Sygn. akt II AKa 537/22
Dnia 26 kwietnia 2024 r.
Sąd Apelacyjny w Warszawie II Wydział Karny w składzie:
Przewodniczący: SSA – Anna Zdziarska (spr.)
Sędziowie: SA – Ewa Gregajtys
SA - Rafał Kaniok
Protokolant: - Tomasz Wilk
przy udziale Prokuratora – Jacka Pergałowskiego i oskarżycieli posiłkowych: S. B. (1), (...) spółki z o.o.
po rozpoznaniu w dniu 26 kwietnia 2024r.
sprawy A. K. (1), syna M. i D. z domu R., urodzonego dnia (...) w C.
oskarżonego o czyn z art. 286 § 1 k.k. w zb. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 § 1 k.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k.
na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego
od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie
z dnia 29 kwietnia 2022 r.
sygn. akt XII K 174/21
1. zmienia zaskarżony wyrok wobec oskarżonego A. K. (1) w ten sposób, że:
podstawę prawną skazania uzupełnia o art. 18 § 3 k.k., zaś podstawę prawną wymiaru kary o art. 19 § 1 k.k.,
2. utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok w pozostałym zakresie,
3. zwalnia oskarżonego od kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, wydatkami obciążając Skarb Państwa.
UZASADNIENIE |
||||||||||||||||||||
Formularz UK 2 |
Sygnatura akt |
II AKa 537/22 |
||||||||||||||||||
Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników: |
1 |
|||||||||||||||||||
1. CZĘŚĆ WSTĘPNA |
||||||||||||||||||||
1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji |
||||||||||||||||||||
Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 29 kwietnia 2022 r., w sprawie o sygn. akt XII K 174/21. |
||||||||||||||||||||
1.2. Podmiot wnoszący apelację |
||||||||||||||||||||
☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego |
||||||||||||||||||||
☐ oskarżyciel posiłkowy |
||||||||||||||||||||
☐ oskarżyciel prywatny |
||||||||||||||||||||
☒ obrońca |
||||||||||||||||||||
☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego |
||||||||||||||||||||
☐ inny |
||||||||||||||||||||
1.3. Granice zaskarżenia |
||||||||||||||||||||
1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia |
||||||||||||||||||||
☒ na korzyść ☐ na niekorzyść |
☒ w całości |
|||||||||||||||||||
☐ w części |
☒ |
co do winy |
||||||||||||||||||
☐ |
co do kary |
|||||||||||||||||||
☐ |
co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia |
|||||||||||||||||||
1.3.2. Podniesione zarzuty |
||||||||||||||||||||
Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji |
||||||||||||||||||||
☐ |
art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu |
|||||||||||||||||||
☐ |
art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany |
|||||||||||||||||||
☒ |
art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia – art. 7 k.p.k. poprzez dowolną a nie swobodną ocenę wyjaśnień oskarżonego i przyjęcie tylko tej części wyjaśnień jako wiarygodnych, która nie była sprzeczna z dokonanym założeniem, iż oskarżony jest winny zarzuconego mu czynu przy jednoczesnym braku jakiegokolwiek dowodu przeciwnego i oparcie tej oceny na przypuszczeniach, domysłach, wnioskach sprzecznych z doświadczeniem życiowym, co w konsekwencji doprowadziło do uznania oskarżonego winnym. - Obraza art. 5 § 2 k.p.k. poprzez jego niezastosowanie i rozstrzygnięcie na niekorzyść oskarżonego nie dających się usunąć wątpliwości w sytuacji gdy w materiale dowodowym brak jest jakiegokolwiek dowodu jednoznacznie świadczącego o winie oskarżonego. |
|||||||||||||||||||
☒ |
art. 438 pkt 3 k.p.k.
– błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, |
|||||||||||||||||||
☐ |
art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka |
|||||||||||||||||||
☐ |
||||||||||||||||||||
☐ |
brak zarzutów |
|||||||||||||||||||
1.4. Wnioski |
||||||||||||||||||||
☐ |
uchylenie |
☒ |
zmiana |
|||||||||||||||||
2. Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy |
||||||||||||||||||||
2.1. Ustalenie faktów |
||||||||||||||||||||
2.1.1. Fakty uznane za udowodnione |
||||||||||||||||||||
Lp. |
Oskarżony |
Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi |
Dowód |
Numer karty |
||||||||||||||||
2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione |
||||||||||||||||||||
Lp. |
Oskarżony |
Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi |
Dowód |
Numer karty |
||||||||||||||||
2.2. Ocena dowodów |
||||||||||||||||||||
2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów |
||||||||||||||||||||
Lp. faktu z pkt 2.1.1 |
Dowód |
Zwięźle o powodach uznania dowodu |
||||||||||||||||||
2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów |
||||||||||||||||||||
Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2 |
Dowód |
Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu |
||||||||||||||||||
. STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków |
||||||||||||||||||||
Lp. |
Zarzut |
|||||||||||||||||||
Zarzut obrazy art. 7 k.p.k., 5 § 2 k.p.k., błędnych ustaleń faktycznych - niezasadny. |
☐ zasadny ☐ częściowo zasadny ☒ niezasadny |
|||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny |
||||||||||||||||||||
Nie negując podnoszonego w apelacji faktu, że pomysłodawcą przestępczego procederu był R. C. (1) i takie też ustalenia poczynił Sąd I instancji, nie można zgodzić się ze skarżącą, że A. K. (1) został wykorzystany i w rzeczywistości pełnił rolę „słupa”. Pomimo tego, iż R. C. (1) nigdy nie został przesłuchany, bo podobnie jak oskarżony A. K. (1) wyjechał za granicę po zamknięciu spółki (...), to nie ulega wątpliwości, iż R. C. (1) dopuścił się oszustwa na szkodę szeregu inwestorów, nie zaś nie wywiązał się należycie z umów na skutek przyczyn od niego niezależnych. O popełnieniu zaplanowanego przestępstwa świadczą poniżej wskazane okoliczności. Według K. P. przebieg negocjacji był zbyt łatwy. Firma zgodziła się na niższą zaliczkę z tytułu umowy zawartej 3.10.2008r. Zapłacili 60 tyś. zł., a w zamian zdjęto tylko humus – wartość prac 1000 zł. W planach miało zostać wykonane uzbrojenie, wykopy, izolacja pionowa i pozioma (k. 5107 – 5108). Te same fakty podał A. P. (k. 5088). Jeden z pokrzywdzonych – C. S. zwrócił uwagę na to, że wyjściowo koszt inwestycji był znacząco niższy niż u innych deweloperów, o 150 – 200 tyś. złotych (k. 5036 – 5037). J. W. (dawniej K.) podała , że po naleganiach na R. C. w dniu 22.10. 2008r., najprawdopodobniej w listopadzie 2008r. wykonano fundamenty i to był koniec budowy (k.5000) C. S. zeznał, że ich inwestycja była traktowana jako pokazowa, choć utknęła w stanie surowym otwartym. Trzeba było dołożyć 50 tyś. zł., żeby doprowadzić do stanu surowego zamkniętego. W przypadku P. W. prace zakończyły się wylaniem ław, po czym podwykonawca porzucił budowę z powodu braku zapłaty należności przez dewelopera. Żadne prace nie zostały wykonane na rzecz S. B. (1) (k. 1246 – 1247), Z. A. (k. 3289 – 3290), T. J., J. D. (1) (k. 5195 – 5196). K. S. (1) wskazał, że nadzorował kilkanaście inwestycji i żadna nie, została ukończona. Największe zaawansowanie prac kończyło się na 50%. całej inwestycji (k. 5144). I. A. (k. 219 – 220) zeznał, iż spółka miała podpisanych około 88 umów z klientami. Za jego kadencji nie udało się ukończyć żadnej inwestycji budowlanej. W dniu 17 grudnia 2008r. udał się do banku (...) S.A celem sprawdzenia stanu środków na rachunku spółki. Było to spowodowane brakiem kontaktu z R. C. i A. K. oraz prośbą A. Ż., który reprezentował spółkę (...) i od której z tytułu kontraktu miała wpłynąć kwota 700 tyś. zł. W banku był z O. B. – dyr. ds. sprzedaży. Okazało się, że 706.200,00 zł wpłynęło, zaś A. K. pomiędzy 3 a 12 grudnia wypłacił w gotówce ok. 650 tyś. złotych. Świadek wypłacił pozostałe 34.600,00 zł. i oddał jednemu z inwestorów. Według niego przyczyną niewywiązywania się z umów był brak środków, a nie opieszałość inwestorów. Wszystkimi fakturami i płatnościami zajmował się A. K.. Świadek miał telefony od zniecierpliwionych inwestorów, podwykonawców oraz dostawców materiałów. Na bieżąco monitorował sytuację, informując o tym K., a on ciągle zapewniał, że ureguluje wszystkie należności. O popełnieniu przestępstwa świadczy także zaprzestanie płatności podwykonawcom i dostawcom materiałów budowlanych. I. S. zeznała, że w lipcu – sierpniu podwykonawcy domagali się płatności za roboty od nich (k. 5035 – 5036). G. R. (k. 5087 – 5088) podała, że firma we wrześniu 2008r. wykonała ławy bez żadnych zabezpieczeń, czy izolacji. Materiały przywiozła firma (...), ale je zabrała z powrotem, bo nie były zapłacone. Oskarżony był telefonicznie informowany o opóźnieniach pomiędzy październikiem, a listopadem 2008r. Miał sprawdzić czy wszystko w porządku i się z nią skontaktować, ale później spółka nie odbierała od niej telefonu. Mimo wszystko kiedy zadzwonił jej ojciec wskazując, że jest zainteresowany budową, byli gotowi podpisać umowę. Przestali od niego odbierać telefony, kiedy przedstawił się, że jest jej ojcem. K. B. (k. 3287) zeznał, iż wykonano stan surowy, otwarty budynku, bez zadaszenia i ścian działowych. W dniu 12. 