Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 16 października 2024 r.

Sąd Rejonowy w Piszu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Anna Gajewska

Protokolant: sekretarz sądowy Agnieszka Zuzga

po rozpoznaniu w dniu 18 września 2024 r. na rozprawie

sprawy z wniosku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L.

z udziałem (...) Państwowych Spółki Akcyjnej z siedzibą w W., Skarbu Państwa - Starosty P.

o ustanowienie służebności przesyłu

p o s t a n a w i a:

1.  Ustanowić na rzecz (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L. na będącej własnością Skarbu P. – (...) Państwowych Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. nieruchomości obciążonej położonej w obrębie C., Gmina O., powiat (...), dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą KW (...), służebność przesyłu polegającą na prawie korzystania z przedmiotowej nieruchomości w zakresie pasa gruntu o szerokości jednego metra na działce gruntu o numerze geodezyjnych (...), niezbędnym do eksploatacji projektowanej elektroenergetycznej linii kablowej ziemnej nN, w tym: swobodnego dostępu do nieruchomości wraz z niezbędnym sprzętem celem posadowienia linii, jej eksploatacji, remontów, przebudowy, rozbudowy, likwidacji, oględzin, przeglądów, kontroli, pomiarów, napraw, konserwacji, modernizacji, usuwania awarii oraz drzew, krzewów i gałęzi zagrażających funkcjonowaniu urządzeń – zgodnie z mapą sporządzoną przez biegłego z zakresu geodezji D. Ż. (k. 87 akt), która to stanowi integralną część niniejszego orzeczenia.

2.  Oddalić wniosek w pozostałej części.

3.  Zasądzić od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L. na rzecz Skarbu Państwa – (...) Państwowych Spółki Akcyjnej z W. kwotę 33 zł (trzydzieści trzy złote) tytułem jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności opisanej w punkcie 1. postanowienia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku zwłoki w płatności.

4.  Nakazać pobrać od wnioskodawcy (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Piszu kwotę 4 053,30 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt trzy złote 30/100) tytułem niepokrytych wydatków na opinie biegłych.

5.  Ustalić, iż koszty postępowania zainteresowani ponoszą we własnym zakresie.

Sygn. akt I Ns 159/23

UZASADNIENIE

(...) Spółka Akcyjna z siedzibą w L. wystąpiła z wnioskiem o ustanowienie na rzecz wnioskodawczyni - za wynagrodzeniem w kwocie 260 złotych na rzecz uczestnika postępowania (...) Państwowych Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. - służebności przesyłu na prawie użytkowania wieczystego nieruchomości obciążonej położonej w miejscowości C. gmina O., składającej się z działki gruntu o nr geod. (...), dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą (...), polegającej na prawie korzystania z przedmiotowej nieruchomości przez każdoczesnego przedsiębiorcę będącego właścicielem urządzeń energetycznych w zakresie pasa gruntu o szerokości 1 metra i długości 16 metrów, w celu:

- posadowienia, eksploatacji, remontów, budowy, przebudowy, rozbudowy i korzystania z urządzeń energetycznych w postaci przyłącza kablowego nN, zgodnie z ich przeznaczeniem, oraz ich likwidacji,

- całodobowego, nieutrudnionego dostępu (wejścia, wjazdu, przechodu, przejazdu, dojścia, dojazdu) pracowników wnioskodawczyni oraz osób i podmiotów działających z upoważnienia wnioskodawczyni, wraz z niezbędnym sprzętem, do ww. urządzeń elektroenergetycznych,

- dokonywania przez pracowników właściciela ww. urządzeń lub osoby działające w jego imieniu, oględzin, przeglądów, kontroli, pomiarów, napraw, konserwacji, modernizacji, demontażu, rozbiórki, wymiany, odbudowy, dołożenia w pasie służebności przesyłu dodatkowych linii elektroenergetycznych, usuwania awarii i jej skutków oraz usuwania drzew, krzewów i gałęzi zagrażających funkcjonowaniu urządzeń, a także innych niezbędnych prac,

- powstrzymywania się przez każdoczesnych właścicieli, użytkowników wieczystych, posiadaczy i użytkowników przedmiotowej nieruchomości od działań, które utrudniłyby lub uniemożliwiłyby dostęp do ww. urządzeń oraz w jakikolwiek sposób pozostawałyby w sprzeczności z funkcjonowaniem tych urządzeń lub zagrażały ich funkcjonowaniu.

