kredyt konsumencki, z wyłączeniem odsetek.

Zgodnie z treścią art. 36a ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim w brzmieniu obowiązującym w chwili zawierania przez strony umowy pożyczki, maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu oblicza się według wzoru:

(...) = (K x 10%) + (K x n/R x 10%)

w którym poszczególne symbole oznaczają:

(...) maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu,

K - całkowitą kwotę kredytu,

n - okres spłaty wyrażony w dniach,

R - liczbę dni w roku.

W kolejnych ustępach cytowanego artykułu wskazano, że pozaodsetkowe koszty kredytu w całym okresie kredytowania nie mogą być wyższe od całkowitej kwoty kredytu, a pozaodsetkowe koszty kredytu wynikające z umowy o kredyt konsumencki nie należą się w części przekraczającej maksymalne pozaodsetkowe koszty kredytu obliczone w sposób określony w ust. 1 lub całkowitą kwotę kredytu.

Oceniając zgodność z prawem postanowień zawartej umowy pożyczki, należy jednocześnie mieć na względzie przepisy dotyczące klauzul abuzywnych. Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, nieuzgodnione indywidualnie, nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§ 2). Ustawodawca wskazał w art. 385 ¹ § 3 k.c., że nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§ 3). Jednocześnie stosownie do art. 385 ¹ § 4 k.c. ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (§ 4). Oznacza to, że w znacznej liczbie przypadków ciężar dowodu będzie spoczywał na przedsiębiorcy udzielającym pożyczki. Oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny (art. 385 ² k.c.).

Opłaty przewidziane w umowie nie mogą być zatem, w świetle art. 385 ¹ § 1 k.c., kształtowane w sposób powodujący, że prawa i obowiązki konsumenta stają się sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają jego interesy. Wszelkie opłaty, zwłaszcza określone jako „wstępne”, „przygotowawcze” czy „administracyjne”, zgodnie z ich nazwą i charakterem, winny odpowiadać kosztom ponoszonym przez przedsiębiorcę za czynności, za które w umowie przewidziano ich pobranie, a więc czynności związane z zawarciem i obsługą umowy. Tego typu opłaty nie mogą służyć obchodzeniu przepisów o maksymalnych odsetkach kapitałowych, nie mogą być zatem źródłem dodatkowego (ukrytego) zysku dla pożyczkodawcy.

Jak wskazuje się w orzecznictwie "sprzeczne z dobrymi obyczajami są te postanowienia umowne, które godzą w równowagę kontraktową stron danego stosunku prawnego. Z punktu widzenia oceny ich abuzywności, muszą one także w konsekwencji rażąco naruszać interes konsumenta, przez co należy rozumieć nieusprawiedliwioną dysproporcję na niekorzyść konsumenta praw i obowiązków stron, wynikających z umowy". Do dobrych obyczajów uczciwości kupieckiej należy zaliczyć wymaganie od przedsiębiorcy wysokiego poziomu świadczonych usług oraz stosowania we wzorcach umownych takich zapisów, które dla zwykłego konsumenta są jasne, czytelne i proste, a ponadto by postanowienia umowne w zakresie łączącego konsumenta z przedsiębiorcą stosunku prawnego należycie zabezpieczały interesy konsumenta i odwzorowywały przysługujące mu uprawnienia wynikające z przepisów prawa (zob. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 marca 2014 r. , VI ACa 1733/13). Istotą dobrych obyczajów jest zatem "szeroko rozumiany szacunek dla drugiego człowieka, który w stosunkach z konsumentami powinien wyrażać się rzetelnym informowaniem ich o uprawnieniach wynikających z umowy, a także niewykorzystywaniem uprzywilejowanej pozycji profesjonalisty przy zawieraniu umowy i jej realizacji. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami można więc uznać działania zmierzające do niedoinformowania, dezorientacji, bądź wywołania błędnego przekonania u konsumenta, przy wykorzystaniu jego niewiedzy lub naiwności" (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 9 maja 2013r., I ACa 1433/12).

Z kolei przez "rażące naruszenie interesów konsumenta" należy rozumieć "nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym" (zob. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 czerwca 2013 r., VI ACa 1698/12).

