Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 15/22

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

CZĘŚĆ WSTĘPNA

Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

wyrok Sądu Okręgowego w Świdnicy z dnia 4 października 2021 roku, w sprawie sygn. akt III K 74/20

Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

Granice zaskarżenia

Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☒

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

Ustalenie faktów

Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

R. M.

oskarżony nie był karany

dane o karalności

6189

2.1.1.2.

L. K.

oskarżony nie był karany

dane o karalności

6191

2.1.1.3.

K. J. (1)

oskarżony nie był karany

dane o karalności

6190

Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

Ocena dowodów

Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.1.1.1

dane o karalności

dowód ma charakter dokumentu urzędowego

2.1.1.2

dane o karalności

j/w

2.1.1.3

dane o karalności

j/w

Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Apelację od wyroku złożył prokurator Prokuratury (...)w Ś.zaskarżając go na niekorzyść oskarżonych, w całości w stosunku do oskarżonych L. K. i K. J. (1), a w części dotyczącej orzeczenia o karze co do oskarżonego R. M.. Na podstawie art. 427 § 1 i 2 k.p.k. i art. 438 pkt 1, 3 i 4 k.p.k. zarzucając:

błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za postawę orzeczenia, który miał wpływ na treść wyroku polegający na wadliwej ocenie zebranego materiału dowodowego i niewłaściwym wnioskowaniu oraz błędnym uznaniu, iż dokument o nazwie (...), sporządzony przez przedsiębiorcę oskarżonego L. K. w dniu 20 czerwca 2018 r., w którym poświadczył nieprawdę co do okoliczności mającej znacznie prawne – co do współpracy z firmą (...), w zakresie świadczenia usług transportowych, podczas gdy faktycznie nie korzystał z tych usług, który to dokument był wykorzystany do założenia i prowadzenia konta na Platformie internetowej (...) przez oskarżonego R. M., w celu świadczenia usług transportowych – nie jest dokumentem podlegającym ochronie ustanowionej w przepisie art. 271 § 1 k.k., co skutkowało uniewinnieniem oskarżonego L. K., podczas gdy prawidłowa analiza zebranego materiału dowodowego w tej sprawie w postaci wyjaśnień oskarżonego R. M., przesłuchania kilkudziesięciu pokrzywdzonych i pisemnej informacji uzyskanej od przedstawicieli (...) (...)S.A., prowadzi do wniosku przeciwnego, a mianowicie, że oskarżony L. K. jako przedsiębiorca – inna uprawniona do wystawienia dokumentu stanowiącego informację handlową w rozumieniu ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz.U. z 2020, poz. 344) i Regulamin Platformy (...) – poświadczył w nim nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne tj. rekomendował korzystanie z usług transportowych firmy (...)-R. M., podczas gdy faktycznie firma R. M. takich usług nie wykonała, a który to dokument był umieszczony na koncie firmy (...)-R. M. na wymienionej Platformie i posiadał cechy dokumentu publicznego dostępnego dla pokrzywdzonych w tej sprawie, co winno skutkować przypisaniem oskarżonemu sprawstwa z art. 271 § 1 k.k.

błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na treść wyroku polegający na wadliwej ocenie zebranego materiału dowodowego i niewłaściwym wnioskowaniu oraz błędnym uznaniu, iż dokument o nazwie (...) sporządzony przez przedsiębiorcę, oskarżonego K. J. (1) w dniu 15 czerwca 2018 r., w którym poświadczył nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne – co do współpracy z firmą (...)-R. M. w zakresie świadczenia usług transportowych podczas, gdy faktycznie nie korzystał z tych usług, który to dokument był wykorzystany do założenia i prowadzenia konta na Platformie internetowej (...) przez oskarżonego R. M., w celu świadczenia usług transportowych – nie jest dokumentem podlegającym ochronie ustanowionej w przepisie art. 271 § 1 k.k., co skutkowało uniewinnieniem oskarżonego K. J. (1) podczas gdy prawidłowa analiza zebranego materiału dowodowego w tej sprawie w postaci wyjaśnień oskarżonego R. M., przesłuchania kilkudziesięciu pokrzywdzonych i pisemnej informacji uzyskanej od przedstawicieli (...) (...) S.A. prowadzi do wniosku przeciwnego, a mianowicie, że oskarżony K. J. (1) jako przedsiębiorąca – inna osoba uprawniona do wystawienia dokumentu stanowiącego informację handlową w rozumieniu ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług droga elektroniczną (Dz.U.2020 poz. 344) i Regulaminu Platformy (...). – poświadczył w nim nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne, tj. rekomendował korzystanie z usług transportowych firmy (...)-R. M., podczas gdy faktycznie firma (...) takich usług nie wykonała, a który to dokument był umieszczony na koncie firmy (...)-R. M. na wymienionej Platformie i posiadał cechy dokumentu publicznego dostępnego dla pokrzywdzonych tej sprawie, co winno skutkować przypisaniem oskarżonemu sprawstwa z art. 271 § 1 k.k.

obrazę prawa materialnego, a mianowicie art. 72 § 1 k.k. poprzez odstąpienie przez Sąd I instancji od orzeczenia środka probacyjnego wymienionego w art. 72 § 1 k.k. wobec oskarżonego R. M., podczas gdy przepis ten obligatoryjnie nakazuje przy wymierzeniu kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby – orzeczenie środka probacyjnego, chyba że jednocześnie Sąd orzeka środek karny, co w realiach niniejszej sprawy nie miało miejsca.

rażącą niewspółmierność kary wymierzonej oskarżonemu R. M. to jest kary 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonani na okres 3 lat za przypisany wym. czyn z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 § 1 k.k. podczas, gdy znaczny stopień zawinienia i społecznej szkodliwości czynu wyrażający się w rodzaju i charakterze dobra prawnie chronionego, działaniu na szkodę wielu osób to jest 108 pokrzywdzonych, znaczne rozmiary wyrządzonej przez oskarżonego szkody w łącznej kwocie 694.170 zł i 37 gr., działaniu w celu osiągniecia korzyści majątkowej – sprawiają, że orzeczonej wobec oskarżonego kary nie można uznać za kare sprawiedliwą, spełniającą swe cele szczególno i ogólno – prewencyjne.

niesłuszne orzeczenie wobec oskarżonego R. M. środka kompensacyjnego w postaci obowiązku naprawienia szkody na rzecz 70 pokrzywdzonych wymienionych w części dyspozytywnej wyroku w wysokości jedynie 3 % wartości wyrządzonej szkody – każdemu z pokrzywdzonych, w sytuacji gdy uznano oskarżonego za winnego popełnienia przestępstwa oszustwa i spowodowania szkody w łącznej kwocie 694.170 zł i 37 gr., Sąd winien konsekwentnie orzec obowiązek naprawienia szkody na rzecz pokrzywdzonych w pełnej wysokości.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Apelacja prokuratora zasługuje na uwzględnienie w części i to jedynie w odniesieniu do zarzutu rażącej niewspółmierności kary wymierzonej oskarżonemu R. M. oraz orzeczenia co do środka kompensacyjnego.

Ad. I i II.

Identyczny stan faktyczny w zakresie czynów L. K. i K. J. (1) oraz zbieżność stawianym im zarzutów, każe zarzuty prokuratora wobec tych oskarżonych rozpoznać łącznie.

W pierwszym rzędzie należy zauważyć, że skarżący stawia zarzut błędu w ustaleniach faktycznych, choć faktycznie ustalenia dokonane przez Sąd Okręgowy pozostają zgodne z tezą zarzutów oraz twierdzeniami samego środka zaskarżenia. Sąd meriti ustala w sposób nie budzący wątpliwości, na podstawie choćby relacji oskarżonych, że L. K. i K. J. (1), na prośbę R. M. podpisali przygotowane przez niego dokumenty „rekomendacji”, stwierdzającej fakt współpracy gospodarczej z jego firmą oraz ich dobrą opinię o kontrahencie. Dokumenty te stwierdzały nieprawdę.

Przedmiotowe „rekomendacje” zostały wykorzystane przez R. M. jako jeden z wymaganych dokumentów do weryfikacji na platformie usług przewozowych (...), co było warunkiem niezbędnym do autoryzacji konta na tej platformie i dopuszczenia do zawierania umów przewozu.

Faktycznie więc formułowany przez skarżącego zarzut nie odnosi się do kwestii ustaleń faktycznych, ale kwalifikacji prawnej ustalonego zachowania oskarżonych i winien zostać postawiony jako naruszenie prawa materialnego – art. 271 § 1 k.k. Skarżący bowiem obstaje przy twierdzeniu, że ustalone zachowanie wyczerpuje znamiona tej normy prawa materialnego.

(...) działa jako przedsiębiorstwo prowadzące działalność gospodarczą w formie spółki prawa handlowego, co odbywa się zgodnie z Regulaminem tej platformy wymaganym przez art. 8 ustawy z dnia 18 lipca 2002 roku o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz.U.2020.344 t.j.). Wbrew twierdzeniom apelacji prokuratora zastosowanie wymogów tej ustawy nie przesądza o spełnieniu warunków odpowiedzialności za przestępstwo z art. 271 § 1 k.k. Istotnie, jak twierdzi skarżący w swojej apelacji, zawieranie transakcji między podmiotami na tej platformie następuje według przepisów ustawy, ale ustawa nie statuuje jakiegoś szczególnego zakresu podmiotów, ani szczególnego zakresu czynności o znaczeniu prawnym, czy obrotu publicznego. Art. 1 ustawy stanowi: Ustawa określa: 1) obowiązki usługodawcy związane ze świadczeniem usług drogą elektroniczną; 2) zasady wyłączania odpowiedzialności usługodawcy z tytułu świadczeniem usług drogą elektroniczną; 3) zasady ochrony danych osobowych osób fizycznych korzystających z usług świadczonych drogą elektroniczną. Z kolei w art. 2 pkt 4 zawarta została ustawowa definicja świadczeniem usług drogą elektroniczną - to wykonanie usługi świadczonej bez jednoczesnej obecności stron (na odległość), poprzez przekaz danych na indywidualne żądanie usługobiorcy, przesyłanej i otrzymywanej za pomocą urządzeń do elektronicznego przetwarzania, włącznie z kompresją cyfrową, i przechowywania danych, która jest w całości nadawana, odbierana lub transmitowana za pomocą sieci telekomunikacyjnej w rozumieniu ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. - Prawo telekomunikacyjne. Na podstawie tej regulacji nie ulega wątpliwości, że w przypadku tej platformy mamy do czynienia z zawieraniem zwyczajnych umów handlowych, tyle że składanie oświadczeń woli następuje na odległość przez wskazane narzędzia komunikowania.

Jednocześnie należy wskazać, że sporządzenie owych „rekomendacji” a następnie ich wykorzystanie przez R. M. miało znaczenie wyłącznie w jego relacji z samą platformą (...), a nie samymi kontrahentami, którzy zawierali umowy przewozu. Rekomendacje miały wyłącznie służyć weryfikacji kandydata pod względem profilu jego działalności i ewentualnie jeszcze wiarygodności. Nie wynikały z niej żadne skutki prawne, poza dopuszczeniem do rynku, gdzie dochodziło do zawierania umów.

Sąd Okręgowy w swoim uzasadnieniu prawnym, wykazującym brak ustawowych znamion ustalonych czynów obu oskarżonych powołał się na poglądy orzecznictwa, które mają bezpośrednie znacznie dla oceny prawnej. Poglądy te należy akceptować. Choć wymagają one pewnego uzupełnienia.

W pierwszym rzędzie należy wskazać, że przestępstwo z art. 271 § 1 k.k. nie jest przestępstwem powszechnym, ale indywidualnym. Może zostać popełnione wyłącznie przez funkcjonariusza publicznego, albo inną osobę uprawnioną do wystawiania dokumentów. O ile istotnie przedsiębiorca może być uznany za taką osobę, to nie w zakresie wszystkich swoich czynności, ale wyłącznie w zakresie takich, które są przewidziane przez prawo. Stricte wymaganych przez prawo oraz realizujących przewidzianą przez prawo funkcję w sferze publicznej. A przez to noszą cechy publicznej wiarygodność oraz rzetelności stwierdzonych okoliczności. „ Pojęcie dokumentu użyte w art. 271 § 1 k.k. ma zakres węższy niż ogólne pojęcie dokumentu określone w art. 115 § 14 k.k. Dokument taki nie tylko winien mieć cechy wymienione w przepisie kodeksowym zawierającym definicje ustawowe, a nadto musi być dokumentem wystawionym przez funkcjonariusza publicznego lub inną osobę upoważnioną do wystawienia dokumentu, ale także zawierać w swej treści poświadczenie, któremu przysługuje cecha zaufania publicznego, a w związku z tym domniemanie prawdziwości.” Tak wymagania ochrony prawnej formułuje Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 czerwca 2021 roku, w sprawie IV KK 205/21, LEX nr 3292477). Tak należy oceniać np. wystawione przez przedsiębiorcę faktury (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 24 listopada 2021 roku, w sprawie II AKa 300/20, LEX nr 3278623).

Dalej, nie każde stwierdzenie nieprawdy w dokumencie będzie spełniało znamiona strony przedmiotowej ustawowych znamion przestępstwa i mogło być traktowane jako spełniające znamię „mieć znacznie prawne”. Chodzi tu więc nie o każdy dokument, ale wyłącznie taki, który bezpośrednio kształtuje stosunki prawne, choćby wyłącznie między stronami. (tak też postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 sierpnia 2021 roku, w sprawie V KK 75/20, LEX nr 3223814). I już bardzo konkretnie poglądy ten odnosi Sąd Apelacyjny w Warszawie do bardzo podobnej, a nawet bardziej społecznie szkodliwej, sytuacji faktycznej: „ Fikcyjne zaświadczenie o zatrudnieniu i zarobkach pracownika wystawione przez pracodawcę w celu udokumentowania nieprawdziwego faktu zatrudnienia czy osiąganych dochodów i wykorzystane w stosunkach cywilno-prawnych (umowach prywatnych) nie ma statusu dokumentu, o którym mowa w art. 271 § 1 k.k." (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 kwietnia 2021 roku, w sprawie II AKa 272/19, LEX nr 3211295).

W konkluzji należy podnieść, że orzeczenie Sądu Okręgowego nie tylko nie jest obarczone błędem w ustaleniach faktycznych, ale przede wszystkim odpowiada prawu materialnemu. Jak już wskazano wyżej, oskarżeni wystawiając ustalone dokumenty nie byli podmiotami kwalifikowanymi przestępstwa z art. 271 k.k., a nadto owe „rekomendacje” nie spełniają warunku dokumentów poświadczających okoliczności mające znaczenie prawne.

Ad. III i IV.

Sąd Okręgowy wymierzając oskarżonemu karę 1 roku pozbawienia wolności tj. w wysokości minimalnego ustawowego zagrożenia, miał na uwadze przede wszystkim rolę oskarżonego w realizacji przestępstwa, którą uznał za niewielką oraz okoliczności stricte podmiotowe związane z właściwościami i warunkami osobistymi oskarżonego oraz jego dotychczasowym nienagannym sposobem życia.

Zgodnie z utrwalonymi poglądami, skuteczność zarzutu rażącej niewspółmierności kary wymaga wykazania, że kara orzeczona zasadniczo odbiega od tej, która powinna zostać wymierzona przy prawidłowym zastosowaniu w sprawie dyrektyw wymiaru kary przewidzianych w art. 53 k.k. oraz zasad ukształtowanych k.p.k. oraz przez orzecznictwo Sądu Najwyższego (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2022 r., w sprawie I KK 173/22, OSNK 2023/2/5). „ Przy ocenie kary przez pryzmat jej rażącej niewspółmierności nie można nie uwzględniać granic, w jakich kara za dane przestępstwo może być orzeczona i w jakich niejako "proporcjach" pozostaje kara orzeczona względem granic pozostawionych sędziowskiemu uznaniu. Oczywiście nie oznacza to, że na przykład kara mieszcząca się "pośrodku" tegoż zagrożenia zawsze będzie karą współmierną, a na zarzut rażącej niewspółmierności będą narażone wyłącznie kary niejako "graniczne". Niemniej jednak stopień wykorzystania sankcji karnej przewidzianej za dane przestępstwo uznać należy za czynnik mający niebagatelne znaczenie przy całościowej ocenie, czy konkretna kara jest niewspółmierna, i to rażąco”. – tak z kolei wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu w sprawie sygn. akt II AKa 479/21, LEX nr 3397950.

W realiach niniejszej sprawy należy się rzeczywiście dopatrywać naruszenia zasad prawidłowego wymiaru kary. Kara wymierzona oskarżonemu w wysokości odpowiadającej dolnej ustawowej granicy zagrożenia razi łagodnością.

Przedmiotem czynu ciągłego przypisanego oskarżonemu jako współsprawcy było dokonanie 108 zachowań przestępczych na łączną kwotę szkody 694.170 złotych. Już choćby taki charakter przestępstwa wskazuje na wysoką społeczną szkodliwość. Czyn ten przecież stanowi przeszło 3 -krotność wartości mienia stanowiącego ustawowy próg obostrzonej kwalifikacji prawnej oszustwa.

Nie można także akceptować twierdzenia, że zasadniczym powodem łagodzenia odpowiedzialności karnej oskarżonego jest jego podrzędna rola w realizacji przestępstwa. Nie był on przecież jedynie tzw. „słupem”, którego sprawstwo ograniczało się do udostępnienie swoich danych osobowych, albo konta bankowego. Trafnie wskazuje skarżący prokurator, że oskarżony przez cały okres działalności przestępczej pozostawał w stałej relacji z nieustalonym mężczyzną podającym się za P. D.. Oskarżony uczestniczył aktywnie w procesie rejestracji działalności, uzyskaniu koncesji, pozyskiwał owe rekomendacje itd., ale też stale przekazywał korespondencje, a nawet skierował pozew do Sądu Rejonowego w Świdnicy o zapłatę za usługi transportowe. Oskarżony miał wgląd do konta bankowego przez które dokonywane były operacje rozliczeniowe, a w każdym tygodniu pobierał z tego konta kwotę 700 złotych na utrzymanie.

Zgodzić się należy z twierdzeniami apelującego, że za wymierzeniem oskarżonemu surowej kary przemawiają nie tylko okoliczności przedmiotowe, ale też istotny stopień winy. Oskarżony niewątpliwie działał umyślnie z kierunkowym zamiarem. To najwyższy stopień winy. Trudno się więc dopatrywać w tym przesłanek do łagodzenia wymiaru kary.

Jednocześnie, a co mogłoby mieć wpływ na karę, oskarżony nie przyznał się do popełnienia czynu, zaprzeczał swojej winie, a treść jego wyjaśnień nie dała podstawy do ujawnienia innych osób współdziałających i wszystkich okoliczności sprawy. A więc, postawa oskarżonego w trakcie postępowania nie przekonała o żalu z powodu popełnienia przestępstwa i szczerej chęci poprawy. Nie przesądza o potrzebie szczególnej łagodności.

W końcu oskarżony R. M. w toku postępowania przygotowawczego poddany został opiniowaniu sądowo - psychiatrycznemu i sądowo - psychologicznemu. Oskarżony jest na poziomie lekkiego upośledzenia umysłowego. W zakresie osobowości biegły psycholog stwierdził: niedojrzałość społeczną, emocjonalną, nadmierną podatność na negatywne wpływy i oddziaływania. Nadto wskazał, iż jest on lekkomyślny, o obniżonym poczuciu odpowiedzialności, skłonny do działań pochopnych, nierozważnych, w których nie liczy się z konsekwencjami. Biegły zwrócił nadto uwagę na osłabienie praktycyzmu u oskarżonego, samodzielności, zaradności życiowej, a także na osłabienie rozumienia bardziej złożonych sytuacji społecznych. Z kolei z opinii sądowo - psychiatrycznej wynika, iż oskarżony nie cierpi na chorobę psychiczną w znaczeniu psychozy, ani inne zakłócenia czynności psychicznych. W chwili popełnienia zarzucanego mu czynu mógł on rozpoznać jego znaczenie i pokierować swoim postępowaniem, miał zachowaną pełną poczytalność.

Ustalony tu obniżony poziom intelektualny ma oczywiście pewne znaczenie dla stopnia winy oskarżonego, ale z uwagi na zachowaną poczytalność, nie może to wpływać istotnie na złagodzenie odpowiedzialności. Jednocześnie ustalone cechy osobowości oskarżonego, w szczególności obniżony poziom krytycyzmu oraz odpowiedzialności, są zdecydowanie cechami niekorzystnymi. Pozostają jednoznacznie w kontrze z ustaleniami Sądu, co do przekonania o dodatniej prognozie kryminologicznej.

Trudno zakwestionować ustalenia Sądu Okręgowego, co do niekaralności oskarżonego, choć taki stan musi być traktowany jako normę społeczną i nie stanowi okoliczności łagodzącej odpowiedzialność. Tylko w niewielkim zakresie jako okoliczność łagodzącą można traktować z kolei szczególnie trudną sytuację życiową oskarżonego, gdzie utrzymuje on i wychowuje chore dziecko. Być może miało to wpływ na jego proces motywacyjny (brak środków na utrzymanie), ale nie może w żadnym razie działania oskarżonego usprawiedliwiać.

W konkluzji należy przyjmować, że dokonana przez Sąd Okręgowy ocena okoliczności sprawy jest nietrafna. Zachodzi szereg przesłanek przemawiających za wymierzeniem oskarżonemu kary surowej, w szczególności kary izolacyjnej. Wysoki stopień społecznej szkodliwości czynu przemawiają za przyjęciem, że karą współmierną będzie kara 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności. To taka kara uwzględnia w sposób należyty okoliczności wskazane w art. 53 k.k., ogólne i szczególne dyrektywy wymiaru kary. Kara taka jest karą sprawiedliwą, ale też karą, która będzie właściwie kształtowała świadomość prawną w społeczeństwie. Nie będzie to też kara nazbyt surowa z uwagi na właściwości i warunki osobiste oskarżonego i jego osobisty stopień winy.

Wobec powyższego, Sąd uwzględnił zarzut rażącej łagodności kary i podwyższył orzeczoną oskarżonemu karę pozbawienia wolności. Nie można jednak podzielić stanowiska prokuratora oczekującego podwyższenia kary aż do 8 lat pozbawienia wolności. To kara nie tylko w górnych granicach ustawowego zagrożenia, ale przede wszystkim kara nieadekwatna do wskazanych wyżej okoliczności. Mamy przecież do czynienia w niniejszej sprawie ze sprawcą, którego rola w realizacji przestępstwa jest istotnie mniejsza niż owego M. D. (2). Korzyść jaką oskarżony uzyskał jest także nieporównywalnie niższa, a w końcu oskarżony pozostaje poważnie obciążony cechami osobowości i sytuacją osobistą.

Podwyższenie wymiaru kary i uchylenie orzeczenia o warunkowym zawieszeniu wykonania kary czyni bezprzedmiotowym zarzut obrazy art. 72 § 1 k.k. (pkt III).

Ad. V.

W całości należy z kolei uwzględnić ten zarzut apelacji prokuratora, który należy traktować jako obrazę prawa materialnego – art. 46 § 1 k.k. (art. 438 pkt 1a k.p.k.).

Sąd Okręgowy ustalając zakres osobistej odpowiedzialności odszkodowawczej oskarżonego w sposób symboliczny, na 3% wielkości szkody, uzasadniał to znikomą rolą oskarżonego w realizacji przestępstwa. Taki pogląd został zakwestionowany. Rola oskarżonego acz istotnie mniejsza, nie ograniczała się wyłącznie do znikomości. Była istotnie poważniejsza, a co wskazano wyżej, omawiając podstawy wymiaru kary.

Zasadnicza w tej części pozostaje jednak naruszenie przepisów prawa jakiego dopuścił się Sąd Okręgowy orzekając o obowiązku naprawienia szkody w części. Pogląd Sądu w tym przedmiocie, uwzględniając nawet przywołane na jego poparcie orzecznictwo, odbiegają od zasadniczej wykładni przepisów k.k. obowiązującej po 1 lipca 2015 roku, a przez to nie zasługują na uwzględnienie.

Aktualnie bogate już orzecznictwo przesądza, że odpowiedzialność odszkodowawcza sprawców na podstawie art. 46 § 1 k.k. ma charakter solidarny. Przywołać należy jako reprezentatywne stanowiska: „ Od lipca 2015 r. brak jest prawnych podstaw do różnicowania zakresu obowiązku naprawienia szkody z perspektywy dyrektyw sądowego wymiaru kary, a więc celów jakie przyświecają karze czy środkowi karnemu, bowiem obowiązek naprawienia szkody z art. 46 k.k. w tym zakresie w istocie utracił swój penalny charakter” – wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 22 marca 2021 roku, w sprawie II AKa 85/20, LEX nr 3324495). „ Zważywszy na to, że nałożenie na sprawcę obowiązku naprawienia szkody w trybie art. 46 k.k. ma charakter kompensacyjny (regulacja zawarta w tym przepisie straciła status środka karnego) ingerencja w solidarną odpowiedzialność odszkodowawczą sprawców nie jest możliwa. W drodze roszczeń regresowych są oni władni ustalić swój zakres partycypowania w rekompensacie krzywd wynikłych z popełnionego we współdziałaniu przestępstwa” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 30 sierpnia 2021 roku, w sprawie II AKa 261/20, LEX nr 3457886). Por. także: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2023 roku, w sprawie III 391/23, LEX nr 3614263 oraz z dnia 18 lipca 2023 roku, w sprawie III K 123/22, LEX nr 3583250; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 kwietnia 2021 roku, w sprawie I KK 206/20, Lex nr 3232230 oraz z dnia 2 marca 2021 roku, w sprawie II KK 25/21, LEX nr 3149349; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 kwietnia 2022 roku, w sprawie II AKa 91/22 LEX nr 3345888; z dnia 31 stycznia 2019 roku, w sprawie III K 395/18, LEX nr 2617362; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 kwietnia 2022 roku, w sprawie II AKa 91/22, LEX nr 3345888). W aktualnym stanie prawnym ustawodawca dał prymat interesom pokrzywdzonego, kwestię rozliczeń pomiędzy sprawcami szkody (przestępstwa) pozostawiając ich inicjatywie i postępowaniu cywilnemu.

Przewidziane w art. 46 § 1 k.k. orzeczenie obowiązku naprawienia szkody w części może mieć miejsce jedynie w wypadku, kiedy szkoda nie została ustalona w całości, albo jeśli już w części została naprawiona

Wobec powyższego należało uwzględnić postawiony przez prokuratora zarzut i nałożyć na oskarżonego obowiązek naprawienia szkody w całości. Kwestia możliwości majątkowych oskarżonego, ani ustalony jego mniejszy udział w realizacji przestępstwa, nie mają znaczenia dla orzeczenia w zakresie obowiązku naprawienia szkody orzekanego na wniosek pokrzywdzonego, ale też z urzędu przez sąd. Co miało także miejsce w odniesieniu do szeregu pokrzywdzonych.

Wniosek

W oparciu o podniesione zarzutu, skarżący wniósł o:

- uchylenie wyroku i skierowanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Świdnicy w zakresie oskarżonych L. K. i K. J. (1);

- wymierzenie oskarżonemu R. M. kary 8 lat pozbawienia wolności i obowiązku na podstawie art. 46 § 1 k.k. naprawienia szkody w pełnej wysokości na rzecz 70 podmiotów wskazanych w części dyspozytywnej wyroku; lub w przypadku nieuwzględnienia tego wniosku – o zmianę części dyspozytywnej wyroku poprzez orzeczenie wobec wymienionego na podstawie art. 72 § 1 pkt 1 k.k. środka probacyjnego w postaci informowania Sądu o przebiegu próby na piśmie, co 6 miesięcy.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Apelacja nie okazała się zasadna w odniesieniu do oskarżonych L. K. i K. J. (1), stąd nie było podstaw do uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania tych oskarżonych.

Natomiast wobec uwzględnienia w istotnym zakresie zarzutów tej apelacji w zakresie wymiaru kary oskarżonemu R. M., należała podzielić wnioski tej apelacji, podwyższyć wymierzoną oskarżonemu karę pozbawienia wolności oraz zmienić orzeczenia o środku kompensacyjnym.

OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Nie stwierdzono występowania okoliczności podlegających uwzględnieniu z urzędu określonych w art. 439 k.p.k., art. 440 k.p.k., art. 455 k.p.k.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy:

pkt. II. W stosunku do oskarżonych L. K. i K. J. (1), co do winy i kary. W stosunku do oskarżonego R. M., co do winy oraz pozostałych rozstrzygnięć, poza tymi objętymi zmianą z pkt I wyroku.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Wyrok utrzymano w mocy wobec niestwierdzenia w toku kontroli odwoławczej:

- istnienia bezwzględnych powodów odwoławczych z art. 439 § 1 k.p.k.,

- tego, że utrzymanie w mocy wyroku skutkowałoby rażącą niesprawiedliwością orzeczenia (art. 440 k.p.k.),

- wadliwości kwalifikacji prawnej (art. 455 k.p.k.),

- a także stwierdzenia z powodów opisanych w sekcji 3. nietrafności podniesionych pozostałych zarzutów apelacji obrońcy (art. 438 pkt 1 i 3 k.p.k.).

Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

pkt. I. w stosunku do oskarżonego R. M.:

- karę orzeczoną w pkt I części dyspozytywnej zaskarżonego wyroku podwyższono do 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności (ppkt a);

- uchylono orzeczenie o warunkowym zawieszeniu wykonania kary pozbawienia wolności i zaliczeniu (ppkt b);

- orzeczono środek kompensacyjny na rzecz wskazanych pokrzywdzonych w pełnej wysokości (ppkt c).

Zwięźle o powodach zmiany

Uwzględnienie części zarzutów apelacji prokuratora, z przyczyn wskazanych w sekcji 3.1 niniejszego uzasadnienia, skutkował zmianą wyroku we wskazanym zakresie rozstrzygnięć.

Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

pkt III.

Na podstawie art. 63 § 1 k.k., na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności zaliczono oskarżonemu R. M. okres zatrzymania i tymczasowego aresztowania w niniejszej sprawie.

Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

IV.

Obrońca z urzędu oskarżonego R. M. adw. A. K. uczestniczyła w rozprawie odwoławczej, złożyła oświadczenie o tym, że koszty obrony z urzędu w tym postępowaniu nie zostały uiszczone, dlatego na podstawie art. 29 ust. 1 prawa o adwokaturze § 11 ust. 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie ( Dz.U. poz.1800 z póź. zm. ) zasądzono na jej rzecz 1200 zł kosztów obrony oskarżonego w postępowaniu odwoławczym, w tym należny podatek od towarów i usług oraz zwrot kosztów dojazdu na rozprawę.

V.

Zgodnie z art. 635 k.p.k. i art. 627 k.p.k. koszty postępowania odwoławczego związane z uwzględnioną apelacją oskarżyciela publicznego, ponosi na ogólnych zasadach oskarżony. Zgodnie z tą regułą koszty te obciążałyby oskarżonego R. M.. Sąd jednak zdecydował - na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. - zwolnić oskarżonego od obowiązku uiszczenia tych kosztów, mając na uwadze fakt, że nie posiada on dochodów i majątku, wymierzono mu kary grzywny oraz obciążono go obowiązkiem naprawienia szkody w znacznej kwocie, a przede wszystkim z uwagi na fakt, że orzeczono wobec niego karę pozbawienia wolności, co musiało skutkować ustaleniem, że nie będzie on w stanie ponieść kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.

W stosunku do oskarżonych L. K. i K. J. (1) wobec nieuwzględnienia apelacji prokuratora i uniewinnienia oskarżonych, koszty postępowania odwoławczego w tej części ponosi Skarb Państwa (art. 636 k.p.k.).

PODPIS

SSA Janusz Godzwon SSA Jarosław Mazurek SSA Maciej Skórniak

Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Prokuratora Prokuratury (...)w Ś.

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Uniewinnienie oskarżonych L. K. i K. J. (2) oraz wymiar kary i środek kompensacyjny w stosunku do oskarżonego R. M.

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☒

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana