Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 września 2024 r.

Sąd Rejonowy w Piszu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Anna Gajewska

Protokolant: sekretarz sądowy Agnieszka Zuzga

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 sierpnia 2024 roku

sprawy z powództwa E. F.

przeciwko G. D.

o wydanie ruchomości

o r z e k a:

I.  Nakazuje pozwanej G. D., aby wydała powodowi E. F. w terminie 1 (jednego) dnia od dnia uprawomocnienia się wyroku ruchomość w postaci dźwigu (...) 72 o numerze nadwozia (...).

II.  Zasądza od pozwanej G. D. na rzecz powoda E. F. kwotę 5 417 zł (pięć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sygn. akt I C 335/23

UZASADNIENIE

E. F. wystąpił z powództwem przeciwko G. D., wnosząc o nakazanie, aby pozwana wydała powodowi na terenie portu położonego w R. przy ulicy (...), w terminie jednego dnia od daty uprawomocnienia się wyroku, ruchomość w postaci dźwigu (...) 72 o numerze nadwozia (...). Nadto, powód wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód podniósł, że umową darowizny zawartą w dniu 4 listopada 2020 roku przed notariuszem E. S., repertorium(...), powód darował swojemu synowi M. F. przedsiębiorstwo prowadzone pod firmą (...) R. S. (...) w R., obejmujące:

- prawo własności nieruchomości stanowiącej działki gruntu o nr geod. (...) i (...), położonej w R. przy ulicy (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Piszu prowadzona jest księga wieczysta (...),

- ruchomości w postaci: statku F. I. z wyposażeniem, statku F. I. z wyposażeniem, statku F. I. z wyposażeniem, beczkowozu rolniczego, dźwigu D., dwóch kontenerów morskich.

Powód wskazał, że jego syn M. F. darowiznę powyższą przyjął i tego samego dnia, w drodze umowy użytkowania zawartej przed notariuszem E. S., repertorium (...), oddał on ww. przedsiębiorstwo (w tym dźwig D. V. 72) nieodpłatnie powodowi do używania i pobierania pożytków do dnia 1 stycznia 2050 roku. Po upływie roku od daty zawarcia ww. umowy użytkowania, M. F. zaczął bezprawnie pozbawiać powoda posiadania poszczególnych składników przedsiębiorstwa będących przedmiotem tej umowy. Między stronami umowy użytkowania rozgorzał konflikt. Powód wytoczył przed Sądem Okręgowym w Olsztynie powództwo pod sygn. akt I C 710/23 o ochronę naruszonego posiadania. W sprawie tej powód uzyskał zabezpieczenie roszczenia. W dniu 13 lipca 2023 roku w godzinach wieczornych, M. F. bez zgody i wiedzy powoda wywiózł z nieruchomości dźwig D. V. 72 będący przedmiotem umowy użytkowania. Dźwig ten został przez M. F. sprzedany w dniu 14 lipca 2023 roku na rzecz pozwanej G. D. prowadzącej działalność gospodarczą pod firmą (...) w W..

Pozwana G. D. w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie na jej rzecz od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Pozwana podniosła, że w chwili zakupu przedmiotowego dźwigu nie posiadała wiedzy o zawartej między powodem, a jego synem M. F. umowie użytkowania, której przedmiotem było nieodpłatne korzystanie i pobieranie pożytków z należącego do M. F. przedsiębiorstwa, w skład którego wchodzi przedmiotowy dźwig. Ponadto, w ocenie pozwanej, ze wspomnianej umowy użytkowania nie wynika, że w skład przedsiębiorstwa wchodzi dźwig, którego wydania domaga się powód. W umowie tej wskazano, że w skład przedsiębiorstwa wchodzi dźwig D., ale nie oznaczono modelu tej ruchomości ani numeru nadwozia tak, aby było pewne, że dźwig, który wchodził w skład przedsiębiorstwa jest tym samym dźwigiem, którego wydania domaga się powód.