Należy wyjaśnić, że wynagrodzeniem za korzystanie przez pożyczkobiorcę z kwoty uzyskanej w ramach pożyczki są zasadniczo odsetki, których górny pułap został wyznaczony przepisem art. 359 § 2 ¹ k.c. - jako dwukrotność odsetek ustawowych. Strony pożyczki łączył dobrowolny stosunek zobowiązaniowy i to one autonomicznie mogły decydować o warunkach zawartej umowy. Powód udzielając pożyczki, co do zasady był uprawniony do obciążenia kontrahenta kosztami/opłatami za różne czynności związane z zawarciem umowy, w szczególności prowizją. Za niedopuszczalną należy uznać jednak sytuację, w której jedna ze stron wykorzystując swoją pozycję profesjonalisty, kształtuje wzorzec umowny w ten sposób, że wprowadza do niego konstrukcję prawną prowadzącą do pokrzywdzenia drugiej strony – konsumenta, poprzez jego obciążenie nadmiernymi, rażąco wygórowanymi kosztami znacznie odbiegającymi od faktycznie poniesionych wydatków. Umowa pożyczki sformułowana zgodnie z zasadami uczciwego i rzetelnego obrotu na rynku kapitałowym powinna jasno określać, które opłaty/prowizje stanowią zysk pożyczkodawcy, a które są pobierane na pokrycie konkretnych kosztów ponoszonych przez niego w związku z zawartą umową i jej obsługą. Wspólną cechą ustalania wysokości wszelkich opłat/prowizji, jest to że muszą one stanowić ekwiwalent świadczonych usług i co do zasady odpowiadać rzeczywistym kosztom poniesionym z tego tytułu.

Za niedozwolone klauzule umowne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., należy więc uznać te postanowienia, które pod postacią opłaty pobieranej formalnie na poczet pokrycia kosztów konkretnych czynności, faktycznie stanowią dla pożyczkodawcy wyłącznie źródło zysku. Przywołany przepis art. 385 ¹ § 1 k.c. chroni konsumenta, jako słabszego uczestnika obrotu w relacjach z przedsiębiorcą - profesjonalistą w danej dziedzinie. W sytuacji, gdy przedsiębiorca narzucił pożyczkobiorcy (konsumentowi) wszystkie warunki umowy, w tym także dotyczące dodatkowych kosztów i opłat, nie pozostawiając mu żadnego wyboru, zachodzi nieusprawiedliwiona dysproporcja praw i obowiązków stron umowy – na niekorzyść strony pozwanej.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie należało dokonać oceny umowy pożyczki w świetle wyżej wskazanych przepisów.

Umowę pożyczki zawartą przez pozwaną z powodem uznać należało za ważną w odniesieniu do kwoty pożyczonego kapitału, której wysokość wynika jednoznacznie z treści dokumentów załączonych do akt sprawy.

Jednocześnie jednak zdaniem Sądu zadłużenie pozwanej w zakresie opłaty przygotowawczej w kwocie 528,00 zł, opłaty prowizyjnej w kwocie 6.372,00 zł oraz opłaty za (...) w kwocie 1.100,00 zł było niezasadne, gdyż postanowienia umowne zobowiązujące pozwaną do zapłaty ww. kwot jest abuzywne i jako takie nie były dla pozwanej wiążące (art. 385 ¹ § 1 k.c.).

Wskazać należy, że kwota pożyczki udzielonej pozwanej wynosiła 8.000,00 zł, okres spłaty wyrażony w dniach wynosił (...) (od dnia 15 marca 2021 roku do dnia 15 lutego 2024 roku). Oznacza to, że maksymalna kwota pozakodeksowych kosztów kredytu wynosi: 9.008 zł [(8.000,00 zł x 25 %) + (8.000,00 zł x 2,92 x 30 %)]. Przewidziana przez stronę powodową wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu w kwotach: 6,372,00 zł tytułem prowizji, 1.100,00 zł tytułem opłaty za (...) oraz 528,00 zł tytułem opłaty przygotowawczej – łącznie wynosiła 8.000,00 zł, a zatem nie przekraczała maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu określonej we wzorze.

Nie budzi jednak wątpliwości, że wprowadzenie do ustawy o kredycie konsumenckim konstrukcji pozaodsetkowych kosztów kredytu nie wyłącza możliwości badania, czy zapisy umowne przewidujące tego rodzaju koszty nie stanowią niedozwolonych klauzul umownych. Niemniej jednak w takim przypadku zapisy umowy mogą być uznane za klauzule abuzywne jedynie w wyjątkowym przypadku. Taki przypadek miał miejsce w niniejszej sprawie. W ocenie Sądu postanowienia umowne zobowiązujące pozwaną do zapłaty kwot z tytułu opłaty przygotowawczej, wynagrodzenia prowizyjnego oraz wynagrodzenia (...) należało uznać za abuzywne - naruszające dobre obyczaje i interes konsumenta poprzez obciążenie jej opłatami wynoszącymi prawie 100 % wysokości kwoty do wypłaty z tytułu pożyczki.

Wątpliwości Sądu budziła wysokość opłaty przygotowawczej. Opłata ta nie stanowiła głównego świadczenia stron. Jej wysokość natomiast, mając na uwadze powtarzalność czynności dokonywanych przez powoda w związku z przygotowaniem umowy, w tym zgromadzeniem koniecznych dokumentów i dokonaniem weryfikacji zdolności kredytowej pożyczkobiorcy, uruchomieniem środków, nie uzasadniała jej zastosowania w takiej wysokości, mając na uwadze wysokość kapitału udzielanej pożyczki. W świetle zasad doświadczenia życiowego należało przyjąć, że opłata w wysokości 528,00 zł przekraczała rzeczywiste koszty przygotowań do zawarcia umowy (kosztów osobowych, materiałowych, kosztów sprawdzenia zdolności finansowych pozwanej). Stąd też Sąd uznał, że pozwana nie była zobowiązana do zapłaty tej kwoty na rzecz powoda.

W ocenie Sądu opłata prowizyjna nie stanowiła świadczenia głównego w przypadku umowy pożyczki i podlegała ocenie według ww. kryteriów. Sąd podziela stanowisko, że za główne należy uznać świadczenia stron objęte postanowieniami przedmiotowo istotnymi danej umowy ( essentialia negotii), czyli świadczenia, które zmierzają do osiągnięcia celu umowy i pozwalają na identyfikację określonego typu stosunku prawnego (zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8.6.2004r., I CK 635/03, L.). Zgodnie z umową pozwana została zobowiązana nie tylko do zwrotu pożyczki, ale też - zapłaty prowizji, o której nie ma mowy w art. 720 § 1 k.c. Opłata taka nie należy do istotnych warunków umowy pożyczki, nie jest elementem pozwalającym na jej odróżnienie od innych umów, nie stanowiła zatem świadczenia głównego stron (świadczeniem takim było wydanie pożyczki przez pożyczkodawcę i jej zwrot przez pozwaną (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6.04.2004r., I CK 472/03, LEX nr 125052). Strona powodowa w piśmie procesowym z dnia 3 października 2023 r. wskazała jaki rodzaj czynności oraz w jakiej wysokości wchodziły w skład naliczonej prowizji, tj. zapłacona przez powoda kwota podatku dochodowego od osób prawnych (CIT), wynagrodzenie za pośrednictwo w zawieraniu umów wypłacane na rzecz pośrednika/doradcy finansowego w oparciu o umowę łączącą doradcę z powodową spółką, koszt pozyskania kapitału pożyczek. Jednocześnie nie można uznać, że postanowienie regulujące prowizję zostało uzgodnione indywidulanie z pozwaną, a to z uwagi na posłużenie się przez pożyczkodawcę formularzem (wzorcem) umowy. Powyższe czynności wymienione przez powoda, składające się na wysokość wynagrodzenia prowizyjnego nie zostały zawarte w umowie, zatem nie można przyjąć, że pozwana miała rzeczywisty wpływ na treść umowy w tym zakresie. W ocenie Sądu, wymienione przez stronę powodową składniki, które wymagały od powoda określenia takiej a nie innej kwoty wynagrodzenia prowizyjnego winny były być uzasadnione i doprecyzowane w umowie, a także uzgodnione z pozwaną.

Ponadto w ocenie Sądu kwota prowizji 6.372,00 zł jest nadmiernie wysoka, skoro stanowi ponad 79% kwoty udzielonej pożyczki, a tym samym nieadekwatna do wartości zaciągniętego zobowiązania. Generowała ona dla pożyczkodawcy dodatkowy zysk, a unormowanie umowne ją przewidujące stanowiło faktyczne obejście przepisów o odsetkach maksymalnych (art. 359 § 2 ¹, § 2 ² i § 2 ³ k.c.). Wskazać należy, że pozwana otrzymała do dyspozycji 8.000,00 zł, natomiast zgodnie z umową miała zapłacić powodowi 17.820,00 zł, w tym 528,00 zł tytułem opłaty przygotowawczej, 6.372,00 zł wynagrodzenia prowizyjnego, 1.100,00 zł wynagrodzenia z tytułu usługi (...) oraz odsetki umowne).

Ewentualne czynności, które prowizja mogłaby pokrywać w postaci zarządzania kontem umowy i sprawdzania terminowości płatności są czynnościami prostymi, niewymagającymi dużego nakładu czasu i pracy oraz w zasadzie polegają na sprawdzeniu, czy kwota pożyczki wpłynęła na rachunek wierzyciela. W ocenie Sądu nie są wystarczające argumenty powoda, jakoby dopuszczalne było pobieranie prowizji w takiej wysokości, jak ma to miejsce w niniejszym postępowania, wobec faktu, iż prowizja ta nie przekracza kwoty maksymalnych pozaodsetkowych kosztów kredytu uregulowanej w ustawie o kredycie konsumenckim. Nawet jeśli powód udziela pożyczek, co do których istnieje ryzyko braku spłaty, to jednak nie może tym ryzykiem w całości czy zasadniczej części obciążać swoich klientów. Należało zatem uznać, że prowizja miała być wyłącznie zyskiem powoda. Zapis umowy kształtujący wysokość prowizji godził w równowagę kontraktową stron, prowadził do zapewnienia wierzycielowi nadmiernych korzyści, przewyższających ewidentnie i rażąco korzyść uzyskaną przez pozwaną, a jednocześnie zmierzał do obejścia przepisów o wysokości odsetek maksymalnych i prowadził do naruszenia uzasadnionych ekonomicznych interesów pozwanej jako konsumenta i to również w sposób rażący – znacznie odbiegający od zasad uczciwego wyważenia praw i obowiązków stron. To odsetki kapitałowe, w wysokości limitowanej przez ustawodawcę, pełnią funkcję wynagrodzenia za korzystanie z cudzego kapitału. Wskazać wreszcie trzeba, że nie jest rolą Sądu ustalanie, w jakiej wysokości pożyczkodawca był uprawniony naliczyć prowizję od udzielonej pozwanemu pożyczki. To powód powinien wykazać kryteria, jakimi wierzyciel kierował się ustalając przedmiotową opłatę i właściwie uzasadnić konieczność naliczenia wynagrodzenia w tej właśnie wysokości, której to powinności powód nie sprostał.

Nawet gdyby przyjąć, że w odniesieniu do prowizji nie znajdują zastosowania przepisy dot. klauzul niedozwolonych, to postanowienie umowy w tym zakresie i tak trzeba uznać za nieważne (art. 58 § 1 i 2 k.c.), ponieważ pozostaje w rażącej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.) oraz przepisami regulującymi odsetki maksymalne (art. 359 § 2 ¹ - § 2 ³ k.c.).

Wobec powyższych rozważań, w ocenie Sądu, postanowienie to rażąco naruszało interesy pozwanej, kształtowało jej obowiązki w sposób niezgodny z dobrymi obyczajami i nie wynikało z kalkulacji rzeczywistych kosztów. Tym samym zapis umowy pożyczki dotyczący prowizji, zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. nie wiązał pozwanej, jako niedozwolona klauzula umowna, a więc nie może być ona zobowiązana do zapłaty tego rodzaju należności. W tej sytuacji Sąd uznał, że postanowienia dotyczące prowizji nie wiążą pozwanej.

Stosownie zaś do przepisu art. 58 § 3 k.c., jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana. Z okoliczności sprawy nie wynika jednoznacznie, aby bez postanowienia o prowizji strony umowy nie zawarły, stąd należało uznać, że pozostała cześć umowy, poza nieważnym postanowieniem umownym, pozostała w mocy.

