Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 107/23

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. z dnia 28 lutego 2023 r., sygn. akt II Ko 33/22.

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☐

Uchylenie

☒

Zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

I . w zakresie zadośćuczynienia:

1. obrazy przepisów postępowania, która miała wpływ na treść orzeczenia, tj.

- art. 7 k.p.k. poprzez dowolną ocenę dowodów i wyciągnięcie z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wniosków sprzecznych z zasadami prawidłowego rozumowania, doświadczenia życiowego i wskazaniami wiedzy, tj. nieprawidłowe przyjęcie iż zadośćuczynienie w kwocie 70.000,00 zł spełnia cel i wymogi określone art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23.02.1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (ustawa lutowa) w przypadku krzywd A. O. (1) doznanych na wskutek wydania i wykonania wobec ich ojca A. O. (1) wyroku Sądu Rejonowego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 14 czerwca 1984 roku, sygn. akt II K-370/84, w związku z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego,

- art. 410 k.p.k. poprzez pominięcie w trakcie orzekania o wysokości zadośćuczynienia i niedocenienie w sposób szczególny okoliczności takich jak: poczucia rażącej niesprawiedliwości z powodu niesłusznego pozbawienia wolności pokrzywdzonego w związku z działalnością niepodległościową długiego okresu izolacji —tj. 250 dni, młodego wieku w chwili zatrzymania, złych warunków, w jakich wówczas przebywał, pogorszenia się jego stanu zdrowia z powodu izolacji, obaw o swoje zdrowie i życie, o rodzinę, o swoją przyszłość,

2. błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na jego treść poprzez niesłuszne przyjęcie, w okolicznościach niniejszej sprawy sumą odpowiednią zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przez pokrzywdzonego na skutek niesłusznego pozbawienia go wolności jest kwota łącznie 70.000,00 zł, pomimo iż jest to kwota niewspółmierna do rozmiaru doznanych przez pokrzywdzonego krzywd i cierpień, ich intensywności i nieodwracalnego charakteru, zaś względy te przemawiają za zasądzeniem wyższej kwoty zadośćuczynienia,

II. w zakresie odszkodowania:

- obrazy przepisów prawa materialnego, tj. art. 8 ust 1 ustawy lutowej w zw. z art. 552 § 1 k.p.k. w zw. z art. 632 pkt 2 k.p.k. poprzez ich błędną wykładnię na skutek bezpodstawnego uznania, iż w niniejszej sprawie nie ma podstaw do zasądzenia na rzecz wnioskodawców zwrotu kosztów postępowania wymierzonych w stosunku do A. O. (1), podczas gdy w ocenie wnioskodawców konieczność uiszczenia wskazanych kosztów bez wątpienia stanowi szkodę A. O. (1) związaną z wydaniem wobec niego i wykonaniem wyroku Sądu Rejonowego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 14 czerwca 1984 roku, sygn. akt II K-370/84, a jednocześnie brak jest okoliczności przemawiających za nieuwzględnieniem wniosku w tym zakresie, zaś doznana szkoda pozostaje w adekwatnym związku z represyjną działalnością organów państwa, jakich doznał ojciec wnioskodawców,

- błędu w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia i przyjęcie, iż A. O. (1) nie poniósł szkody z tytułu utraty wynagrodzenia w dochodzonym w sprawie zakresie wskazanym we wniosku i ustalenie szkody z ww. tytułu poprzez odwołanie się wyłącznie do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce (podstawowy poziom), podczas gdy z prawidłowo ustalonego stanu faktycznego wynika, iż A. O. (1) w roku 1983 osiągał dochody w wysokości około 18.560,00 zł, co stanowiło około 128,22 % średniego miesięcznego wynagrodzenia, które w 1983 r. wynosiło 14.475 zł, co doprowadziło do straty materialnej w majątku represjonowanego we wskazanym we wniosku zakresie,

