Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 13 lutego 2024 r.

Sąd Rejonowy w Ciechanowie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Lidia Grzelak

Protokolant st. sekr. sąd. Marzena Stańczak

po rozpoznaniu na rozprawie

w dniu 13 lutego 2024 r. w C.

sprawy z wniosku M. B.

z udziałem (...) Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty w W., S. M. (1), małoletniej L. K. reprezentowanej przez przedstawicielkę ustawową O. M. - matkę, małoletniej M. M. reprezentowanej przez przedstawiciela ustawowego T. M. - ojca, małoletnich K. M. (1) i S. M. (2) reprezentowanych przez przedstawiciela ustawowego Z. M. – ojca, małoletniego A. W. reprezentowanego przez przedstawicielkę ustawową K. M. (2) – matkę

o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych nie złożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku

postanawia:

I wniosek oddalić;

II pozostawić wnioskodawcę i uczestników postępowania przy poniesionych kosztach postępowania związanych z ich udziałem w sprawie.

Sędzia Lidia Grzelak

Sygn. akt I Ns 335/23

UZASADNIENIE

Wnioskodawca M. B. wystąpił w dniu 8 sierpnia 2023 r. do Sądu Rejonowego w Ciechanowie z wnioskiem o zatwierdzenie oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych nie złożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po babcie J. M. (1).

Postanowieniem z dnia 5 grudnia 2023 r. Sąd Rejonowy wezwał do udziału w sprawie charakterze uczestników postępowania (...) Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty w W., S. M. (1), małoletniej L. K. reprezentowanej przez przedstawicielkę ustawową O. M. - matkę, małoletniej M. M. reprezentowanej przez przedstawiciela ustawowego T. M. - ojca, małoletnich K. M. (1) i S. M. (2) reprezentowanych przez przedstawiciela ustawowego Z. M. – ojca, małoletniego A. W. reprezentowanego przez przedstawicielkę ustawową K. M. (2) – matkę.

Uczestnik postępowania S. M. (1) pozostawił wniosek do uznania Sądu.

Pozostali uczestnicy postępowania oraz przedstawiciele ustawowi małoletnich uczestników postępowania nie zajęli stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił, co następuje:

J. M. (1) córka S. i J. z d. P., zmarła w dniu 30 stycznia 2021 r. w K. i tam ostatnio stale zamieszkiwała. Zgodnie z prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Ciechanowie z dnia 8 czerwca 2022 r. wydanym w sprawie I Ns 231/21 spadek po J. M. (2) nabyli S. M. (1), M. B., L. K. po 1/5 części oraz M. M., K. M. (1), S. M. (2) i A. W. po 1/10 części ( akta I Ns 335/23 ).

M. B. jest wnukiem J. M. (1). W toku postepowania o stwierdzenie nabycia spadku po J. B. był osobą małoletnią; pełnoletność uzyskał w dniu 15 sierpnia 2022 r. Jego matka B. B., uczestniczka postępowania w sprawie I Ns 231/21, reprezentująca również jego prawa w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku po J. M. (1), w dniu 8 lipca 2021 r. odrzuciła spadek po matce, składając oświadczenie w formie aktu notarialnego. Została pouczona o skutkach odrzucenia spadku, w tym zakresie dalszego postępowania w związku z posiadaniem małoletniego syna M. B.. Prawomocnym postanowieniem z dnia 23 listopada 2021 r. wydanym w sprawie I. N. 417/21 Sąd Rejonowy w Ciechanowie III Wydział Rodzinny i Nieletnich w sprawie z wniosku B. B. z udziałem R. B. o zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem małoletniego dziecka, zezwolił B. B. na dokonanie w imieniu małoletniego dziecka M. B. czynności polegającej na odrzuceniu spadku przypadającego małoletniemu po J. M. (1). Pomimo otrzymanego zezwolenia na odrzucenie spadku, żadne z rodziców małoletniego M. B. nie odebrało z Sądu odpisu prawomocnego postanowienia z dnia 23 listopada 2021 r. w sprawie I. N. 417/21 i nie złożyło jako jego przedstawiciel ustawowy oświadczenia o odrzuceniu spadku po babce J. M. (1) ( akta I Ns 231/21, I N 385/21, I. N. 417/21, zeznania świadka B. B. k. 27 ).

