Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 marca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Andrzej Kuryłek

Protokolant: Stażysta Agata Chmielewska

po rozpoznaniu w dniu 21 lutego 2024 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa Wojskowej Akademii Technicznej

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

I w całości pozbawia wykonalności bankowy tytuł egzekucyjny z dnia 27 kwietnia 2000 r., nr (...), wydany przez (...) S.A. z siedzibą w W. przeciwko Wojskowej Akademii Technicznej w W., któremu Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie postanowieniem z dnia 19 czerwca 2000 r., sygn. akt I Co 737/00, nadał klauzulę wykonalności;

II ustala, że pozwana (...) S.A. z siedzibą w W. jako przegrywająca sprawę, jest zobowiązana do zwrotu powodowi Wojskowej Akademii Technicznej całości kosztów procesu, przy czym ich szczegółowe wyliczenie pozostawia Referendarzowi Sądowemu.

sędzia Andrzej Kuryłek

Sygn. akt I C 2009/03

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 12 listopada 2003 r. (data prezentaty, k. 2) Wojskowa Akademia Techniczna, reprezentowana przez pełnomocnika na podstawie udzielonego pełnomocnictwa z dnia 1 września 2000 r. (pełnomocnictwo, k. 7) wniosła o:

1. o pozbawienie w całości wykonalności tytułu wykonawczego – (...) S.A. O/Regionalny w W. z dnia 27 kwietnia 2000 r., sygn. akt (...), opatrzonego klauzulą wykonalności przez Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy I Wydział Cywilny z dnia 19 czerwca 2000 r., sygn. akt I Co 737/00, stwierdzającego zadłużenie powódki Wojskowej Akademii Technicznej wobec pozwanej (...) S.A. O/Regionalny w W. z tytułu niespłaconej należności, wynikającej z umowy o świadczenie usług faktoringowych nr (...) zawartej w dniu 9 lipca 1999 r. pomiędzy (...) S.A. (...) O/W. a Wojskową Akademią Techniczną (...) w wysokości 3.145.500,00 zł wraz z odsetkami w wysokości 593.680,80 zł na dzień 26 kwietnia 2000 r.;

2. zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że pismem z dnia 29 października 2003 r. została zawiadomiona przez Komornika Sądowego Rewiru XIX przy Sądzie Rejonowym dla Warszawy-Śródmieścia o wszczęciu egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego opisanego w pkt 1 pozwu stwierdzającego zadłużenie główne w wysokości 50.000 zł oraz opłatę egzekucyjną w wysokości 12.209,67 zł dokonując jednocześnie zajęcia rachunku bankowego Wojskowej Akademii Technicznej. Powódka podniosła, że w dniu 9 lipca 1999 r. została zawarta z (...) S.A. O/Regionalny w W. umowa o świadczenie usług faktoringowych nr (...) przez osobę funkcyjną Wojskowej Akademii Technicznej – A. M. (1) usiłującego reprezentować powódkę bez właściwego pełnomocnictwa Komendanta Akademii. Na mocy przedmiotowej umowy o świadczenie usług faktoringowych powódka rzekomo sprzedała przysługujące (...)Wojskowej Akademii Technicznej wierzytelności od firmy (...) Ltd. z siedzibą w N. (Cypr), lecz pozwana nie wykazała dotychczas faktycznej realizacji przedmiotu tej umowy, np. dowodem przelewu jakiejkolwiek kwoty na rzecz (...) WAT za wykupione wierzytelności. Z uwagi na brak umocowania A. M. (1) do reprezentowania Akademii w tej umowie, powódka złożyła również pozew o stwierdzenie nieważności umowy w trybie art. 189 k.p.c. Z tych samych przyczyn toczą się bądź toczyły podobne sprawy będące konsekwencją braku właściwego umocowania do reprezentowania Akademii. Komendant Akademii udzielił również pisemnej odpowiedzi na wezwania do zapłaty kierowane przez pozwaną, w których stwierdził, że nie konwaliduje żadnych działań ani czynności formalno-prawnych dokonywanych przez byłe osoby funkcyjne CUP WAT, które podpisywały bez wymaganego do takich czynności pełnomocnictwa szczególnego umowy, oświadczenia i dokumenty. Powódka wskazała również, że biorąc pod uwagę cały szereg przestępczych działań byłych osób funkcyjnych powódki, pozwanego i prezesów dwudziestu spółek, którym bezpośrednio wypłacano znaczne środki finansowe za zbywane rzekome wierzytelności wobec WAT na rzecz (...) S.A. O/Regionalny w W., nie można zaakceptować roszczeń (...) S.A. O/Regionalny w W. w stosunku do powódki materializujących się w Bankowym Tytule Egzekucyjnym nr (...).

(pozew, k. 2-6)

W odpowiedzi na pozew z dnia 10 lutego 2004 r. (data prezentaty, k. 87) pozwana (...) S.A. O/ (...) w W. wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Ponadto, pozwana wniosła o zawieszenie niniejszego postępowania do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia spraw toczących się przed Sądem Okręgowym w Warszawie w przedmiocie uznania za nieważne umów wieloletnich o dostawę towarów oraz o uznania za nieważne umów usług faktoringowych.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwana podniosła, że Dyrektor A. M. (1) oraz Zarządca (...)WAT R. P., jako osoby reprezentujące Wojskową Akademię Techniczną (...), byli umocowani do podpisania umów wieloletnich o dostawę towarów w dniu 10 czerwca 1999 r. zawartych ze spółką (...) Ltd. z siedzibą w N. na Cyprze. Pozwana wskazała, iż Komendant wyższej szkoły wojskowej wykonuje swoje zadania przy pomocy zastępców oraz innych podległych mu organów. Zdaniem pozwanej, A. M. (1) był umocowany do jednoosobowego zawierania umów, w tym z bankiem.

(odpowiedź na pozew, k. 87-90)

Postanowieniem z dnia 6 kwietnia 2004 r. na zgodny wniosek stron zawieszono niniejsze postępowanie na zasadzie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c., a wobec rozstrzygnięcia sprawy XXV C 2219/05 (poprzednio IV C 1005/02) toczącej się przed Sądem Okręgowym w Warszawie, Sąd podjął niniejsze postępowanie postanowieniem z dnia 23 lutego 2023 r.

(postanowienia, k. 99 i k. 260)

W piśmie z dnia 9 lutego 2023 r. (data stempla pocztowego, k. 259) powódka podniosła, iż umowa nr (...) powinna być przesłankowo uznana za nieważną albowiem została podpisana bez stosownego umocowania oraz bez wiedzy i zgody ówczesnego Komendanta Wojskowej Akademii Technicznej.

(pismo procesowe powódki, k. 211-214v.)

Pismem z dnia 13 lutego 2023 r. (data stempla pocztowego, k. 263) pozwana wniosła o wydanie zarządzenie o zwrocie pozwu albowiem załączone do pozwu pełnomocnictwo udzielone adw. C. K., który podpisał pozew, zawiera jedynie umocowanie do reprezentowania powoda „w postępowaniu sądowym z powództwa (...)”, a zatem pozew został podpisany przez osobę nieumocowaną do reprezentowania powódki.

(pismo procesowe pozwanej, k. 262)

W dalszym toku postępowania stanowiska stron nie uległy zmianie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 14 kwietnia 1996 roku zostały zatwierdzone „(...)”. Zgodnie z ich treścią Centrum, jako samodzielna jednostka organizacyjna Akademii, zostało utworzone w celu prowadzenia wydzielonej działalności gospodarczej Wojskowej Akademii Technicznej. Centrum miało być kierowane przez dyrektora, który miał działać w imieniu komendanta WAT, w zakresie:

a) podpisywania wszystkich umów zewnętrznych i wewnętrznych dotyczących wydzielonej działalności gospodarczej,

b) podpisywania umów o pracę z pracownikami zatrudnionymi w ramach (...)WAT,

c) zatwierdzania wszystkich dokumentów finansowych dotyczących działalności (...)WAT.

Centrum funkcjonowało w oparciu o strukturę zakładową. Zakład stanowił wewnętrzną jednostkę Centrum, która miała prowadzić samobilansującą się działalność gospodarczą. Koszty działalności (...)WAT miały być finansowane z uzyskiwanych przychodów. Wysokość kapitału zakładowego została ustalona na 100.000 zł, które stanowiły wartość środków obrotowych przeznaczonych na finansowanie bieżącej działalności. Środki finansowe (...)WAT były przechowywane na odrębnym rachunku bankowym WAT.

(zasady funkcjonowania, k. 92-93)

Rozkazem Komendanta Wojskowej Akademii Technicznej nr (...) z dnia 18 listopada 1996 r. w związku z zatwierdzonymi „(...)” z dnia 14 kwietnia 1996 r. r., Komendant WAT upoważnił dr inż. A. M. (1) – Dyrektora (...)do podpisywania w jego imieniu wszelkich umów zewnętrznych i wewnętrznych dotyczących wydzielonej działalności gospodarczej WAT.

(wyciąg z rozkazu dziennego komendanta WAT k. 91)

Stosownie do treści § 2 zarządzenia Komendanta Wojskowej Akademii Technicznej nr 5 z dnia 14 stycznia 1998 r. w sprawie treści umów cywilnoprawnych zawieranych przez WAT reprezentować Akademię jako stronę umowy może Komendant WAT lub osoby mające jego pełnomocnictwo.

(Zarządzenie Komendanta, k. 12-15)

W dniu 9 lipca 1999 r. pomiędzy (...) - bank państwowy (...)Oddział w W. a (...) Wojskowej Akademii Technicznej z siedzibą w W. zawarta została umowa o świadczenie usług faktoringowych nr (...). Jako osobę reprezentującą (...) Akademii Technicznej z siedzibą w W. wskazano A. M. (1)– Dyrektora (...)WAT. Zgodnie z § 1 ust. 1 umowy faktor zobowiązał się do nabywania wierzytelności pieniężnych faktoranta przysługujących mu z tytułu dostaw towarów od dłużnika (...) LTD, z siedzibą w N. (...), (...)Street, Cypr i biurem handlowym mieszczącym się w (...) L., (...) Ave., (...), Block(...), Apt. (...), Republika Cypryjska, numer rejestracyjny (...). W myśl § 1 ust. 2 umowy wierzytelności dotyczyły wieloletniej umowy o dostawę towarów z dnia 10 czerwca 1999 r. wraz z harmonogramem dostaw nr 2 do umowy wieloletniej o dostawie towarów z dnia 10 czerwca 1999 r. (towarów wymienionych w umowie). W umowie wskazano również, iż faktorant zobowiązuje się do przenoszenia na faktora wierzytelności, określonych w ust. 1 i 2, a wraz z przenoszonymi wierzytelnościami przechodzą na faktora wszelkie prawa związane z przeniesionymi wierzytelności, w tym prawo do odsetek za zwłokę (§ 1 ust. 3 i 4). W § 2 umowy ustalono, że faktor będzie nabywać wierzytelności, w o których mowa w § 1 w okresie od 9 lipca 1999 r. do 8 lipca 2000 roku. Stosownie do treści § 11 Faktorant udzielił Faktorowi nieodwołalnego upoważnienia do pobierania z rachunków bieżących (wskazanych w umowie) środków pieniężnych na pokrycie w pierwszej kolejności (z wyłączeniem tytułów egzekucyjnych) wszelkich zobowiązań wynikających z postanowień niniejszej umowy. Pismami z 9 lipca 1999 r. zawiadomiono o przelaniu wierzytelności na rzecz (...) S.A. O/Regionalny w W. jako zabezpieczenie umowy o świadczenie usług faktoringowych, a (...) LTD potwierdził przyjęcie do wiadomości zawarcia przedmiotowej umowy faktoringowej.

(umowa o świadczenie usług faktoringowych k. 19-27 wraz z zawiadomieniem o przelewie wierzytelności, k. 28-29 oraz potwierdzeniem dłużnika o przyjęciu do wiadomości przelewu wierzytelności, k. 30)

Pismami z dnia 17 grudnia 1999 r. i 24 stycznia 2000 r. Dyrektor Oddziału (...) S.A. (...)Oddział w W. poinformował Wojskową Akademię Techniczną o zaległych należnościach z tytułu wykupionych wierzytelności leasingowych i faktoringowych, gdzie bezpośrednim odbiorcą był (...). Pozwana wskazała m.in. na zaległości z tytułu Umowy nr (...) i umowy nr (...), a ogółem zadłużenie przeterminowane w stosunku do banku z tytułu wykupionych wierzytelności, których dłużnikiem jest WAT, na dzień 24 stycznia 2000 r. pozwana określiła na kwotę 105.794.741,30 zł. Ponadto Bank wskazał, że jest w posiadaniu oryginału pełnomocnictwa wystawionego przez osobę upoważnioną w myśl statutu Wojskowej Akademii Technicznej do reprezentacji w zakresie spraw ekonomiczno-organizacyjnych oraz został zapewniony przez Zastępcę Komendanta WAT o dokonaniu uregulowania wszelkich należności w stosunku do banku.

(pismo z 17.12.1999 r. k. 56-59, pismo z 24.01.2000 r. k. 60-65)

W dniu 22 lutego 2000 r. dyrektor (...) S.A. (...)O/W. złożył do Prokuratury Okręgowej w Warszawie wniosek o rozszerzenie toczącego się postępowania przygotowawczego w sprawie (...). Uzasadniając wniosek wskazano, że Wojskowa Akademia Techniczna w W. zaprzeczyła aby była w posiadaniu przedmiotów przewłaszczenia oraz aby istnieniy jakichkolwiek zobowiązania wobec (...) S.A., tym samym zachodzi podejrzenie popełnienia przestępstwa, m.in. wyłudzenia znacznej sumy pieniędzy od banku przez osoby reprezentujące spółki, które sprzedawały na rzecz banku swoje, być może rzekome wierzytelności wobec VAT.

(wniosek z 22.02.2000 r., k. 66-77)

W dnu 27 kwietnia 2000 r. (...) S.A. Oddział Regionalny w W., na podstawie ksiąg prowadzonych przez pozwaną, wystawiła Bankowy Tytuł Egzekucyjny, sygn. akt(...) w którym stwierdziła, że na dzień 26 kwietnia 2000 r. w księgach figuruje wymagalne zadłużenie Wojskowej Akademii Technicznej (...) z siedzibą w W. z tytułu niespłaconej należności wynikającej z umowy o świadczenie usług faktoringowych nr (...) zawartej w dniu 9 lipca 1999 r. pomiędzy (...) S.A. (...)Oddziałem w W. a Wojskową Akademią Techniczną(...). Na wymagalne zadłużenie składała się:

1)  niespłacona należność w kwocie – 3.145.500,00 zł

2)  odsetki w kwocie – 593.680,80 zł za okres od 11 października 1999 r. do 26 kwietnia 2000 r. ze wskazaniem, że dalsze należne odsetki od dnia 27 kwietnia 2000 r. obliczane od kwoty 3.145.500,00 zł są zmienne, według stopy procentowej obowiązującej na dany okres w (...), na dzień sporządzenia tytułu egzekucyjnego wynoszą 37 % w stosunku rocznym i obciążają dłużnika.