Sąd zakwestionował także prawo powoda do pobierania opłaty za usługę określoną jako (...) w wysokości 1.100,00 zł, który polegał na możliwości uzyskania uprawnienia do jednorazowego skorzystania z „bezpłatnego” (sic!) odroczenia maksymalnie dwóch kolejnych rat albo bezpłatnego obniżenia o 50% maksymalnie czterech kolejnych rat. W celu odroczenia albo obniżenia rat pozwana zobowiązana była do złożenia pisemnej dyspozycji po spłacie co najmniej dwóch pierwszych rat. Aby skorzystać z (...) dyspozycja nie mogła być złożona w przypadku opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat.

Wskazać należy, że omawiane postanowienie nie regulowało głównych świadczeń stron. Powód nie wykazał też, aby wspomniana opłata została indywidualnie uzgodniona z pozwaną, a na nim (jako wywodzącym z tych zapisów skutki prawne) spoczywał ciężar dowodu w tym zakresie (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 czerwca 2007 roku, VI Ca 228/07). Rozważeniu podlegało więc, czy zapisy umowy dotyczące obciążenia pozwanej powyższą opłatą stanowiły w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. „rażące naruszenie interesów konsumenta”, bądź kształtowały prawa i obowiązki konsumenta w sprzeczności z dobrymi obyczajami. Okoliczności sprawy wskazują na to, że powód, zawierając umowę z pozwaną posłużył się przygotowanym wcześniej wzorcem umownym. Zgodnie z art. 384 § 1 k.c. wzorcem umownym są nie tylko ogólne warunki umowy, ale też te części umowy, które zostały wcześniej przygotowane przez jedną ze stron, przed podpisaniem umowy i nie były przedmiotem negocjacji. Powód nie wykazał, aby umowa zawarta z pozwaną była z nią szczegółowo omówiona i że zostały jej udzielone wyczerpujące informacje na zadawane przez pozwanego pytania.

Zdaniem Sądu postanowienia regulujące (...) miały całkowicie iluzoryczny charakter. Nie sposób uznać, że postanowienia te są uczciwe i zgodnie z dobrymi obyczajami, bowiem opłata za tego rodzaju „usługę” wynosi prawie 20 % kapitału pożyczki, podczas gdy normalną konsekwencją dla pożyczkobiorcy w przypadku uchybienia w terminie płatności rat pożyczki byłoby powstanie roszczenia odsetkowego. Nie ulega wątpliwości, że (...) miał na celu chronić pozwaną od sytuacji, w której pozwana nie mogłaby terminowo uiścić raty pożyczki, jednak należy podkreślić, że nawet gdyby pozwana z niego nie skorzystała to powód i tak pobierałby opłatę w wysokości 1.100,00 zł. W ocenie Sądu, nie można uznać, że pozwana otrzymała realne korzyści odpowiadające wartości ceny (...), bowiem pozwana miała spłacać całą pożyczkę przez 3 lata tj. od 15 marca 2021 r. do 15 lutego 2024 r., a w przypadku skorzystania z ww. pakietu, odroczeniu uległyby tylko dwie raty, bądź cztery raty obniżeniu maksymalnie o 50% . Stąd biorąc pod uwagę czas, w którym pozwana miała spłacać pożyczkę, a więc w 36 równych ratach co miesiąc, odroczenie spłaty dwóch rat czy obniżenie czterech, nie było wymierną korzyścią dla pozwanej. Należy również zaznaczyć, że przysługujący pozwanej dodatkowy pakiet sms, wysyłanych na numer telefonu pozwanej wskazany we wniosku, a obejmujący powiadomienia o przelewie pożyczki na konto pozwanej, terminie płatności raty – na 5 dni przed terminem płatności raty oraz zaksięgowaniu płatności raty na koncie powoda, nie wiązałby się z kosztem 1.100,00 zł. Ponadto, powód nie przedłożył żadnych dowodów świadczących o wysyłaniu powiadomień sms pozwanej.

Odnosząc się z kolei do roszczenia odsetkowego obejmującego odsetki umowne wskazać należy, że podstawę żądania powoda w tym zakresie stanowiły przepisy art. 481 k.c. oraz postanowienia umowy pożyczki przewidujące odsetki umowne. Zgodnie z art. 481 § 1 k.c., jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Zgodnie z § 2 cytowanego artykułu, jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy. Jak wynika z § 2 ¹ cytowanego artykułu, maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie (odsetki maksymalne za opóźnienie). Zgodnie z pkt 1.2 umowy pożyczki, pożyczka była oprocentowana według stałej stopy procentowej, która wynosiła 7,12 % w skali roku. Wskazać jednak należy, że roszczenia odsetkowe zostały naliczone od kwoty należności obejmującej – poza całkowitą kwotą pożyczki i opłatą przygotowawczą – również pozostałe należności wskazane w umowie, tj. kwotę prowizji i wynagrodzenie za usługę (...), które to koszty, jak zostało wyżej wskazane, stanowiły niedozwolone postanowienia umowne i nie wiązały pozwanej. Tym samym powód nie mógł naliczać odsetek od kwoty 17.820,00 zł, lecz od kwoty 8.000,00 zł. Tym samym roszczenie powoda w zakresie odsetek umownych oraz odsetek za opóźnienie pozostało niewykazane co do wysokości. Nie było rzeczą Sądu wyliczanie za powoda roszczenia odsetkowego, przy uwzględnieniu faktu, iż kwoty, od których mogły zostać naliczone odsetki musiałyby zostać zmienione i na nowo przeliczone.

Wobec powyższych rozważań, oznacza to, że w oparciu o przedmiotową umowę pożyczki pozwana była zobowiązana do zapłaty: kwoty 8.000,00 zł tytułem kapitału. Całkowita kwota do zapłaty wynosiła w przedmiotowej sprawie, tj. suma całkowitego kosztu pożyczki i pożyczki zgodnie z zawartą umową wynosiła 17.820,00 zł.

W okolicznościach niniejszej sprawy bezsporne było to, że pozwana dokonała częściowej spłaty pożyczki w łącznej wysokości 8.450,00 zł. Mając na uwadze, że pozwana jest konsumentem oraz, że postanowienia w zakresie obowiązku zapłaty opłaty przygotowawczej, wynagrodzenia prowizyjnego i ceny (...) pozwanej nie wiązały, powód powinien zaliczać jej wpłaty na poczet faktycznie należnych mu świadczeń. Zatem dokonane przez pozwaną spłaty zgodnie z umową powinny zostać zaliczone na poczet kwoty kapitału pożyczki, który wobec powyższej spłaty w łącznej kwocie 8.450,00 zł, należało uznać za spłacony w całości. Sąd zatem uznał roszczenie powoda za niezasadne.

Już z tej tylko przyczyny powództwo podlegało oddaleniu.

Niezależnie od powyższego dokonane przez powoda wypowiedzenie umowy pożyczki było bezskuteczne. Mając na uwadze dokonane przez pozwaną wpłaty na poczet rat kredytu w kontekście abuzywności postanowień umowy dotyczących opłaty przygotowawczej, prowizji i opłaty za Twój Pakiet, które umniejszały przecież raty kredytu, stwierdzić należy, że nie ziściła się przesłanka wypowiedzenia umowy polegająca na przekraczającym 30 dni opóźnieniu w płatności kwoty równej jednej racie. Mając na uwadze fakt, że suma dokonanych przez pozwaną wpłat przekroczyła kwotę należną powodowi tytułem kapitału pożyczki, zaś pozostałe opłaty składające się na całkowitą sumę pożyczki były abuzywne, pozwana w dacie wypowiedzenia miała nadpłatę, co wynika z ustalonych faktów i dowodów zebranych w sprawie. Wypowiedzenie umowy było zatem nieskuteczne.

W związku z powyższym na podstawie art. 493 § 4 zd. 2 k.p.c. Sad uchylił nakaz zapłaty wydany w dniu 28 marca 2023 r. w postępowaniu nakazowym z weksla przez Referendarza Sądowego w Sądzie Rejonowym Poznań – Stare Miasto w P. w sprawie os sygn. akt I Nc 407/23 w całości i oddalił powództwo.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., pozwana proces w całości wygrała, stąd też powód winien jej zwrócić całość kosztów niezbędnych do celowego dochodzenia praw i celowej obrony; o czym orzeczono w punkcie 3. sentencji wyroku zasądzając od powoda na rzecz pozwanej kwotę 2.192,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty. Na koszty procesu należne pozwanej w wysokości 2.192,00 zł złożyły się: koszty zastępstwa procesowego w wysokości 1.800,00 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa 17 zł oraz opłata sądowa od zarzutów w wysokości 375,00 zł.

Sędzia Paulina Matysiak