IV KK 212/12
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:09-11-2012
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt IV KK 212/12
POSTANOWIENIE
Dnia 17 października 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Piotr Hofmański
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 k.p.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 17 października 2012 r.,
sprawy K. R.,
o odszkodowanie i zadośćuczynienie za internowanie
z powodu kasacji wniesionej przez pełnomocnika wnioskodawcy
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 22 marca 2012 r.,
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Okręgowego
z dnia 31 października 2011 r.,
p o s t a n o w i ł :
1. oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną,
2. obciążyć kosztami postępowania kasacyjnego wnioskodawcę.
UZASADNIENIE
Kasacja jest oczywiście bezzasadna.
Zarzuty zawarte w kasacji pełnomocnika wnioskodawcy nie zasługują na
uwzględnienie. Warto też zauważyć, że kasacja sformułowana jest niedbale, a jej
konstrukcja i sposób przedstawienia zarzutów nie ułatwiły Sądowi Najwyższemu
rozpoznania niniejszej sprawy.
2
Zacząć trzeba od tego, że pierwszy zarzut kasacji, tj. dotyczący obrazy art. 7
k.p.k. zmierza do podważenia dokonanych w postępowaniu ustaleń faktycznych
leżących u podstaw określenia wysokości przyznanego odszkodowania i
zadośćuczynienia, co leży poza zakresem kontroli kasacyjnej. Z kolei zarzuty
dotyczące niedostatecznej aktywności dowodowej sądu są chybione – sąd
podejmował w sprawie inicjatywę dowodową, nie można było jednakże oczekiwać,
że wyręczy w tym względzie wnioskodawcę, na którym spoczywał ciężar dowodu
co do wysokości poniesionych szkód i rozmiaru krzywd.
Zarzut naruszenia standardów kontroli instancyjnej przez sąd odwoławczy
również nie może być uznany za zasadny. Uzasadnienie wyroku II instancji, choć
lakoniczne, odnosi się do treści zarzutów i przekonuje, że ustalenie wysokości
odszkodowania nastąpiło z zachowaniem reguł prawa cywilnego. Nieprawdą jest
też powołane w kasacji rzekome ograniczenie zakresu wyrokowania wynikające z
poprzedniego brzmienia przepisów ustawy uznaniu za nieważne orzeczeń
wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego
bytu Państwa Polskiego. Takiego ograniczenia żądania we wniosku nie było, a
postępowanie w tej sprawie wznowione było właśnie skutkiem wyroku TK,
stwierdzającego niekonstytucyjność norm wprowadzających takie ograniczenia. Co
więcej, sąd orzekający wyszedł poza granice tej kwoty, nie można zatem
sensownie mówić o naruszeniu prawa w tym względzie.
Jako oczywiście bezzasadny trzeba ocenić zarzut naruszenia prawa
materialnego, sprowadzający się do podważenia podstaw ustalenia wysokości
odszkodowania i zadośćuczynienia. W tym względzie Sąd Najwyższy pragnie
powołać się na utrwalone w sprawie orzecznictwo, zgodnie z którym „w ramach
kontroli kasacyjnej (tak samo zresztą jak apelacyjnej) nie jest możliwe wkraczanie
w sferę swobodnego uznania sędziowskiego. Zarzut niewłaściwego ustalenia
zadośćuczynienia może być jednak, tak w jednym, jak i drugim postępowaniu,
skuteczny, gdy zaskarżone orzeczenie w sposób oczywisty narusza zasady
ustalania takiego zadośćuczynienia” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 lipca 2007
r., II KK 321/06). W ocenie Sądu Najwyższego o takim rażącym pogwałceniem
zasad ustalania odszkodowania czy zadośćuczynienia nie może być w sprawie
mowy. Nie można też czynić skutecznego zarzutu z niezastosowania przez sąd
norm art. 322 k.p.c., który to przepis daje jedynie możliwość, a nie obowiązek
uznania pewnych okoliczności za udowodnione, ponieważ przepis ten nie ma
3
charakteru nakazu, a jego niezastosowanie nie może być traktowane jako
naruszenie prawa uzasadniające stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego wyroku (zob. wyrok SN z dnia 8 kwietnia 2011 r., II CNP 53/10).
Jeśli chodzi o zarzuty kasacji odnoszące się do odszkodowania za skutki i
dalszy ciąg represji po opuszczeniu ośrodka dla internowanych, trzeba zauważyć,
że brzmienie wspomnianej ustawy nie pozostawia w tej kwestii wątpliwości –
możliwe jest zasądzenie odszkodowania za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie
za doznaną krzywdę wynikłe z wykonania decyzji o internowaniu. W ocenie Sądu
Najwyższego nie jest możliwe uwzględnianie wszelkich, także odległych bądź
pośrednich skutków internowania dla stanu majątkowego osoby internowanej. W
orzecznictwie sformułowano trafny pogląd, że „straty, jakie zdaniem wnioskodawcy
poniósł on, przygotowując się do wyjazdu z Polski, nie są szkodą mającą
bezpośredni związek z faktem internowania i jako takie nie mogą być
zrekompensowane w trybie przewidzianym ustawą z dnia 23 lutego 1991 r.” (wyrok
SA w Katowicach z dnia 30 grudnia 2010 r., II AKa 422/10, KZS 2011/5/120).
„Treść art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń
wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego
bytu Państwa Polskiego, nie pozostawia wątpliwości, że w aktualnym stanie
prawnym odszkodowanie i zadośćuczynienie na podstawie tego przepisu
przysługuje wyłącznie za wykonanie orzeczenia, którego nieważność stwierdzono
w trybie tejże ustawy, lub za wykonanie decyzji o internowaniu. Poza
odpowiedzialnością odszkodowawczą Skarbu Państwa w tym trybie pozostają
natomiast inne przejawy represji za działalność związaną z walką o niepodległy byt
Państwa Polskiego, takie jak zwolnienie z pracy, czy zmuszenie przez pracodawcę
do przejścia na gorzej płatne stanowisko” (wyrok SA w Katowicach z 28 maja 2009
r., II AKa 138/09, LEX nr 553857). Niezasadna jest zatem argumentacja kasacji
domagająca się uwzględnienia szkód i krzywd wynikających z faktu wyjazdu na
emigrację, bo choć niewątpliwie miało to związek z działalnością opozycyjną
wnioskodawcy, to nie było bezpośrednią konsekwencją internowania.
W końcu trzeba stwierdzić, że niezrozumiały jest zarzut nieuwzględnienia
przy ustalaniu odszkodowania czy zadośćuczynienia zmiany siły nabywczej
pieniądza, jaka nastąpiła od czasu internowania. Wszak sądy orzekające w tej
sprawie dokonywały ustalenia tych kwot wg kryteriów aktualnych na czas
4
wyrokowania, tj. parytetu wynagrodzenia wnioskodawcy do przeciętnego
wynagrodzenia w czasie powstania szkody i obecnie.
Z powyższych względów orzeczono jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
Dnia 17 października 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Piotr Hofmański
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 k.p.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 17 października 2012 r.,
sprawy K. R.,
o odszkodowanie i zadośćuczynienie za internowanie
z powodu kasacji wniesionej przez pełnomocnika wnioskodawcy
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 22 marca 2012 r.,
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Okręgowego
z dnia 31 października 2011 r.,
p o s t a n o w i ł :
1. oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną,
2. obciążyć kosztami postępowania kasacyjnego wnioskodawcę.
UZASADNIENIE
Kasacja jest oczywiście bezzasadna.
Zarzuty zawarte w kasacji pełnomocnika wnioskodawcy nie zasługują na
uwzględnienie. Warto też zauważyć, że kasacja sformułowana jest niedbale, a jej
konstrukcja i sposób przedstawienia zarzutów nie ułatwiły Sądowi Najwyższemu
rozpoznania niniejszej sprawy.
2
Zacząć trzeba od tego, że pierwszy zarzut kasacji, tj. dotyczący obrazy art. 7
k.p.k. zmierza do podważenia dokonanych w postępowaniu ustaleń faktycznych
leżących u podstaw określenia wysokości przyznanego odszkodowania i
zadośćuczynienia, co leży poza zakresem kontroli kasacyjnej. Z kolei zarzuty
dotyczące niedostatecznej aktywności dowodowej sądu są chybione – sąd
podejmował w sprawie inicjatywę dowodową, nie można było jednakże oczekiwać,
że wyręczy w tym względzie wnioskodawcę, na którym spoczywał ciężar dowodu
co do wysokości poniesionych szkód i rozmiaru krzywd.
Zarzut naruszenia standardów kontroli instancyjnej przez sąd odwoławczy
również nie może być uznany za zasadny. Uzasadnienie wyroku II instancji, choć
lakoniczne, odnosi się do treści zarzutów i przekonuje, że ustalenie wysokości
odszkodowania nastąpiło z zachowaniem reguł prawa cywilnego. Nieprawdą jest
też powołane w kasacji rzekome ograniczenie zakresu wyrokowania wynikające z
poprzedniego brzmienia przepisów ustawy uznaniu za nieważne orzeczeń
wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego
bytu Państwa Polskiego. Takiego ograniczenia żądania we wniosku nie było, a
postępowanie w tej sprawie wznowione było właśnie skutkiem wyroku TK,
stwierdzającego niekonstytucyjność norm wprowadzających takie ograniczenia. Co
więcej, sąd orzekający wyszedł poza granice tej kwoty, nie można zatem
sensownie mówić o naruszeniu prawa w tym względzie.
Jako oczywiście bezzasadny trzeba ocenić zarzut naruszenia prawa
materialnego, sprowadzający się do podważenia podstaw ustalenia wysokości
odszkodowania i zadośćuczynienia. W tym względzie Sąd Najwyższy pragnie
powołać się na utrwalone w sprawie orzecznictwo, zgodnie z którym „w ramach
kontroli kasacyjnej (tak samo zresztą jak apelacyjnej) nie jest możliwe wkraczanie
w sferę swobodnego uznania sędziowskiego. Zarzut niewłaściwego ustalenia
zadośćuczynienia może być jednak, tak w jednym, jak i drugim postępowaniu,
skuteczny, gdy zaskarżone orzeczenie w sposób oczywisty narusza zasady
ustalania takiego zadośćuczynienia” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 lipca 2007
r., II KK 321/06). W ocenie Sądu Najwyższego o takim rażącym pogwałceniem
zasad ustalania odszkodowania czy zadośćuczynienia nie może być w sprawie
mowy. Nie można też czynić skutecznego zarzutu z niezastosowania przez sąd
norm art. 322 k.p.c., który to przepis daje jedynie możliwość, a nie obowiązek
uznania pewnych okoliczności za udowodnione, ponieważ przepis ten nie ma
3
charakteru nakazu, a jego niezastosowanie nie może być traktowane jako
naruszenie prawa uzasadniające stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego wyroku (zob. wyrok SN z dnia 8 kwietnia 2011 r., II CNP 53/10).
Jeśli chodzi o zarzuty kasacji odnoszące się do odszkodowania za skutki i
dalszy ciąg represji po opuszczeniu ośrodka dla internowanych, trzeba zauważyć,
że brzmienie wspomnianej ustawy nie pozostawia w tej kwestii wątpliwości –
możliwe jest zasądzenie odszkodowania za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie
za doznaną krzywdę wynikłe z wykonania decyzji o internowaniu. W ocenie Sądu
Najwyższego nie jest możliwe uwzględnianie wszelkich, także odległych bądź
pośrednich skutków internowania dla stanu majątkowego osoby internowanej. W
orzecznictwie sformułowano trafny pogląd, że „straty, jakie zdaniem wnioskodawcy
poniósł on, przygotowując się do wyjazdu z Polski, nie są szkodą mającą
bezpośredni związek z faktem internowania i jako takie nie mogą być
zrekompensowane w trybie przewidzianym ustawą z dnia 23 lutego 1991 r.” (wyrok
SA w Katowicach z dnia 30 grudnia 2010 r., II AKa 422/10, KZS 2011/5/120).
„Treść art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń
wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego
bytu Państwa Polskiego, nie pozostawia wątpliwości, że w aktualnym stanie
prawnym odszkodowanie i zadośćuczynienie na podstawie tego przepisu
przysługuje wyłącznie za wykonanie orzeczenia, którego nieważność stwierdzono
w trybie tejże ustawy, lub za wykonanie decyzji o internowaniu. Poza
odpowiedzialnością odszkodowawczą Skarbu Państwa w tym trybie pozostają
natomiast inne przejawy represji za działalność związaną z walką o niepodległy byt
Państwa Polskiego, takie jak zwolnienie z pracy, czy zmuszenie przez pracodawcę
do przejścia na gorzej płatne stanowisko” (wyrok SA w Katowicach z 28 maja 2009
r., II AKa 138/09, LEX nr 553857). Niezasadna jest zatem argumentacja kasacji
domagająca się uwzględnienia szkód i krzywd wynikających z faktu wyjazdu na
emigrację, bo choć niewątpliwie miało to związek z działalnością opozycyjną
wnioskodawcy, to nie było bezpośrednią konsekwencją internowania.
W końcu trzeba stwierdzić, że niezrozumiały jest zarzut nieuwzględnienia
przy ustalaniu odszkodowania czy zadośćuczynienia zmiany siły nabywczej
pieniądza, jaka nastąpiła od czasu internowania. Wszak sądy orzekające w tej
sprawie dokonywały ustalenia tych kwot wg kryteriów aktualnych na czas
4
wyrokowania, tj. parytetu wynagrodzenia wnioskodawcy do przeciętnego
wynagrodzenia w czasie powstania szkody i obecnie.
Z powyższych względów orzeczono jak w sentencji.