12. 2008r. podwykonawca oświadczył, że nie otrzymuje żadnych płatności ze strony (...) i zaprzestaje prac. B. S. zeznał, że firma, która była zlecona przez (...) wybudowała mu garaż. Też była pokrzywdzona, bo im nie płacono.(k. 5216v). Z kolei S. B. (2) miał świadomość tego, że jego pracodawcy nie zapłacono za beton (k. 5215 – 5216). Na podstawie osobowego materiału dowodowego oraz dokumentarnego, szczególnie na podstawie wyciągów z rachunków bankowych, trafnie Sąd I instancji ustalił modus operandi przestępczego działania R. C. (1), który w pierwszym etapie pieniądze inwestorów wykorzystywał zgodnie z przeznaczeniem na zakup materiałów budowlanych. Później, zdobywszy zaufanie pobierał materiały budowlane na faktury z odroczonym terminem płatności, podwykonawcom płacił z dołu. Czasami podwykonawcom płacono z opóźnieniem, a niekiedy w ogóle i szukano w ich miejsce innych. Jednocześnie od grudnia 2007r. R. C. zaczął wypłacać znaczące kwoty, a od września 2008 r. przy pomocy współudziałowca i Prezesa Zarządu A. K. (1). Nie można przyznać racji skarżącej, iż oskarżony nie miał świadomości przestępczego działania, pomimo iż w dalszym ciągu wiodącą rolę pełnił R. C. (1). Z całą pewnością nie można go nazwać, tak jak obrońca „słupem”. Przeczy temu jego dotychczasowa linia życiowa. Miał stałe miejsce zamieszkania, doświadczenie zawodowe, choć zdobyte w innym kraju, nie posiadał uzależnień, które upośledzałyby postrzeganie rzeczywistości. A. K. (1) jeździł na spotkania z klientami razem z R. C. (1), czemu sam zresztą nie zaprzeczał. Pod koniec października 2008 r. razem z C. spotkał się z I. S.. W czasie gdy R. C. nakłaniał ich do wpłacenia drugiej transzy, aby prace ruszyły i żeby mógł sprowadzić dachówkę z Niemiec wtrącił, iż w USA takie sytuacje nie mają miejsca. Wpłacili, bo zaufali. Podała, że było też drugie spotkanie z C. i K.. Pokrzywdzona wówczas stawiała żądania, żeby coś się działo na budowie i obaj przekonywali, że to wina podwykonawców, którzy nie stawiali się na budowie i po tym spotkaniu kontakt się urwał (k. 5036). C. S. natomiast zapamiętał sytuacje w ten sposób, że przedstawiono A. K. (1) jako nowego prezesa, prowadzącego firmę budowlana w USA, uważał, że stało się po to, żeby zwiększyć wiarygodność firmy. R. C. opóźnienia tłumaczył opóźnieniami inwestorów i że angażuje własne pieniądze. A. K. mówił, że nie do pomyślenia żeby w USA inwestor nie płacił na czas zobowiązań. O. B. informował zarówno R. C. (1), jak i A. K. (1) na 1, 5 – 2 miesiące przed zakończeniem działalności spółki, że są nie popłacone materiały w hurtowniach, że nierozliczeni są podwykonawcy, więc nie mogą prowadzić działalności. Jak jakąś hurtownię mieli zablokowaną z powodu braku płatności, to z polecenia A. K. (1) i R. C. (1) szukali innej hurtowni, która miała dawać materiały (k. 4998). W śledztwie zeznał, że zarówno R. C. i A, K. decydowali jak zarządzać kapitałem, zaciągali zobowiązania i regulowali należności (k. 231 -232) Oskarżony wspólnie z R. C. wprowadzał w błąd pracowników firmy, że powodem problemów finansowych są zaległości finansowe wobec spółki (...) – zeznania K. S. (2) (k.1225 – 1226). Za nietrafne Sąd odwoławczy uznał argumenty obrońcy, iż gdyby oskarżony posiadał wiedzę na temat funkcjonowania spółki (...), to nie włączyłby się w jej działalność w momencie kiedy zmierzała ona ku katastrofie, przyjmując na siebie odpowiedzialność karną i materialną. Rzecz w tym, iż oskarżony nie chciał ponosić odpowiedzialności, wyjeżdżając za granicę. A. K. (1) miał dostęp do konta i nim dysponował i nie mógł nie wiedzieć ze spółka ma problemy finansowe. Trafna jest konstatacja Sądu I instancji iż zadaniem oskarżonego, przedstawianego jako biznesmena ze Stanów Zjednoczonych Ameryki było uwiarygodnianie działalności (...). Jego pojawienie się w tak kluczowym momencie zapaści finansowej nie było zatem przypadkowe. Prawidłowo także ustalił Sąd Okręgowy, że spółka zaprzestała działalności w połowie października 2008r. E. C. (k. 5193) zeznała, iż od października 2008r. nie było kontaktu z firmą, była zamknięta. Pomimo to zawarto umowę ze spółką (...). Umowę o generalne wykonawstwo z dnia 27.11.2008r pomiędzy Przedsiębiorstwem (...) sp. z o.o. w imieniu (...) zawarł A. K. (1) (k. 1152 – 1159). W dniu 3 grudnia 2008r. spółka (...) wpłaciła zaliczkę w kwocie 706.200,00 zł. Tego samego dnia oskarżony wypłacił 20 tyś, następnego 600 tyś., a w dniu 11.12. 2008. 20 tyś. zł. i kolejnego dnia 10 tys. zł. I. A. był świadkiem rozmowy R. C. z A. K. w połowie grudnia 2008 r. Rozmawiali o tym ze przeniosą go do innej firmy. W dniu 15 grudnia dowiedział się od kierowcy, że w dniu 14 grudnia 2008r. został poproszony przez A. K. o udostepnienie biura firmie przeprowadzkowej. Meble oraz sprzęt zostały przewiezione w nieznane mu miejsce. Pozostały tylko dokumenty. Pomimo, że główną rolę w przestępstwie pełnił R. C., to niewątpliwie oskarżony K. mu to ułatwiał. Dokonywał na rzecz R. C. i swoją nieuzasadnionych z ekonomicznego punktu widzenia wypłat w banku i wiedząc o niezapłaconych rachunkach, a ostatnio o zaprzestaniu działalności spółki (...). Nie czuł się odpowiedzialny za niezrealizowane inwestycje skoro sprzedał udziały, nie interesując się tym kto je kupił i czy zrekompensowana została szkoda. Oskarżony co prawda wyjechał do kraju, w którym mieściło się jego centrum życiowe, ale o pokrzywdzonych i wątku swej działalności w Polsce na wiele lat zapomniał. Został przypadkowo zatrzymany jadąc na mecz. Nie polegają też na prawdzie wyjaśnienia A. K., że nie wiedział o problemach finansowych spółki, wszak był informowany zarówno przez pracowników, jak i niektórych inwestorów. Nie podzielając argumentacji skarżącej, Sąd odwoławczy uznał apelację za niezasadną. Sąd II instancji, w większościowym składzie nie stwierdził istnienia bezwzględnej przesłanki odwoławczej, w postaci nienależytej obsady sądu. Sąd nie traci z pola widzenia szeregu orzeczeń zarówno krajowych, jak i trybunałów międzynarodowych, które reprezentują linię zezwalającą na badanie niezawisłości i bezstronności sędziów, powołanych na stanowiska sędziowskie. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z 23.01.2020 r., stanowiącą wykonanie wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 19 listopada 2019 roku w sprawach C-585/18, C-624/18 i C-625/18: „Nienależyta obsada sądu w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. albo sprzeczność składu sądu z przepisami prawa w rozumieniu art. 379 pkt 4 k.p.c. zachodzi także wtedy, gdy w składzie sądu bierze udział osoba powołana na urząd sędziego w sądzie powszechnym albo wojskowym na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r., poz. 3), jeżeli wadliwość procesu powoływania prowadzi, w konkretnych okolicznościach, do naruszenia standardu niezawisłości i bezstronności w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.” W ocenie Sądu, do uznania, iż zachodzi bezwzględna przyczyna odwoławcza niezbędne jest spełnienie jednoczesne dwóch przesłanek: powołania w wadliwej procedurze i zaistnienie okoliczności tego rodzaju w danej sprawie, które wskazują na niemożność dochowania standardu bezstronności i niezawisłości. Faktem powszechnie znanym i przez to bezdyskusyjnym jest, że sędzia referent – Stanisław Zdun jest członkiem Krajowej Rady Sądownictwa, ukształtowanej po 2017r., organu upolitycznionego i biorącego udział w procesie destrukcji Wymiaru Sprawiedliwości. Awansował do Sądu Okręgowego również z rekomendacji tejże KRS. W przedmiotowej sprawie nie ujawniono jednak okoliczności wskazujących na naruszenie standardu niezawisłości i bezstronności. Ponadto, co istotne, Sąd odwoławczy jest zdania iż powinna zostać wdrożona procedura naprawcza na ścieżce legislacyjnej, do czego Rzeczpospolita Polska została zobowiązana. Pokrzywdzeni w tej sprawie na wyrok i możliwość nałożenia na sprawcę obowiązku naprawieni szkody czekali około 16 lat. Oskarżyciele posiłkowi nie są osobami młodymi i nawet w przypadku gdyby Sąd Najwyższy rozpoznając ewentualną kasację, nie podzielił zapatrywań Sądu odwoławczego będą mieli szansę na uzyskanie tytułów egzekucyjnych . |
||||||||||||||||||||
Wniosek |
||||||||||||||||||||
Wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego od popełnienia zarzuconego mu czynu niezasadny. |
☐ zasadny ☐ częściowo zasadny ☒ niezasadny |
|||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny. |
||||||||||||||||||||
Sąd II instancji nie zgodził się z podnoszonymi przez obrońcę oskarżonego zarzutem, iż w rozpoznawanej sprawie doszło do naruszenia reguł zawartych w przepisie art. 7 k.p.k. Zarzut dowolnej oceny dowodów jest słuszny tylko wtedy, gdy zasadność ocen i wniosków, wyprowadzonych przez sąd orzekający z okoliczności ujawnionych w toku przewodu sądowego, nie odpowiada prawidłowości logicznego rozumowania, przy czym dla swej skuteczności wymaga on od apelującego wykazania, jakich konkretnych uchybień w świetle wskazań wiedzy, doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania dopuścił się sąd w dokonanej ocenie materiału dowodowego. Jak już wielokrotnie podkreślano w orzecznictwie przekonanie sądu o wiarygodności jednych dowodów i niewiarygodności innych pozostaje pod ochroną reguły z art. 7 k.p.k., jeżeli jest poprzedzone ujawnieniem w toku rozprawy głównej całokształtu okoliczności sprawy, stanowi wyraz rozważenia wszystkich okoliczności przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego oraz jest zgodne ze wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego, a nadto zostało wyczerpująco i logicznie uargumentowane w uzasadnieniu wyroku (vide: postanowienie SN z dnia 18 grudnia 2012 r., sygn. III KK 298/12, opubl. LEX nr 1232292, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 12 lipca 2017 r., sygn. akt II AKa 207/17). Z kolei zarzut