Niezależnie od powyższego pozwana podniosła, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie wskazuje na to, aby w dacie zawarcia przez pozwaną umowy sprzedaży dźwigu, powód realizował przysługujące mu względem tej ruchomości ograniczone prawo rzeczowe. Wskazała, że stan techniczny dźwigu uniemożliwiał korzystanie z niego zgodnie z jego przeznaczeniem i pobieranie z niego pożytków. Dźwig ten, niezdatny do użytku, postawiony był przez powoda w pobliżu szlabanu drogowego i służył powodowi wyłącznie w celu blokowania M. F. przejazdu i dojazdu do miejsca cumowania łodzi, tj. w celu uniemożliwienia M. F. prowadzenia działalności gospodarczej. W ocenie pozwanej, powód w sposób dorozumiany zrzekł się przysługującego mu ograniczonego prawa rzeczowego w stosunku do ww. ruchomości. Skoro powód nie mógł i nie realizował przysługującego mu prawa użytkowania spornego dźwigu, domaganie się przez niego wydania tej ruchomości w sposób istotny stanowi, w ocenie pozwanej, nadużycie prawa podmiotowego. Ponadto, uwzględnienie powództwa może przyczynić się do powtórnego uniemożliwiania przez powoda prowadzenia działalności gospodarczej M. F..

Pozwana podkreśliła również, że nie użytkuje przedmiotowego dźwigu z uwagi na jego stan techniczny i brak możliwości dopuszczenia do eksploatacji. Dokonała zakupu tej ruchomości w celu sprzedaży części na tzw. „złom” lub w celu dokonania ewentualnej jego naprawy w hucie. Ostatecznie dźwig został przygotowany do przekazania do skupu metali. Ruchomość ta została już pozbawiona płynów eksploatacyjnych, ogumienia i jest w trakcie rozbierania na części. Nie posiada już cech używalności.

Sąd ustalił, co następuje:

Umową darowizny zawartą w dniu 4 listopada 2020 roku przed notariuszem E. S., repertorium A. 2903/2020, E. F. darował swojemu synowi M. F. przedsiębiorstwo prowadzone pod firmą (...) R. S. (...) w R., obejmujące:

- prawo własności nieruchomości stanowiącej działki gruntu o nr geod. (...) i (...), położonej w R. przy ulicy (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Piszu prowadzona jest księga wieczysta (...),

- ruchomości w postaci: statku F. I. z wyposażeniem, statku F. I. z wyposażeniem, statku F. I. z wyposażeniem, beczkowozu rolniczego, dźwigu D., dwóch kontenerów morskich.

M. F. darowiznę powyższą przyjął i tego samego dnia, w drodze umowy użytkowania zawartej przed notariuszem E. S., repertorium (...), oddał on ww. przedsiębiorstwo (w tym dźwig D.) nieodpłatnie swojemu ojcu E. F. do używania i pobierania pożytków do dnia 1 stycznia 2050 roku.

(okoliczności bezsporne, dowód: umowa użytkowania k. 10-12v)

W praktyce wyglądało to tak, że E. F. zajmował się statkami, a M. F. portem i cumowaniem łodzi. Ponadto, M. F. prowadził i do dnia dzisiejszego prowadzi (wspólnie z żoną B. F.) działalność gospodarczą – tawernę – na sąsiedniej nieruchomości stanowiącej jego własność, dla której w Sądzie Rejonowym w Piszu prowadzona jest księga wieczysta (...). Przy powyższych działaniach M. F. korzystał z działek (...), przy których zlokalizowany jest port i miejsce do cumowania łodzi oraz przez które odbywał się dojazd klientów do tawerny.

(okoliczności bezsporne)

Po jakimś czasie od daty zawarcia ww. umowy użytkowania, między E. F. i M. F. zaczął jednak narastać konflikt, który rozgorzał w 2023 roku.

E. F. wytoczył przed Sądem Okręgowym w Olsztynie powództwo przeciwko M. F. i B. F. (sygn. akt I C 710/23) o ochronę naruszonego posiadania, którego przedmiotem była objęta prawem użytkowania nieruchomość stanowiąca działki gruntu o nr geod. (...) i (...).

W sprawie tej, prawomocnym postanowieniem z dnia 1 czerwca 2023 roku Sąd Okręgowy w Olsztynie zabezpieczył roszczenie E. F. w ten sposób, że:

- nakazał M. F. demontaż ramion szlabanu ograniczającego wjazd i komunikację pomiędzy działkami (...), usunięcie zaparkowanego w pobliżu szlabanu samochodu marki M. bez numerów rejestracyjnych oraz ogrodzenia ustawionego przy szlabanie w terminie 1 dnia od daty doręczenia postanowienia,

- zakazał M. F. i osobom prawa jego reprezentującym, wodowania łódek motorowych, żaglowych i innych urządzeń motorowodnych za pomocą dźwigów korzystających z płyt betonowych na działce o numerze geodezyjnym (...),

- zakazał M. F. i B. F., w tym poprzez osoby prawa ich reprezentujące, wstępu i korzystania z działek (...).