III. w zakresie odsetek:

- obrazy prawa materialnego tj. 481 § 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie i nieprzyznanie od zasądzonych sum odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, pomimo że takie żądanie zostało zgłoszone w przedmiotowym wniosku.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

W pierwszej kolejności, jeszcze przed odniesieniem się do poszczególnych zarzutów, stwierdzić należy, że stosowanie do treści art. 8 ust 1 ustawy lutowej wnioskodawcy należy się odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłe z wydania lub wykonania orzeczenia albo decyzji o internowaniu. Zasądzenie odszkodowania dochodzonego w oparciu o ustawę lutową warunkowane jest zatem udowodnieniem związku zachodzącego pomiędzy wykazywaną szkodą lub krzywdą a wydaniem i wykonaniem orzeczenia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 10 listopada 2022 r., II AKa 232/22). Za „wynikłe z wydania lub wykonania wyroku” można uznać wyłącznie te następstwa, które stanowiły bezpośrednią konsekwencję tych okoliczności (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2021 r., IV KK 376/21). Innymi słowy, szkoda lub krzywda wynikająca z wydania i wykonania wyroku, ograniczona jest do normalnych następstw i skutków bezpośrednio wynikających z tych faktów (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2014 r., IV KK 275/14, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2013 r., IV KK 292/12 czy postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 października 2012 r., IV KK 212/12). Trzeba również pamiętać, że w sprawach rozpoznawanych w oparciu o ustawę lutową ciężar udowodnienia okoliczności, z których strona wywodzi skutki prawne spoczywa na tej stronie. W tego rodzaju sprawach nie ma również zastosowania zasada unormowana w art. 5 § 2 k.p.k., tj. powinność rozstrzygania wątpliwości na korzyść wnioskodawcy (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 20 maja 2022 r. sygn. akt II AKa 94/22). Oczywiste również jest, że w kwestiach nieuregulowanych w wymienionej wyżej ustawie odpowiednie zastosowanie znajdują przepisy prawa cywilnego, w tym m.in. przepisy dotyczące odsetek. Odszkodowanie i zadośćuczynienie winno w pełni kompensować poniesione szkody i doznane krzywdy jakich doznała osoba pokrzywdzona. Zadośćuczynienie realizuje przy tym funkcję kompensacyjną tylko wtedy, gdy kwota pieniężna przyznana pokrzywdzonemu w pełni lub w możliwie najwyższym stopniu rekompensuje rozmiar cierpień fizycznych i psychicznych, jakich osoba represjonowana doznała na skutek wydania i wykonania wobec niej niesłusznego wyroku. Zadośćuczynienie nie może więc mieć nigdy dla pokrzywdzonego znaczenia symbolicznego, lecz powinno stanowić rzeczywiste wynagrodzenie za doznane krzywdy. Przyznając odpowiednią kwotę z tego tytułu sąd winien zatem opierać się na rzetelnych i zindywidualizowanych kryteriach mających oparcie w przeprowadzonych dowodach. Wysokość zadośćuczynienia zależy w szczególności od długości okresu, w ciągu którego osoba represjonowana była niesłusznie pozbawiona wolności, warunków pobytu w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności, stosowanej wobec osoby pozbawionej wolności w sposób bezprawny przemocy, a także wpływu stosowanych represji w postaci wydania i wykonania wyroku na życie i zdrowie osoby pokrzywdzonej (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 lutego 2023 r., II AKa 462/21LEX nr 3510442). Wysokość zadośćuczynienia wyznaczają zatem dwie granice. Z jednej strony musi ono przedstawiać wartość ekonomicznie odczuwalną, z drugiej zaś powinno być utrzymane w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej. Zasada umiarkowanego rozmiaru zadośćuczynienia łączy się z wysokością stopy życiowej społeczeństwa, gdyż zarówno ocena, czy jest ono realne, czy nie nadmierne, pozostawać musi w związku z poziomem życia. Takim orientacyjnym punktem odniesienia może być i jest przyjmowana w orzecznictwie przeciętna stopa życiowa czy poziom życia ilustrowana wskaźnikiem zobiektywizowanym, powszechnym, a więc średnim miesięcznym wynagrodzeniem, pozwalając w pewien sposób obiektywizować przyznane zadośćuczynienie, które z natury rzeczy ma subiektywny wymiar (por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu, II AKa 317/22, LEX nr 3507536).

