Pełny tekst orzeczenia

Sygn. I C 290/24

UZASADNIENIE
wyroku z 25 lipca 2024 r.

Powód M. M. w pozwie skierowanym przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W. domagał się zasądzenia od pozwanej kwoty 17 500 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 15 grudnia 2023 r. do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu swojego roszczenia procesowego powód wskazał, że 6 lipca 2021 r. prowadząc ubezpieczony u pozwanego samochód, spowodował szkodę na osobie N. U.. Następnie powód na mocy prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w Nowym Sączu z 19 września 2023 r. w sprawie II K 518/22 został zobowiązany do zapłaty nawiązki w wysokości 17 500 zł na rzecz N. U. tytułem środka kompensacyjnego. Wobec tego, że powód posiadał wykupioną polisę ubezpieczeniową w pozwanym towarzystwie, M. M. domaga się zwrotu spełnionego na rzecz pokrzywdzonego środka kompensacyjnego.

W odpowiedzi na pozew (k.30 – 31), strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości. Na poparcie swojego stanowiska pozwana wskazała, że zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem Sądu Najwyższego, sprawca wypadku komunikacyjnego od którego zasądzono nawiązkę na podstawie art. 46 § 2 k.k. i art. 48 k.k., nie może domagać się od ubezpieczyciela – zwrotu nawiązki zapłaconej pokrzywdzonemu. Zdaniem pozwanej, roszczenie powoda w tym wypadku powinno zostać oddalone w całości.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Samochód marki A. (...) o nr. rej. (...), posiadał wykupione obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej w pozwanym towarzystwie ubezpieczeniowym. Fakt zawarcia ubezpieczenia był potwierdzony polisą nr: (...). Samochód został ubezpieczony na okres od 25 października 2020 r. do 24 października 2021 r. Ubezpieczającym samochód był W. M., składka została opłacona 22 października 2020 r. w wysokości 678 zł.

(bezsporne, nadto kopia polisy k. 20)

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Nowym Sączu z 19 września 2023 r. w sprawie II K 518/22 warunkowo umorzono postępowanie karne toczące się przeciwko M. M. o to, że 6 lipca 2021 r. w miejscowości M. prowadząc pojazd mechaniczny m-ki A. o nr rej. (...) nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym w ten sposób, że nie zachował szczególnej ostrożności, a także nie upewnił się w sposób należyty, czy pojazd nadjeżdżający z tyłu tj. motocykl marki S. (...) o numerze rejestracyjnym (...) kierowany przez N. U. rozpoczął wyprzedzanie jego pojazdu, w następstwie czego rozpoczynając manewr wyprzedzania i zmieniając pas ruchu spowodował wytworzenie stanu zagrożenia co skutkowało awaryjnym hamowaniem motocykla, następnie jego upadkiem, wskutek czego N. U. doznał w wyniku wypadku drogowego złamania kompresyjnego trzonu kręgu (...) z przednio-bocznym przemieszczeniem odłamów oraz złamania trzonu (...) i (...) bez przemieszczeń, zwichnięcia stawu łokciowego lewego, stłuczenia płata czołowego prawego mózgu, stłuczenia płuc, skutkujących naruszeniem czynności narządów jego ciała na okres powyżej 7 dni, w rozumieniu art. 157 § 1 k.k., co stanowi występek z art. 177 § 1 k.k. – na dwuletni okres próby. Dodatkowo w pkt II wyroku z orzeczono wobec M. M. nawiązkę w kwocie 17 500 zł na rzecz oskarżyciela posiłkowego N. U..

Wyrok uprawomocnił się 27 września 2023 r.

(bezsporne, nadto kopia wyroku z 19 września 2023 r. w sprawie II K 518/23 k. 21)

M. M. 8 listopada 2023 r. przelał na konto pokrzywdzonego w wypadku z 6 lipca 2021 r. kwotę 18 940 zł stanowiącą zapłatę orzeczonej nawiązki oraz kosztów procesu (1440 zł).

(bezsporne, nadto potwierdzenie przelewu k. 22)

Po dokonaniu przelewu na rzecz pokrzywdzonego, powód zwrócił się do ubezpieczyciela w celu otrzymania zwrotu nawiązki. M. M. najpierw mailowo wysyłał prośby do pozwanego o pokrycie kosztów nawiązki. Bezskuteczność prób powoda spowodowały, że zwrócił się on do ubezpieczyciela za pośrednictwem swojego pełnomocnika. W obydwu przypadkach ubezpieczyciel odmówił pokrycia kosztów nawiązki.

(bezsporne, nadto zeznania powoda k. 70v, pisma ubezpieczyciela k. 15- i 19, pismo pełnomocnika k. 16-17).

Powyższy bezsporny stan faktyczny sąd ustalił na podstawie dokumentów przedłożonych przez strony oraz dowodu osobowego w postaci zeznań powoda.