błędu w ustaleniach faktycznych może zostać podniesiony skutecznie tylko wtedy, gdy w zaskarżonym wyroku poczyniono ustalenie faktycznie niemające jakiegokolwiek oparcia w przeprowadzonych dowodach albo gdyby takiego ustalenia nie poczyniono pomimo, że z przeprowadzonych dowodów określony fakt jednoznacznie wynika. Dla zasadności zarzutu obrazy art. 5 § 2 k.p.k. nie wystarczy zaprezentowanie przez skarżącego własnych wątpliwości co do stanu dowodów, ale wykazanie, że orzekający w sprawie Sąd rzeczywiście miał wątpliwości o takim charakterze i nie rozstrzygnął ich na korzyść oskarżonego (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2024 r., sygn. akt V KK 543/23. Skarżąca w apelacji nie wykazała obrazy art. 7 k.p.k., prowadzącej do błędnych ustaleń faktycznych. Wręcz przeciwnie, zaakceptowanie zaproponowanej metody oceny dowodów, w oparciu wyłącznie o wyjaśnienia oskarżonego, z pominięciem dowodów go obciążających czyniłoby ustalenia faktyczne błędnymi, bo nie opartymi o całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej. Ponadto nie miała zastosowania zasada in dubio pro reo, bowiem wątpliwości co do świadomości oskarżonego, iż bierze udział w popełnieniu przestępstwa przejawiała wyłącznie skarżąca. |
||||||||||||||||||||
4. OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU |
||||||||||||||||||||
1. |
||||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności |
||||||||||||||||||||
5. ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO |
||||||||||||||||||||
5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji |
||||||||||||||||||||
1. |
Przedmiot utrzymania w mocy |
|||||||||||||||||||
Przedmiot utrzymania w mocy stanowi Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 29 kwietnia 2022r., sygn. akt XII K 174/21 w zakresie winy i kary. |
||||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach utrzymania w mocy |
||||||||||||||||||||
5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji |
||||||||||||||||||||
1. |
Przedmiot i zakres zmiany |
|||||||||||||||||||
Wyrokiem z dnia 26 kwietnia 2024 r. w sprawie II AKa 537/22 Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok wobec oskarżonego A. K. (1) w ten sposób, że: - podstawę prawną skazania uzupełnił o art. 18 § 3 k.k., zaś podstawę prawną wymiaru kary o art. 19 § 1 k.k., - utrzymał w mocy zaskarżony wyrok w pozostałym zakresie. |
||||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach zmiany |
||||||||||||||||||||
Powodem zmiany zaskarżonego wyroku było to, że Sąd I instancji dokonał ustaleń, iż A. K. (1) dopuścił się przestępstwa w formie zjawiskowej – pomocnictwa, natomiast przyjęta podstawa prawna skazania wskazywała na sprawstwo. |
||||||||||||||||||||
5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji |
||||||||||||||||||||
5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia |
||||||||||||||||||||
1.1. |
||||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach uchylenia |
||||||||||||||||||||
2.1. |
Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości |
|||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach uchylenia |
||||||||||||||||||||
3.1. |
Konieczność umorzenia postępowania |
|||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia |
||||||||||||||||||||
4.1. |
||||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach uchylenia |
||||||||||||||||||||
5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania |
||||||||||||||||||||
5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku |
||||||||||||||||||||
Punkt rozstrzygnięcia z wyroku |
Przytoczyć okoliczności |
|||||||||||||||||||
6. Koszty Procesu |
||||||||||||||||||||
P unkt rozstrzygnięcia z wyroku |
Przytoczyć okoliczności |
|||||||||||||||||||
Na podst. art. 624 § 1 k.p.k. orzeczono o kosztach procesu. |
||||||||||||||||||||
7. PODPIS |
||||||||||||||||||||
Rafał Kaniok Anna Zdziarska Ewa Gregajtys |
1.3. Granice zaskarżenia |
||||||
Kolejny numer załącznika |
1 |
|||||
Podmiot wnoszący apelację |
Obrońca |
|||||
Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja |
Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 29 kwietnia 2022 r., w sprawie XII K 174/21 |
|||||
1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia |
||||||
☐ na korzyść ☐ na niekorzyść |
☒ w całości |
|||||
☐ w części |
☒ |
co do winy |
||||
☐ |
co do kary |
|||||
☐ |
co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia |
|||||
1.3.2. Podniesione zarzuty |
||||||
Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji |
||||||
☐ |
art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu |
|||||
☐ |
art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany |
|||||
☒ |
art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia |
|||||
☒ |
art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, |
|||||
☐ |
art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka |
|||||
☐ |
||||||
☐ |
brak zarzutów |
|||||
1.4. Wnioski |
||||||
☐ |
uchylenie |
☒ |
zmiana |
Uzasadnienie zdania odrębnego do wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 26 kwietnia 2024r. w sprawie II AKa 537/22.
Kierując się prawem stron do rozpoznania sprawy przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą, o jakim stanowi Konstytucja RP, a także liczne akty prawa międzynarodowego, w tym Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka uważam, że zaskarżony wyrok podlegał uchyleniu na podstawie art. 439 § 1 pkt 2 kpk, a zatem niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz wpływu uchybienia na jego treść, bowiem został wydany przez sąd nienależycie obsadzony. Nienależyta obsada sądu w rozumieniu powołanego przepisu zachodzi wówczas, gdy w składzie sądu bierze udział osoba powołana na urząd sędziego w sądzie powszechnym na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z 8 grudnia 2017r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2018.3). W takiej właśnie procedurze na urząd sędziego w Sądzie Okręgowym w Warszawie został powołany Pan Sędzia Stanisław Zdun tworzący skład sądu, którego orzeczenie było przedmiotem kontroli odwoławczej.
Prawo do sądu oraz efektywnej ochrony sądowej stanowi wartość prawnie chronioną w polskim porządku prawnym (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP), a także w prawie międzynarodowym (art. 6 i 13 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności). Aby realizować skuteczną ochronę prawną wyznaczoną standardem niezależności i bezstronności, organ inicjujący proces powoływania sędziów, a przez to kształtujący standard sądu z ich udziałem, musi być w wystarczającym stopniu niezależny od władzy wykonawczej i ustawodawczej, bowiem sposób powoływania sądu, w tym mianowania sędziów, stanowi istotny element systemu gwarancji i niezależności. Dla ich realizacji powołano Krajową Radę Sądownictwa, której cel działania i skład określono w art. 186 i 187 Konstytucji RP. Wprowadzając ustawą z 8 grudnia 2017r. sprzeczny ze standardami konstytucyjnymi i konwencyjnymi tryb kreowania składu personalnego nowej KRS, władze wykonawcza i ustawodawcza intencjonalnie przejęły kontrolę nad tym organem, naruszając zasadę trójpodziału władzy. W tym zakresie przywołać należy wypowiedź Ministra Sprawiedliwości-Prokuratora Generalnego Zbigniewa Ziobry, będącego wówczas liderem ugrupowania politycznego tworzącego skład rządu, który w dniu 15 stycznia 2020r. w Senacie RP wprost oświadczył, że do Rady wybrano osoby lojalne wobec władzy politycznej („ Myśmy zgłosili takich sędziów, którzy naszym zdaniem byli gotowi współdziałać w ramach reformy sądownictwa” stenogram z posiedzenia Senatu z 15.01.2020r.). Sposób działania zreformowanej Rady wskazuje, że to współdziałanie w praktyce oznacza podporządkowanie władzy, a w efekcie działanie wbrew konstytucyjnej funkcji stania na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Wniosek ten potwierdza orzecznictwo sądów krajowych - Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego i sądów powszechnych, ale także Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (m. in. uchwały składu połączonych Izb Cywilnej, Karnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 23 stycznia 2020r. BSA I-4110-1/20 oraz składu siedmiu sędziów Izby Karnej z 2 czerwca 2022r. I KZP 2/22, także wyrok z 5 grudnia 2019r. w sprawie III PO 7/18; postanowienia z 15 stycznia 2020r. w sprawach III PO 8/18 i III PO 9/18, z 16 września 2021r. I KZ 29/21, z 29 września 2021r. V KZ 47/21, z 28 października 2021r. II KK 237/21; Naczelny Sąd Administracyjny, m. in. wyroki z 6 maja 2021r. II GOK 2/18, II GOK 3/18, II GOK 5/18, II GOK 6/18, II GOK 7/18 oraz z 13 maja 2021r. II GOK 4/18; Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej: m. in. wyrok z 19 listopada 2019r. w połączonych sprawach C 585/18, C 626/18 i C 625/18; wyrok z 2 marca 2021r. w sprawie C 824/18; wyrok z 15 lipca 2021r. w sprawie C 791/19; wyrok z 6 października 2021r. w sprawie C 487/19, wyrok Wielkiej Izby z 5 czerwca 2023r. w sprawie C-204 Komisja Europejska p-ko Polsce; Europejski Trybunał Praw Człowieka: m. in. wyrok Wielkiej Izby z 1 grudnia 2020r. wniosek 26374/18 G. Á. p-ko Islandii; wyrok z 22 lipca 2021r. w sprawie 43447/19 R. p-ko Polsce; wyrok z 8 listopada 2021r. w sprawie 49868/19 i 57511/19 D.-F. i O. p-ko Polsce; wyrok Wielkiej Izby z 15 marca 2022r., 43572/18 G. p-ko Polsce, a przede wszystkim w wyroku z 3 lutego 2022r. skarga 1469/20 sprawa A. P. p-ko Polsce).
Omówiony sposób powołania nowej Rady, poprzedzony przerwaniem kadencji członków konstytucyjnej, legalnie działającej Krajowej Rady Sądownictwa, powoduje, że prowadzone przez Radę postępowania konkursowe na stanowiska sędziowskie obarczone są na tyle wysokim ryzykiem ich rozstrzygania w oparciu o inne kryteria, niż obiektywizm i rzetelność, że godzą w dobro wymiaru sprawiedliwości. Z tego też powodu, większość doświadczonych sędziów nie poddała się procedurze nominacyjnej przed tak wyłonionym gremium i nie uczestniczyła w konkursach na stanowiska sędziowskie w sądach wyższych instancji.
Wobec niekonstytucyjnego powołania nowej Rady, a ta okoliczność już w toku prac nad ustawą nowelizującą była podnoszona przez środowiska i autorytety prawnicze, od 2018r. samorządy sędziowskie powstrzymywały się od opiniowania kandydatów na stanowiska sędziowskie. W przypadku apelacji warszawskiej, już uchwałą z 12 grudniu 2018r. Zgromadzenie Przedstawicieli Sędziów odroczyło opiniowanie kandydatów, podnosząc, że udział samorządu sędziowskiego w takiej procedurze stanowiłby legitymizowanie działań wprost szkodzących wymiarowi sprawiedliwości. Podkreślono, że działania nowej Rady świadczą o tym, że wbrew art. 186 Konstytucji RP, nie stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Stanowisko to Zgromadzenie Przedstawicieli Sędziów Apelacji Warszawskiej podtrzymało w uchwałach z 14 maja i 26 czerwca 2019r. To jednak w konkursie przed taką Radą rekomendację, a następnie nominację na obecnie zajmowane stanowisko sędziowskie – sędziego sądu okręgowego w Sądzie Okręgowym w Warszawie – otrzymał Pan sędzia Stanisław Zdun.
Pani sędzia zgłosił się na jedno z 67 stanowisk sędziego sądu okręgowego w Warszawie ogłoszone przez Ministra Sprawiedliwości w Monitorze Polskim z 12 marca 2018r. (MP.2018, poz. 291). Taka kumulacja stanowisk, nie spotykana w ramach jednego obwieszczenia, wynikała ze wstrzymywania ogłaszania wolnych stanowisk sędziowskich wyłącznie po to, by kandydaci zostali poddani ocenie nowej KRS, zależnej od Ministra Sprawiedliwości. Rada pozytywnie zaopiniowała kandydaturę Pana sędziego i uchwałą nr 870/2019 z 1 października 2019r. przedstawiła wniosek o jego powołanie na stanowisko sędziego sądu okręgowego w Sądzie Okręgowym w Warszawie. Sędzia nie był opiniowany przez organy samorządu sędziowskiego. Rada zignorowała brak opinii zgromadzenia, podnosząc, że zgodnie z art. 35 ust. 3 ustawy o KRS, brak oceny kandydatów przez właściwe zgromadzenie ogólne sędziów nie stanowi przeszkody do przeprowadzenia konkursu. Nominację na obecnie zajmowane stanowisko sędziowskie sędzia otrzymał 23 lutego 2021r.
Postanowienie Prezydenta RP o powołaniu na urząd sędziego nie konwaliduje wadliwej procedury przed niekonstytucyjną KRS, bowiem nie tworzy trwałego i niepodważalnego domniemania spełnienia standardu niezawisłości i bezstronności. Włączenie KRS w proces powoływania sędziów miało na celu wyeliminowanie swobody czynnika politycznego w podejmowaniu decyzji nominacyjnej, a aktualny model, w którym to właśnie czynnik polityczny uzyskał decydujący wpływ na skład, a tym samym funkcjonowanie Rady, koliduje z tą ideą (tak w Komentarzu do art. 179 Konstytucji RP pod red. Prof. Piotra Tulei, LEX 2021).
Niezależnie od omówionej wady prawnej powołania Pana sędziego Stanisława Zduna na obecnie zajmowane stanowisko sędziowskie, w jego przypadku zachodzi szereg dodatkowych okoliczności towarzyszących awansowi a wskazujących na powiązania sędziego z władzą polityczną, czego wymiernym dowodem były funkcje powierzane mu arbitralnymi decyzjami przedstawicieli tej władzy, w szczególności przez Ministra Sprawiedliwości.
Pan sędzia Stanisław Zdun równocześnie ze zgłoszeniem na wyższe stanowisko sędziowskie – 16 lutego 2018r. – został powołany przez Ministra Sprawiedliwości Zbigniewa Ziobro na funkcję wiceprezesa Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w Warszawie, a 1 sierpnia 2018r. otrzymał delegację tegoż ministra do orzekania w Sądzie Okręgowym w Warszawie. W tym sądzie, w okresie od 1 lipca 2021r. do 13 czerwca 2022r. sędzia pełnił funkcję Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego. Pan sędzia Stanisław Zdun od 13 maja 2022r. został członkiem niekonstytucyjnej KRS drugiej kadencji, co nastąpiło w wyniku uchwały Sejmu RP z 12 maja 2022r, przy czym od 23 listopada 2023r. pełni funkcję wiceprzewodniczącego Rady. W konkursie do Rady kandydaturę Pana sędziego Stanisława Zduna poparli m. in. P. sędziowie Przemysław Radzik i Michał Lasota, natomiast informację o kandydacie sporządził Pan sędzia Piotr Schab. Sędzia Stanisław Zdun poparł natomiast kandydatury Macieja Nawackiego, Jarosława Dudzicza, Łukasza Piebiaka, Rafała Puchalskiego i Anny Dalkowskiej.
Pan sędzia jest wykładowcą Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury. W 2022r, jako przedstawiciel Ministra Sprawiedliwości, brał udział w pracach Komisji Egzaminacyjnej do przeprowadzenia egzaminu adwokackiego.
Ubiegając się o stanowisko sędziowskie przed nową KRS, Pan sędzia Stanisław Zdun zignorował nie tylko uchwały organów samorządu sędziowskiego korzystając tym samym z tego, że większość doświadczonych sędziów w wadliwych konkursach nie uczestniczyła i nadal nie uczestniczy, ale, co istotniejsze, zignorował przywołane na wstępie orzeczenia sądów krajowych i obu trybunałów europejskich - Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka - odnoszące się do prawa do sądu niezależnego, niezawisłego, ustanowionego ustawą. Orzeczenia Trybunałów zostały wydane w następstwie skarg przeciwko Polsce będących konsekwencją przeprowadzanych od 2015r, tzw. reform wymiaru sprawiedliwości, które wprost godzą w europejskie standardy niezależności sądownictwa. Co więcej, Pan sędzia nie tylko uczestniczył w konkursie przez nową KRS, ale sam został członkiem Rady II kadencji, aktywnie popierając innych kandydatów. Tym samym sędzia wziął udział w tworzeniu organu, który nie realizuje swoich konstytucyjnych celów i którego działalność jest głównym źródłem naruszania reguł praworządności w Polsce.
Powołanie na stanowisko sędziowskie w omówionych warunkach, zatem w powiązaniu z przyjęciem funkcji zależnych od Ministra Sprawiedliwości, narusza standardy państwa demokratycznego, w tym zasadę trójpodziału władzy stanowiącą gwarancję niezależności sądownictwa i powoduje, że sąd z udziałem tak powołanego sędziego nie spełnia kryteriów art. 45 ust. 1 Konstytucji i art. 6 Konwencji, tym samym jest nienależycie obsadzony w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 2 kpk ze skutkami, które przepis ten wprowadza.
W ostatnim wyroku przeciwko RP (z 23 listopada 2023r.), w sprawie 50849/21 Wałęsa p-ko Polsce, Europejski Trybunał Praw Człowieka po raz kolejny stwierdził, że naruszenie przez RP prawa do rzetelnego procesu gwarantowanego w art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności ma swój początek w powiązanych ze sobą problemach systemowych, dla których punkt wyjścia stanowi wadliwa procedura powoływania sędziów z udziałem KRS utworzonej na mocy ustawy zmieniającej z 2017 roku. ETPC zastosował przy tym procedurę wyroku pilotażowego wstrzymując rozpoznanie powiązanych spraw pod warunkiem, że rząd niezwłocznie podejmie działania w celu przyjęcia krajowych środków wymaganych do wykonania wyroku. Środki takie dotychczas nie zostały wprowadzone, pozostają na etapie prac legislacyjnych.
Z tych powodów uznałam za niezbędne zgłoszenie zdania odrębnego do wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie w sprawie II AKa 537/22 uznając, że sąd z udziałem tak powołanego sędziego nie zapewnia skutecznej ochrony w dziedzinach objętych prawem UE, co powinno skutkować uchyleniem wyroku na podstawie art. 439 § 1 pkt 2 kpk i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania przez sąd prawidłowo – należycie – obsadzony.
SSA Ewa Gregajtys