Jako uczestnika postępowania wnioskodawczyni wskazała (...) Państwowe Spółkę Akcyjną z siedzibą w W. – będącą użytkownikiem wieczystym przedmiotowej nieruchomości oraz Skarb Państwa – Starostę P. będącego właścicielem tej nieruchomości.

Nadto wnioskodawczyni wniosła o zasądzenie na jej rzecz od uczestnika postępowania ad. 1 kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wnioskodawczyni podniosła, że jest przedsiębiorcą energetycznym prowadzącym działalność gospodarczą w zakresie dystrybucji energii elektrycznej i właścicielem infrastruktury elektroenergetycznej, która jest zlokalizowana na przedmiotowej nieruchomości. Wnioskodawczyni proponowała uczestnikowi ad. 1 zawarcie umowy o ustanowienie służebności przesyłu zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami Kodeksu cywilnego (art. 305 ¹ – 305 ⁴ k.c.), w formie aktu notarialnego i za wynagrodzeniem. Uczestnik jednak, powołując się na swoje wewnętrzne procedury, odmówił ustanowienia służebności przesyłu i zaproponował zawarcie umowy cywilnoprawnej dotyczącej korzystania z przedmiotowej nieruchomości. Zdaniem wnioskodawczyni, umowa cywilnoprawna nie daje gwarancji trwałego prawa korzystania z nieruchomości obciążonej. Wnioskodawczyni zależy na pozyskaniu tytułu prawnego do nieruchomości mającego charakter trwały, a nie opartego na stosunku obligacyjnym, obowiązującego tylko pomiędzy konkretnymi stronami, który może zostać rozwiązany przez właściciela/użytkownika nieruchomości. Brak zgody uczestnika na zawarcie umowy ustanowienia służebności przesyłu uzasadnia, zdaniem wnioskodawczyni, ustanowienie tej służebności na drodze sądowej. Wnioskodawczyni określiła pas służebności przesyłu na szerokość jednego metra powołując się na standardy obowiązujące w (...) S.A. w zakresie pasa służebności opracowane przez (...) Towarzystwo (...).

Uczestnik postępowania (...) Państwowe Spółka Akcyjna z siedzibą w W. w odpowiedzi na wniosek wniósł o oddalenie wniosku w całości i o zasądzenie na jego rzecz od wnioskodawczyni kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu podniósł, iż sposób postępowania przez (...) S.A. w zakresie realizacji inwestycji liniowych określają obowiązujące w (...) S.A. regulacje, tj. „Zasady korzystania z gruntu (...) S.A. w celu budowy, wymiany i przebudowy obcych urządzeń liniowych infrastruktury technicznej oraz pozostawienia w gruncie tych urządzeń, do czasu ustanowienia służebności przesyłu”, zatwierdzone Uchwałą nr 723 Zarządu (...) S.A. z dnia 17 grudnia 2013 roku, zmienione Uchwałą nr 341 Zarządu (...) S.A. z dnia 1 sierpnia 2017 roku. Zgodnie z powołanymi w ww. uchwałach zasadami, do czasu ustanowienia służebności przesyłu, zasady korzystania z gruntu (...) S.A. w celu budowy, wymiany i przebudowy obcych urządzeń oraz pozostawienia w gruncie tych urządzeń, uregulowane powinny być w umowie cywilno-prawnej. Wnioskodawczyni nie była zainteresowana podpisaniem takiej umowy poprzedzającej ustanowienie służebności przesyłu, co stanowiło przeszkodę do ustanowienia służebności przesyłu w formie prawem przewidzianej.

Uczestnik postępowania Skarb Państwa – Starosta P. nie zajął stanowiska w sprawie i nie wniósł zastrzeżeń do opinii powołanych w sprawie biegłych sądowych.

Sąd ustalił, co następuje:

Nieruchomość stanowiąca działkę gruntu oznaczoną numerem geodezyjnym (...), położona w obrębie C. w gminie O. w powiecie (...), dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą (...), stanowi własność Skarbu Państwa i oddana jest w użytkowanie wieczyste (...) Państwowym Spółce Akcyjnej z siedzibą w W..

