Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 listopada 2022 roku

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie I Wydział Cywilny
w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Agnieszka Gradowska-Okrój

Protokolant: Marcel Ismail

po rozpoznaniu w dniu 15 listopada 2022 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

przeciwko K. S. i M. S.

o zapłatę z weksla

I.  uchyla nakaz zapłaty z 14 maja 2018 roku wydany przez Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie w sprawie o sygn. akt III Nc 124/18 w części co do Pozwanych K. S. i M. S.;

II.  zasądza solidarnie od Pozwanych K. S. i M. S. na rzecz Powoda (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. kwotę 393.482,17 zł (trzysta dziewięćdziesiąt trzy tysiące czterysta osiemdziesiąt dwa złote siedemnaście groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty 392.005,46 zł (trzysta dziewięćdziesiąt pięć złotych czterdzieści sześć groszy) od 13 marca 2018 roku do dnia zapłaty, z zastrzeżeniem że Pozwani odpowiadają solidarnie wraz ze Spółką (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. zobowiązaną względem Powoda na podstawie nakazu zapłaty z 14 maja 2018 roku wydanego przez Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie w sprawie o sygn. akt III Nc 124/18;

III.  wyliczenie szczegółowe kosztów postepowania poleca referendarzowi sadowemu, przyjmując, ze koszty te w całości obciążają pozwanych K. S. i M. S. solidarnie wraz ze Spółką (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. zobowiązaną względem Powoda na podstawie nakazu zapłaty z 14 maja 2018 roku wydanego przez Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie w sprawie o sygn. akt III Nc 124/18;

IV.  obciąża Skarb Państwa – Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie kosztami sądowymi, których Pozwani nie mieli obowiązku uiścić.

Powód (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. pozwem z 28 marca 2018 roku wniósł o zasądzenie solidarnie od Pozwanych (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K., K. S. oraz M. S. kwoty 419.505,46 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 13 marca 2018 roku do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwu wskazano, że Pozwany (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. jest zobowiązany względem Powoda z weksla własnego in blanco zabezpieczającego wierzytelność z zawartej między stronami umowy leasingu. Pozwani K. S. oraz M. S. są natomiast poręczycielami wekslowymi. ( pozew – k. 3-4v).

Dnia 14 maja 2018 roku został wydany nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, w którym nakazano Pozwanym (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K., K. S. oraz M. S., by zapłacili solidarnie na rzecz Powoda kwotę 419.505,46 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 13 marca 2018 roku do dnia zapłaty wraz z kosztami procesu w wysokości 12.461,00 zł ( nakaz zapłaty – k. 30).

Pozwani K. S. oraz M. S. w piśmie z 7 czerwca 2018 roku wnieśli zarzuty do nakazu zapłaty zaskarżając go w części ich dotyczącej i podnieśli:

-

sprzeczność dochodzonego przez Powoda roszczenia z zasadami współżycia społecznego, którego zasądzenie spowoduje dramatyczne skutki finansowe w postaci ich bankructwa i popadnięcia w stan niedostatku;

-

spełnienie świadczenia na rzecz Powoda w kwocie nie mniejszej niż 458.457,55 zł, co jest skutkiem dokonywanych wpłat na rzecz Powoda przez Pozwanego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. oraz przejęcia przedmiotu leasingu, co w konsekwencji doprowadziło do wypełnienia weksla niezgodnie z deklaracją wekslową;

-

brak wymagalności wierzytelności wobec dokonania przez Powoda wezwania do wykupu weksla pod nieprawidłowy adres, pod którym Pozwani nie mieszkali w chwili podjęcia próby doręczenia korespondencji.

Pozwani K. S. oraz M. S. wnieśli o uchylenie nakazu zapłaty w zaskarżonej części, oddalenie powództwa co do nich oraz o zasądzenie na ich o rzecz od Powoda kosztów procesu. ( zarzuty od nakazu zapłaty – k. 35-41).

Powód (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. w piśmie przygotowawczym z 15 marca 2019 roku dokonał modyfikacji powództwa w ten sposób, że cofnął pozew o kwotę 27.500,00 zł, wnosząc o zasądzenie solidarnie od Pozwanych K. S. oraz M. S. kwoty 392.005,46 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 13 marca 2018 roku do dnia zapłaty oraz o zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od kwoty 27.500,00 zł od 13 marca 2018 roku do 17 grudnia 2018 roku. W uzasadnieniu pisma Powód wskazał, że modyfikacja roszczenia procesowego związana jest ze sprzedaniem przejętego przedmiotu leasingu za kwotę 27.500,00 zł i w tym zakresie doszło do zaspokojenia wierzytelności. ( pismo – k. 269-269v).

Postanowieniem z 17 września 2021 roku postępowanie zostało umorzone w zakresie żądania kwoty 27.500,00 zł ( postanowienie – k. 316).

Stanowiska stron procesu nie uległy zmianie podczas rozprawy przeprowadzonej 15 listopada 2022 roku ( protokół – k. 403-404).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. 15 marca 2016 roku zawarł z (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. umowę leasingu, której przedmiotem była drukarka (...) (...). (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. zobowiązał się do udostępnienia przedmiotu leasingu korzystającemu (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K., za co korzystający miał płacić 85 miesięcznych rat, przy czym pierwsza z nich wynosiła 64.066,50 zł, kolejne zaś 5.800,15 zł. Umowa miała obowiązywać do 15 marca 2023 roku. Wartość umowy wynosiła 427.110,00 zł. Strony ustaliły oprocentowanie WIBOR – 1,57% oraz wartość wykupu urządzenia na kwotę 4.271,10 zł. W imieniu (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. jako prezes zarządu działała K. S.. ( dowód: umowa - k. 12-12v, ogólne warunki umowy leasingu – k. 225-229v, zestawienia rozliczeń i rachunków – k. 231v-234).

Zabezpieczenie umowy stanowił weksel własny in blanco wystawiony przez (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K., w którym to wystawca zobowiązał się zapłacić określoną kwotę na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.. Poręczycielem weksla byli K. S. oraz M. S.. (dowód: umowa - k. 12, porozumienie wekslowe – k. 12v, weksel – k. 27-28).

Między Stronami umowy leasingu zostało również zawarte porozumienie wekslowe, zgodnie z którym (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. był upoważniony do uzupełnienia weksla m.in. o sumę wekslową oraz do wykonania zwrotnego poszukiwania w przypadku niezapłacenia wekslu ( dowód: porozumienie wekslowe – k. 12v).

Spółka (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. zaprzestała spłacania rat leasingu 15 lutego 2017 roku. Z tych względów Spółka (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. pismem z 28 lutego 2017 roku złożyła oświadczenie o wypowiedzeniu umowy ze skutkiem natychmiastowym oraz zobowiązała korzystającego do zwrotu przedmiotu leasingu. Do spłaty z tytułu umowy na dzień 22 lutego 2018 roku pozostała kwota rat 414.534,36 zł oraz wartość wykupu przedmiotu umowy w kwocie 4.271,00 zł. Spółka (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. naliczyła również koszty windykacji należności w wysokości 700,00 zł, do których zapłaty zobowiązany był korzystający stosownie do pkt 4.2. ogólnych warunków umowy leasingu. Spółka (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. 31 marca 2017 roku dokonała wpłaty na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. kwoty 42.055,00 zł. ( dowód: nota – k. 14, rozliczenie umowy – k. 15-16, potwierdzenie przelewu – k. 53, wypowiedzenie wraz z potwierdzeniem nadania – k. 230-231, zestawienia rozliczeń i rachunków – k. 231v-234).

Spółka (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. wypełniła weksel niezupełny przez wpisanie kwoty 419.505,46 zł, tytułem pozostałej do zapłaty należności z umowy leasingu, o czym powiadomiła Spółkę (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K., K. S. i M. S. w pismach z 2 marca 2018 roku, jednocześnie wzywając do wykupu wekslu do dnia 12 marca 2018 roku. Pisma do K. S. oraz M. S. zostały wysłane pod adresy: ul. (...) (...) (...) w Z., ul. (...) w Z., nadto pismo do M. S. zostało wysłane również pod adres ul. (...) lok. (...) w K.. ( dowód: zawiadomienia o wypełnieniu wekslu wraz z potwierdzeniami nadania – k. 17-26, weksel – k. 27-28).

Spółka (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. 27 marca 2018 roku dokonała przejęcia przedmiotu leasingu. W drukarce stwierdzono uszkodzenia głowic, pompy atramentu, filtrów atramentu, filtrów powietrza oraz przewodu, co skutkowało obniżeniem wartości urządzenia. Wartość drukarki ustalona przez prywatnego rzeczoznawcę w opinii zleconej przez Spółkę (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. wynosiła ostatecznie (po korekcie uwzględniającej uszkodzenia) 65.900,00 zł, jednak mimo prób sprzedaży przedmiotu leasingu za tę kwotę, finansujący nie znalazł chętnych na zakup urządzenia. Ostatecznie z tytułu sprzedaży drukarki uzyskano kwotę 27.500,00 zł. ( dowód: protokół przejęcia – k. 52, 374, raporty sprzedaży – k. 375-378, ekspertyzy – k. 379 – 403).

