Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Ł. H. wniósł pozew przeciwko (...) Bankowi S.A. w W. o ustalenie nieistnienia wierzytelności powyżej kwoty 67.882,68 zł, tj. kwoty powyżej sumy kredytu bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy przysługującej pozwanemu wobec powoda, a wynikającej z umowy kredytu nr (...) z dnia 5 listopada 2018 roku w związku z przekształceniem kredytu konsumenckiego w kredyt darmowy. W uzasadnieniu podał, że, jako konsument, w dniu 5 listopada 2018 r., zawarł z pozwanym umowę kredytu gotówkowego nr (...). Kwota kredytu wynosiła 200.000 zł, a prowizja za udzielenie pożyczki 29.800 zł. Do dyspozycji kredytobiorcy pozostała kwota 170.200 zł. Powód wskazał, że umowa kredytowa w § 4 prawidłowo wskazywała, że całkowita kwota pożyczki nie obejmuje kredytowanych przez bank kosztów pożyczki, wskazanych w § 1 ust. 2, tj. prowizji na rzecz banku za udzielenie kredytu, to jednak zapis ten miał charakter jedynie pozorny i wprowadzał w błąd, ponieważ bank faktycznie naliczał odsetki od kwoty 200.000 zł, a zatem sumy całkowitej kwoty pożyczki i kredytowanej prowizji. Fakt ten potwierdza chociażby załącznik do umowy kredytu w postaci prognozowanego harmonogramu spłaty pożyczki, gdzie jako kwota udzielonej pożyczki widnieje kwota 200.000 zł. Ponadto na podstawie tej kwoty wyliczona została wysokość rat, kapitału, jak i odsetek. Wobec tego niewątpliwie faktem jest, że bank zastosował wprowadzające w błąd mechanizmy naliczania odsetek, które były pobrane niezgodnie z prawem.

Kolejno powód wskazał, faktyczne kredytowanie prowizji i naliczanie od niej odsetek spowodowało wprowadzające w błąd wyliczenie przez bank i wskazane w umowie (...). Zgodnie z zapisem § 4 ust. 4 umowy - (...) wyliczono uwzględniając wartości określone w § 4 ust. 1-3, a zatem z ujęciem kredytowanej prowizji. Z całą mocą należy podkreślić, że zaliczenie prowizji od kredytu do całkowitej kwoty wypłaconej kredytobiorcy, która to prowizja powinna stanowić jedynie koszt należący do całkowitych kosztów kredytu - sztucznie obniża (...) skutkując tym, że wszystkie ww. koszty obliczane są od wyższej kwoty, a więc stanowią procentowo mniejszą część kredytu, przy czym to stosunek tych kosztów i całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym stanowi (...) zgodnie z treścią art. 5 pkt 12 u.k.k., art. 3 lit. i dyrektywy 2008/48/WE w sprawie kredytu konsumenckiego.

Następnie powód wskazał na zapis § 3 ust 3 umowy, który przewiduje możliwość zmiany opłat i prowizji – zarzucając, że nie wskazuje on precyzyjnie przesłanek, których zaistnienie warunkować będzie zmianą wysokości opłat i prowizji. Wymienione okoliczności charakteryzują się na tyle wysokim stopniem ogólności, iż uniemożliwiają kredytobiorcy faktyczną ocenę tego, czy ewentualne zmiany wysokości opłat i prowizji wprowadzone przez bank, dokonane zostały w sposób należyty i zasadny.

Wobec ww. okoliczności, zdaniem powoda, zawarta między stronami umowa kredytu nie czyni zadość wymaganiom, wskazanym w ustawie o kredycie konsumenckim, tj. faktycznie ujmuje prowizję do całkowitej kwoty kredytu, a w związku z tym nieprawidłowo nalicza odsetki, zawiera wprowadzające w błąd wyliczenie (...), nieprecyzyjnie określa warunki zmian opłat i prowizji, co pozwala stronie pozwanej na jednostronną decyzyjność, co do podwyżek w tym zakresie. Wobec tych okoliczności powód podniósł, że umowa wiążąca strony na podstawie art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim podlega sankcji kredytu darmowego. Powód wskazał, że na dzień 26 września 2022 r. jego zadłużenie wynosiło 156.918,47 zł. Biorąc pod uwagę okoliczność, iż kwota oddana do dyspozycji powoda wynosiła 170.200 zł , a powód spłacił kwotę 102.317,32 zł (która powinna zostać naliczona na poczet spłaconego kapitału), powód wniósł o ustalenie, że wierzytelność powyżej kwoty 67.882,68 zł nie istnieje, w związku ze skutecznym skorzystaniem przez niego z sankcji kredytu darmowego.

Powód wskazał również, że pismem z dnia 28 grudnia 2022 r. (doręczonym pozwanemu w dniu 2 stycznia 2023 r.), złożył stronie pozwanej skuteczne oświadczenie o skorzystaniu z sankcji darmowego kredytu. Strona pozwana, pismem z dnia 18 stycznia 2023 r., zatytułowanym „odpowiedź na reklamację” poinformowała jedynie pełnomocnika powoda, że dalszych informacji w sprawie udzieli bezpośrednio powodowi i pomimo takiej deklaracji - nie udzieliła odpowiedzi na reklamację do dnia dzisiejszego.

Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa. W odpowiedzi na pozew przyznała, że strony zawarły w dniu 05.11.2018 roku Umowę o Pożyczkę gotówkową nr (...), na mocy której Bank udzielił pozwanemu kredytu w wysokości 200.000 zł. Kredytobiorca w tym samym dniu złożył dyspozycję uruchomienia kredytu w formie: przelewu na rachunek Kredytobiorcy i przelewu z tytułu prowizji od udzielonego kredytu.

Pozwany w odpowiedzi na sformułowane w pozwie zarzuty podniósł:

1. Nieskuteczność złożonego oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, bowiem w aktach sprawy nie znajduje się pełnomocnictwo do złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego.

2. Przedwczesność oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego.

Pozwany podniósł, że bieg terminu na złożenie oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego otwiera się w momencie spełnienia świadczeń głównych przez obie strony Umowy kredytu. W okolicznościach niniejszej sprawy kredyt w dalszym ciągu jest spłacany przez Konsumenta.

3. Konieczność uwzględnienia zasad proporcjonalności.

Z ostrożności pozwany podniósł, że obowiązek informacyjny sankcjonowany przez art. 45 u.k.k. odnosi się do podstawowych elementów dotyczących umowy kredytu. Nie można pomijać, że krajowy ustawodawca implementując do polskiego porządku prawnego przepisy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylająca dyrektywę Rady 87/102/EWG przewidział bardzo surową sankcję dla kredytodawcy, a w świetle przepisów i celów regulacji unijnych, należy stosować przedmiotowa sankcję z zachowaniem zasad proporcjonalności. Powołując się na stanowisko przedstawicieli doktryny, podniósł, że: „art. 45 u.k.k. implementuje ogólny art. 23 dyrektywy (...), który nakazuje stosowanie skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających sankcji. Zastrzeżenia budzi, czy sankcja kredytu darmowego w obecnym kształcie spełnia przesłankę proporcjonalności. Z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wynika, że omawiana sankcja powinna się odnosić jedynie do tych elementów, które są istotne dla oceny przez konsumenta zakresu zaciągniętego zobowiązania z tytułu kredytu konsumenckiego. Z uwagi na całkowity brak proporcjonalności między stopniem naruszenia obowiązku przez kredytodawcę a zakresem sankcji kredytu darmowego odpowiedzialność kredytodawcy należy uznać za uregulowaną w sposób bardzo surowy" ( T. Czech [w:] Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2018, art. 45)".

W ocenie Pozwanego sankcję kredytu darmowego uzasadnia jedynie naruszenie informacji niezbędnej konsumentowi do powzięcia decyzji i porównania ofert. Jeżeli informacja nie dotyczy podstawowych elementów umowy kredytu lub też większość kredytobiorców stosowało identyczne klauzule umowne lub tak samo liczyła poszczególne wskaźniki to zastosowanie sankcji kredytu darmowego w takich okolicznościach stanowiłoby nadużycie prawa wobec braku proporcjonalności sankcji do ewentualnego naruszenia.

4. Stanowisko pozwanego wobec zarzutów naruszenia ustawy o kredycie konsumenckim.

Pozwany podniósł, że zgodnie z § 1 pkt. 1 Umowy pożyczki, Bank udzielił Kredytobiorcy pożyczki w łącznej wysokości 200.000,00 zł. Wskazana kwota obejmowała kwotę udzielonego kredytu, a nie całkowitą kwotę kredytu. Zgodnie z § 4 ust. 1 Umowy „całkowita kwota pożyczki wynosi 170.200,00 zł. Kwota ta nie obejmuje kredytowanych przez Bank kosztów pożyczki, wskazanych w § 1 ust. 1 pkt. 2". Całkowita kwota do zapłaty została ujęta w § 4 ust. 2 Umowy, jako suma całkowitej kwoty kredytu oraz całkowitego kosztu kredytu - zgodnie z treścią art. 5 pkt 8 u.k.k. Całkowity koszt kredytu został określony, jako suma wszelkich kosztów, które Konsument jest zobowiązany ponieść w związku z Umową kredytu, tj. naliczone odsetki umowne oraz prowizja - zgodnie z treścią art. 5 pkt 6 u.k.k. W konsekwencji prawidłowego obliczenia całkowitej kwoty kredytu również pozostałe wskaźniki zostały prawidłowo wskazane.

Pozwany podniósł dalej, że zgodnie z art. 5 ust. 12 u.k.k. w brzmieniu obowiązującym w dniu zawarcia umowy, „rzeczywista roczna stopa oprocentowania to całkowity koszt kredytu, ponoszony przez konsumenta, wyrażony, jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym". Pozwany nie uwzględniał kredytowanych kosztów pożyczki w całkowitej kwocie kredytu. W konsekwencji, sposób obliczania przez pozwanego (...) należy uznać za prawidłowy.

Według pozwanego, zgodnie z obowiązującymi przepisami Bank może naliczać oprocentowanie od całej kwoty udzielonego kredytu, włącznie z kwotą przeznaczoną zgodnie z umowa na zapłatę kosztów kredytu. Powyższe wynika, zdaniem pozwanego, z:

1. definicji stopy oprocentowania, ujętej w art. 5 ust 10 u.k.k. - odwołanie się we wskazanej definicji do "wypłaconej kwoty kredytu" ma na celu doprecyzowanie, że oprocentowaniu podlega nie udostępniona konsumentowi kwota kredytu, lecz kwota wypłacona, tj. wykorzystana, przepis ten nie zastrzega, że kwota ta ma być „wypłacona" konsumentowi (należy zauważyć, że nie zawsze kwota udostępniona musi być wypłacona/wykorzystana),

2. art. 69 ust. 1 p.b. - przepisy te umożliwiają naliczanie odsetek od całości kredytu, niezależnie od sposobu ich wypłacenia,

3. treści umowy kredytu, tj. z faktu, że oprocentowaniu podlegały kwoty kredytu w takich wysokościach, w jakich środki zostały uruchomione na rzecz kredytobiorcy, tj. przeznaczone na cele określone w umowie kredytu, zgodnie z dyspozycją Kredytobiorcy,

4. stanowiska UOKiK wyrażonego w piśmie z dnia 25 lutego 2013 r. (Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, (...)076-18/13/MF/BK, Kredyt konsumencki), gdzie stwierdzono, że: "W efekcie przeprowadzonej analizy wypracowano prounijną wykładnię przepisu art. 5 pkt 10 u.k.k. o kredycie konsumenckim, zgodnie z którą przepis ten należy rozumieć w taki sposób, że oprocentowanie liczone jest od kwoty kredytu uwzględniającej kredytowane opłaty i prowizje" - Prezes Urzędu generalnie nie sprzeciwia się oprocentowywaniu kwot kredytu w zakresie kredytowanych prowizji i opłat, natomiast główny problem stanowi prezentowanie kredytowanych kosztów w całkowitej kwocie kredytu, zamiast wyłącznie w całkowitym koszcie kredytu, co może zafałszować wysokość (...). Podsumowując, także po nowelizacji u.k.k umowa kredytu może przewidywać, że również kwota przeznaczona na pokrycie opłat czy prowizji będzie oprocentowana,

5. faktu, iż pobieranie odsetek od kredytowanych kosztów kredytu jest zgodne z naturą zobowiązań pieniężnych.

W ocenie Pozwanego pojęcie „wykorzystania kredytu" oraz „wypłaconej kwoty" oznacza realizację interesu ekonomicznego kredytobiorcy, tj. zadysponowanie środkami zgodnie z umową i dyspozycją Kredytobiorcy. Jedynym kryterium decydującym o pobraniu odsetek od kwoty kredytu jest jego wykorzystanie / wypłata. Nie jest istotny cel, na jaki udzielono kredytu oraz to w jaki sposób środki zostały przekazane. Podkreślenia wymaga, że wykładnia językowa definicji „stopa oprocentowania kredytu" ujęta w u.k.k. nie wymaga aby wypłata nastąpiła do rąk konsumenta. Przepisy u.k.k. nie wprowadzają norm, które wprost skutkowałyby nieodpłatnym charakterem którejkolwiek części kredytu udzielonego na podstawie umowy kredytu konsumenckiego. Nie może być, zdaniem autorów, argumentem przemawiającym za nieodpłatnym charakterem części kredytu (niezależnie od tego, na jaki cel został on przeznaczony) brak możliwości prawidłowego zastosowania norm u.k.k. i dyrektywy (...) różnicujących całkowity koszt kredytu i całkowitą kwotę kredytu. Unormowania te służą bowiem zapewnieniu kredytobiorcy przejrzystej informacji na temat kosztów kredytu. Nie uzasadniają poglądu, że od kredytowanych kosztów nie można naliczać odsetek, mimo że finansowanie tych kosztów jest równoprawnym celem kredytu określonym w umowie.

Pozwany wskazuje dalej, że zgodnie z najnowszym orzecznictwem Sądu Okręgowego w Warszawie, V Wydział Cywilny Odwoławczy (sygn. akt: V Ca 3217/22) zarzuty kierowane przez Powoda są bezpodstawne: „wskazać należy, że obowiązujące przepisy nie wprowadzają zakazu naliczania odsetek od kredytowanego kosztu kredytu. Wynika to z treści art. 5 pkt 7 u.k.k., w którym expressis verbis mowa jest o „kredytowanych kosztach kredytu". Ustawa nie zakazuje kredytowania takich kosztów, a jedynie wyłącza je z zakresu pojęcia całkowitej kwoty kredytu. Potwierdza to także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2019 r., I (...) 9/18 (LEX nr 2643248). Pozwany powołał się dalej na podobne stanowisko, jakie zajął Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w W., II Wydział cywilny w wyroku z dnia 10.02.2023r. (sygn. akt: II C 1635/22), a także Sąd Okręgowy w Poznaniu w wyroku z dnia 31.01.2022r., sygn. akt: XII C 2191/21 oraz Sąd Rejonowy dla Warszawy - Mokotowa w W., I Wydział Cywilny w wyroku z dnia 12.10.2022r., sygn. akt: I C 2540/21. Wskazał, że art. 45 u.k.k. nie sankcjonuje naliczania odsetek od kredytowanych kosztów kredytu, nawet gdyby uznać to za niedopuszczalne w świetle art. 5 pkt 10 u.k.k, na który powołała się strona powodowa. Wprowadzanie możliwości skorzystania z ww. przepisu, poprzez zarzucenie naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k. (podanie nieprawidłowego (...)) jest niezasadne i stanowi przejaw rozszerzającej wykładni przepisu, który ma charakter sankcyjny. Pozwany podniósł, że w niniejszej sprawie uwzględnił kredytowaną prowizję jedynie w całkowitym koszcie kredytu.

Odnośnie zarzutu powoda, że sformułowane w umowie kredytu warunki zmiany kosztów kredytu są niejasne i zostały sformułowane w sposób dowolny, pozwany podniósł, że wszystkie wskazane w umowie wskaźniki zmiany kosztów kredytu są jednoznaczne i weryfikowalne. Wskazał, że kwestionowane przesłanki zmiany kosztów dotyczą m. in. sytuacji w której znacznie zmieniłyby się koszty usług np. takich jak usługi pocztowe czy telekomunikacyjne, które są niezbędne do świadczenia usług bankowych, a których zmiany nie sposób bardziej precyzyjnie określić. Wśród nich są ponadto zmiany rozliczeń międzybankowych czyli wskaźników odpowiadających za wysokość stóp procentowych ustalanych przez NBP. Zmiana więc odnosi się do modyfikacji czynionych przez (...) a nie przez Pozwanego jednostronnie. Pozwany podniósł nadto, że pkt 11 Taryfy Opłat i Prowizji wprowadza szczegółowe dodatkowe zasady wprowadzania zmian w wysokości opłat i prowizji. Pozwany nie może wprowadzić przedmiotowych zmian, jeżeli nie nastąpiłaby zmiana określonego wskaźnika. Zmiany takie są weryfikowalne i każdorazowo podlegałyby uzasadnieniu. Klauzul tych nie da się określić bardziej precyzyjnie, gdyż dotyczą czysto hipotetycznych sytuacji. Dodatkowo, zmiany takie nie mogą być dokonywane częściej niż 4 razy w roku, i nie mogą ulec zwiększeniu o więcej niż 200% wysokości dotychczasowej opłaty lub prowizji. Zmiany takie dodatkowo nie mogą nastąpić w okresie późniejszym, niż do 6 miesięcy od wystąpienia przesłanek do ich wprowadzenia. Pozwany podniósł, że, zgodnie z treścią art. 30 ust. 1 pkt 10 ustawy o kredycie konsumenckim, zamieścił w umowie informację o warunkach, na jakich koszty te mogą ulec zmianie.

Pozwany z ostrożności podniósł, że żądanie ustalenia i sposób wyliczenia roszczenia przez powoda jest niezgodny z treścią art. 45 u.k.k. Jego zdaniem, w przypadku naruszenia przez Bank wskazanych w art. 45 u.k.k. przepisów i skutecznego złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego (czemu pozwany zaprzeczał), kredytobiorca byłby zobowiązany do zwrotu kredytu bez odsetek w terminie i w sposób ustalony w umowie kredytu. Strony ustaliły, że kredyt zostanie spłacony w określonej ilości rat. Należałoby zatem kwotę udzielonego kredytu bez kosztów podzielić na ilość rat, a uzyskany wynik pomnożyć przez liczbę miesięcy, za które powód dochodzi zapłaty. Powód musiałby wykazać wysokość dokonanych wpłat i wyliczyć różnicę pomiędzy wpłaconą kwotą a należną. Powodowi w takim przypadku przysługiwałoby roszczenie o świadczenie wskazanej kwoty co potwierdza brak interesu prawnego do żądania ustalenia.

Podsumowując powyższe pozwany podniósł, że roszczenie powoda jest bezpodstawne zarówno co do zasady, jak i co do wysokości.

Stan faktyczny:

W dniu 05.11.2018 roku strony zawarły Umowę o Pożyczkę gotówkową nr (...), na mocy której Bank udzielił pozwanemu pożyczki w wysokości 200.000 zł, którą pozwany zobowiązał się spłacić wraz z należnymi odsetkami umownymi w 120 równych ratach kapitałowo-odsetkowych, płatnych do 20 dnia każdego miesiąca, zgodnie z harmonogramem spłat. Termin spłaty ostatnie raty przypada na 20.11.2028r.

Pożyczka została udzielona z przeznaczeniem na dowolny cel konsumpcyjny w wys. 170200 zł oraz na zapłatę kosztów pożyczki, tj. prowizji za udzielenie pożyczki w wys. 29800 zł.

Kredytobiorca w tym samym dniu złożył dyspozycję uruchomienia kredytu w formie: przelewu na rachunek Kredytobiorcy i przelewu z tytułu prowizji od udzielonego kredytu.

Kwota kredytu została niezwłocznie udostępniona kredytobiorcy przez Bank zgodnie z warunkami umowy, w następujący sposób, a mianowicie, kwota 170200 zł przelewem na rachunek bankowy wskazany w umowie, zaś kwota 29800 zł, stanowiąca prowizję z tytułu udzielenia kredytu w formie przelewu na rachunek Banku.

W umowie wskazano, że oprocentowanie pożyczki jest liczone wg stopy zmiennej. Oprocentowanie w całym okresie kredytowania stanowi sumę stawki referencyjnej WIBOR 3M i marży w wys. 8,27 punktów procentowych, stałej w trakcie trwania umowy. Oprocentowanie pożyczki na dzień zawarcia umowy wynosiło 9,99% w stosunku rocznym (§ 2 umowy).

W umowie określono również, że opłaty i prowizje związane z udzielaniem i obsługą kredytu miały być pobierane zgodnie z „Taryfą opłat i prowizji (...) Banku SA dla Klientów Indywidualnych”. W trakcie trwania umowy opłaty i prowizje mogły ulec zmianie w przypadku wystąpienia jednego z warunków, wskazanych w § 3 pkt 3 umowy. O zmianie Taryfy opłat i prowizji Bank miał zawiadomić pożyczkobiorcę (§ 3 pkt 5 umowy). Zmiana Taryfy wiązała pożyczkobiorcę, jeżeli nie wypowiedział on umowy w ciągu 30 dni od przekazania przez Bank informacji o zmianie Taryfy (§ 3 pkt 6 umowy).

W umowie określono, że Całkowita kwota pożyczki wynosi 170200 zł – kwota ta nie obejmowała kredytowanych kosztów pożyczki (tj. w.w. prowizji).

Całkowita kwota do zapłaty przez pożyczkobiorcę na dzień zawarcia umowy, określona § 4 pkt 2 umowy, wynosiła 318312,65 zł. W jej skład wchodziła:

1) Całkowita kwota pożyczki w wys. 170200 zł oraz

2) Całkowity koszt pożyczki, który na dzień zawarcia umowy, naliczony szacunkowo, wynosił 148112,65 zł – na co składały się: a) odsetki umowne w wys. 118312,65 zł oraz b) prowizja za udzielenie pożyczki w wys. 29800 zł.

Rzeczywista roczna stopa oprocentowania ( (...)), która na dzień zawarcia umowy wynosiła 14,88%, wyliczona była z uwzględnieniem następujących założeń (§ 4 pkt 4 umowy):

1)  oprocentowanie pożyczki w wysokości, określonej w § 2 umowy;

2)  spłata pożyczki odbywać się będzie w 120 równych ratach miesięcznych;

3)  prowizja za udzielenie pożyczki jest kredytowana;

4)  zobowiązania, określone w umowie, zostaną wypełnione w terminach określonych w umowie

5)  odstępy czasu między datami używanymi w obliczeniach wyrażone będą w latach lub w ułamkach roku, przy czym rok liczy 365 dni (366 dni w przyp. lat przestępnych), 52 tygodnie lub 12 równych miesięcy, przyjmując, że równy miesiąc ma 30,41666 dni;

6)  wynik obliczeń podaje się z dokładnością do co najmniej jednego miesiąca po przecinku, przy czym, jeżeli cyfra występująca po wybranym przez obliczającego miejscu po przecinku jest mniejsza niż 5, cyfrę tę pomija się, gdy zaś jest większa albo równa 5, cyfrę poprzedzającą zwiększa się o 1.

Z treści umowy wynikało, że oprocentowanie należności przeterminowanych równe było czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP, które na dzień zawarcia umowy wynosiło 14 % w stosunku rocznym (§ 7 umowy).

Dowód:

umowa o pożyczkę gotówkową z dnia 5.11.2018r., Formularz informacyjny dot. kredytu konsumenckiego, harmonogram spłat, Oświadczenie dot. ryzyka zmiennej stopy procentowej (k. 10-23); W. z (...) Banku S.A. dla Klientów Indywidualnych (k-129); Dyspozycja uruchomienia pożyczki (k-131).

Z tytułu zawartej umowy pożyczki, powód spłacił dotychczas łącznie 102317,32 zł. /Bezsporne/

Pismem z dnia 28 grudnia 2022 roku powód – przez swojego pełnomocnika w osobie radcy prawnego - złożył pozwanemu - kredytodawcy oświadczenie w trybie art. 45 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, w którym zarzucił, że w przedmiotowej umowie Bank nie określił:

1)  warunków zmiany stopy oprocentowania kredytu konsumenckiego,

2)  rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania,

3)  całkowitej kwoty do zapłaty przez konsumenta.

Wobec powyższego, pozwany oświadczył, że korzysta z sankcji przewidzianej w pow. art. 45 u.k.k. i zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów w terminach i w sposób określony w umowie z dnia 5.11.2018r. Powołał się na pełnomocnictwo – w załączeniu do w.w. pisma.

Dowód:

oświadczenie z dnia 28 grudnia 2022 roku (k. 85), potwierdzenie nadania przesyłki poleconej (k.86); pełnomocnictwo szczególne z dnia 19.08.2022r. (k. 7).

Pozwany – w odpowiedzi na reklamacje - wskazał, że otrzymana dokumentacja nie wystarczy do przekazania informacji objętej tajemnicą bankową, konieczne jest przedłożenie oryginału udzielonego na piśmie upoważnienia, po okazaniu go podczas wizyt w Oddziale A. Banku, lub notarialnie poświadczonej kopii udzielonego na piśmie upoważnienia, o którym mowa w art. 104 ust. 3 Prawa bankowego.

Dowód:

odpowiedź na reklamację z dnia 18.01.2023r. (k-87).

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Umowa, z której powód wywodził swoje roszczenie, jest umową o kredyt konsumencki w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011r. o kredycie konsumenckim (t.j. 2019, poz. 1083) w zw. z art. 22(1) kc.

Bezspornym było, że na podstawie umowy o pożyczkę gotówkową z dnia 5.11.2018r. powód otrzymał do dyspozycji środki pieniężne, przewidziane w umowie, jak również, że umowa ta nie została dotychczas w całości wykonana, bowiem nie nastąpiła całkowita spłata kredytu (z uwagi na czas trwania umowy). Niewątpliwym jest również, że w imieniu powoda, w oparciu o treść udzielonego pełnomocnictwa, pełnomocnik w osobie w osobie radcy prawnego, złożył pozwanemu Bankowi oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego zawarte w piśmie z dnia 28 grudnia 2022r., zarzucając naruszenie przez kredytodawcę w umowie obowiązków, wskazanych w art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim (u.k.k.), poprzez nieokreślenie warunków zmiany stopy oprocentowania kredytu konsumenckiego, rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania, całkowitej kwoty do zapłaty przez konsumenta. Oświadczenie to zostało doręczone pozwanemu w dniu 2 stycznia 2023r.

Strona pozwana zakwestionowała zasadność dochodzonego roszczenia, wskazując w pierwszej kolejności brak pełnomocnictwa do złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego zawarte w piśmie z dnia 28 grudnia 2022r. Zarzut ten nie zasługiwał na uwzględnienie. Z treści pisma z dnia 28 grudnia 2022r. wynika, że załączone do niego zostało pełnomocnictwo dla radcy prawnego J. P., składającego niniejsze oświadczenie w imieniu powoda. W „odpowiedzi na reklamację” pozwany Bank nie wskazywał, że takie pełnomocnictwo nie zostało faktycznie dołączone do oświadczenia, mimo wymienienia go, jako załącznika do pisma. Z treści pisma Banku wynika, że pozwany nie zakwestionował umocowania do złożenia takiego oświadczenia przez osobę, która je złożyła, a jedynie poinformował, że nie może udzielić żadnych informacji dotyczących zobowiązań finansowych powoda z uwagi na obowiązującą go tajemnicę bankową. W aktach sprawy znajduje się ponadto pełnomocnictwo szczególne z dnia 19.08.2022r. dla tegoż radcy prawnego (k. 7), udzielone przez powoda, m.in. do dokonywania wszystkich czynności prawnych, dotyczących roszczeń, wynikających z umów kredytów/pożyczek, zawartych przez powoda z pozwanym Bankiem, w tym składania oświadczeń woli w imieniu powoda. W dacie składania oświadczenia pełnomocnik posiadał zatem upoważnienie do dokonywania czynności materialnoprawnych, jaką jest złożenie oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego przedmiotowej umowy (art. 95 kc).

Nie można również podzielić zarzutu, dotyczącego nieterminowego, w ocenie pozwanego przedwczesnego, złożenia oświadczenia, o którym mowa w art. 45 u.k.k. Zwrot „wykonanie umowy”, użyty w art. 45 ust. 5 u.k.k., od którego zaczyna biec roczny termin na wygaśnięcie uprawnienia konsumenta do złożenia oświadczenia o sankcji kredytu darmowego oznacza stan, w którym wszelkie zobowiązania obu stron umowy o kredyt konsumencki zostały w pełni wykonane. W niniejszej sprawie termin ten nie zaczął zatem w ogóle biec, skoro umowa nadal jest wykonywana. Oświadczenie o sankcji kredytu darmowego zostało zatem złożone z zachowaniem rocznego terminu z art. 45 ust. 5 u.k.k.

W dalszej części zarzuty strony pozwanej, kwestionującej spełnienie się przesłanek do złożenia przez powoda oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, zasługiwały na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 45 ust. 1 u.k.k., w przypadku naruszenia przez kredytodawcę art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17, art. 31-33, art. 33a i art. 36a-36c konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie. Do skorzystania z sankcji kredytu darmowego wystarczające jest uchybienie przez kredytodawcę chociażby jednemu z obowiązków, do których odsyła powołany przepis. Powód, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, nie wskazał konkretnie, które przepisy, wymienione w art. 45 ust. 1 u.k.k., zostały naruszone przez kredytodawcę.

Zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k., umowa o kredyt konsumencki (z zastrzeżeniem art. 31-33, które nie mają jednak zastosowania w niniejszej sprawie) powinna zawierać m.in. informację o innych kosztach, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności o opłatach, prowizjach, marżach oraz kosztach usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, jeżeli są znane kredytodawcy, oraz warunki, na jakich koszty te mogą ulec zmianie.

W umowie, łączącej strony, określono, że opłaty i prowizje związane z udzielaniem i obsługą kredytu miały być pobierane zgodnie z „Taryfą opłat i prowizji (...) Banku SA dla Klientów Indywidualnych”. W trakcie trwania umowy opłaty i prowizje mogły ulec zmianie w przypadku wystąpienia jednego z warunków, wskazanych w § 3 pkt 3 umowy. O zmianie Taryfy opłat i prowizji Bank miał zawiadomić pożyczkobiorcę (§ 3 pkt 5 umowy). Zmiana Taryfy wiązała pożyczkobiorcę, jeżeli nie wypowiedział on umowy w ciągu 30 dni od przekazania przez Bank informacji o zmianie Taryfy (§ 3 pkt 6 umowy).

(...) Banku S.A. dla Klientów Indywidualnych (k. 129-130) doprecyzowuje zasady, na jakich opłaty i prowizje mogły ulec zmianie, w tym, że zmiana opłat i prowizji nie może być dokonywana częściej niż 4 razy w roku oraz określa maksymalny stopień ich zmniejszenia lub zwiększenia o 200% wysokości dotychczasowej opłaty lub prowizji (pkt 11 ppkt a, b). Określono tam, że prowizja za udzielenie pożyczki/kredytu jest pobierana jednorazowo od kwoty pożyczki/kredytu, w wysokości indywidualnie ustalonej (Tabela I, pkt 1). Najistotniejszy z kosztów, obciążających kredytobiorcę w związku z zawartą umową, tj. prowizja za udzielenie kredytu, została określona dokładnie oznaczoną kwotą pieniężną w § 4 ust. 3 pkt 2 umowy i - w związku z tym, że była pobierana jednorazowo - nie mogła ulec zmianie w czasie obowiązywania umowy kredytu.

Zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k., umowa o kredyt konsumencki powinna określać m.in. rzeczywistą roczną stopę oprocentowania oraz całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia.

Całkowita kwota do zapłaty przez konsumenta to suma całkowitego kosztu kredytu i całkowitej kwoty kredytu (art. 5 pkt 8 u.k.k.). Całkowity koszt kredytu wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże, jeżeli są znane kredytodawcy, oraz koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach - z wyjątkiem jednak kosztów opłat notarialnych, ponoszonych przez konsumenta (art. 5 pkt 6 u.k.k.). Z kolei całkowita kwota kredytu to maksymalna kwota wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt, a w przypadku umów, dla których nie przewidziano tej maksymalnej kwoty, suma wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt (art. 5 pkt 7 u.k.k.).

W umowie łączącej strony, w § 4 ust. 1 wskazano, że całkowita kwota pożyczki wynosi 170200 zł i jest to kwota, która nie obejmuje kredytowanych przez Bank kosztów pożyczki w postaci prowizji. Z kolei w § 4 ust. 2 umowy wskazano, ile wynosi całkowity koszt pożyczki (148112,65 zł), na który składają się naliczone odsetki umowne i prowizja. Kwota kredytowanej prowizji wchodzi wobec tego w zakres całkowitej kwoty do zapłaty, ale nie w zakres całkowitej kwoty kredytu. Jako całkowitą kwotę do zapłaty w umowie pożyczki wskazano kwotę 318312,65 zł (§ 4 ust. 2), stanowiącą sumę całkowitego całkowitej kwoty pożyczki (170200 zł) i całkowitego kosztu pożyczki (148112,65 zł) – a więc w sposób ściśle odpowiadający definicji z art. 5 pkt 8 u.k.k.

Zgodnie z art. 5 ust. 10 u.k.k., stopa oprocentowania kredytu to stopa oprocentowania wyrażona, jako stałe lub zmienne oprocentowanie, stosowane do wypłaconej kwoty na podstawie umowy o kredyt w stosunku rocznym.

Zgodnie z art. 5 ust. 12 u.k.k., rzeczywista roczna stopa oprocentowania to całkowity koszt kredytu, ponoszony przez konsumenta, wyrażony, jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym.

W art. 5 pkt 10 u.k.k. pojęcie „stopy oprocentowania kredytu” ustawodawca zdefiniował w ten sposób, że ograniczył jego zakres do oprocentowania stosowanego do wypłaconej kwoty na podstawie umowy o kredyt w stosunku rocznym. Pojęcie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania jest szersze niż pojęcie stopy oprocentowania kredytu, gdyż odwołuje się do pojęcia całkowitego kosztu kredytu, ponoszonego przez konsumenta, i oznacza go, jako określoną wartość procentową całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym (art. 5 pkt 12 u.k.k.).

Powód upatruje wadliwości przedmiotowej umowy kredytu w tym, że przewiduje ona kredytowanie kosztu pożyczki w postaci prowizji, jako niewypłaconej kwoty kredytu.

Obowiązujące przepisy nie wprowadzają zakazu naliczania odsetek od kredytowanego kosztu kredytu. Wynika to z treści art. 5 pkt 7 u.k.k., w którym expressis verbis mowa jest o „kredytowanych kosztach kredytu”. Ustawa nie zakazuje kredytowania takich kosztów, a jedynie wyłącza je z zakresu pojęcia całkowitej kwoty kredytu (por. wyrok SO w Warszawie z dn. 31.03.2023r., V Ca 3217/22). Potwierdza to także wyrok z dnia 30 stycznia 2019 r., I (...) 9/18 (LEX nr 2643248), w którym Sąd Najwyższy wskazał, że w aktualnym stanie prawnym nie jest dopuszczalne prezentowanie tej samej kwoty (np. opłaty przygotowawczej, prowizji itp.) zarówno w ramach całkowitej kwoty kredytu, jak i w kosztach kredytu. I to nawet wówczas, gdy składniki kosztów kredytu są kredytowane przez kredytodawcę. Za taką tezą, jak podniósł Sąd Najwyższy, przemawia wyraźna treść art. 5 pkt 7 u.k.k. Z tezy tej wynikają zatem dwa istotne wnioski – po pierwsze, składniki kosztu kredytu mogą być kredytowane przez kredytodawcę, a po drugie, prowizja – nawet jeśli jest kredytowana – nie może być wykazywana w umowie zarówno w całkowitej kwocie kredytu, jak też w kosztach kredytu. Istota omawianego w tym miejscu zagadnienia została wyjaśniona w wyroku (...) z dnia 21 kwietnia 2016 r., C-377/14. Sprowadza się ona, najogólniej rzecz ujmując, do tego, że włączenie jakiejkolwiek kwoty, należącej do całkowitego kosztu kredytu, do całkowitej kwoty kredytu może mieć wpływ na obliczenie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania i w konsekwencji może wpłynąć na prawidłowość informacji, które kredytodawca powinien wskazać w danej umowie o kredyt. Również w literaturze wskazuje się, iż dopuszczalne jest finansowanie kosztów kredytu, udzielonego przez bank, oraz naliczanie odsetek od kwoty, przeznaczonej na ten cel. Brak jest podstaw do przyjęcia w przepisach ustawy o kredycie konsumenckim odmiennych zasad pobierania odsetek od wykorzystanego kredytu, zależnych w szczególności od tego, czy celem kredytowania są koszty udzielanego kredytu (J. G., M. S., Problematyka odsetek od kredytowanych kosztów bankowego kredytu konsumenckiego, „Monitor Prawa Bankowego” z 2022 r. Nr 6, s. 59-74). Podobnie T. Czech ((w:) Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2018 r., art. 5) wskazuje, że pojęcie „wypłaconej kwoty”, o której mowa w art. 5 pkt 10 u.k.k., obejmuje także część kapitału kredytu przeznaczoną na sfinansowanie koszów związanych z tym kredytem. Przemawia za tym wykładnia językowa omawianego przepisu – przepis ten nie wymaga, aby wypłata nastąpiła do rąk konsumenta. Wypłata może być również dokonana w celu pokrycia zobowiązań konsumenta (w tym zobowiązań do zapłacenia kosztów związanych z kredytem). Wniosek ten potwierdza również wykładnia systemowa – na tle przepisów o kredycie bankowym przyjmuje się, że odsetki nalicza się od całości kapitału kredytu, niezależnie od sposobu wypłacenia tego kapitału.

W konsekwencji przyjąć należało, że w umowie łączącej strony prawidłowo wskazano zarówno rzeczywistą roczną stopę oprocentowania, jak i całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki, wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia.

Mając powyższe na uwadze, w rozpoznawanej sprawie nie zaktualizowały się określone w art. 45 ust. 1 u.k.k. przesłanki do złożenia w imieniu kredytobiorcy oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, a w związku z tym powód nie nabył od kredytobiorcy żadnych roszczeń, jakie mogłyby po jego stronie powstać w przypadku skutecznego złożenia takiego oświadczenia.

Niezależnie od tego, na uwzględnienie zasługiwał także zarzut braku interesu prawnego w żądaniu ustalenia nieistnienia wierzytelności powyżej 67882,68 zł.

Zgodnie z art. 45 u.k.k., w przypadku naruszenia przez Bank wskazanych tam przepisów i skutecznego złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, kredytobiorca byłby zobowiązany do zwrotu kredytu bez odsetek i innych kosztów kredytu w terminie i w sposób ustalony w umowie kredytu.

Wykonanie przez konsumenta uprawnienia określonego w art. 45 ust. 1 u.u.k. powoduje zmianę treści stosunku kredytu konsumenckiego. Wykonanie uprawnienia ma skutek wsteczny (działanie ex tunc) w tym sensie, że sankcja kredytu darmowego obejmuje – z pewnymi wyjątkami – wszelkie odsetki i inne koszty z tytułu kredytu konsumenckiego, niezależnie od okresu ich naliczania: przed wykonaniem uprawnienia czy po wykonaniu. Powoduje, że odpada podstawa świadczenia w odniesieniu do takich odsetek i kosztów, a konsument może potrącić swoje roszczenie o zwrot uiszczonych odsetek i kosztów z roszczeniem kredytodawcy o spłatę kapitału kredytu (art. 498 i n. kc). Odsetki, o których mowa w art. 45 ust. 1 u.k.k., oznaczają przy tym tylko odsetki kapitałowe. Odsetki za opóźnienie (art. 481 § 1 kc) nie są bowiem objęte sankcją kredytu darmowego (por. wyrok Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z dnia 14 grudnia 2016 r., III Ca 604/16). Kredytodawca zachowuje także prawo do wszelkich kosztów związanych z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem przez konsumenta umowy o kredyt konsumencki. Koszty takie nie podlegają sankcji kredytu darmowego, o ile wynikają z ustawy lub skutecznie je zastrzeżono w umowie albo we wzorcu umowy. Sankcja kredytu darmowego nie powoduje wygaśnięcia obowiązku konsumenta, dotyczącego zwrotu kredytodawcy kapitału wykorzystanego kredytu. Jeżeli w umowie o kredyt prawidłowo ustalono termin i sposób spłaty kredytu, ale uchybienia dotyczą innych elementów treści tej umowy, to konsument zwraca kredyt w terminie i w sposób ustalony w umowie, tj. zgodnie z pierwotnie ustalonym harmonogramem spłaty kredytu, lecz bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy. W związku z odpadnięciem podstawy prawnej świadczenia, kredytobiorcy przysługiwałoby roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych, tytułem odsetek umownych i innych kosztów kredytu, jako świadczenia nienależnego, niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu niedopłaty kapitału kredytu.

W niniejszej sprawie strony ustaliły, że pożyczka zostanie spłacona w 120 ratach miesięcznych, począwszy od 20.12.2018r. Powód byłby zatem zobowiązany do zwrotu pożyczki w kwocie 170200 zł w ustalonych w umowie ratach, w terminach przewidzianych w harmonogramie spłaty. Musiałby wykazać wysokość dokonanych wpłat i wyliczyć różnicę pomiędzy wpłaconą a należną kwotą. Powodowi w takim przypadku przysługiwałoby roszczenie o świadczenie wskazanej kwoty, co potwierdza brak interesu prawnego do żądania ustalenia (art. 189 kpc).

Orzeczenie w pkt II wyroku oparto na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. (t.j. Dz.U. 2018, poz. 265). W skład kosztów procesu, które powód, jako przegrywający sprawę, powinien zwrócić stronie pozwanej, wchodzi wynagrodzenie pełnomocnika, będącego radcą prawnym, w stawce minimalnej, i opłata skarbowa od pełnomocnictwa.

Z/ - odnotować;

- odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełn. powoda;

kal. 14 dni

22.12.23r.