(okoliczności bezsporne)

Pismem z dnia 10 stycznia 2022 roku (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w L. wystąpiła do (...) Państwowych Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. z wnioskiem o zawarcie w formie aktu notarialnego umowy o ustanowienie służebności przesyłu na prawie użytkowania wieczystego ww. nieruchomości w pasie gruntu o szerokości 1 m i długości 16 m, niezbędnym do budowy i eksploatacji urządzenia elektroenergetycznego w postaci linii kablowej SN (średniego napięcia).

(...) Państwowe Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniosła o zawarcie umowy cywilnoprawnej regulującej zasady oraz opłaty za udostępnienie i pozostawienie na terenie (...) S.A. instalacji według zasad obowiązujących w (...) S.A. Nie wyraziła zgody na zawarcie umowy o ustanowienie służebności przesyłu przed zakończeniem inwestycji.

(okoliczności bezsporne, dowód: pismo z 10.01.2022r. k. 17; wiadomość e-mail z 31.01.2022r. k. 16)

Pas gruntu objęty służebnością przesyłu pod projektowanym przyłączem kablowym na działce oznaczonej numerem geodezyjnym (...), po zaokrągleniu do 1 m ² obejmuje powierzchnię 16 m ² (szerokość 1 m, długość 16 m).

Przebieg ww. projektowanego przyłącza kablowego na ww. działkach gruntu oraz obszar niezbędny do jego prawidłowej eksploatacji, przedstawiony został na mapie (k. 87 akt sprawy) sporządzonej przez biegłego sądowego z zakresu geodezji D. Ż..

(dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu geodezji k. 84-87)

Wartość jednorazowego wynagrodzenia należnego od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L. na rzecz (...) Państwowych Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. za ustanowienie opisanej wyżej służebności przesyłu na prawie użytkowania wieczystego opisanej wyżej działki gruntu nr (...), wynosi 33 złote.

(dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości k. 116 -175v)

Sąd zważył, co następuje:

Służebność przesyłu to ograniczone prawo rzeczowe uregulowane w art. 305 ^{1 –} 305 ⁴ k.c., wprowadzone do polskiego sytemu prawnego z dniem 3 sierpnia 2008 r. ustawą z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 116, poz. 731).

Zgodnie z art. 305 ¹ k.c., nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu).

Treścią służebności przesyłu jest korzystanie przez przedsiębiorcę w oznaczonym zakresie z cudzej nieruchomości (nieruchomości obciążonej), w zakresie niezbędnym dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania urządzeń przesyłowych (art. 305 ¹ k.c.). Wykonanie (zainstalowanie) tych urządzeń wiąże się - w sensie skutków - z ich trwałym fizycznie oraz ustawicznym połączeniem z obciążoną nieruchomością gruntową. Właściciel gruntu musi więc znosić istnienie cudzych urządzeń. W praktyce to oznacza możliwość wejścia przez przedsiębiorcę na cudzy grunt obciążony służebnością w celu posadowienia tam urządzeń przesyłowych, usunięcia ich awarii, przeprowadzenia konserwacji, remontu czy też modernizacji.

Służebnością przesyłu można obciążyć nieruchomość gruntową, budynkową lub lokalową (art. 46 § 1 w zw. z art. 49 § 1 k.c.), na której są lub mają być posadowione urządzenia przesyłowe przedsiębiorcy (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 czerwca 1993 r., I CRN 72/93). Podmiotem, na rzecz którego może być ustanowiona służebność przesyłu, jest wyłącznie przedsiębiorca, a więc osoba fizyczna, osoba prawna i podmiot ustawowy, o którym mowa w art. 33 ¹ § 1 k.c., prowadzące we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową (art. 43 ¹ k.c.). Przedmiotem działalności takiego przedsiębiorcy powinna być działalność związana z wykorzystaniem urządzeń przesyłowych, stąd w doktrynie pojawiło się pojęcie przedsiębiorcy przesyłowego, na określenie podmiotów, które zajmują się działalnością z wykorzystaniem określonych w art. 49 k.c. urządzeń (G. Bieniek, Urządzenia przesyłowe. Problematyka prawna, Warszawa 2009; B. Rakoczy, Służebność przesyłu w praktyce, Warszawa 2009). Ustanowienie służebności przesyłu jest możliwe tylko na rzecz takiego przedsiębiorcy, który jest właścicielem urządzeń, służących do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz innych urządzeń podobnych lub, który zamierza wybudować takie urządzenia (art. 49 § 1 k.c.).

W myśl art. 305 ² § 1 k.c., jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem.

Nie budzi wątpliwości Sądu, że przedmiotowa służebność jest konieczna dla posadowienia przez wnioskodawcę projektowanego przyłącza kablowego na działce gruntu 111/3, a następnie do właściwego korzystania przez wnioskodawcę z ww. urządzeń elektroenergetycznych. Ponadto, w niniejszej sprawie bezspornie ustalono, że uczestnik postępowania (...) S.A. odmówił zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu. Powyższe uprawniało zatem wnioskodawczynię do wystąpienia do sądu z żądaniem ustanowienia tej służebności za odpowiednim wynagrodzeniem.

W przepisach kodeksu cywilnego nie zostały określone wskazówki, w jaki sposób powinna być ustalona wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu. W literaturze i orzecznictwie wyrażono zapatrywanie, że można sięgać, na zasadzie analogii, do wyznaczników wypracowanych w odniesieniu do wynagrodzeń właścicieli nieruchomości obciążonych służebnościami dróg koniecznych. Powinno to być wynagrodzenie jednorazowe i niższe od wartości nieruchomości. Przy ustalaniu wysokości tego wynagrodzenia należy brać pod uwagę wszystkie okoliczności danej sprawy, interes stron, społeczno-gospodarczy charakter służebności i rekompensaty należnej właścicielowi nieruchomości obciążonej. Za odpowiednie wynagrodzenie może być uznane takie, które będzie stanowić ekwiwalent wszystkich korzyści, jakich właściciel nieruchomości zostanie pozbawiony w związku z jej obciążeniem. Indywidualizowany w konkretnej sprawie sposób obliczenia wynagrodzenia powinien uwzględniać po stronie właściciela: charakter nieruchomości, położenie, rodzaj, rozmiar, kształt, jej społeczno-gospodarcze przeznaczenie ujęte w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, albo w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, a w ich braku właściwości terenu i sposób korzystania z nieruchomości sąsiednich, utratę pożytków, zakres ograniczenia w prawie rozporządzania, swobodnego decydowania o przeznaczeniu nieruchomości, zagospodarowania jej, zakres i sposób ingerencji przedsiębiorcy oraz pozbawienia władztwa nad nią, sposób przebiegu urządzeń, trwałość i nieodwracalność obciążenia w dłuższej perspektywie oraz uciążliwość ustanowionego prawa. Po stronie przedsiębiorcy rozważaniu podlegać powinno, że za pośrednictwem urządzeń realizuje on cele społeczne w odniesieniu do dostarczania energii elektrycznej, wody czy paliw, także właścicielowi nieruchomości obciążonej, doprowadzenie tych nośników tysiącom osób musi odbywać się za pomocą sieci (instalacji i urządzeń), które posadowić trzeba na wielu gruntach stanowiących własność osób trzecich, względy społeczne nakazują ograniczenie ich prawa własności, korzystanie z tych nieruchomości w zakresie ustanowionej służebności wpływa na wartość przedsiębiorstwa i możliwość prowadzenia działalności gospodarczej, jak też, że korzystanie z energii elektrycznej i paliw wpływa na rozwój społeczno-gospodarczy oraz lepsze wykorzystanie nieruchomości. Z uwagi na faktyczną niemożność wyliczenia wynagrodzenia w oparciu o korzyści uzyskiwane przez przedsiębiorcę, na którego działalność wpływa również korzystanie z cudzej nieruchomości, trzeba określić je z perspektywy interesów ekonomicznych właściciela nieruchomości (vide postanowienie Sądu Najwyższego z 27.02.2013r. w sprawie IV CSK 440/12, Lex nr 1294169).

Celem ustalenia powierzchni nieruchomości – działki gruntu nr (...) niezbędnej do realizacji przez wnioskodawczynię przedmiotowej służebności przesyłu, jak i oznaczenia na mapie przebiegu projektowanej linii kablowej, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu geodezji.

W sporządzonej na piśmie opinii biegły D. Ż. stwierdził, że pas gruntu objęty służebnością przesyłu pod projektowanym przyłączem kablowym doziemnym niskiego napięcia na działce oznaczonej numerem geodezyjnym (...), po zaokrągleniu do 1 m ² obejmuje powierzchnię 16 m ² (szerokość 1 m, długość 16 m).

Przebieg ww. projektowanego przyłącza kablowego na ww. działkach gruntu oraz obszar niezbędny do jego prawidłowej eksploatacji, przedstawiony został przez biegłego na mapie znajdującej się na karcie 87 akt sprawy.

Powołany następnie przez Sąd biegły z zakresu szacowania nieruchomości, Z. Z., w sporządzonej na piśmie opinii ustalił, że wartość jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie na przedmiotowej działce gruntu służebności przesyłu na ustalonym przez biegłego z zakresu geodezji obszarze wynoszącym łącznie 16 m ² wynosi 33 złote.

Sąd w pełni podzielił opinie ww. biegłych. W ocenie Sądu opinie te są miarodajne, zostały sporządzone z należytą starannością, w sposób fachowy i rzetelny, przy wykorzystaniu szerokiej wiedzy specjalistycznej, stąd na podzielenie zasługiwały ustalenia i wnioski z niej płynące. Zaznaczyć należy, że nie były one kwestionowane przez uczestników niniejszego postępowania.

Zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem Sądu Najwyższego, określając wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu należy odmiennie ocenić uciążliwości powstające dla właściciela nieruchomości obciążonej służebnością, gdy dopiero ma zostać zainstalowana nowa linia przesyłowa z budowlami towarzyszącymi np. słupami, stacjami transformatorowymi itp., a odmiennie, gdy linia ta już istnieje od wielu lat i w tym stanie nieruchomość była przedmiotem obrotu. O wynagrodzeniu decydują bowiem wtedy głównie te uciążliwości, których może doznać właściciel nieruchomości obciążonej w przyszłości, np. musząc znosić wstęp na działkę konserwatorów urządzeń przesyłowych (vide postanowienie Sądu Najwyższego z 09.10.2013r. w sprawie V CSK 471/12, Lex nr 1403917). W przypadku, gdy linia i towarzyszące jej budowle istnieje już od wielu lat i w tym stanie była przedmiotem obrotu, ustalanie wynagrodzenia przy przyjęciu obniżenia wartości nieruchomości jest zawodne. Miarodajnym, podstawowym kryterium powinno być obniżenie użyteczności nieruchomości, polegające na niemożności korzystania z obciążonej części w sposób przewidziany w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego przy uwzględnieniu omówionych wyznaczników, decydujących o ekwiwalentności świadczenia właściciela nieruchomości obciążonej, łącznie z wpływem zakresu niemożności korzystania na pozostałą część nieruchomości (vide postanowienie Sądu Najwyższego z 27.02.2013r. w sprawie IV CSK 440/12, Lex nr 1294169).

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych w treści rozważań przepisów, Sąd orzekł, jak w punkcie 1. i 3. sentencji postanowienia i oddalił wniosek w pozostałym zakresie.

Łączny koszt opinii powołanych w sprawie biegłych sądowych wyniósł 4 853,30 złote i do wysokości 800 złotych pokryty został z wpłaconej przez wnioskodawcę zaliczki, zaś do kwoty 4 053,30 złote tymczasowo pokryty został z budżetu Skarbu Państwa.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w punkcie 4. i 5. W oparciu o treść art. 520 § 1 k.p.c. i art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tj. Dz.U. z 2020r., poz. 755). Zgodnie z art. 520 § 1 k.p.c. każdy z uczestników postępowania nieprocesowego ponosi koszty postępowania związane ze swoim uczestnictwem w sprawie, co oznacza, że obciążają go koszty tej czynności, której sam dokonał, jak i czynności podjętej w jego interesie, także przez Sąd, na jego wniosek lub z urzędu. Sąd nie uznał za słuszne skorzystania z wyjątków od powyższej zasady, jakie oferują § 2 i § 3 cytowanego przepisu.