(bankowy tytuł egzekucyjny k. 9)

Postanowieniem z 19 czerwca 2000 r. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy
w Warszawie I Wydział Cywilny, sygn. akt I Co 737/00 nadał klauzulę wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu z dnia 27 kwietnia 2000 r. nr (...).

(postanowienie k. 10-11)

Komendant Wojskowej Akademii Technicznej pismem z dnia 15 kwietnia 2002 r. udzielając odpowiedzi na pismo dyrektora banku (...) S.A. wskazał, że żadna osoba funkcyjna Akademii nigdy nie otrzymała pełnomocnictwa komendanta Akademii do reprezentowania uczelni w czynnościach zawierania umów faktoringowych oraz o przelew wierzytelności leasingowych, również w zakresie dotyczącym umowy nr (...). Ponadto w piśmie wskazano, że wszystkie czynności były dokonywane bez wiedzy i zgody komendanta oraz bez stosownych pełnomocnictw. Wszelkie oświadczenia i dokumenty w postaci: weksli in blanco, deklaracji do weksli in blanco, zawiadomień o przelewie wierzytelności, pełnomocnictw do dysponowania rachunkiem bieżącym nr (...)- (...)-300-1 w (...)/W. wystawiane były przez osoby bez wymaganego dla takich czynności pełnomocnictwa szczególnego Komendanta WAT .

(pismo Komendanta z 15.04.2002 r., k. 55)

Pismem z dnia 29 października 2003 r. Komornik Sądowy Rewiru XIX przy Sądzie Rejonowym dla Warszawy Śródmieścia w Warszawie zawiadomił Wojskową Akademię Techniczną w W., że pod sygn. akt (...) z wniosku wierzyciela (...) S.A. O/Regionalny w W. w oparciu o tytuł wykonawczy
w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego z dnia 27 kwietnia 2000 r., sygn. akt (...) zostało wszczęte postępowanie egzekucyjne w celu zaspokojenia należności:

- należność główna 50.000,00 zł,

- opłata egzekucyjna 12.209,67 zł,

- wydatki gotówkowe 2,25 zł.

Komornik Sądowy zawiadomił również, że wierzytelność dłużnika wynikająca z posiadania rachunku bankowego zostaje zajęta do wysokości wymienionej kwoty. Ponadto Komornik wezwał bank (...). W., aby nie dokonywał wypłat z rachunku bez jego zgody do wysokości egzekwowanej kwoty, lecz przekazywał ją bezzwłocznie na rachunek prowadzony przez (...) S.A. (...)O/W. albo zawiadomił Komornika w terminie 7 dni o przeszkodzie w przekazaniu zajętej kwoty.

(zawiadomienie o zajęciu rachunku bankowego i zakazie wypłat, k. 8)

Postanowieniem z dnia 8 lipca 2004 r. wydanym w niniejszej sprawie, Sąd zawiesił postępowanie egzekucyjne z rachunku bankowego powódki wszczęte przez Komornika Sądowego Rewiru (...) przy Sądzie Rejonowym dla Warszawy Śródmieścia, sygn. akt (...) – na czas trwania niniejszego postępowania.

(postanowienie, k. 104)

W związku z likwidacją kancelarii komornika sądowego dawnego rew. (...)zawieszone postępowanie egzekucyjne(...) zostało przekazane do dalszego prowadzenia przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Warszawy Śródmieścia R. M. pod sygn. (...).

(pismo komornika, k. 134)

Skarb Państwa - Wojskowa Akademia Techniczna pozwem datowanym na dzień 26 marca 2002 r. skierowanym przeciwko (...) LTD w N. wniosła o stwierdzenie nieważności umowy wieloletniej o dostawę towarów, zawartej pomiędzy stronami w dniu 10 czerwca 1999 r., jako że umowa została podpisana przez osobę bez stosownego pełnomocnictwa. Sprawę zarejestrowano w tutejszym Sądzie pod sygn. akt XXV C 2219/05. Ostatecznie z dnia 8 grudnia 2020 r. umorzono postępowanie w zakresie pozwu wniesionego przez Wojskową Akademię Techniczną im. (...) w W. albowiem brak było właściwego umocowania pełnomocnika do działania w sprawie .

(pozew o stwierdzenie nieważności umowy, k. 16-18, informacje z sądowego systemu Currenda)

Skarb Państwa reprezentowany przez Wojskową Akademię Techniczną, a następnie Ministra Obrony Narodowej, oraz Wojskowa Akademia Techniczna im. (...)pozwem z dnia 2 lipca 2002 r. skierowanym przeciwko (...) S.A. (...)Oddział W. w W. wniosła o stwierdzenie nieważności dwóch umów o świadczenie usług faktoringowych, w tym również o uznanie za nieważną umowy nr (...) zawartej pomiędzy (...) a (...) S.A. (...)Oddział w W. w dniu 9 lipca 1999 r. wobec wpisania do nich fikcyjnych zdarzeń gospodarczych oraz podpisania umów przez osobę nieuprawnioną. Dochodzone roszczenie opierało się na art. 189 k.p.c. Wyrokiem z dnia 23 marca 2016 r. w sprawie o sygn. akt II C XXIV C 1071/14 Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo wobec braku interesu prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c. zarówno po stronie Skarbu Państwa – Ministra Obrony Narodowej oraz Wojskowej Akademii Technicznej im. (...).

(pozew z 2.07.2002 r. k. 50-54, wyrok wraz uzasadnieniem k. 215-221)

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie XVIII Wydział Karny, sygn. akt XVIII K 180/14 z dnia 26 października 2016 r., Sąd uznał m.in. P. P., K. G., J. B., B. W., D. G., J. P., W. M. i A. M. (2) za winnych popełnienia zarzucanych im czynów wspólnie i w porozumieniu z A. M. (1) działającym jako dyrektor(...) Wojskowej Akademii Technicznej i każdorazowo doprowadzał (...)Oddział (...) (obecnie (...) SA) do niekorzystnego rozporządzania mieniem poprzez zawieranie licznych umów faktoringowych i umów leasingu. Wyrokiem z dnia 25 października 2017 r. sygn. akt AKa 240/17 Sąd Apelacyjny w Warszawie na skutek apelacji i wniesionych przez obrońców oskarżonych i oskarżyciela posiłkowego (...) S.A. od ww. wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie w pkt I. uchylił zaskarżony wyrok wobec oskarżonych K. W., P. P., J. P. w zakresie obowiązku naprawienia szkody oraz wobec J. B., W. M. i A. M. (2) w części w jakiej nie orzeczono o obowiązku naprawienia szkody oraz na podstawie art. 435 kpk wobec R. Z.. W pkt 2. wyroku Sąd Apelacyjny w Warszawie utrzymał w mocy z pozostałym zakresie zaskarżony wyrok.

(wyrok w sprawie karnej z 26.10.2016r., k. 228-255; wyrok SA w sprawie karnej, k. 256-258)

Pomiędzy Wojskową Akademią Techniczną w W. a (...)Spółka Akcyjna toczyło się również postępowanie o sygn. akt II C 2362/06 o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności, gdzie wyrokiem z dnia 14 października 2021 r. w całości pozbawiono wykonalności bankowy tytuł egzekucyjny z dnia 27 kwietnia 2000 r., nr (...), wydany przez (...) S.A. z siedzibą w W. przeciwko Wojskowej Akademii Technicznej w W., któremu Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie postanowieniem, z dnia 19 czerwca 2000 r., sygn. akt I Co 738/00, nadał klauzulę wykonalności. Sąd uwzględniając powództwo w całości stwierdził brak umocowania A. M. (1) do zawierania umów faktoringowych w imieniu Komendanta WAT, a tym samym brak odpowiedzialności WAT za rzekome zobowiązania powstałe z umowy.

(wyrok wraz z uzasadnieniem, k. 222-227v.)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych w sprawie dokumentów, wytworzonych przez strony, które uznał za wiarygodne, bowiem żadna ze stron nie kwestionowała ich prawdziwości, nie budziły one także wątpliwości Sądu.

Na rozprawie w dniu 21 lutego 2024 r. (protokół, k. 286) wobec wniosku o wydanie zarządzenia o zwrocie pozwu (pismo procesowe pozwanej, k. 262), z powołaniem się przez pozwaną na brak umocowania osoby podpisanej pod pozwem w niniejszej sprawie, Sąd stwierdził brak podstaw do zwrotu pozwu. Ponadto, Sąd odmówił pozwanej wyrażenia zgody na udzielenie terminu do zgłoszenia nowych wniosków dowodowych. Kolejno pozwana wniosła o dopuszczenie dowodu z pozwów wniesionych przez Bank przeciwko WAT na okoliczność ustalenia faktu, że pełnomocnictwo złożone w niniejszej sprawie z dnia 1 września 2000 r., dotyczy w istocie innych spraw, tj. powództw wytoczonych przez (...), gdzie WAT jest strona pozwaną (pełnomocnictwo, k. 7).

Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 3 i 5 k.p.c. pominął powyższy wniosek dowodowy pozwanej. W ocenie Sądu, powyższy wniosek jest nieprzydatny do wykazania danego faktu, albowiem (co również było przyczyną odmowy zarządzenia zwrotu pozwu) brak jest podstaw do przyjęcia, że powództwo zostało wniesione przez osobę nieumocowaną. Wprawdzie w pełnomocnictwie udzielonym przez powódkę znajduję się omyłka pisarska w zakresie „odwrócenia stron postępowania” przy oznaczeniu powódki i pozwanej, to zdaniem Sądu nie stanowi to jednocześnie braku umocowania. Treść oświadczenia woli o ustanowieniu pełnomocnika, jako czynność jednostronna, podlega wykładni. Zestawiając więc datę pełnomocnictwa – 1 września 2000 r., z jego treścią - wskazaniem sprawy sygn. akt komorniczych XIX Km 725/00 dot. bankowego tytułu egzekucyjnego z dnia 27 kwietnia 2000 r., nie ulega wątpliwości, że pełnomocnictwo udzielono celem wytoczenia powództwa w przedmiocie pozbawienia wykonalności bankowego tytułu egzekucyjnego wskazanego w pełnomocnictwie. Z tych też względów, zdaniem Sądu, powyższy wniosek zmierza jedynie do przedłużenia postępowania.

Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego w wyżej wymienionym zakresie, w ocenie Sądu w momencie zamknięcia rozprawy okoliczności sporne zostały wyjaśnione w sposób kompleksowy i wszechstronny, a tym samym wystarczający do wydania merytorycznego rozstrzygnięcia w sprawie, zgodnie bowiem z dyspozycją art. 227 k.p.c. przedmiotem dowodu mogą być jedynie fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Wojskowa Akademia Techniczna oparła swoje żądanie na art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. Zgodnie z treścią art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub w części albo ograniczenia, jeżeli przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym, niebędącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście. Dłużnikowi przysługuje prawo wytoczenia powództwa przeciwegzekucyjnego aż do chwili ukończenia postępowania egzekucyjnego, na skutek którego świadczenie objęte tytułem zostało całkowicie zaspokojone, z uwagi na fakt, iż właśnie od tej chwili wierzyciel zostaje pozbawiony prawa dyspozycji tytułem wykonawczym, który zgodnie z treścią art. 816 k.p.c. ulega zatrzymaniu w aktach egzekucyjnych, natomiast dłużnikowi nie grożą żadne ujemne skutki, wynikające z tytułu wykonawczego. Przedmiotem kognicji sądu może być więc wyjaśnienie, czy w ogóle ważnie powstał obowiązek dłużnika. Z tego względu w literaturze przyjmuje się dopuszczalność podnoszenia w powództwie opozycyjnym, wywodzonym z art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c., zwalczającym tytuły egzekucyjne nie korzystające z powagi rzeczy osądzonej i zawisłości sporu, zarzutów dotyczących wad oświadczeń woli, jak i w ogóle powstania obowiązku stwierdzonego tytułem. Powództwo opozycyjne z art. 840 k.p.c. musi być oparte na przyczynach materialnoprawnych, czyli podstawach wymienionych w punktach 1 do 3 § 1 omawianego przepisu. Zatem dłużnik może żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub w części, albo jego ograniczenia powołując się na podstawę określoną ściśle w przepisach artykułu 840 § 1 pkt 1 do 3 k.p.c.

W niniejszym postępowaniu powódka wniosła o pozbawienie w całości wykonalności tytułu wykonawczego – Bankowego Tytułu Egzekucyjnego (...) S.A. O/Regionalny w W. z dnia 27 kwietnia 2000 r., sygn. akt (...), opatrzonego klauzulą wykonalności przez Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy I Wydział Cywilny z dnia 19 czerwca 2000 r., sygn. akt I Co 737/00, stwierdzającego zadłużenie powódki Wojskowej Akademii Technicznej wobec pozwanej (...) S.A. O/Regionalny w W. z tytułu niespłaconej należności, wynikającej z umowy o świadczenie usług faktoringowych nr (...)zawartej w dniu 9 lipca 1999 r. pomiędzy (...) S.A. (...)O/W. a Wojskową Akademią Techniczną (...).

Wojskowa Akademia Techniczna zaprzeczyła zdarzeniom, na których oparto wydanie Bankowego Tytułu Egzekucyjnego z dnia 27 kwietnia 2000 r., nr (...), a następnie klauzuli wykonalności. Powódka zakwestionowała istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym wskazując, że umowy faktoringu zostały zawarte w imieniu WAT przez osobę, która nie była umocowana do dokonywania tego typu czynności.

Należało więc poddać rozważeniu, czy A. M. (1) był umocowany do zawarcia spornej umowy nr (...) z dnia 9 lipca 1999 r.

Stosownie do treści art. 96 k.c. umocowanie do działania w cudzym imieniu może opierać się na ustawie (przedstawicielstwo ustawowe) albo na oświadczeniu reprezentowanego (pełnomocnictwo).

Zgodnie z art. 98 k.c. pełnomocnictwo ogólne obejmuje umocowanie do czynności zwykłego zarządu. Do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu potrzebne jest pełnomocnictwo określające ich rodzaj, chyba że ustawa wymaga pełnomocnictwa do poszczególnej czynności.

Na wstępie należy wskazać, że w niektórych przypadkach udzielenie pełnomocnictwa ogólnego może okazać się niewystarczające, bowiem czynność prawna, która ma być dokonana, nie mieści się w kategorii czynności zwykłego zarządu. Konieczne jest wtedy posłużenie się co najmniej pełnomocnictwem rodzajowym. Ustawodawca nie zdecydował się na zamieszczenie w przepisach Kodeksu Cywilnego przykładowego katalogu czynności prawnych, które powinny być kwalifikowane jako czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu i tym samym wymagającego pełnomocnictwa rodzajowego. Co do zasady, jako czynności zwykłego zarządu będą kwalifikowane działania związane z bieżącym utrzymaniem i zabezpieczeniem majątku, czy też zapewnieniem kontynuacji działalności przedsiębiorstwa, mające charakter typowy w świetle zastanego stanu faktycznego i wartość nieznaczną z punktu widzenia wartości majątku lub przedsiębiorstwa, a także niegenerujące poważniejszego ryzyka po stronie mocodawcy (P. Machnikowski (red.), Zobowiązania. Przepisy ogólne i powiązane przepisy Księgi I KC. Tom I. Komentarz, Warszawa 2022, Legalis, Nb 10). W razie niewskazania rodzaju czynności prawnej, rzeczywistą wolę reprezentowanego należy ustalić przy zastosowaniu reguł interpretacyjnych (art. 56 i 65 k.c.), obowiązujących dla tłumaczenia oświadczeń woli (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 1997 r., II CKN 866/97, OSNC 1999,nr 3, poz. 66, z dnia 7 października 2009 r., III CSK 35/09, niepubl.).

Proces opozycyjny wszczęty powództwem opartym na art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. prowadzi wprawdzie do odwrócenia ról procesowych sytuując potencjalnego dłużnika w roli czynnej strony postępowania, nie modyfikuje jednak materialnoprawnych reguł rozkładu ciężaru dowodu w zakresie istnienia wierzytelności. Ciężar dowodu co do wykazania istnienia i wysokości wierzytelności spoczywa na wierzycielu nie tylko wtedy, gdy wytacza on powództwo o zasądzenie świadczenia, lecz także gdy broni się w procesie opozycyjnym, w którym badaniu podlega istnienie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym niekorzystającym z prawomocności materialnej. Jeżeli więc powód, wytaczając powództwo opozycyjne, zaprzecza powstaniu lub wysokości wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego, któremu sąd nadał klauzulę wykonalności, powinność wykazania faktów uzasadniających powstanie wierzytelności lub jej wysokość obciąża zatem pozwanego.

Należy zgodzić się z powódką, że pozwany bank nie wykazał żadnym dokumentem, ażeby Dyrektor(...) WAT -A. M. (1) był umocowany do dokonywania czynności takich jak zawarcie w imieniu WAT wielomilionowych umów faktoringu, w tym umowy nr (...) z dnia 9 lipca 1999 r.

W myśl § 2 zarządzenia Komendanta WAT z dnia 14 stycznia 1998 r. w sprawie treści umów cywilnoprawnych zawieranych przez WAT reprezentować Akademię jako stronę umowy może Komendant WAT lub osoby mające jego pełnomocnictwo. W niniejszej sprawie bezsporne było, iż rozkazem dziennym Komendant Wojskowej Akademii Technicznej w dniu 18 listopada 1996 r. w związku z zatwierdzonymi „(...)” z dnia 14 kwietnia 1996 r. upoważnił A. M. (1) do podpisywania w imieniu komendanta WAT wszelkich umów zewnętrznych i wewnętrznych dotyczących wydzielonej działalności gospodarczej WAT.

Jak wynika z okoliczności sprawy, umowę faktoringu z pozwaną zawierało (...) WAT będące jednostką organizacyjną WAT, która została utworzona w celu prowadzenia wydzielonej działalności gospodarczej. Co istotne, koszty działalności (...)WAT miały być finansowane z uzyskiwanych przychodów, a wysokość kapitału zakładowego została ustalona na 100.000 zł, które stanowiły wartość środków obrotowych przeznaczonych na finansowanie bieżącej działalności. Z powyższych zapisów „(...)” jednoznacznie więc wynika, że kapitał zakładowy (...)WAT był ograniczony i na jego bazie (...)WAT miało prowadzić wydzieloną działalność gospodarczą, a wypracowany przychód miał pokrywać wszelkie koszty. Wchodzące w skład Centrum zakłady, zobowiązane były do prowadzenia samobilansującej gospodarki. Z całą pewnością zawieranie wielomilionowych umów nie wpisuje się w zasadę samofinansowania (...)WAT, a biorąc pod uwagę wysokość kapitału zakładowego, uzasadnione mogłyby być umowy na kwoty rzędu kilkudziesięciu tysięcy złotych. Działalność (...)WAT nie powinna w żaden sposób obciążać budżetu WAT.

Odnosząc się do pełnomocnictwa udzielonego A. M. (1) należy stwierdzić, że udzielone mu pełnomocnictwo miało charakter pełnomocnictwa ogólnego. Dyrektor (...)WAT na podstawie udzielonego mu pełnomocnictwa mógł zawierać umowy stanowiące czynności zwykłego zarządu, a umowa faktoringu nr (...) z dnia 9 lipca 1999 r. naruszała zasadę samofinansowania (...)WAT. Należy również zaznaczyć, że zgodnie z § 11 umowy Faktorant udzielił Faktorowi nieodwołalnego upoważnienia do pobierania z rachunków bieżących środków pieniężnych na pokrycie w pierwszej kolejności wszelkich zobowiązań wynikających z postanowień niniejszej umowy. Skoro zaś pozwana kierowała wezwania do zapłaty bezpośrednio do WAT, można sądzić, że na rachunkach bankowych CUP WAT brak było środków na pokrycie zobowiązań.

Pełnomocnictwo ogólne udzielone A. M. (1) nie upoważniało go do działania w tym zakresie, w związku z czym przedmiotowa umowa dotknięta jest wadą nieważności.

W myśl art. 103 § 1 i 2 k.c. jeżeli zawierający umowę jako pełnomocnik nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, ważność umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę, w której imieniu umowa została zawarta. Druga strona może wyznaczyć osobie, w której imieniu umowa została zawarta, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu.

Powyższy przepis reguluje prawne konsekwencje dokonania w imieniu mocodawcy dwustronnej czynności prawnej przez "fałszywego" (rzekomego) pełnomocnika (falsus procurator). Konsekwencją dokonania takiej czynności prawnej jest jej bezskuteczność zawieszona (negotium claudicans) do chwili potwierdzenia, odmowy potwierdzenia albo upływu terminu na dokonanie potwierdzenia. Po potwierdzeniu czynności przez osobę, w której imieniu działał fałszywy pełnomocnik, jest ona traktowana jako ważna od chwili dokonania. W przypadku odmowy potwierdzenia albo upływu czasu na potwierdzenie czynność jest kwalifikowana jako bezwzględnie nieważna od chwili dokonania (wyr. SA w Warszawie z 23.5.2014 r., I ACa 1793/13, Legalis). Fałszywym pełnomocnikiem jest zarówno podmiot w ogóle nieposiadający umocowania do reprezentowania mocodawcy, jak i pełnomocnik dokonujący czynności prawnej przekraczającej zakres umocowania. Brak umocowania obejmuje przypadki, gdy pełnomocnictwa w ogóle nie udzielono albo było ono nieważne (np. ze względu na niedochowanie formy). Podobnie jak działanie bez umocowania należy traktować działanie tzw. pełnomocnika tajnego. Działanie poza granicami umocowania może wystąpić wówczas, gdy mocodawca ograniczył pełnomocnictwo np. podmiotowo – do dokonywania czynności z określonymi osobami lub przedmiotowo – do dokonywania określonych czynności (Por. wyr. SA w Krakowie z 27.4.2015 r. (I ACa 874/14, Legalis).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy należy wskazać, że Komendant WAT w korespondencji z dyrekcją banku wielokrotnie wskazywał, że żadna osoba funkcyjna Akademii nigdy nie otrzymała pełnomocnictwa komendanta Akademii do reprezentowania uczelni w czynnościach zawierania umów faktoringowych oraz o przelew wierzytelności leasingowych, również w zakresie dotyczącym umowy nr (...), a wszystkie czynności były dokonywane bez wiedzy i zgody komendanta oraz bez stosownych pełnomocnictw. Nie doszło więc do potwierdzenia zawarcia umowy przy ewentualnym przekroczeniu zakresu umocowania, co definitywnie przesądza o braku umocowania do zawarcia umowy faktoringu i posiadania przez A. M. (1) pełnomocnictwa ogólnego.

Nie bez znaczenia pozostaje również fakt, że w zakończonej prawomocnie sprawie o sygn. akt XVIII K 180/14, Sąd uznał za winnych szereg osób działających wspólnie z A. M. (1) wobec doprowadzania (...)Oddział (...) (obecnie (...) SA) do niekorzystnego rozporządzania mieniem poprzez zawieranie licznych umów faktoringowych i umów leasingu w latach 1998-1999 r., a więc również w okresie zawarcia przedmiotowej umowy nr (...).

Ponadto, pomiędzy stronami niniejszego procesu został wydany prawomocny wyrok w sprawie o sygn. akt II C 2362/06 o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego bankowego tytułu egzekucyjnego z dnia 27 kwietnia 2000 r., nr (...), w oparciu o analogiczny stan faktyczny jak w niniejszej sprawie, gdzie Sąd również uznał, że A. M. (1) nie posiadał stosownego umocowania do zawierania umów faktoringowych w imieniu Komendanta WAT. Sąd w składzie niniejszymi również stoi na stanowisku, że wszelkie umowy faktoringowe zawarte przez A. M. (1), w tym umowa nr (...) z dnia 9 lipca 1999 r., są nieważne z mocy prawa.

O nieważności umów, w tym umowy nr (...) z dnia 9 lipca 1999 r., wypowiedział się także tutejszy Sąd w wyroku z dnia 23 marca 2016 r. w sprawie o sygn. akt II C XXIV C 1071/14. Wprawdzie dochodzone roszczenie o stwierdzenie nieważności umów opierające się na art. 189 k.p.c. zostało oddalone wobec braku interesu prawnego, to sąd na marginesie swoich rozważań wskazał, że gdyby strona powodowa zdołała wykazać istnienie interesu prawnego w zakresie dochodzonego roszczenia, to sporne umowy musiałyby zostać uznane za nieważne. Zdaniem Sądu nie ulegało bowiem wątpliwości, że umowy faktoringu zostały zawarte w imieniu WAT przez osobę, która nie była umocowana do dokonywania tego typu czynności.

Reasumując powyższe rozważania, Sąd uznał za zasadne pozbawienie w całości wykonalności bankowy tytuł egzekucyjny z dnia 27 kwietnia 2000 r., nr (...), wystawiony przez (...) S.A. z siedzibą w W. przeciwko Wojskowej Akademii Technicznej w W., któremu Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie postanowieniem z dnia 19 czerwca 2000 r., sygn. akt I Co 737/00 nadał klauzulę wykonalności (pkt I wyroku).

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., gdyż powódka wygrała proces w całości. Na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. szczegółowe rozliczenie jej kosztów Sąd pozostawił referendarzowi sądowemu (pkt II wyroku).

Wobec powyższego Sąd orzekł jak w sentencji.

Sędzia Andrzej Kuryłek