W dniu 6 lutego 2023 r. M. B. złożył do Sądu Rejonowego w Ciechanowie wniosek o odebranie oświadczenia o odrzuceniu spadku po J. M. (1) oraz o zatwierdzenie oświadczenia o uchyleniu się od niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po J. M. (1). Prawomocnym zarządzeniem z dnia 4 maja 2023 r. wydanym w sprawie I Ns 46/23 Sąd Rejonowy w Ciechanowie zwrócił wniosek. Jednocześnie w dniu 23 maja 2023 r. Sąd odebrał od M. B. oświadczenie o odrzuceniu spadku po J. M. (1) ( akta I Ns 46/23 ).

Małoletni M. B. utrzymywał kontakty ze spadkodawczynią; była jego babką macierzystą. Nie miał wiedzy o jej sytuacji majątkowej. Wiedział, że mieszkała z dwoma synami S. M. (1) i J. M. (3), braćmi swojej matki B. B.. Obecnie wierzyciel J. M. (1) wszczął przeciwko niemu postępowanie egzekucyjne ( zeznania wnioskodawcy M. B. k. 27 ).

Powyższy stan faktyczny, Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dowodów, przy czym okoliczności sprawy dotyczące jej meritum nie są sporne. Dołączony materiał dowodowy dotyczy postępowania o stwierdzenie nabycia spadku po J. M. (1), w tym co do kręgu osób uprawnionych do dziedziczenia. Zeznania świadka B. B. ( k. 27 ) są zbieżne z dowodami zgromadzonymi w akta powołanych powyżej spraw sądowych. Sąd miał również na uwadze zeznania wnioskodawcy M. B. ( k. 27 ); nie mają one jednak znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy z uwagi na fakt, że w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku po J. M. (1) był osobą małoletnią.

Sąd zważył, co następuje:

Postępowanie w sprawach uchylenia się od skutków prawnych wadliwego oświadczenia spadkobiercy bądź nie złożenia oświadczenia w terminie zostały unormowane w art. 1019 kc i w art. 690 kpc.

Zgodnie z art. 1019 § 1 kc, jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli z następującymi zmianami:

1)  uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem,

2)  spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca.

Wykonanie prawa do uchylenia się od skutków prawnych swego oświadczenia woli bądź nie złożenia takiego oświadczenia w terminie następuje przez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli. Wymagane jest w tym zakresie zatwierdzenie tego oświadczenia przez Sąd.

Podnoszone przez wnioskodawcę M. B. twierdzenia, a przede wszystkim przytaczane fakty, jak również postawa prawna wskazana w jego wniosku, wskazują, że podstawą jej wniosku jest norma art. 1019 § 2 kc. Wnioskodawca domaga się bowiem zatwierdzenia przez Sąd uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku, gdyż nie złożył żadnego oświadczenia w terminie.

Wnioskodawca ponadto złożył w dniu 23 maja 2023 r. przed Sądem Rejonowym w Ciechanowie w sprawie I Ns 46/23 o odrzuceniu spadku po J. M. (1).

Dla wywołania zamierzonego przez wnioskodawcę skutku, należało więc wykazać, iż wystąpiły takie okoliczności, które miały wpływ i usprawiedliwiały nie złożenie przez niego w terminie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku po babce J. M. (1). Wnioskodawca podnosił, że był w chwili otwarcia spadku osobą małoletnią, działał w zaufaniu do rodziców, zaś obecnie uzyskał pełnoletność i chciałby rozpocząć dorosłe życie bez obciążających go zobowiązań z tytułu dziedziczenia po babce.

Jak wskazano powyżej, matka wnioskodawcy B. B. skutecznie odrzuciła spadek po swojej matce, a babce wnioskodawcy, J. M. (1), a nadto, pomimo dysponowania zezwoleniem sądu na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego syna, nie złożyła oświadczenia o odrzuceniu spadku w jego imieniu jako jego przedstawicielka ustawowa. Uznać zatem należy, że w toku sprawy I Ns 231/21 Sądu Rejonowego w Ciechanowie o stwierdzenie nabycia spadku po J. M. (1) wnioskodawca M. B. był prawidłowo reprezentowany. W toku niniejszego postepowania B. B. przyznała, że domyślała się, że jej matka J. M. (1) ma długi i to było motywem odrzucenia przez nią spadku.

Zgodnie z art. 84 § 1 zd. 1 kc oraz art. 84 § 2 kc w zw. z art. 1019 § 1 kc spadkobierca może uchylić się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęcia lub odrzuceniu spadku złożonego pod wpływem błędu, jeżeli błąd ten dotyczył treści oświadczenia i był istotny. Błąd dotyczący treści oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu może dotyczyć w szczególności osoby spadkobiercy, czy też stanu majątku spadkowego. Natomiast błąd jest istotny, jeżeli uzasadnia przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia danej treści, lub też je złożył w określonej treści.

Co do zasady błąd taki, a więc mylne przekonanie o stanie majątku spadkodawcy, w tym przede wszystkim o braku długów po stronie spadkodawcy, jest błędem, który może przełożyć się na uchylenie się od skutków prawnych nie złożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku. Jednak możliwe jest to tylko wówczas, jeżeli to błędne przekonanie o braku długów, nie mogło zostać przez spadkobiercę zweryfikowane, to znaczy spadkobierca nie mógł przy zachowaniu należytej staranności ustalić rzeczywistego stanu majątku spadkowego. Innymi słowy skuteczne powołanie się na taki błąd jest wyłączone wtedy, gdy spadkobierca nie dochował należytej staranności polegającej na podjęciu uzasadnionych w danych okolicznościach działań, zmierzających do ustalenia stanu spadku, których podjęcie doprowadziłoby do uzyskania stosownej wiedzy i w konsekwencji - do uniknięcia błędu. Takiej wykładni przepisów art. 1019 kc i art. 690 kpc dokonał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 30 czerwca 2005 r. w sprawie IV CK 799/04, a następnie zaaprobował ją w postanowieniu z dnia 18 marca 2010 r. w sprawie V CSK 337/09. Sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela ten pogląd i przyjmuje go za własny.

Jak wskazano powyżej, matka wnioskodawcy B. B., działająca w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku po J. M. (4) - I Ns 231/21 jako uczestniczka postępowania, ale również jako przedstawicielka ustawowa małoletniego uczestnika postepowania M. B., wiedziała, że spadkodawczyni posiada zadłużenie, choć nie znała jego podstawy ani wysokości. Okoliczność ta była motywem odrzucenia przez nią spadku. B. B. nie potrafi wyjaśnić przyczyn nie złożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po J. M. (1) w imieniu małoletniego ( wówczas ) syna M. B., pomimo dysponowania zezwoleniem sądu na złożenie takiego oświadczenia.

W związku z powyższym, Sąd nie uwzględnił wniosku i odmówił zatwierdzenia uchylenia się przez wnioskodawcę M. B. od skutków prawnych nie złożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po J. M. (1).

Na marginesie wskazać należy, że zgodnie z prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Ciechanowie z dnia 8 czerwca 2022 r. wydanym w sprawie I Ns 231/21 nabycie spadku przez spadkobierców ustawowych wskazanych w treści postanowienia nastąpiło z dobrodziejstwem inwentarza ( art. 1015 § 2 kc ). Stosownie zatem do art. 1031 § 2 kc, ich odpowiedzialność za długi spadkowe ogranicza się tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku.

Rozstrzygając o kosztach postępowania, Sąd kierował się dyspozycją art. 520 § 1 kpc, pozostawiając strony przy poniesionych kosztach postępowania związanych z ich udziałem w sprawie.