Zarzuty dotyczące rozstrzygnięcia w przedmiocie odszkodowania.

Jako częściowo zasadny uznać należało zarzut wskazujący na dopuszczenie się przez Sąd I instancji obrazy art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego w zw. z art. 552 § 1 k.p.k. w zw. z art. 632 pkt 2 k.p.k., poprzez nieuwzględnienie w kwocie przyznanego wnioskodawcom odszkodowania orzeczonych na mocy wyroku Sądu Rejonowego w Gorzowie Wlkp. z dnia 14 czerwca 1984 r., sygn. akt II K-370/84, kosztów postępowania obejmujących opłatę sądową w wysokości 6000 zł oraz koszty ustanowienia obrońcy.

Pomijając bowiem błędy formalne w sformułowaniu powyższego zarzutu (jednoczesne podniesienie zarzutu obrazy art. 8 ust. 1 i art. 552 § 1 k.p.k. w sytuacji gdy każdy z owych przepisów stanowi samodzielną i wykluczającą drugą podstawę zasądzenia odszkodowania) zauważyć należy, że wadliwie Sąd I instancji uznał, iż koszty postępowania zasądzone na mocy wyroku skazującego 14 czerwca 1984 r. winny być dochodzone oddzielnie gdyż są to roszczenia związane z toczeniem się sprawy, a nie są szkodą wynikającą z bezprawnego pozbawienia wolności A. O. (1). Zauważyć bowiem należy, że zgodnie z tym co stwierdzono na wstępie, przepis art. 8 ustawy lutowej przewiduje odszkodowanie za szkody wynikłe z wydania lub wykonania orzeczenia, a więc nie tylko za szkody wynikające z samego pozbawienia wolności. Wprawdzie przepis art. 11 ust. 1 ustawy lutowej rozszerzając uprawnienie do dochodzenia odszkodowania i zadośćuczynienia również na przypadki, w których doszło do uniewinnienia represjonowanego lub umorzenia postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt 1 i 2 k.p.k. i braku zasądzenia odszkodowania i zadośćuczynienia, wskazuje na warunek by w takiej sytuacji osoba represjonowana była zatrzymana lub tymczasowo aresztowana, ale w żaden sposób zapis taki nie ogranicza zakresu dochodzonego roszczenia jedynie do skutków pozbawienia wolności. Zapis ów dodaje bowiem jedynie jeszcze jedną przesłankę możliwości zasądzenia stosownych kwot, ale na pewno nie zakreśla zakresu odszkodowania w taki sposób jak przyjął to Sąd I instancji. W realiach przedmiotowej sprawy należało zatem zasądzić na rzecz wnioskodawcy, a raczej jego następców, kwotę stanowiącą rekompensatę wszelkich wykazanych szkód, jakie poniósł represjonowany w związku z wydaniem i wykonaniem wyroku. Do tych niewątpliwie należą poniesione opłaty sądowe. Skoro zatem na mocy punktu IV wyroku Sądu Rejonowego w Gorzowie Wlkp. z dnia 14 czerwca 1984 r. (k. 77v) zasądzono od A. O. (1) opłatę sądową w kwocie 6000 zł, to przy uwzględnieniu, że wyrok ów został wykonany, brak było jakichkolwiek podstaw do wyłączenia owej kwoty ze szkód jakie poniósł represjonowany i które objęte winny być zasądzonym odszkodowaniem. Należało zatem zmienić wyrok Sądu I instancji i powiększyć zasądzone odszkodowanie o obecną równowartość wymienionej wyżej opłaty. Dokonując zatem obliczenia w tym zakresie należało odwołać się do stosunku wymienionej wyżej opłaty do wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w chwili jej zasądzenia, które w roku 1984 r. wynosiło 16.838 zł (k. 102v). Tak ustalony współczynnik (35,63 %), należało odnieść do średniego miesięcznego wynagrodzenia jakie A. O. (1) uzyskiwał przed tymczasowy aresztowaniem i po jego przeliczeniu na obecne wartości (współcześnie - 8.633,68 zł, o czym dokładnie niżej) przemnożyć przez wymieniony wyżej współczynnik, co w efekcie skutkowało koniecznością podwyższenia kwoty należnego odszkodowania łącznie o kwotę 3076,18 zł (po 1538,09 zł na wnioskodawcę).

Nie zasługiwał natomiast na uwzględnienie rozważany tutaj zarzut w tej części, w której postulował zasądzenie również kosztów udziału w sprawie obrońcy represjonowanego. Wbrew wywodom apelacji, w toku prowadzonego postępowania nie zostało w żaden sposób wykazane, czy i ewentualnie w jakiej wysokości A. O. (1) lub członkowie jego rodziny, ponieśli koszty związane z ustanowieniem dla niego obrońcy w toku sprawy prowadzonej przed Sądem Rejonowym w Gorzowie Wlkp. pod sygn. akt II K 370/84. Wprawdzie materiał aktowy wskazuje, że A. O. (1) korzystał z pomocy profesjonalnego zastępcy, najpierw adwokata J. S., a później obrońcy ustanowionego przez jedną z sióstr represjonowanego - U. R. (k. 74). Rzecz jednak w tym, że wnioskodawcy w żaden sposób nie wykazali, aby z tytułu ustanowienia obrońcy ponieśli jakieś rzeczywiste koszty i ewentualnie w jakiej kwocie. Oczywiste bowiem jest, że szkoda musi zostać ponad wszelką wątpliwość udowodniona, a w przypadku ustanowienia obrońcy brak jest jakichkolwiek dowodów, które wskazywałyby, że represjonowany lub jego rodzina wypłacili adwokatom jakiekolwiek kwoty. Jest to o tyle istotne, że jak wskazuje praktyka w bardzo wielu przypadkach obrońcy, kierując się pobudkami patriotycznymi, podejmowali się obrony osób represjonowanych przez władze komunistyczne pro bono. O ile zatem zasądzenie opłat sądowych i informacja o wykonaniu wyroku wskazują, że opłaty takie zostały uiszczone, o tyle nie można w sposób pewny wywodzić poniesienia kosztów ustanowienia obrońcy jedynie na podstawie samego faktu takiego ustanowienia i działania obrońcy. Zresztą nawet we wniosku, jak i w apelacji pełnomocnik wnioskodawcy ograniczyła się jedynie do niczym niepopartego twierdzenia, że wydatki te były ponoszone, a ich wysokość powinna opierać się na współczesnych przepisach rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości. Z tej przyczyny zasadnie Sąd I instancji nie ujął w kwocie zasądzonego odszkodowania kwoty wynikającej z ustanowienia obrońców w sprawie o sygnaturze II K 370/84.