(okoliczności bezsporne, dowód: odpis postanowienia Sądu Okręgowego w Olsztynie k. 16)

W 2023 roku E. F. przy ww. szlabanie posadowionym na użytkowanej przez niego nieruchomości, postawił będący również przedmiotem umowy użytkowania z dnia 4 listopada 2020 roku dźwig D..

Dźwig utrudniał klientom dojazd do tawerny prowadzonej przez M. F. i B. F..

(dowód: dokumentacja fotograficzna k. 19-20, 57, 173-175; zeznania świadków: M. F. k. 145v-146, B. F. k. 146-146v)

Z operatu technicznego, opracowanego w dniu 1 lipca 2023 roku - na zlecenie M. F. - przez (...), wynikało, iż ww. dźwig D. model V 72, rok produkcji 1979, nr nadwozia (...), nie kwalifikował się do użytkowania ani do naprawy o charakterze odbudowy i powinien być zezłomowany, bowiem zagrażał bezpieczeństwu ekologicznemu oraz użytkownikowi.

W związku z treścią ww. operatu, w dniu 13 lipca 2023 roku M. F. bez zgody i wiedzy E. F. wywiózł ww. dźwig D. z nieruchomości objętej prawem użytkowania, a następnego dnia sprzedał go na rzecz G. D. prowadzącej działalność gospodarczą pod firmą (...) w W..

G. D. nabyła prawo własności ww. dźwigu w celu jego sprzedaży „na złom”. Dźwig został pozbawiony płynów eksploatacyjnych, ogumienia i jest w trakcie rozbierania na części w celu przekazania go do skupu metali.

(dowód: faktura VAT k. 84; zeznania pozwanej G. D. k. 302v-303; zeznania świadka M. F. k. 145v; operat techniczny k. 45-51)

Sąd zważył, co następuje:

Roszczenie powoda zasługiwało na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutu pozwanej, jakoby z treści umowy użytkowania z dnia 4 listopada 2020 roku nie wynika, że w skład oddanego powodowi w użytkowanie przedsiębiorstwa wchodzi dźwig, którego wydania domaga się powód, tj. dźwig D., model V 72, o nr nadwozia (...).

Faktem jest, że w treści umowy użytkowania podano jedynie producenta dźwigu - (...), bez wskazania cech identyfikujących, tj. modelu, roku produkcji, numeru nadwozia. Nie mniej w oparciu o zeznania świadków M. F., B. F. i C. F. oraz załączoną do akt sprawy dokumentację fotograficzną (k. 19-20, 57, 173-175) i operat techniczny rzeczoznawcy P. M. (k. 45-47), w ocenie Sądu stwierdzić można bez cienia wątpliwości, że przedmiotem umowy użytkowania był dźwig D. (kolor biały), model V 72, rok produkcji 1979, o nr nadwozia (...), a więc dźwig, którego wydania domagał się powód. Innego dźwigu tego producenta na stanie przedsiębiorstwa nie ma i nie było. Drugi dźwig (kolor żółty) jest innego producenta i użytkowany jest przez M. F., który sprowadził go na prośbę ojca z Niemiec po zawarciu umowy użytkowania, gdyż D. był już w złym stanie technicznym.

W sprawie bezspornie ustalono, że umowa użytkowania z dnia 4 listopada 2020 roku obowiązuje, nie została wypowiedziana przez żadną ze stron. Należało wobec powyższego ustalić, że od dnia zawarcia tej umowy, powodowi przysługuje ograniczone prawo rzeczowe (prawo użytkowania), a więc skuteczne względem właściciela prawo władania rzeczami będącymi przedmiotem tej umowy. Poza sporem pozostawał fakt, że przedmiotowy dźwig został w dniu 14 lipca 2023 roku sprzedany przez M. F. na rzecz pozwanej.

Żądanie strony powodowej znajduje podstawę w normie prawnej art. 222 § 1 k.c., zgodnie z którą właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.

Wyżej wskazane roszczenie zwane jest roszczeniem wydobywczym albo windykacyjnym (rei vindicatio) i powstaje w razie bezprawnego pozbawienia właściciela posiadania rzeczy. Roszczenie windykacyjne z art. 222 § 1 k.c. jest środkiem prawnym służącym ochronie własności. Do przesłanek roszczenia windykacyjnego zalicza się: przysługiwanie powodowi statusu właściciela, pozbawienie go faktycznego władztwa nad rzeczą stanowiącą przedmiot własności oraz władanie rzeczą przez pozwanego w sposób nieuprawniony. Brak którejkolwiek ze wskazanych przesłanek niweczy skuteczne dochodzenie roszczenia wydobywczego. Z przesłankami roszczenia wydobywczego korelują sposoby obrony pozwanego w procesie windykacyjnym, który może bronić się zarzutami: braku legitymacji czynnej powoda, braku własnej legitymacji biernej, skutecznego względem powoda uprawnienia do władania rzeczą jak też prawem zatrzymania lub zarzutem nadużycia prawa (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 22.12.2016 r., I ACa 593/16, LEX nr 2205981).

Legitymacja bierna w procesie windykacyjnym przysługuje podmiotowi, który sprawuje faktyczne władztwo nad rzeczą. Z punktu widzenia skuteczności roszczenia windykacyjnego istotne jest, czy pozwany faktycznie włada rzeczą i czy ma to miejsce w chwili orzekania o żądaniu powoda. Przedmiotem roszczenia windykacyjnego jest rzecz w rozumieniu art. 45 k.c., która podlega wydaniu w aktualnym stanie, bez względu na uszkodzenia lub pogorszenie jej jakości. Roszczenie windykacyjne ma charakter obiektywny, dlatego też dla jego uwzględnienia wystarczające jest ustalenie, że powód jest właścicielem opisanych w pozwie ruchomości, pozwanemu zaś żaden tytuł do władania przedmiotem własności powoda nie przysługuje (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 28.09.2017 r., I ACa 220/17, LEX nr 2461380).

W myśl art. 251 k.c., w celu ochrony ograniczonych praw rzeczowych należy stosować, bez modyfikacji, przepisy dotyczące ochrony własności, w tym także stanowiący źródło roszczenia windykacyjnego art. 222 § 1 k.c. Użytkownik może zatem skutecznie żądać od osoby, która faktycznie włada rzeczą oddaną mu w użytkowanie, ażeby rzecz ta została mu wydana (chyba, że osobie tej służy skuteczne względem użytkownika uprawnienie do władania rzeczą).

Zakres i charakter uprawnień wynikających z powołanych wyżej przepisów odnosi się zatem do powoda.

Pozwana nie kwestionowała tego, że przedmiotowy dźwig znajduje się w jej posiadaniu. Z zeznań pozwanej wynika wprawdzie, że od dnia zakupu stan rzeczy uległ pogorszeniu, lecz okoliczność ta – jak wskazano wyżej – nie wpływa na zasadność roszczenia powoda. Rzecz podlega wydaniu w aktualnym stanie, bez względu na uszkodzenia lub pogorszenie jej jakości.

Bez znaczenia jest także sprawność techniczna dźwigu i jego funkcjonowanie w przedsiębiorstwie w dacie sprzedaży.

Wbrew twierdzeniom strony pozwanej, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie wykazał, aby powód zrzekł się prawa użytkowania. Z przedłożonej przez stronę powodową dokumentacji fotograficznej wraz z fakturą VAT i umową na dostawę i montaż pomostów pływających (k. 173-180) – których treść nie została podważona przez stronę powodową – wynika, że jeszcze w pierwszym kwartale 2022 roku przedmiotowy dźwig był wykorzystywany do pracy w przedsiębiorstwie. Natomiast jego niesprawność techniczna w dacie sprzedaży nie uprawnia – zdaniem Sądu – do wysnucia wniosku, iż doszło do dorozumianego zrzeczenia się przez powoda prawa użytkowania, tym bardziej, że okoliczności tej powód stanowczo zaprzeczył.

Nie ma znaczenia dla sprawy okoliczność, iż w dacie zawierania umowy sprzedaży pozwana nie wiedziała, że przedmiotowy dźwig jest przedmiotem umowy użytkowania. Pozwanej przysługują roszczenia regresowe czy odszkodowawcze względem M. F..

Mając powyższe na uwadze, uznając, iż powodowi przysługuje skuteczne względem pozwanej prawo władania przedmiotowym dźwigiem, na podstawie powołanych wyżej przepisów Sąd orzekł, jak w punkcie I. sentencji wyroku.

O kosztach procesu, mając na uwadze jego wynik, Sąd rozstrzygnął w oparciu o przepisy § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz art. 98 § 1 i 1 ¹ k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie. W tym przypadku jest to kwota 5 400 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego oraz kwota 17 złotych tytułem zwrotu opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa. Z uwagi na błąd Sądu, nie została zasądzona od pozwanej na rzecz powoda w ramach zwrotu kosztów postępowania kwota 2 750 zł tytułem opłaty sądowej od pozwu.