M. S. od 1 kwietnia 2018 roku jest zatrudniony w spółce (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością i z tego tytułu otrzymuje wynagrodzenie miesięczne w kwocie 4.000,00 zł brutto. Wraz z K. S. jest rodzicem dziecka urodzonego w (...) roku. Małżonkowie S. są zobowiązany względem Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. z tytułu pożyczki, której miesięczna rata wynosi 514,12 zł (kwota pożyczki 39,175,26 zł), od 2017 roku mają również zaciągnięty kredyt hipoteczny, z którego tytułu na dzień 4 czerwca 2018 roku do spłaty pozostało 533.659,91 zł, ponoszą również opłaty związane z prowadzeniem gospodarstwa domowego oraz utrzymaniem i wychowaniem dziecka. ( dowód: kserokopia odpis skróconego aktu urodzenia – k. 54, umowa o pracę – k. 55-56, potwierdzenie przelewu – k. 57, dokument uczestnictwa – k. 58, umowa pożyczki – k. 59-68, potwierdzenie przelewu – k. 69, harmonogram – k. 70-72, harmonogram kredytu hipotecznego – k. 73-75, faktury i rachunki – k. 76-89).

Sąd ustalił stan faktyczny w oparciu o dokumenty zgromadzone w toku postępowania, a przedłożone przez strony. Dokumenty te nie były kwestionowane przez żądną ze stron, również Sąd nie znalazł powodów do podważania ich autentyczności i prawdziwości. Z tych względów dowody te mogły stanowić podstawę poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych.

Sąd oddalił dowody objęte wnioskami dowodowymi zawartymi w piśmie przygotowawczym z 16 marca 2022 roku. Choć przepisy Kodeksu postępowania cywilnego w brzmieniu sprzed 7 listopada 2019 roku, stosowanego w sprawie na podstawie art. 11 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1469 ze zm.) nie zawierały katalogu przesłanek pozwalających na oddalenie (pominięcie) dowodu, to wskazać jednak należy, że godnie z art. 227 k.p.c. przedmiotem dowodu są jedynie fakty, które mają dla sprawy istotne znaczenie. Sąd uznał, że nie ma takiego znaczenia dla sprawy dowód z informacji Powoda co do daty zajęcia przedmiotu leasingu, ponieważ fakt ten został już udowodniony na podstawie dokumentów z protokołu zajęcia ruchomości przedłożonego zarówno przez Pozwanych jak i Powoda. Dla rozstrzygnięcia sprawy nie jest również przydatny dowód z informacji uzyskanej od Powoda na temat podejmowanych prób sprzedaży przedmiotu leasingu, jak również dowód z dokumentacji serwisowej drukarki oraz dowód z opinii biegłego co do oszacowania wartości przedmiotu leasingu z chwili jego przejęcia, ponieważ w świetle art. 709 ¹⁵ in fine k.c. wartość drukarki nie miała w sprawie znaczenia, gdyż nie jest ona korzyścią, o której mowa w powołanym przepisie. Oddaleniu podlegał również dowód z przesłuchania świadków, gdyż fakty mające zostać stwierdzone tym dowodem nie są przydatne dla rozstrzygnięcia sprawy, ponieważ na zakres zobowiązania poręczycieli wekslowych nie wpływa fakt ewentualnego pozornego pełnienia funkcji prezesa zarządu spółki zobowiązanej z weksla, sytuacji majątkowej spółki czy braku ekwiwalentu pieniężnego za dokonanie poręczania. Kwestia natomiast stanu i eksploatacji przedmiotu leasingu jest irrelewantna dla sprawy w świetle art. 709 ¹⁵ in fine k.c. Oddaleniu podlegał również dowód z przesłuchania stron. Dowód ten w świetle art. 299 k.p.c. ma bowiem charakter subsydiarny i jest dopuszczalny jedynie, gdy doszło do wyczerpania środków dowodowych a w sprawie pozostały niewyjaśnione kwestie. Przesłanki te nie zostały spełnione w rozpatrywanej sprawie. Oddaleniu podlegały również dowody z dokumentów z akt sprawy prowadzonej przed Sądem Rejonowym Katowice – Zachód w Katowicach pod sygn. III K 534/20, bowiem zapadły w tej sprawie wyrok uniewinniający w stosunku do K. S. nie ma charakteru wiążącego dla prowadzonego postępowania (art. 11 k.p.c.), nadto charakter zarzutów i zakres badania prowadzony w sprawie karnej nie ma znaczenia dla wyniku postępowania prowadzonego przez Sąd. Dodać również należy, że fakt ewentualnego pozornego pełnienia funkcji prezesa zarządu spółki zobowiązanej z weksla K. S. nie wpływa na zakres zobowiązania poręczycieli wekslowych. Na marginesie wspomnieć również trzeba, że w świetle art. 493 § 1 zdanie 1 i 2 k.p.c. w brzmieniu sprzed 7 listopada 2019 roku strona wnosząca zarzuty od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym już w pierwszym piśmie winna wskazać fakty oraz dowody na ich poparcie, sąd natomiast winien pominąć spóźnione twierdzenia i dowody. Mając na względzie, że zarzuty od nakazu zapłaty zostały wniesione 7 czerwca 2018 roku i już wówczas Pozwani podnosili fakt rzekomego pozornego prowadzenia spraw spółki przez K. S., to powoływanie dalszych dowodów, w tym osobowych, na wykazanie faktów wskazywanych pierwotnie w zarzutach od nakazu zapłaty po upływie niespełna czterech lat od ich wniesienia jest działaniem spóźnionym i już z tego powodu dowody te winny zostać pominięte.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo okazało się w przeważającej mierze zasadne, natomiast zarzuty wniesione przez Pozwanych od nakazu zapłaty jedynie w nieznacznym zakresie podlegały uwzględnieniu.

W pierwszej kolejności wskazać jednak należy, że w sprawie znajdują zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania cywilnego z brzmieniu sprzed 7 listopada 2019 roku, na co wskazuje art. 11 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1469 ze zm.), zgodnie z którym sprawy wszczęte przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy rozpoznawane w postępowaniu nakazowym do czasu zakończenia postępowania w danej instancji podlegają rozpoznaniu zgodnie z przepisami, w brzmieniu dotychczasowym. Z tych względów zakres rozstrzygnięcia w przedmiocie utrzymania w mocy albo uchylenia nakazu zapłaty wyznacza art. 496 k.p.c.

Przechodząc do merytorycznej oceny zarzutów wniesionych przez Pozwanych od nakazu zapłaty wskazać należy, że zasadniczo okazały się one chybione. Weksel własny niezupełny wystawiony przez Spółkę (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. zawiera wszystkie elementy wskazane w art. 101 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 282 – dalej: p.w.), które w świetle art. 102 p.w. świadczą o jego ważności i umożliwiają skuteczne dochodzenie sumy wskazanej w wekslu przez jego posiadacza. Formalna skuteczność weksla nie była przy tym kwestionowana przez strony.

Zobowiązanie stwierdzone wekslem ma taki skutek, że choć co prawda weksel w obrocie używany jest w celu zabezpieczenia wierzytelności powstałej z innego niż weksel tytułu prawnego, to pozwala zasadniczo w oderwaniu od zobowiązania podstawowego dochodzić zaspokojenia od zobowiązanego z weksla. Zobowiązanie wekslowe ma zatem charakter abstrakcyjny. Pełna abstrakcyjność weksla, co wynika z art. 17 p.w., uwydatnia się jednak dopiero w chwili dokonania rozporządzenia wekslem przez indos, bowiem tylko wówczas dochodzi do ograniczenia zarzutów przysługujących zobowiązanemu z weksla względem jego poprzedniego posiadacza – remitenta. Podobne uwagi tyczą się również art. 10 p.w., w którym mowa o zarzutach zobowiązanego z weksla niezupełnego względem jego posiadacza opartych na niezgodności treści weksla z deklaracją wekslową. Dopuszczalność podnoszenia tego typu zarzutów wyraża się przez zasadę formalnej akcesoryjności weksla względem zobowiązania pierwotnego, która traci na znaczenia w razie indosowania weksla. W rozpatrywanej sprawie powyższe ma takie znaczenie, że wobec braku rozporządzenia wekslem w drodze indosu przez Powoda, który jednocześnie jest stroną stosunku podstawowego zabezpieczonego wekslem, Pozwanym przysługują zarzuty dotyczące tego stosunku podstawowego, a które to będą miały wpływ na treść i ważność zobowiązania wekslowego. Nie zmienia tego fakt, że Pozwani są jedynie poręczycielami wekslowymi (por. wyr. SN z 24.02.2022 r., II CSKP 83/22, niepubl.).

Zakres zobowiązania Pozwanych statuowany jest przez art. 32 zdanie 1 p.w., zgodnie z którym poręczyciel wekslowy odpowiada tak samo, jak ten, za kogo poręczył. Przepis ten wyraża zasadę jednakowej odpowiedzialności awalisty i poręczonego, co wynika z istoty stosunku poręczenia. Odpowiedzialność poręczyciela ma przy tym charakter samodzielny, o czym mowa w art. 32 zdanie 2 p.w., zatem pozostaje niezależna od zobowiązania pierwotnego oraz od samego poręczonego, w tym nie jest ona subsydiarna, co oznacza, że uprawniony może domagać się zapłaty zarówno od poręczonego jak również poręczyciela według swojego wyboru, albo od obu łącznie, o czym mowa w art. 47 zdanie 2 p.w. Sąd uznał również, że poręczenie dokonane przez Pozwanych jest skuteczne, bowiem odpowiada formie wymaganiom określonym w art. 31 p.w. Wspomniane przepisy mają zastosowanie do weksla własnego zgodnie z art. 103 p.w.

Mając na uwadze wyznaczony w powołanych przepisach zakres kognicji przy rozpatrywaniu zarzutów od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym z weksla, Sąd nie podzielił zarzutu Pozwanych, by roszczenie Powoda stanowiło nadużycie przez niego prawa podmiotowego i jako takie podlegało oddaleniu. Zgodnie z art. 5 k.c. nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Pozwani podnosząc ten zarzut wskazują przede wszystkim na to, że Pozwana K. S. w czasie zawierania umowy leasingu z Powodem oraz dokonywania jej zabezpieczenia przez weksel nie prowadziła faktycznie spraw spółki, a jedynie działała na polecenie swojego ojca, który rzeczywiście zarządzał przedsiębiorstwem. Ponadto Pozwani nie otrzymali żadnego wynagrodzenia za dokonane poręczenia, a uwzględnienie powództwa wobec nich narazi ich na znaczną szkodę i utratę całego majątku.

W tym zakresie wskazać należy, że Pozwani w sformułowanych zarzutach nie odnoszą się do wad oświadczenia woli, a jedynie fakt zmanipulowania Pozwanej K. S. przez jej ojca wiążą z wykroczeniem przeciwko zasadom współżycia społecznego w świetle art. 5 k.c., więc jedynie w tym zakresie wspomniane twierdzenia podlegały ocenie przez Sąd. Przede wszystkim należy stwierdzić, że zarzut nadużycia prawa podmiotowego, jako zarzut materialnoprawny o charakterze peremptoryjny, winien zostać skierowany przeciwko stronie, która powołuje się na dane roszczenie i żąda udzielenia mu ochrony przez sąd. W rozpatrywanej sprawie wszystkie wskazane przez Pozwanych okoliczności mające świadczyć o nadużywaniu przez Powoda jego prawa podmiotowego dotyczą w istocie działań osób trzecich, nie zaś zachowania Powoda. Trudno zatem uznać, by Powód miał ponosić negatywne konsekwencje związane z niezależnym od niego działaniem w ramach struktury organizacyjnej Spółki (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. czy też samej rodziny Pozwanych, podejmowanym przez osoby z zewnątrz.

Uwzględnienie zarzutu opartego na art. 5 k.c. wymaga również skonkretyzowania zasady współżycia społecznego, z którą to zachowanie Powoda miałoby okazać się sprzeczne. Twierdzenia Pozwanych w tym zakresie ograniczają się natomiast do ogólników, z których nie sposób ustalić z jakim działaniem lub zaniechaniem Powoda wiążą oni negatywne konsekwencje, które miałyby pozbawić roszczenia Powodaprawnej ochrony. Zasady współżycia społecznego obejmują nieskodyfikowane, lecz obiektywnie funkcjonujące (powszechnie stosowane) normy postępowania odnoszące się do uznanych wartości moralnych lub pozytywnie kwalifikowanych norm obyczajowych. Wspomniany, pozaprawny system wartości nie ma przy tym charakteru pustego, lecz w jego ramach musi dojść do skonkretyzowania pozytywnego obowiązku strony do poprawnego zachowania się w danym stanie faktycznym. Zachowanie przeciwne, sprzeczne z tym postulowanym społecznie stanem, skutkować winno dokonaniem oceny, że tak postępująca strona nie wykonuje w istocie prawa podmiotowego.

W rozpatrywanej sprawie Pozwani nie wskazali na żadne okoliczności, za które odpowiedzialny jest Powód lub które w danym stanie faktycznym pozbawiają prawa podmiotowego Powoda ochrony. Przesłanki zastosowania art. 5 k.c. nie spełnia również fakt rzekomego pozornego wykonywania przez Pozwaną K. S. funkcji prezesa zarządu w spółce (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K.. Pozwana samodzielnie podpisała w imieniu spółki umowę leasingu, jak również weksel, za który poręczyła wraz z M. S.. Brak jest przy tym żadnych danych, które pozwalałyby na stwierdzenie, by to Powód swoim zachowaniem wymusił zawarcie umowy, czy też jej zabezpieczenie, albo by w tym zakresie wprowadził Pozwanym w błąd. Powód wykonuje natomiast swoje prawo podmiotowe, które przyjmuje prawną postać roszczenia i domaga się od Pozwanych świadczenia wynikającego zarówno z umowy leasingu, jak również stosunku poręczenia wekslowego. Zdaniem Sądu zachowanie Powoda nie jest sprzeczne ani z zasadami współżycia społecznego ani ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa. Same natomiast okoliczności, w których doszło do poręczenia weksla przez Pozwanych, działanie z chęci poprawy sytuacji swojej rodziny czy też zmanipulowanie przez ojca Pozwanej, nie mogą ograniczać Powodowi możliwości dochodzenia ochrony swoich praw.

Na ocenę roszczenia Powoda przez pryzmat art. 5 k.c. nie ma również wpływu obecna sytuacja majątkowa Pozwanych. Sąd dostrzega, że wierzytelność Powoda jest znaczna, lecz Pozwani dokonujący poręczenia wekslowego zdawali sobie sprawę zarówno z przypuszczalnej kwoty zobowiązania, ponieważ Pozwana K. S. zawierała umowę leasingu w imieniu Spółki (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K., jak również powinni mieć wiedzę o jej sytuacji finansowej. Sam fakt, że Pozwani regulują zobowiązania względem innych podmiotów, w tym również z tytułu kredytu hipotecznego, nie może skutkować oddaleniem rozpoznawanego Powództwa. Brak jest bowiem przyczyn pozwalających na stwierdzenie, by wierzytelność Powoda podlegała innej – gorszej ochronie niż zobowiązania obecnie regulowane przez Pozwanych. Instytucja z art. 5 k.c. ma charakter wyjątkowy i stanowi instrument ochrony przeciwko stronie postępującej sprzecznie z pozaprawnymi normami społecznymi, obiektywnie zasługując tym na potępienie. Konstrukcja nadużycia prawa podmiotowego nie może być wykorzystywana jedynie wówczas, gdy uwzględnienie powództwa niesie negatywne skutki finansowe dla strony. Jest to bowiem sytuacja typowa w przypadku wystąpienia przez stronę z powództwem o zapłatę.

Na uwzględnienie nie zasługiwał również zarzut braku wymagalności wierzytelności wekslowej, polegający na tym, że zdaniem Pozwanych wezwanie do wykupu wekslu zostało skierowane pod niewłaściwy adres.

Po pierwsze wskazać należy, że zgodnie z art. 33 p.w., który znajdzie zastosowanie do weksla własnego na zasadzie art. 103 p.w., weksel może być płatny za okazaniem, w pewien czas po okazaniu, w pewien czas po dacie, albo w oznaczonym dniu. Jak wynika z art. 102 zdanie 2 p.w. weksel własny, w którym nie oznaczono terminu płatności, płatny jest za okazaniem. Jedynie w przypadku takiego wekslu posiadacz jest obowiązany do zawiadomienia o jego wypełnieniu i wezwania do zapłaty. W rozpatrywanej sprawie w wekslu przewidziano termin płatności na 12 marca 2018 roku, więc wierzytelność wynikająca z weksla miała charakter terminowy w rozumieniu art. 455 k.c., niezależny od wezwania do zapłaty z weksla. Już z tych względów fakt dotarcia oświadczenia woli Powoda do Pozwanych nie ma znaczenia dla wymagalności zobowiązania z weksla. Zauważyć należy, że co prawda zgodnie z art. 38 p.w. posiadacz wekslu, płatnego w oznaczonym dniu powinien przedstawić go do zapłaty bądź w pierwszym dniu, w którym można wymagać zapłaty, bądź w jednym z dwóch następnych dni powszednich, to przepis ten nie formułuje konsekwencji prawnych nieprzedstawienia weksla do zapłaty, zarówno w kwestii wymagalności roszczenia, jak również przysługiwania roszczenia o zapłatę odsetek (zob. post. SN z 9.09.2021 r., V CSK 393/20, niepubl.).

W rozpatrywanej sprawie Powód powiadomił jednak Pozwanych o wypełnieniu weksla oraz wezwał ich do zapłaty kierując pismo na kilka znanych mu adresów, pod którymi Pozwani mogli odebrać korespondencję. Zgodnie z art. 61 § 1 zdanie 1 k.c. oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Przepis ten określający materialnoprawny skutek złożenia oświadczenia woli, nie uzależnia skuteczności działania nadawcy od nadania przesyłki pod adres zamieszkania adresata. Odróżnić bowiem należy materialnoprawną regulację złożenia oświadczenia woli od unormowania doręczenia przewidzianego w Kodeksie postępowania cywilnego, który to, jako regulacja publicznoprawna, cechuje się zasadą oficjalności doręczeń. Oświadczenie woli jest materialnoprawnie skutecznie niezależnie od miejsca, do którego zostało nadane, wystarczy bowiem, by pod tym adresem odbiorca mógł zapoznać się z treścią oświadczenia. Teoria doręczenia, statuowana przez art. 61 § 1 k.c., tworzy zatem sui generis domniemanie faktyczne, zgodnie z którym adresat oświadczenia woli faktycznie zapoznał się z jego treścią, bez konieczności szczególnego wykazywania tego faktu przez nadawcę, a to na adresacie spoczywa ciężar udowodnienia, że nie mógł zapoznać się w ten sposób z treścią oświadczenia (por. post. SN z 21.12.2021 r., II CSK 501/21, niepubl.). Powód wykazał, że wysłał pisma z 2 marca 2018 roku pod kilka znanych mu adresów Pozwanych, przedstawił bowiem potwierdzenia nadania przesyłek rejestrowanych. Nadto pod adres ul. (...) w Z. do Pozwanych został również wysłany odpis nakazu zapłaty wraz z pozwem, a przysyłka ta została odebrana przez domownika podpisanego jako „I. P. – babcia” ( k. 112). Oznacza to, że pod adresem, na który korespondencję kierował również Powód, Pozwani mieli faktyczną możliwość zapoznania się z treścią adresowanych do nich oświadczeń woli. Nadto, skoro Pozwani byli zobowiązani względem Powoda z tytułu poręczenia wekslowego, to w ich interesie było powiadomienie Powoda o zmianie adresu zamieszkania w celu umożliwienia nawiązania kontaktu. Jak wynika bowiem z art. 354 § 1 k.c. dłużnik winien wykonać zobowiązanie również zgodnie z zasadami współżycia społecznego, a zatem zgodnie wywodzoną z tych zasad zasadą lojalności kontraktowej. Lojalność ta winna być odnoszona nie tylko do postępowania z przedmiotem świadczenia, ale również do współdziałania w wykonaniu zobowiązania.

Na uwzględnienie zasługiwał natomiast zarzut Pozwanych dotyczący spełnienia części świadczenia, w zakresie, w którym Pozwani wskazywali na zaspokojenie wierzytelności Powoda z przejętego przedmiotu leasingu. Jak wynika bowiem z art. 709 ¹⁵ k.c. w razie wypowiedzenia przez finansującego umowy leasingu na skutek okoliczności, za które korzystający ponosi odpowiedzialność, finansujący może żądać od korzystającego natychmiastowego zapłacenia wszystkich przewidzianych w umowie a niezapłaconych rat, pomniejszonych o korzyści, jakie finansujący uzyskał wskutek ich zapłaty przed umówionym terminem i rozwiązania umowy leasingu. W rozpatrywanej sprawie korzyścią, o której mowa w powołanym przepisie jest cena uzyskana ze sprzedaży przejętego przedmiotu leasingu, który nie został ostatecznie wykupiony przez korzystającego wobec nieterminowej zapłaty rat.

W warunkach art. 709 ¹⁵ k.c. odpowiedzialność korzystającego leasingobiorcy ma charakter kontraktowy, przy czym roszczenie leasingodawcy o zapłatę rat zmienia się w roszczenie odszkodowawcze. Wysokość szkody ulega przy tym pomniejszeniu o wartość korzyści, którymi są przede wszystkim korzyści związane z zapłatą rat przed terminem. Do drugiego rodzaju korzyści zaliczyć należy kwotę uzyskaną przez finansującego ze sprzedaży przedmiotu leasingu, a także korzyści z wynajmu, wydzierżawienia tej rzeczy czy korzyści z zawarcia innego stosunku prawnego związanego z oddaniem jej do korzystania, w tym z zawarcia kolejnej umowy leasingu (por. wyr. SN z 9.09.2020 r., II CSK 758/18, niepubl.).

Korzyści tej nie należy natomiast utożsamiać z wartością rzeczy w chwili ponownego jej przejęcia przez Powoda, co błędnie uczynili Pozwani. W ujęciu klasycznym, rozmiar szkody Powoda winien zostać ustalony metodą dyferencyjną przez porównanie stanu majątkowego leasingodawcy powstałego na skutek zaprzestania spłaty rat przez leasingobiorcę i wypowiedzenia umowy, ze stanem który hipotetycznie by istniał, gdyby umowa trwała. W żadnym z tych przypadków o wartości szkody nie może jednak decydować wartość rzeczy oddanej w leasing, bowiem prawo własności przedmiotu umowy jako aktywo poddawane ocenie przy zastosowaniu metody różnicy zawsze pozostaje przy leasingodawcy. Leasingodawca, co wynika z art. 709 ¹ k.c., oddaje bowiem do używania przez korzystającego rzecz będącą jego własnością. Przez to przejęcie tej rzeczy od korzystającego nie stanowi przysporzenia w majątku Powoda, które podlegałoby zaliczeniu na poczet zobowiązania Pozwanych. Z tych względów w starszym orzecznictwie dostrzec można zapatrywanie, zgodnie z którym korzyścią w rozumieniu art. 709 ¹⁵ k.c. jest jedynie wartość wykupu rzeczy oddanej w leasing, co jest konsekwencją pozbawienia leasingobiorcy możliwości nabycia własności rzeczy wskutek rozwiązania umowy (por. uzasadnienie wyr. SN z 26.10.2011 r., I CSK 715/10, niepubl.).

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, że dochodzone przez Powoda roszczenie winno zostać pomniejszone o kwotę 27.500,00 zł, o którą zresztą powództwo zostało cofnięte. Kwota ta odpowiada bowiem cenie uzyskanej za drukarkę, która została sprzedana przez Powoda. W ocenie Sądu wartość uzyskanej w ten sposób korzyści została prawidłowo przyjęta przez Powoda, a próby jej zakwestionowania przez Pozwanych nie mogły okazać się skuteczne z tej tylko przyczyny, że dotyczyły ustalenia wartości rzeczy z chwili przejęcia, nie zaś korzyści, którą Powód mógł uzyskać w zamian za przedmiot leasingu. Dodać również należy, że Powód przekonująco wskazał przyczyny przyjętej wartości rzeczy, uzasadnił wysokość osiągniętej kwoty transakcyjnej, jak również wykazał brak zainteresowania ewentualnych kontrahentów nabyciem przedmiotu umowy za wyższą cenę. Z uwagi na fakt prowadzenia przez Powoda działalności zarobkowej, nakierowanej na zysk, brak jest powodów by przypuszczać, by ten celowo zaniżył wartość przedmiotu sprzedaży doprowadzając do nadmiernego rozszerzenia zakresu zobowiązania Pozwanych.

Sąd za chybiony uznał zarzut Pozwanych dotyczący zmniejszenia kwoty roszczenia Powoda o wysokość wpłaty dokonanej 31 marca 2017 roku w wysokości 42.055,00 zł, ponieważ kwota ta została już uwzględniona przez Powoda przy wyliczeniu pierwotnego roszczenia. Pozwani nie wykazali przy tym, by Powód odniósł inne korzyści, które wpływałyby na zakres ich zobowiązania. Jak podnosi się natomiast w orzecznictwie, to na leasingobiorcy, a więc również na Pozwanych odpowiadających jako poręczyciele wekslowi, spoczywa w tym zakresie ciężar dowodu (zob. wyr. SN z 9.09.2020 r., II CSK 758/18, niepubl.).

Z uwagi na fakt uwzględnienia zarzutów Pozwanych, jak również cofnięcia pozwu w części, wydany w sprawie nakaz zapłaty należało uchylić. Zgodnie bowiem z art. 496 k.p.c. po przeprowadzeniu rozprawy sąd wydaje wyrok, w którym nakaz zapłaty w całości lub w części utrzymuje w mocy albo go uchyla i orzeka o żądaniu pozwu, bądź też postanowieniem uchyla nakaz zapłaty i pozew odrzuca lub postępowanie umarza. Nakaz zapłaty nie podlegał przy tym utrzymaniu w mocy w części, bowiem jak wskazał Sąd Apelacyjny w Rzeszowie w wyroku z 26 czerwca 2014 r. w sprawie I ACa 157/14 (niepubl.) przy częściowym uwzględnieniu zarzutów utrzymanie w mocy części nakazu zapłaty nie jest możliwe, ponieważ wymagałoby częściowego uchylenia zaskarżonego nakazu, na co nie pozwala art. 496 k.p.c. Skuteczne zakwestionowanie nakazu zapłaty nawet w części, powoduje konieczność uchylenia - zależnie od zakresu zaskarżenia - bądź całego nakazu zapłaty, bądź też nakazu jedynie w zaskarżonej części i orzeczenia o żądaniu pozwu stosownie do oceny jego zasadności w granicach zaskarżenia.

Sąd zasądził zatem kwotę 393.482,17 zł, na którą składają się wierzytelność główna w kwocie 392.005,46 zł oraz kwota 1.476,71 zł tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od kwoty 27.500 zł od 13 marca 2018 roku do 17 grudnia 2018 roku. O solidarności biernej Pozwanych z tytułu poręczenia wekslowego Sąd orzekł na podstawie art. 47 zdanie 1 p.w. zw. z art. 103 p.w., zgodnie z którym kto weksel wystawił, przyjął, indosował lub zań poręczył, odpowiada wobec posiadacza solidarnie. Na tej samej podstawie uczyniono zastrzeżenie o solidarnej odpowiedzialności Pozwanych z wystawcą weksla – spółką (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K., która wynika z nakazu zapłaty z 14 maja 2018 roku sygn. akt III Nc 124/18. O roszczeniu odsetkowym Sąd orzekł w oparciu o art. 48 pkt 2 p.w. zw. z art. 103 p.w., zgodnie z którym posiadacz wekslu może żądać od zobowiązanego zwrotnie odsetek od wysokości sześć od sta, a przy wekslach, wystawionych i płatnych w Polsce, odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia płatności.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., ustalając, że obciążają je w 100 procentach pozwanych

Z tych względów orzeczono jak w sentencji.