Zasługiwał natomiast na uwzględnienie drugi z podniesionych w zakresie odszkodowania zarzutów, a to zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych, polegającego na przyjęciu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia jako równowartości utraconych przez wnioskodawcę zarobków w sytuacji gdy jego wynagrodzenie przed tymczasowym aresztowaniem kształtowało się na wyższym niż przeciętny poziomie. O ile bowiem Sąd I instancji na potrzeby przeprowadzenia stosowanych kalkulacji w zakresie wysokości należnego odszkodowania wynikającego z utraconych zarobków w okresie pozbawienia wolności A. O. (1) od 5 grudnia 1983 r. do 10 sierpnia 1984 r. prawidłowo posiłkował się wysokością przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia jakie obowiązywało w latach 1983-1984 i odnosił je do obecnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw wskazywanego przez wnioskodawców, o tyle niezasadnie przyjął, że wynagrodzenie represjonowanego w chwili aresztowania było równe z przeciętnym wynagrodzeniem obowiązującym w tym czasie. Wprawdzie w czasie przesłuchań w sprawie karnej represjonowany wskazywał na różne wysokości swojego wynagrodzenia, ale jak wynika z kwestionariusza z dnia 12 grudnia 1983 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie A. O. (1) kształtowało się w tym okresie na poziomie 18 560 zł (k. 38). Faktycznie zatem stanowiło 128,22 % obowiązującego wówczas średniego miesięcznego wynagrodzenia. Tym samym podstawy obliczeń dotyczących utraconego zarobku w okresie faktycznego pozbawienia wolności A. O. (1) nie mogła stanowić kwota stanowiąca wprost przeciętne miesięczne wynagrodzenie obowiązujące w lutym 2023 r. (tj. 6.733,49 zł), lecz winna to być wielokrotność tej ostatniej kwoty, a dokładnie 128,22%. Należało zatem zmienić zaskarżony wyrok także w tym zakresie i powiększyć zasądzone odszkodowanie przyjmując wysokość utraconych zarobków jako iloczyn czasu pozbawienia wolności i 128,22% przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego obecnie i przyjętego przez Sąd I instancji jako podstawę obliczeń. W efekcie wysokość odszkodowania związanego z utraconym zarobkiem zamykała się kwotą 70 508,35 zł, co dawało 35 254,18 zł na rzecz każdego z wnioskodawców (wg wyliczenia - 8.633,68 x 8 miesięcy + 8633,68:30dni x 5 dni).