Dowody z dokumentów sąd uznał za wiarygodne z uwagi na okoliczność, że stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo stwierdzone (art. 244 k.p.c.) oraz tego, że osoby, które je podpisały złożyły zawarte w nich oświadczenia (art. 245 k.p.c.), korzystają z domniemania autentyczności i prawdziwości.

Fakty określone powyżej jako niesporne wynikały z twierdzeń stron, które zostały wprost przyznane (art. 229 k.p.c.), bądź które sąd – z uwagi na brak zaprzeczenia przez strony przeciwnej za takie uznał mając na uwadze całokształt okoliczności sprawy (art. 230 k.p.c.).

Zeznania powoda sąd ocenił jako wiarygodne w całości. Powód zeznając w trakcie procesu przedstawił okoliczności związane z zapłatą nawiązki na rzecz pokrzywdzonego w wypadku, który spowodował 6 lipca 2021 r. Przedstawiane przez powoda fakty znajdują odzwierciedlenie w przedłożonej do akt postępowania dokumentacji. Sąd nie miał podstaw ku temu aby kwestionować wiarygodność zeznań M. M..

Sąd zważył co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Przedmiotem niniejszego postępowania było roszczenie M. M. o zwrot nawiązki, którą zapłacił pokrzywdzonemu w wyniku wypadku z 6 lipca 2021 r. Niesporny był zatem fakt związania i obowiązywania umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów, jak również fakt wystąpienia zdarzenia w okresie trwania ubezpieczenia. Nie kwestionując podstaw odpowiedzialności pozwanej za skutki wypadku, jak też zasadniczo własnej odpowiedzialności jako ubezpieczyciela w ramach umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego, strona pozwana stała na stanowisku, że odpowiedzialność ubezpieczyciela względem sprawcy nie obejmuje rekompensaty wypłaconej nawiązki.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia ustawy z 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnymi Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2500) dalej: ustawa, umowa ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej obejmuje odpowiedzialność cywilną podmiotu objętego obowiązkiem ubezpieczenia za szkody wyrządzone czynem niedozwolonym oraz wynikłe z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, o ile nie sprzeciwia się to ustawie lub właściwości (naturze) danego rodzaju stosunków. Umowa ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej, o którym mowa w art. 4 pkt 1 (tj. ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów, zwane dalej "ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych"), obejmuje również szkody wyrządzone umyślnie lub w wyniku rażącego niedbalstwa ubezpieczającego lub osób, za które ponosi on odpowiedzialność (art. 9 ust.2). Umowa ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej obejmuje szkody, o jakich mowa w art. 9, będące następstwem zdarzenia, które miało miejsce w okresie ubezpieczenia (art. 9a.).

Zgodnie z art. 822 § 1 i § 2 k.c., przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba na rzecz, której umowa została zawarta.

Stosownie zaś do treści art. 34 ust. 1, art. 35 i art. 36 ust. 1 ustawy, z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia. Ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych objęta jest odpowiedzialność cywilna każdej osoby, która kierując pojazdem mechanicznym w okresie trwania odpowiedzialności ubezpieczeniowej, wyrządziła szkodę w związku z ruchem tego pojazdu. Odszkodowanie ustala się i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem mechanicznym, do wysokości ustalonej w umowie ubezpieczenia sumy gwarancyjnej. Zgodnie z art. 436 § 1 k.c. w zw. z art. 435 k.c., odpowiedzialność sprawcy wypadku komunikacyjnego oparta jest na zasadzie ryzyka. Za szkodę na osobie lub mieniu, wyrządzoną przez ruch mechanicznego środka komunikacji, ponosi samoistny posiadacz mechanicznego środka komunikacji napędzanego za pomocą sił przyrody. Wyłączenie tej odpowiedzialność następuje tylko w przypadku jeśli szkoda powstała w wyniku siły wyższej, winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą samoistny posiadacz środka komunikacji odpowiedzialności nie ponosi.

W myśl art. 46 § 1 i § 2 k.k., w razie skazania, sąd może orzec, a na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej orzeka - stosując przepisy prawa cywilnego - obowiązek naprawienia, w całości albo w części, wyrządzonej przestępstwem szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (…). Jeżeli orzeczenie obowiązku określonego w § 1 jest znacznie utrudnione, zamiast tego obowiązku sąd może orzec nawiązkę w wysokości do 200.000 zł na rzecz pokrzywdzonego, a w razie jego śmierci w wyniku popełnionego przez skazanego przestępstwa nawiązkę na rzecz osoby najbliższej, której sytuacja życiowa wskutek śmierci pokrzywdzonego uległa znacznemu pogorszeniu. W razie gdy ustalono więcej niż jedną taką osobę, nawiązki orzeka się na rzecz każdej z nich.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego, które sąd w całości aprobuje, aktualne jest stanowisko, że orzeczona nawiązka, obok funkcji penalnej, pełni przede wszystkim funkcję kompensacyjną (co jest elementem natury cywilnoprawnej). Podkreśla się, że uregulowanie art. 46 k.k. ma umożliwić pokrzywdzonemu w procesie karnym realizację jego roszczeń odszkodowawczych wynikających z przestępstwa, bez konieczności ich dochodzenia w odrębnym postępowaniu cywilnym. Pozwala to bowiem zaoszczędzić pokrzywdzonemu nie tylko koszty związane z wytoczeniem powództwa cywilnego, ale przede wszystkim skraca czas do uzyskania przez niego należnego zadośćuczynienia (Uchwała SN z 13.07.2011 r., III CZP 31/11, OSNC 2012, nr 3, poz. 29.). Środek kompensacyjny, o którym mowa w art. 46 k.k., ma charakter cywilnoprawny. Wynika to między innymi z odesłania do przepisów prawa cywilnego, jakie zawiera. Stanowi on w istocie uproszczony mechanizm dochodzenia roszczenia deliktowego. Znajdują tu zastosowanie wszelkie odnośne przepisy prawa cywilnego, tak w zakresie podstawy, jak i miarkowania zasądzonej kwoty (Wyrok SN z 27.06.2024 r., I KK 143/24, LEX nr 3729881.). Jak słusznie podkreśla się w orzecznictwie i doktrynie orzeczenie o nawiązce stanowi swoisty jurydyczny "surogat" rozstrzygnięcia o odszkodowaniu lub zadośćuczynieniu. Jakkolwiek umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej unormowana w art. 822 k.c. nie obejmuje zakresem ochrony odpowiedzialności karnoprawnej, to jednak inaczej jest w przypadku rekompensaty z tytułu wypłaconej pokrzywdzonemu określonej kwoty tytułem środka kompensacyjnego przyjmującego postać obowiązku naprawienia szkody (art. 46 § 1 k.k.) oraz nawiązki (art. 46 § 2 k.k.), albowiem pomimo karnoprawnego pochodzenia tych instytucji odpowiedzialność odszkodowawcza nie ustaje, zaś spełnienie tychże obowiązków jest co do zasady tożsame ze spełnieniem tego obowiązku, który wynika z odpowiedzialności cywilnej.

Wymaga zauważenia, że potwierdzeniem aktualności tej wykładni była nowelizacja przepisów kodeksu karnego, dokonana ustawą z 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 36)., na skutek której z dniem 1 lipca 2015r. nawiązka (wskutek uchylenia w art. 39 punktu 6) została usunięta z katalogu środków karnych. Ponadto w dodanym art. 46 § 3 k.k., który znajduje się w rozdziale V a zatytułowanym „Przepadek i środki kompensacyjne”, wyraźnie wskazano, że orzeczenie odszkodowania lub zadośćuczynienia na podstawie § 1 albo nawiązki na podstawie § 2, nie stoi na przeszkodzie dochodzeniu niezaspokojonej części roszczenia w drodze postępowania cywilnego. Z obowiązujących przepisów nie wynika więc by odpowiedzialność karna i stwierdzony wyrokiem karnym obowiązek rekompensaty dla pokrzywdzonego wyłączały uprawnienia wynikające z dysponowania ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej. Znajduje to wyraz chociażby w art. 43 powołanej wyżej ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (enumeratywnie wymienia on przypadki obowiązku zwrotu przez ubezpieczonego wypłaconego przez ubezpieczyciela świadczenia).

Nawiązka jest jednym z środków kompensacyjnych, który zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Sądu Najwyższego stanowi element cywilnoprawnego naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem, Należy zatem uznać, że także w zakresie pokrycia nawiązki istniała odpowiedzialność ubezpieczyciela. Skoro bowiem na ubezpieczycielu spoczywa ciężar cywilnej kompensacji szkody, a nawiązka stanowi ułatwiony sposób dochodzenia roszczeń pokrzywdzonego, to ubezpieczyciel jest także obowiązany pokryć jej koszty. Mając na uwadze, że fakt i wysokość wypłaty na rzecz pokrzywdzonego nawiązki, nie był przez pozwaną kwestionowany, sąd uwzględnił żądanie w całości, o czym orzekł jak w pkt I sentencji wyroku.

Odsetki od zasądzonej kwoty, na zasadzie art. 455 k.c. w zw. z art. 481 § 1 i 2 k.c., sąd zasądził zgodnie z żądaniem, z uwzględnieniem bezskutecznego upływu terminu wyznaczonego pismem z 15 grudnia 2023 r.

O kosztach procesu Sąd orzekł na zasadzie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Na koszty zasądzone na rzecz powoda od strony pozwanej jako przegrywającej złożyły się koszty zastępstwa procesowego (3.600 zł), ustalone w oparciu o § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.) wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa (17 zł) i uiszczoną opłatą od pozwu (1000 zł). O odsetkach od kosztów procesu sąd orzekł stosując zasadę wynikającą z art. 98 § 1 ¹ k.p.c. – o czym orzeczono w pkt II wyroku.