Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 września 2023 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący sędzia Joanna Składowska

Protokolant Agnieszka Sobolczyk

po rozpoznaniu w dniu 27 września 2023 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Sp. z o.o. z siedzibą w Ł.

przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Sieradzu z dnia 17 maja 2023 roku,

sygnatura akt I C 13/21

zmienia zaskarżony wyrok w całości na następujący:

„1. oddala powództwo;

2. zasądza od (...) Sp. z o.o. z siedzibą w Ł. na rzecz Towarzystwa (...) S.A. w W. 917,00 (dziewięćset siedemnaście) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.”;

zasądza od (...) Sp. z o.o. z siedzibą w Ł. na rzecz Towarzystwa (...) S.A. w W. 650,00 (sześćset pięćdziesiąt) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia
5 października 2023 roku do dnia zapłaty z tytułu zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I Ca 396/23

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z 17 maja 2023 r., wydanym pod sygn. akt I C 13/21, Sąd Rejonowy w Sieradzu zasądził od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powoda (...) Sp. z o.o. w Ł. 2 760 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 11 listopada 2017 r. do dnia zapłaty (pkt 1) oraz kosztami procesu w wysokości 1 100 złotych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty (pkt 2).

Rozstrzygniecie zapadło przy następujących ustaleniach i wnioskach:

W dniu 14 sierpnia 2017 r. doszło do zdarzenia drogowego, w wyniku którego uszkodzeniu uległ pojazd marki B. (...) stanowiący własność B. K.. Sprawca szkody posiadał ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej w pozwanym towarzystwie ubezpieczeń.

Po zgłoszeniu zaistniałej szkody, pozwany przekazał poszkodowanej informację
o możliwości wynajmu pojazdu zastępczego, nie udzielono informacji o zasadach zorganizowania wynajmu auta zastępczego, w tym i cenie wynajmu. Zgłaszającym szkodę był D. G., ówczesny partner poszkodowanej. Poszkodowana nie skorzystała z oferty wynajęcia auta zastępczego u pozwanego.

W dniu 15 sierpnia 2017 r. poszkodowana zawarła z powodem umowę najmu samochodu zastępczego marki A. (...) za cenę 240 złotych netto za jeden dzień najmu, który to pojazd został jej tego samego dnia udostępniony. Okres wynajmu trwał do 7 września
2017 r.

Powód nabył wierzytelność poszkodowanej z tytułu kosztów wynajmu pojazdu zastępczego.

Powód wystawił 11 września 2017 r. fakturę VAT na kwotę 5 520 złotych brutto za 23 dni najmu.

Pozwany przyznał odszkodowanie w kwocie 2 760 złotych brutto, weryfikując dzienną stawkę najmu do 120 złotych brutto.

Jak zauważył Sąd pierwszej instancji, poszkodowana korzystała z auta na co dzień
i potrzebowała niezwłocznie auta zastępczego po kolizji. Zatem mogła skorzystać z usług powoda w tym zakresie. Trudno dopatrywać się w działaniach poszkodowanej uchybienia obowiązkowi współdziałania z ubezpieczycielem, czy obowiązkowi dążenia do minimalizacji szkody. Poszkodowany nie ma obowiązku poszukiwania najtańszej oferty na rynku. Pozwany podnosił, iż stawka najmu pojazdu zastępczego jest rażąco wygórowana, lecz tej okoliczności nie wykazał, jak i możliwości najmu u pozwanego pojazdu za stawkę wskazaną przez stronę pozwaną. Zresztą przy zgłoszeniu szkody w rozmowie telefonicznej zgłaszający szkodę nie uzyskał informacji dotyczącej zasad zorganizowania najmu i pomimo zadanego pytania także informacji o cenie najmu pojazdu u pozwanego; przekazano informacje o możliwości najmu oraz że w razie najmu u innego podmiotu ubezpieczyciel ma prawo weryfikacji stawki najmu.

Dlatego też powództwo podlegało uwzględnieniu w całości.

O kosztach postępowania Sąd orzekł zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 98 k.p.c.

Pozwany wniósł apelację od wyroku Sądu Rejonowego, zaskarżając orzeczenie
w całości, zarzucając:

1. naruszenie prawa procesowego, mające znaczenie dla rozstrzygnięcia,
w szczególności art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 245 k.p.c. poprzez oparcie rozstrzygnięcia wyłącznie na twierdzeniach powoda, na dokumentach prywatnych w zakresie wysokości stawki najmu, pomimo ich kwestionowania, niedokonanie wszechstronnej analizy zebranego materiału i pominięcie dokumentów dotyczących kontaktu poszkodowanego
z pozwanym, pominięcie treści zeznań poszkodowanego, który potwierdził, iż jakieś propozycje dostał, ale się tym nie interesował, bo realizowała to inna osoba, jednak to poszkodowany był uprawniony do posiadania pojazdu i uprawnienie to stracił, a nie inna osoba, sama poszkodowana potrzebował pojazdu do normalnego poruszania się po mieście
i załatwiania spraw, a zatem nie było przeszkód, aby skontaktowała się z pozwanym w celu wynajęcia pojazdu zastępczego;

2. naruszenie przepisów art. 65 § 1 k.c. w zw. z art. 509 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 510 § 1 k.c. w zw. z art. 805 k.c. poprzez błędną wykładnię i przyjęcie, że powód ma legitymację procesową w dochodzeniu kosztów najmu pojazdu zastępczego, podczas gdy okoliczność taka nie wynika z przedstawionej umowy;

3. naruszenie przepisów prawa materialnego, a w szczególności art. 822 § 1 k.c. w zw. (...) § 1 k.c., poprzez jego błędne zastosowanie i przyjęcie za uzasadnione nadmiernych
w istocie kosztów najmu pojazdu zastępczego przez poszkodowanego, w sytuacji gdy poszkodowany mógł skorzystać z propozycji pozwanej;

4. naruszenie przepisów prawa materialnego, a w szczególności art. 354 § 2 k.c. w zw.
z art. 16 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że poszkodowany współpracował z ubezpieczycielem w procesie likwidacji szkody oraz dopełnił ciążące na nim obowiązki, w szczególności polegające na zapobieżeniu zwiększaniu się szkody, co w przypadku najmu pojazdu od powoda uznać należy za nieuzasadnione w świetle zarówno poinformowania o akceptowalnej stawce;

4. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 361 k.c., poprzez błędną wykładnię i uznanie, że w granicach normalnego następstwa szkody mieści się wynajęcie pojazdu za stawkę najmu wyższą niż stawka pozwanego, bez uprzedniego zainteresowania się stawkami najmu na rynku oraz możliwością organizacji najmu pojazdu zastępczego za pośrednictwem pozwanego.

W związku z podniesionymi zarzutami apelujący wniósł o:

1. zmianę rozstrzygnięcia poprzez oddalenie powództwa w całości, a także rozliczenie kosztów procesu stosownie do wyniku sprawy zweryfikowanego w toku instancji;

rozstrzygnięcie o kosztach procesu w zakresie postępowania w pierwszej i drugiej, w tym kosztów zastępstwa procesowego, stosownie do wyniku postępowania i zasady odpowiedzialności strony za wynik sprawy.

Strona powodowa wnosiła o oddalenie apelacji na koszt skarżącego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Choć nie wszystkie z podniesionych przez apelującego zarzutów były zasadne, apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

Na wstępie należy podnieść, że choć w dużej mierze Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, zgodzić trzeba się ze skarżącym, że pewnym istotnym dla rozstrzygnięcia okolicznościom nie nadano właściwego znaczenia, o czym
w dalszym fragmencie uzasadnienia.

Podzielić należy także zarzut naruszenia prawa materialnego w postaci 354 § 2 k.c.
w zw. z art. 826 § 1 k.c. w zw. art. 16 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych. Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych w zw. z art. 361 § 1 k.c.

Nie wszystkie wydatki pozostające w związku przyczynowym z wypadkiem komunikacyjnym mogą być refundowane, istnieje bowiem obowiązek wierzyciela zapobiegania szkodzie i zmniejszania jej rozmiarów (art. 354 § 2 k.c.). Na dłużniku ciąży
w związku z tym obowiązek zwrotu wydatków celowych i ekonomicznie uzasadnionych, pozwalających na wyeliminowanie negatywnych dla poszkodowanego następstw, niedających się wyeliminować w inny sposób, z zachowaniem rozsądnej proporcji między korzyścią wierzyciela a obciążeniem dłużnika. Nie jest celowe nadmierne rozszerzanie odpowiedzialności odszkodowawczej i w konsekwencji - gwarancyjnej ubezpieczyciela, co mogłoby prowadzić do wzrostu składek ubezpieczeniowych.

Jak zauważył Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 24 sierpnia 2017 r., III CZP 20/17, z uwagi na ciążący na ubezpieczycielu obowiązek szczególnej, podwyższonej staranności nie można też przypisać decydującego znaczenia czynnikowi w postaci szczególnego zaufania, jakie poszkodowany ma do kontrahenta, z którego usług chciałby skorzystać. Poniesienia wyższych kosztów nie uzasadnia również sama przez się prostota skorzystania z oferty najmu złożonej przez przedsiębiorcę prowadzącego warsztat naprawczy, w którym uszkodzony pojazd ma być naprawiany. Konieczność dodatkowego kontaktu
z ubezpieczycielem - w praktyce zwykle telefonicznego - nie może być uznana za niedogodność, która uzasadnia poniesienie wyższych kosztów najmu. Co więcej, należy uznać, że w ramach ciążącego na poszkodowanym obowiązku minimalizacji szkody
i współdziałania z dłużnikiem (ubezpieczycielem) mieści się obowiązek niezwłocznego zasięgnięcia informacji co do tego, czy ubezpieczyciel może zaproponować poszkodowanemu pojazd zastępczy równorzędny uszkodzonemu (zniszczonemu). Nie ma to nic wspólnego
z koniecznością poszukiwania przez poszkodowanego najtańszej oferty rynkowej najmu, nie jest bowiem istotne to, czy propozycja ubezpieczyciela jest najtańsza, lecz to, że jest przez niego akceptowana. Za przyjętą interpretacją przemawia nie tylko powołana w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 17 listopada 2011 r., III CZP 5/11) zasada proporcjonalności, nakazująca uwzględnić godne ochrony interesy poszkodowanego i dłużnika, ale także ogólniejszy wzgląd na racjonalność ekonomiczną rozwiązań prawnych. Trudno bowiem pominąć, że proponowanie przez ubezpieczycieli (we współpracy z innymi przedsiębiorcami) pojazdów zastępczych jest - ze względu na efekt skali i związaną z tym efektywność kosztową - rozwiązaniem korzystnym dla ogółu ubezpieczonych, gdyż ogranicza koszty ochrony ubezpieczeniowej (i tym samym wysokość składek). Rozwiązanie takie może sprzyjać także korzystnej dla ubezpieczonych konkurencji w zakresie stawek czynszu najmu. Taka wykładnia nie eliminuje ani nie ogranicza przysługującej poszkodowanemu swobody wyboru kontrahenta, od którego wynajmie pojazd. Sprawia jedynie - ze względu na obowiązek zapobiegania zwiększeniu rozmiarów szkody - że zawierając umowę na mniej korzystnych warunkach od proponowanych przez ubezpieczyciela, poszkodowany będzie zmuszony ponieść część związanych z tym kosztów.

Jeżeli zatem ubezpieczyciel proponuje poszkodowanemu - we współpracy
z przedsiębiorcą trudniącym się wynajmem pojazdów - skorzystanie z pojazdu zastępczego równorzędnego pod istotnymi względami pojazdowi uszkodzonemu albo zniszczonemu (zwłaszcza co do klasy i stanu pojazdu), zapewniając pełne pokrycie kosztów jego udostępnienia, a mimo to poszkodowany decyduje się na poniesienie wyższych kosztów najmu innego pojazdu, koszty te - w zakresie nadwyżki - będą podlegały indemnizacji tylko wtedy, gdy wykaże szczególne racje, przemawiające za uznaniem ich za celowe
i ekonomicznie uzasadnione.

W sprawie przedmiotowej poszkodowana nie była zainteresowana jakąkolwiek współpracą z ubezpieczycielem w zakresie najmu pojazdu zastępczego. Zgłoszenie szkody ubezpieczycielowi nastąpiło 14 sierpnia 2017 r. Zgłaszający D. G. w rozmowie telefonicznej został poinformowany, że w razie potrzeby korzystania z pojazdu zastępczego, po zgłoszeniu tego ubezpieczycielowi, ten zajmie się organizacją najmu na czas niezbędny do naprawy uszkodzonego pojazdu. Jednocześnie przedstawiciel ubezpieczyciela poinformował zgłaszającego, że w razie skorzystania w tym zakresie z usług innych wypożyczalni niż współpracujące z ubezpieczycielem, ubezpieczyciel zastrzega sobie prawo do weryfikacji stawki dobowej najmu do 120 złotych brutto za dobę. Ani podczas tej rozmowy, ani podczas rozmowy 16 sierpnia 2017 r. D. G. nie wyraził zainteresowania skorzystaniem
z pośrednictwa ubezpieczyciela, a poinformował, że korzysta już z usług innej wypożyczalni. Pozwany również w piśmie z 17 sierpnia 2017 r. informował poszkodowaną, że w przypadku potrzeby skorzystania z pojazdu zastępczego należy skontaktować się z Centrum (...), wówczas ubezpieczyciel zorganizuje pojazd zastępczy o podobnej klasie
w jednej z wypożyczalni współpracujących z (...) S.A. W przypadku skorzystania z innej oferty w zakresie najmu pojazdu zastępczego zaś zastrzegł sobie prawo weryfikacji roszczenia oraz uznania celowych i ekonomicznie uzasadnionych kosztów najmu pojazdu zastępczego. Wskazano, że weryfikacji podlega klasa wynajętego pojazdu - powinna być zbliżona do klasy pojazdu uszkodzonego (nie wyższej klasy), stawka za dobę wynajmu - nie powinna odbiegać od cen występujących na lokalnym rynku i mieścić się
w granicach ok. 120 złotych brutto oraz okres wynajmu - na czas niezbędny do dokonania naprawy uszkodzonego lub zakupu nowego pojazdu. Skoro zaś poszkodowana nie wyraziła chęci skorzystania z pośrednictwa ubezpieczyciela w organizacji pojazdu, brak było uzasadnienia dla przekazywania jej informacji o szczegółowych warunkach najmu. Jak słusznie zauważył apelujący, taką szczegółową ofertę mógł przekazać jedynie podmiot zajmujący się wynajmem.

Podsumowując, aby uznać odrzucenie pośrednictwa ubezpieczyciela i wybór droższej
z dostępnych opcji najmu za uzasadnione, poszkodowana winna, po pierwsze, zawnioskować
o udostępnienie tego pojazdu i zgłosić się do wskazanej wybranej firmy zajmującej się wynajmem pojazdów współpracującej z ubezpieczycielem, tam uzyskać szczegółowe warunki najmu i dopiero, gdyby firma ta nie miała w ofercie odpowiedniego pojazdu lub zaoferowane warunki z jakiś przyczyn nie mogły w określonych okolicznościach zostać przez poszkodowaną zaakceptowane, dopiero wówczas skorzystać z usług podmiotu, który udostępnił odpowiedni pojazd na adekwatnych warunkach, lecz pobierając wyższy czynsz najmu.

W sprawie przedmiotowej poszkodowana w żaden sposób nie uzasadniła dlaczego nie skorzystała z pośrednictwa ubezpieczyciela, wybierając droższą z dostępnych możliwości wynajmu pojazdu zastępczego, pomimo wiedzy o akceptowanych przez pozwanego stawkach najmu z jednej strony i brakiem informacji o ofercie firm współpracujących
z ubezpieczycielem z drugiej. Zatem odpowiedzialność ubezpieczyciela ogranicza się do proponowanej stawki dziennej czynszu 120 złotych brutto, przy zastosowaniu której wypłacono już odszkodowanie.

Dlatego też, zgodnie z art. 386 § 1 k.p.c., Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok
w ten sposób, że oddalił powództwo. Wiązało się to z koniecznością korekty orzeczenia
w zakresie kosztów procesu, zgodnie z art. 98 k.p.c. Na poniesione przez pozwanego koszty złożyła się opłata za czynności pełnomocnika oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa - łącznie 917 złotych.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono również na podstawie art. 98 k.p.c., zasądzając od powoda na rzecz pozwanego 650 złotych (opłata sądowa od apelacji - 200 złotych, opłata za czynności pełnomocnika - 450 złotych).

Wysokość opłat za czynności radcy prawnego ustalono na podstawie § 2 pkt 3 oraz § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r.