II. Zarzuty dotyczące rozstrzygnięcia w zakresie zadośćuczynienia.

W części zasługiwały na uwzględnienie zarzuty podniesione w zakresie zadośćuczynienia, a wskazujące na niedoszacowanie zasądzonej z tego tytułu kwoty. Pomijając znowu nieprawidłowość pod względem formalnym podniesionych zarzutów (np. niedopuszczalność jednoczesnego podniesienia w odniesieniu do tych samych okoliczności zarzutu obrazy art. 410 k.p.k. i błędu w ustaleniach faktycznych) stwierdzić należy, że Sąd I instancji dostrzegł wszystkie istotne okoliczności pozwalające na ocenę stopnia cierpień fizycznych i psychicznych osoby represjonowanej. Uwzględnił zatem, na co wyraźnie wskazał w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku, okres pozbawienia wolności osoby represjonowanej (od 5.12.1983 r. do 10.08.1984r.), trudne warunki izolacji (sanitarne i bytowe), ponowną izolację A. O. (1), jego wiek w chwili zatrzymania i aresztowania, niski stan opieki medycznej, pogorszenie stanu zdrowia, poczucie lęku o byt swój i bliskich, świadomość niesłusznego skazania, liczne przesłuchania i przykuwanie do kaloryfera czy problemy z kontynuowaniem pracy. W pewnym jednak zakresie niedostatecznie uwzględnił skalę wynikających z powyższych okoliczności cierpień psychicznych i fizycznych represjonowanego co w efekcie znalazło odzwierciedlenie w zbyt niskiej wysokości zasądzonego zadośćuczynienia. Oczywiście wysokość zadośćuczynienia, wobec niewspółmierności szkody majątkowej, nie jest możliwa do precyzyjnego ustalenia i nie sposób się tutaj każdorazowo posiłkować jakimkolwiek schematem czy wręcz matematycznym wzorem, który mógłby stanowić punkt wyjścia dla ustaleń Sądu w tym zakresie. Adekwatna kwota zadośćuczynienia, ma bowiem dalece indywidualny charakter, uwarunkowany okolicznościami konkretnej sprawy, nie sposób zatem odwoływać się do wysokości kwot, zasądzonych w na pozór analogicznych sprawach, tak jak to w toku sprawy usiłował argumentować pełnomocnik wnioskodawców. Tym niemniej, Sąd Apelacyjny w niniejszym składzie mając na uwadze przede wszystkim to, że pozbawienie wolności A. O. (1) trwało dość długo bo ponad 8 miesięcy i co bardzo istotne, było kolejnym osadzeniem w zakładzie karnym i to mającym miejsce krótko po poprzednim opuszczeniu jednostki penitencjarnej (co miało miejsce w dniu 3.06.1983 r.) uznał zasądzoną kwot zadośćuczynienia za zbyt niską. Okoliczności owe zwiększały bowiem w sposób istotny skalę cierpień psychicznych represjonowanego wywołując poczucie beznadziejności i zwiększonej obawy o los swój i swoich bliskich także na skutek lęku, że tego rodzaju prześladowania będą permanentne. Nie sposób także pominąć tego, że ponowne zatrzymanie i aresztowanie wzmogło u pokrzywdzonego stany lękowe i pogorszyło jego stan zdrowia psychicznego. Nawet bowiem w świadectwie lekarskim (k. 53) w którym ewidentnie bagatelizowano stan zdrowia osadzonego, wskazano na występującą u niego nerwicę sytuacyjną. Ze sporządzonej zaś opinii sądowo-psychiatrycznej (k. 54-56) wynikało wręcz, że represjonowany przejawia „objawy nerwicowego odczynu depresyjnego sytuacyjnego, związanego przypuszczalnie z jego aktualną sytuacją życiowo-prawną” i stan taki „wymaga opieki i leczenia psychiatrycznego ambulatoryjnego”, któremu nie sprzyjają warunki osadzenia. Także bardzo złe warunki osadzenia, przebywanie w przepełnionej celi z więźniami kryminalnymi, fetor w celi, bardzo niski poziom wyżywienia, niski poziom opieki medycznej, na co pośrednio wskazuje także treść wymienionego wyżej świadectwa lekarskiego, długotrwałe przesłuchania podczas których A. O. (1) był przykuty do kaloryfera, niewątpliwie skalę jego cierpień zwiększały. Oczywiście można uznać, że ponowne zatrzymanie oznacza, iż panujące warunki sanitarne i bytowe, jak również stosunek funkcjonariuszy ówczesnych organów państwa do osadzonych, nie był dla A. O. (1) zaskoczeniem, a tym samym nie stanowiły tak dużego cierpienia, ale z drugiej strona świadomość konieczności przebywania ponownie w tak złych warunkach, skalę negatywnych doznań psychicznych zwiększało. Także świadomość kolejnej niesłusznej represji za działalność patriotyczną wpływało niewątpliwie na stopień cierpień wnioskodawcy. Mając zatem na uwadze powyższe okoliczności zasądzoną kwotę zadośćuczynienia należało zwiększyć do kwoty 100 000 zł, co skutkowało zasądzeniem na rzecz każdego wnioskodawcy zadośćuczynienia w kwocie po 50 000 zł. Dalsze jednak zwiększanie tej kwoty, jak postulowała apelująca, i to do sumy prawie 1 500 000 zł byłoby nieporozumieniem. Nie tylko bowiem taka kwota byłaby nieadekwatna do ustalonych cierpień fizycznych i psychicznych represjonowanego, ale jeszcze nie uwzględniałaby obecnych realiów ekonomicznych, stanowiąc kwotę wręcz olbrzymią na tle obecnych zarobków przeciętnego obywatela.

III. Zarzut dotyczący rozstrzygnięcia w zakresie odsetek.

Wreszcie nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut wskazujący na dopuszczenie się przez Sąd I instancji obrazy art. 481 § 1 k.c. poprzez nieprzyznanie od zasądzonych sum odsetek za opóźnienie mimo zgłoszonego w tym zakresie żądania. Należy przy tym zauważyć, że poza sformułowaniem przedstawionego wyżej zarzutu i powtórzeniem jego treści w uzasadnieniu wywiedzionego środka odwoławczego, apelująca w żaden sposób szerzej nie wyjaśniła w czym upatruje uchybienia Sądu I instancji. Można zatem jedynie się domyślać, że apelująca starała się wykazać, że zgłosiła żądanie zasądzenia odsetek za opóźnienie, a Sąd I instancji zasądził odsetki ustawowe. W tym jednak zakresie za ugruntowany już w orzecznictwie, pomimo początkowych rozbieżności, uznać należy pogląd, że w przypadku roszczeń dotyczących odszkodowania i zadośćuczynienia dochodzonych, tak na podstawie art. 58 Kodeksu postępowania karnego, jak i na podstawie ustawy lutowej, określone kwoty muszą zostać zasądzone wraz z odsetkami ustawowymi. Wynika to z treści art. 359 § 2 k.c., zgodnie z którym, jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób ustalona, należą się odsetki ustawowe. W analizowanej sprawie zobowiązanym do zapłaty zasądzonych kwot odszkodowania i zadośćuczynienia jest Skarb Państwa, którego, do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia w powyższym przedmiocie, nie łączył z wnioskodawcami żaden stosunek zobowiązaniowy. Ponieważ roszczenie w tym wypadku ma charakter oparty o ustawę, art. 481 k.c. regulujący odsetki za opóźnienie i związany ze stosunkiem zobowiązaniowym, nie mógł mieć zastosowania. Tym samym trafne jest zasądzenie zadośćuczynienia czy odszkodowania z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku (tak: wyrok SN z dnia 22.03.2023 r. sygn. akt I KA 22/22, postanowienie SN z dnia 4.11.2021 r., II K 495/21 i IV KK 527 oraz z dnia 14.07.2022 r., sygn. akt II KK 356/21). Prawidłowo zatem Sąd I instancji zasądził ustawowe odsetki od dnia uprawomocnienia wyroku (kwestia daty, od której zasądzono odsetki nie była kwestionowana i jawi się jako prawidłowa).

Wniosek

Wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez:

- zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawców A. O. (2) i M. E. dodatkowej kwoty po 6.556,17 zł tytułem odszkodowania za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie i skazanie wraz z odsetkami za opóźnienie od uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty,

- zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawców A. O. (2) i M. E. dodatkowej kwoty – po 704.603,75 zł wraz z odsetkami za opóźnienie od uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za doznane krzywdy;

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Patrz wyżej.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5. 

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Wyrok Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. z dnia 28 lutego 2023 r., sygn. akt II Ko 33/22 w zakresie w jakim oddalono wniosek o zasądzenie zadośćuczynienia ponad kwotę 100 000 zł oraz wniosek o zasądzenie od ustalonej kwoty zadośćuczynienia oraz odszkodowania odsetek za opóźnienie od uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Rozstrzygnięcie w przedmiocie odszkodowania zostało zmienione poprzez podwyższenie kwoty zasądzonej z tego tytułu na rzecz każdego wnioskodawców do wysokości po 36 792,27 zł, zaś w przypadku zadośćuczynienia poprzez podwyższenie jego wysokości do kwoty po 50 000 zł na rzecz każdego z wnioskodawców.

Zwięźle o powodach zmiany

Częściowe uwzględnienie apelacji pełnomocnika wnioskodawców z przyczyn wskazanych w pkt. 3.1 uzasadnienia.

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

III.

Orzeczenie, iż kosztach postępowania odwoławczego oparto na treści art. 13 ustawy z dnia 23 lutego o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

7.  PODPIS

SSA Dorota Mazurek SSA Maciej Żelazowski SSA Małgorzata Jankowska

1.3.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Pełnomocnik wnioskodawcy

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wyrok Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. z dnia 28.02.2023 r., sygn. akt II Ko 33/22 w zakresie w jakim oddalono wniosek o zasądzenie zadośćuczynienia ponad kwotę 35.000 zł oraz wniosek o zasądzenie odszkodowania ponad kwotę 27.495,10 zł na rzecz każdego z wnioskodawców, jak też nie uwzględniono żądania o zasądzenie odsetek za opóźnienie.

0.1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.1.1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana