Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 22 listopada 2023 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Paweł Hochman

Sędziowie: Dariusz Mizera

Agnieszka Leżańska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 22 listopada 2023 r.

sprawy z wniosku H. G.

przy udziale A. G., G. G., M. G.

skarga o wznowienie postępowania w sprawie I Ns 19/18

na skutek apelacji wniesionej przez uczestnika A. G.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 27 kwietnia 2023 r. sygn. akt I Ns 762/22

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Piotrkowie Trybunalskim pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego w orzeczeniu kończącym postępowanie.

Paweł Hochman

Dariusz Mizera Agnieszka Leżańska

Sygn. akt II Ca 623/23

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 27 kwietnia 2023 r. Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim po rozpoznaniu sprawy z wniosku H. G. przy udziale A. G., G. G., M. G. w przedmiocie skargi A. G. o wznowienie postępowania w sprawie sygnatura akt I Ns 19/18 Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim postanowił oddalić skargę.

W uzasadnieniu powyższego postanowienia Sąd Rejonowy ustalił następujące okoliczności i zaprezentował następujące rozważania prawne:

W sprawie I Ns 19/18 z wniosku H. G. przy udziale A. G. o rozliczenie pożytków z nieruchomości w dniu 3 stycznia 2022 roku zostało wydane prawomocne postanowienie merytoryczne. 30 maja 2022 roku Sąd odrzucił wniosek A. G. o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o uzasadnienie postanowienia z dnia 3 stycznia 2022 roku jak również odrzucił wniosek o sporządzenia uzasadnienia tegoż postanowienia. Dnia 30 września 2022 roku Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim odrzucił zażalenie A. G. na postanowienie z dnia 30 maja 2022 roku w przedmiocie odrzucenia wniosku o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o uzasadnienie postanowienia z dnia 3 stycznia 2022 roku i sporządzenie uzasadnienia.

Postanowienie merytoryczne z dnia 3 stycznia 2022 roku w konsekwencji uprawomocniło się 28 stycznia 2022 roku.

W złożonej w dniu 10 sierpnia 2022 roku skardze o wznowienie postępowania w sprawie I Ns 19/18 o rozliczenie pożytków z nieruchomości, zakończonego prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 3 stycznia 2022 roku, skarżący A. G., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika podniósł, że postępowanie w sprawie I Ns 19/18 jest dotknięte nieważnością, bowiem uczestnik A. G. był pozbawiony obrony swych praw. W ocenie skarżącego Sąd po wypowiedzeniu pełnomocnictwa uczestnikowi przez pełnomocnika, nie odnotował wskazanego przez pełnomocnika adresu uczestnika w G. i stąd – zdaniem skarżącego – uczestnik nie otrzymywał z Sądu korespondencji na właściwy adres – co pozbawiło go prawa do obrony i w związku z tym wniósł o wznowienie postępowania w sprawie I Ns 19/18.

Nadto skarżący wniósł o wstrzymanie wykonywania zaskarżonego postanowienia, jak również uchylenie postanowień z 4 kwietnia 2022 r., 19 kwietnia 2022 roku i 25 kwietnia 2022 roku o nadaniu klauzul wykonalności przedmiotowemu postanowieniu, zabezpieczenie roszczenia o wznowienie postępowania poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym (...) W. B. w sprawach
o sygnaturach Km (...) i Km (...), jak również o zasądzenie od H. G. zwrotu wyegzekwowanych świadczeń na podstawie zaskarżonego postanowienia, wraz z wnioskiem o zabezpieczenie roszczenia o zwrot wyegzekwowanych świadczeń poprzez zajęcie rachunku bankowego H. G. do objętej żądaniem skargi kwoty 3.912.654,90 zł.

Skarżący o wydanym w dniu 3 stycznia 2022 roku postanowieniu merytorycznym w sprawie I Ns 19/18 dowiedział się 13 maja 2022 roku od likwidatora spółki (...) S.A w likwidacji, który zawiadomił go o potrąceniu wierzytelności należnych mu z tytułu podziału likwidowanej spółki przesyłając mu mailem zawiadomienie z 26 kwietnia 2022 r. o zajęciu wierzytelności przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym (...) W. B..

Postanowieniem z dnia 19 sierpnia 2022 roku Sąd zawiesił postępowanie egzekucyjne prowadzone przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym (...) W. B. w sprawach o sygnaturach Km (...) oraz Km (...).

W odpowiedzi na skargę uczestniczka H. G. (wnioskodawczyni w sprawie I Ns 19/18) – reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika - wniosła o oddalenie skargi w całości jako bezzasadnej, a nadto o oddalenie wniosków skarżącego o wstrzymanie wykonania zaskarżonego orzeczenia z dnia 3 stycznia 2022 roku oraz wniosków o zabezpieczenie roszczeń poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym (...) W. B. w sprawach o sygnaturach Km (...) i Km (...) oraz poprzez zajęcie rachunku bankowego H. G. do objętej żądaniem skargi kwoty 3.912.654,90 zł, w tym zakresie także wnosząc o oddalenie roszczenia skarżącego o zasądzenie na jego rzecz od H. G. kwoty 3.912.654,90 zł z tytułu zwrotu wyegzekwowanego świadczenia.

Zarządzeniem z dnia 19 sierpnia 2022 roku, roszczenie skarżącego o zapłatę 3.912.654,90 zł zostało wyłączone do odrębnego postępowania w sprawie o zapłatę wskazanej kwoty, w którym następnie - postanowieniem z dnia 26 sierpnia 2022 roku – Sąd stwierdził swoją niewłaściwość i przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu, I Wydziałowi Cywilnemu jako Sądowi właściwemu miejscowo i rzeczowo. Wniosek o uchylenie tegoż postanowienia, postanowieniem z dnia 10 października 2022 roku został oddalony.

Postanowieniem z dnia 16 grudnia 2022 roku Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim przekazał sprawę o zapłatę wyłączoną do odrębnego rozpoznania do Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, celem rozpoznania w toku postępowania w sprawie o sygnaturze I Ns 762/22 stanowiącego skargę o wznowienie postępowania w sprawie I Ns 19/18.

Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim wydał postanowienie rozpoznające istotę w sprawie o sygnaturze I Ns 19/18 w dniu 3 stycznia 2022 roku. Postanowienie to zostało wydane w art. 15 zzs ² ustawy z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020 roku, poz. 1842 – tekst jednolity) i w związku z tym jako wydane na posiedzeniu niejawnym, podlegało doręczeniu stronom z urzędu.

Przesyłka zawierająca odpis postanowienia z pouczeniem o sposobie i terminie zaskarżenia, wysłana na adres A. G. - ul. (...) (...)-(...) R., dwukrotnie awizowana została zwrócona do Sądu z adnotacją „przesyłka nie podjęta w terminie”. Przesyłkę zarządzeniem uznano za doręczoną z dniem 20 stycznia 2022 roku.

W dniu 17 maja 2022 roku pełnomocnik skarżącego, wniósł o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o uzasadnienie postanowienia z dnia 3 stycznia 2022 roku wskazując, iż o wydaniu postanowienia i nadania mu klauzuli wykonalności dowiedział się w dniu 13 maja 2022 roku od likwidatora spółki (...) S.A. w likwidacji, który zawiadomił go o potrąceniu wierzytelności należnych mu z tytułu podziału likwidowanej spółki przesyłając mailem zawiadomienie z dnia 26 kwietnia 2022 r. o zajęciu wierzytelności przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym (...) W. B.. W uzasadnieniu wskazywał, że nie otrzymał żadnej przesyłki z Sądu w niniejszej sprawie od 14 sierpnia 2019 roku. W tej dacie jego ówczesny pełnomocnik złożył pismo w którym wskazał, że wypowiedział pełnomocnictwo swojemu mocodawcy i poinformował, że dalszą korespondencję należy kierować na adres skarżącego.

Wniosek o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o uzasadnienie postanowienia z dnia 3 stycznia 2022 roku został postanowieniem z dnia 30 maja 2022 roku oddalony i w konsekwencji Sąd odrzucił wniosek o sporządzenie uzasadnienia.

Na powyższe postanowienie w dniu 13 lipca 2022 roku skarżący złożył zażalenie na powyższe postanowienie, które to zażalenie postanowieniem tutejszego Sądu Okręgowego z dnia 30 września 2022 roku odrzucił zażalenie na oddalenie wniosku o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o uzasadnienie postanowienia z dnia 3 stycznia 2022 roku i oddalił zażalenie na odrzucenie wniosku o sporządzenie uzasadnienia postanowienia z dnia 3 stycznia 2022 roku.

Powyższy stan faktyczny w zakresie objętym skargą i podstawą wznowienia Sąd ustalił na podstawie załączonych do skargi akt postępowania o podział pożytków z nieruchomości o sygnaturze I Ns 19/18.

Skarga A. G. jako bezzasadna podlegała oddaleniu (art. 412 § 2 k.p.c.). Wymogi formalne skargi o wznowienie postępowania statuuje art. 407 - 409 k.p.c. w zw. z art. 406 k.p.c., a skarga - jako nadzwyczajny środek zaskarżenia może być oparta wyłącznie na ustawowych podstawach określonych w art. 401 k.p.c. (tzw. niewłaściwe podstawy restytucyjne) bądź w art. 403 k.p.c. (tzw. właściwe podstawy restytucyjne). Skarżący w treści skargi wskazał w istocie jako podstawę żądania wznowienia postępowania w sprawie I Ns 19/18 nieważność postępowania - pozbawienie prawa do obrony (art. 379 pkt 5 k.p.c. w zw. z art. 405 k.p.c.). Argumentując wniesienie skargi, powołując się na pozbawienie A. G. prawa do obrony w sprawie I Ns 19/18, skarżący podniósł, że od dnia 14 sierpnia 2019 roku nie otrzymał żadnej korespondencji w sprawie. W tej dacie jego ówczesny pełnomocnik złożył pismo, w którym poinformował o wypowiedzeniu pełnomocnictwa uczestnikowi i wskazał, że wypowiedział pełnomocnictwo swojemu mocodawcy i poinformował, że dalszą korespondencję należy kierować na adres skarżącego. Korespondencja w sprawie była od daty tego pisma doręczana na adres ul. (...) w R. i wracała niepodjęta, podczas, gdy skarżący mieszkał wtedy w G., przy ulicy (...). To - w ocenie skarżącego - pozbawiło go prawa do skutecznej obrony, bowiem nie miał informacji co się dzieje w sprawie, w której był uczestnikiem, nie był informowany o posiedzeniach Sądu, a informację o ostatecznym rozstrzygnięciu w sprawie uzyskał od likwidatora spółki (...) S.A w likwidacji, której był udziałowcem, który poinformował go 13 maja 2022 roku o potrąceniu wierzytelności należnych mu z tytułu podziału likwidowanej spółki przesyłając mu mailem zawiadomienie z 26 kwietnia 2022 r. o zajęciu wierzytelności przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym (...) W. B..

Zgodnie z art. 407 § 1 k.p.c. skargę o wznowienie wnosi się w terminie trzymiesięcznym; termin ten liczy się od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia, a gdy podstawą jest pozbawienie możności działania lub brak należytej reprezentacji - od dnia, w którym o wyroku dowiedziała się strona, jej organ lub jej przedstawiciel ustawowy. Wobec tego, że skarżący dowiedział się o wydaniu orzeczenia w sprawie I Ns 19/18, której wznowienia niniejszą skargą żąda w dniu 13 maja 2022 roku, zaś skarga została nadana dnia 10 sierpnia 2022 roku, skarżący złożył ją w terminie i podlegała rozpoznaniu.

Sąd jednak nie znalazł w argumentach strony skarżącej podstaw do jej uwzględnienia i wznowienia postępowania w sprawie I Ns 19/18. Zwrócił uwagę na treść art. 136 § 1 k.p.c. który stanowi, że strony i ich przedstawiciele mają obowiązek zawiadamiać sąd o każdej zmianie swego zamieszkania. Rzeczony przepis w § 2 zaś statuuje, że w razie zaniedbania tego obowiązku pismo sądowe pozostawia się
w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia, chyba że nowy adres jest sądowi znany. O powyższym obowiązku i skutkach jego niedopełnienia sąd powinien pouczyć stronę przy pierwszym doręczeniu.

Zarówno w sprawie I Ns 19/18 we wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia wniosku o uzasadnienie postanowienia z dnia 3 stycznia 2022 roku, a także w zażaleniu na postanowienie z 30 maja 2022 oddalającego ten wniosek, czy wreszcie w treści samej skargi o wznowienie postępowania w sprawie niniejszej skarżący (uczestnik w sprawie I Ns 19/18) podnosi, że w jego ocenie pismo jego ówczesnego pełnomocnika z 14 sierpnia 2019 roku stanowiło dopełnienie obowiązku wynikającego
z treści art. 136 § 1 k.p.c. albowiem pełnomocnik poinformował, ażeby Sąd doręczał kolejne pisma bezpośrednio na adres uczestnika. Do pisma załączono także załącznik, stanowiący kierowane do uczestnika na adres (...)-(...) G., ulica (...), lok. (...) wypowiedzenie pełnomocnictwa procesowego.

W związku z powyższym, Sąd rozpoznający niniejszą skargę o wznowienie postępowania, w pełni podziela zarówno argumentację Sądu Rejonowego rozpoznającego sprawę I Ns 19/18, wyrażoną w uzasadnieniu do postanowienia z dnia 30 maja 2022 roku, jak również stanowisko Sądu Okręgowego zajętego i zaprezentowanego w uzasadnieniu do postanowienia z dnia 30 września 2022 roku w sprawie II Cz 253/22 (I Ns 19/18) rozpoznającego zażalenie na postanowienie z dnia 30 maja 2022 roku w zakresie takim, że pismo ówczesnego pełnomocnika skarżącego z dnia 14 sierpnia 2019 r. nie spełniło wymogu płynącego literalnie z treści art. 136 § 1 k.p.c. zakresie spełnienia obowiązku poinformowania Sądu o zmianie miejsca zamieszkania uczestnika.

Pozbawienie strony możności obrony jej praw polega na tym, że z powodu wadliwości procesowych sądu, będących skutkiem naruszenia konkretnych przepisów kodeksu postępowania cywilnego, strona nie mogła brać i nie brała udziału w postępowaniu lub jego istotnej części. Innymi słowy, nieważność postępowania z tego powodu następuje, gdy strona została pozbawiona uprawnień procesowych wskutek wadliwego postępowania sądu, a nie wtedy, gdy na skutek własnego działania
z uprawnień tych nie skorzystała (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 2009 r., II CSK 156/09, LEX nr 603162; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2006 r., II CZ 134/05, LEX nr 192016). Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 marca 1966 r. I CR 493/65 (LEX nr 5956) sama zmiana adresu, bez dodatkowego zawiadomienia sądu nie upoważnia do wysłania pism sądowych pod nowy adres, bowiem strona mogła sobie życzyć, z różnych przyczyn, pomimo zmiany adresu, doręczania wezwań pod adresem dotychczasowym. Sąd zaś, stosownie do treści art. 136 § 2 k.p.c. tylko w razie dokonania przez stronę zawiadomienia o zmianie adresu lub gdy nowy adres jest sądowi znany, ma on obowiązek wysyłania pism sądowych na nowy adres. Zatem, okoliczność, że pełnomocnik uczestnika wskazał w wypowiedzeniu pełnomocnictwa inny adres uczestnika, dla Sądu wcale nie musi oznaczać, że istotnie zmienił się adres uczestnika, pod który Sąd ma doręczać korespondencję, taka konkluzja byłaby zbyt daleko idąca, nadto niezgodna
z treścią art. 136 k.p.c. (nie jest to bowiem adres Sądowi znany, Sąd nie ma wiedzy czy wskazany przez pełnomocnika adres jest korespondencyjnym dla uczestnika do odbioru przesyłek sądowych). To bowiem pełnomocnik, który złożył wypowiedzenie pełnomocnictwa, jako profesjonalista, winien pracować starannie i w sposób wyraźny, nie budzący wątpliwości wskazać nowy adres do doręczeń dla uczestnika. To w końcu i sam uczestnik, żywo zainteresowany sprawą, w której na szali położone są ogromne ilości pieniędzy stanowiących pożytki z nieruchomości, powinien także sam wskazać nowy adres, skoro o sprawie wiedział, stawiał się na posiedzeniach, miał profesjonalnego pełnomocnika, a od lat w R. już nie mieszkał. Zachowanie skarżącego w toku postępowania I Ns 19/18 Sąd dziwi tym bardziej, że skarżący od wielu lat zajmował się profesjonalnym biznesem wymagającym skrupulatności i dokładności, jednocześnie tak frywolnie podchodząc do kwestii poinformowania Sądu o zmianie adresu. Zaś argumenty skarżącego, że okazywał dowód Sądowi na którym widniał nowy adres, czy to że Sąd mógł zwrócić uwagę, że adres z wypowiedzenia pełnomocnictwa różni się od adresu wskazanego we wniosku są niedorzeczne, choćby w kontekście treści art. 136 § 1 k.p.c.

Istotą art. 136 § 1 k.p.c. jest doprowadzenie do stanu zapewniającego niezakłóconą wymianę pism, co jest konieczne do prawidłowego przebiegu postępowania, jego sprawności i zachowania praw stron. […] Przepis art. 136 § 1 k.p.c. nie rozstrzyga o formie, w której należy dokonać zawiadomienia sądu. W związku z tym przyjmuje się, że pisemna informacja tej treści może znaleźć się np. w piśmie procesowym, równie skuteczne będzie zawiadomienie ustne, np. na posiedzeniu jawnym wyznaczonym na rozprawę. Skutki powiadomienia sądu o zmianie adresu do doręczeń działają od chwili wniesienia do sądu pisma procesowego zawierającego informację w tym zakresie lub złożenia odpowiedniego oświadczenia ustnie do protokołu rozprawy (Postanowienie SN z 15.06.2018 r., I CZ 55/18, LEX nr 2508163).

To jednak, że brzmienie przepisu art. 136 § 1 nie zastrzega formy podania informacji, nie może oznaczać, że Sąd ma w treści wypowiedzenia pełnomocnictwa doszukiwać się czy aby adres podany w piśmie to nowy adres do doręczeń pism procesowych, czy jedynie np. chwilowe miejsce pobytu. Sąd stoi na stanowisku, że poinformowanie o zmianie miejsca pobytu i wskazanie nowego adresu do doręczeń powinno być wykonane w sposób, który nie budzi wątpliwości, a przez to czytelny i jasny. W związku z tym, Sąd, w trybie art. 139 § 1 k.p.c. prawidłowo uznał korespondencję zawierającą odpis merytorycznego postanowienia z dnia 3.01.2022 r. za doręczoną w dniu 20 stycznia 2022 roku i tym samym nie dopuścił się naruszenia prawa poprzez naruszenia prawa strony do obrony i tym samym nie doszło do nieważności postępowania.

Na marginesie jedynie, Sąd wskazał, że nie było podstaw do weryfikacji uczestnika w bazie P. – Sad, bowiem uprzednio uczestnik stawiał się na wezwania Sądu, aktywnie uczestniczył w procesie, nie podnosząc ani razu, ani ustnie w toku rozpraw, ani pisemnie, że zamieszkuje pod innym adresem, niżeli wskazany we wniosku. Zwłaszcza, że niepodjęta korespondencja wracała do Sądu z adnotacją „nie podjęto w terminie”, a nie „adresat wyprowadził się” co dałoby Sądowi ogląd tego, że uczestnik faktycznie w R. nie mieszka.

Tym samym, skarga o wznowienie postępowania, choć wskazywała w istocie formalnie poprawne podstawy wznowienia, okazała się bezzasadna, bowiem nie doszło do nieważności postępowania i w tym stanie rzeczy podlegała oddaleniu. Skoro zatem Sąd oddalił skargę skarżącego, pozostałe roszczenia, w tym o zapłatę kwoty 3.912.654,90 tytułem zwrotu wyegzekwowanych od skarżącego kwot na podstawie postanowienia z dnia 3.01.2022 r. czy wniosek o uchylenie postanowień w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności postanowieniu z 3.01.2022 r. jako immanentnie związane ze skargą, pozostały bez rozpoznania, bowiem ich merytorycznego rozpoznania powstałaby w istocie dopiero, gdyby Sąd uznał skargę za zasadną.

Apelację od powyższego postanowienia wniósł pełnomocnik uczestnika A. G. zaskarżając je w całości.

Skarżący, Sądowi pierwszej instancji zarzucił naruszenie przepisów postępowania:

- art. 401 pkt 2 k.p.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że w niniejszym przypadku uczestnik A. G. nie był pozbawiony możności działania w sprawie sygn. I Ns 19/18 na skutek naruszenia przepisów prawa procesowego;

- art. 136 § 1 k.p.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że uczestnik A. G. nie zawiadomił sądu o zmianie swojego miejsca zamieszkania pismem z dnia 14.08.2019 r. z informacją o wypowiedzeniu pełnomocnictwa k.1138-1139 oraz, że przy pierwszym doręczeniu został powiadomiony o obowiązku zawiadamiania sądu o zmianie swego zamieszkania i skutkach jego niedopełnienia;

- art. 136 § 2 k.p.c. w zw. z art.208 ¹ k.p.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że nowy adres uczestnika A. G. znajdujący się na k. 1138-1139 nie był sądowi znany;

- art.208 ¹ k.p.c. przez jego niezastosowanie i niezweryfikowanie adresu uczestnika A. G. w systemie Sąd-P. przed zamknięciem rozprawy i wydaniem postanowienia kończącego.

Wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania lub zmianę zaskarżonego postanowienia i uwzględnienie skargi i orzeczenie co do istoty sprawy oraz o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

W odpowiedź na apelację pełnomocnik H. G. wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od uczestnika A. G. na rzecz wnioskodawczyni kosztów postępowania przed II instancją.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacja jest uzasadniona i skutkuje uchyleniem zaskarżonego postanowienia i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Uzasadnienie powyższego stanowiska należy rozpocząć od przypomnienia, że wniesiona w przedmiotowej sprawie skarga o wznowienie postępowania odwołuje się do argumentów stanowiących podstawę złożonego przez skarżącego wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji poddanego już kontroli sądowej. W związku z powyższym, punktem wyjścia rozważań Sądu drugiej instancji musi być porównanie wskazanych środków prawnych i odpowiedź na pytanie o wpływ prawomocnego rozpoznania wniosku o przywrócenie terminu na ocenę skargi o wznowienie postępowania.

Wniosek o przywrócenie terminu jest niebędącym środkiem zaskarżenia, szczególnym, procesowym środkiem prawnym o charakterze restytucyjnym, którego celem jest usunięcie negatywnych skutków procesowych uchybienia procesowego terminu. Ze względu na swój restytucyjny charakter oraz częściowo wspólną genezę ze skargą o wznowienie postępowania opartą na przyczynach restytucyjnych, instrument ten charakteryzuje się pewnym podobieństwem do skargi o wznowienie postępowania. W przeciwieństwie jednak do skargi o wznowienie postępowania, wniosek o przywrócenie terminu sam w sobie (bez powiązania z odpowiednim środkiem zaskarżenia, do którego wniesienia termin bezskutecznie upłynął z przyczyn przez stronę niezawinionych), nie służy wzruszaniu orzeczeń, co – jak już wskazano – nie pozwala na zakwalifikowanie go jako środka zaskarżenia. Wniosek o przywrócenie terminu nie jest środkiem odwoławczym ani innym nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia. Przywrócenie terminu wskutek uwzględnienia wniosku w tym przedmiocie samo w sobie nie prowadzi bowiem do uchylenia, ani też do zmiany orzeczenia, a jedynie pozbawia owo orzeczenie cechy prawomocności lub ewentualnie restytuuje przesłankę czasową do złożenia środka zaskarżenia. Środki zaskarżenia (w tym skarga o wznowienie postępowania) służą natomiast bezpośrednio i ex definitione wzruszeniu zaskarżonych nimi orzeczeń. Dopuszczalność skargi o wznowienie postępowania nie wyłącza dopuszczalności wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia zwyczajnych oraz nadzwyczajnych środków zaskarżenia. Dopuszczalność wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia zwyczajnego środka zaskarżenia od orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie nie stoi więc również na przeszkodzie złożeniu skargi o wznowienie postępowania. Co więcej, z uwagi na brak suspensywnego skutku wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia zwyczajnego środka zaskarżenia w stosunku do terminów do wniesienia skargi o wznowienie postępowania, z ostrożności procesowej, równoczesne korzystanie z obu środków (a zatem wniesienie skargi o wznowienie postępowania, niejako na wypadek nieuwzględnienia wniosku o przywrócenie terminu) bywa w pełni uzasadnione. Taka sytuacja prawna miała miejsce w przedmiotowej sprawie.

Konsekwencje powyższego stanowiska są zdecydowanie dalej idące.

Prawo do „równoległego” złożenia wniosku o przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej i skargi o wznowienie postępowania powoduje ten skutek, że negatywne rozstrzygniecie pierwszego z wskazanych wyżej środków prawnych nie wyklucza rozpoznania skargi o wznowienie postępowania. Oznacza to nie tylko brak podstaw do uznania, że skarga o wznowienie postępowania oparta na okolicznościach poddanych ocenie w ramach rozstrzygania wniosku o przywrócenie terminu jest niedopuszczalna ale również, że przy rozstrzyganiu skargi sąd nie jest związany stanowiskiem zaprezentowanym w orzeczeniu oddalającym wniosek. Takie rozstrzygnięcie nie mieści się co oczywiste w dyspozycji art. 365 § 1 k.p.c.

Oddalając skargę o wznowienie postępowania Sąd Rejonowy uznał, że w przedmiotowej sprawie nie zaistniała ustawowa podstawa wznowienia wskazana w przepisie art. 401 pkt 2 k.p.c. Sąd Okręgowy nie podziela powyższego stanowiska uznając tym samym, że przy oddaleniu wniesionej skargi doszło do naruszenia wskazanego przepisu. Nie może budzić żadnej wątpliwości, że skarżący został pozbawiony możliwości działania. Oczywistym pozostaje, że brak możliwości skutecznego wniesienia apelacji od niekorzystnego rozstrzygnięcia stanowił konsekwencję niedoręczenia mu odpisu wydanego w sprawie postanowienia. Przedmiotem oceny pozostawało natomiast rozstrzygnięcie czy powyższa okoliczność stanowi konsekwencję naruszania przez Sąd rozpoznający sprawę przepisów postępowania czy wynikało nieprawidłowości działania skarżącego.

W ocenie Sądu Okręgowego w przedmiotowej sprawie działanie skarżącego (a w istocie reprezentującego go pełnomocnika) było oczywiście nieprawidłowe. Pełnomocnik uczestnika postępowania naruszył dyspozycję art. 136 § 1 k.p.c. nie informując Sądu o zmianie adresu zamieszkania swojego mocodawcy. W wskazanym zakresie stanowisko Sądu Okręgowego jest tożsame z stanowiskiem zaprezentowanym nie tylko w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia ale również w wypowiedziach Sądów obu instancji zaprezentowanych w toku postępowania o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o uzasadnienie postanowienia kończącego postępowanie w sprawie. Tym samym Sąd Okręgowy w żadnym wypadku nie akceptuje zaprezentowanego w uzasadnieniu apelacji poglądu, zgodnie z którym Sąd z rażącym naruszeniem art. 136 § 1 k.p.c. wadliwie ocenił, że skarżący nie wypełnił wynikającego z art. 136 § 1 k.p.c. obowiązku, zgodnie z którym strony i ich przedstawiciele winni zawiadamiać sąd o każdej zmianie swego zamieszkania. Ma tym samym rację Sąd Rejonowy podnosząc, że pismo procesowe z dnia 14 sierpnia 2019 roku (k. 1138) , nie było taką informacją, ponieważ pełnomocnik w tym piśmie „nie wskazał, iż doszło do zmiany dotychczasowego adresu uczestnika”. Załączony do pisma dokument wypowiedzenia zawierający aktualne dane adresowe uczestnika, w ocenie Sądu, nie stanowi zawiadomienia o zmianie adresu uczestnika. Nie przekonywujące są przy tym argumenty zawarte w uzasadnieniu apelacji, z których wskazano, że wobec braku przepisów, które zobowiązywałyby strony wyłącznie w treści takiego przewodniego pisma procesowego zawiadamiać o zmianie adresu i jednocześnie wskazywać tam adres na jaki należy przesyłać korespondencie w związku ze zmianą zamieszkania, czynność ta może być wykonana w sposób dowolny. Przepisy kodeksu postępowania cywilnego, co oczywiste przewidują, że czynności procesowe mogą być dokonane w dwóch formach, ustnie lub pisemnie (zastrzegając jednocześnie dla niektórych z nich formę pisemną). Zawiadomienie o zmianie adresu uczestnika postępowania (strony procesu) może przy braku powyższego zastrzeżenia być dokonane w każdej z wskazanych form. Jednocześnie obowiązek wskazania adresu ( art. 126 § 2 pkt 1 k.p.c.) został zastrzeżony przez ustawodawcę w kategoryczny sposób dla treści każdego pisma procesowego które jest pierwszym pismem w sprawie. Na tej podstawie można więc wywieść pogląd, że informacja o zmianie adresu, z uwagi na jej doniosły z punktu widzenia zabezpieczenia interesów procesowych strony winna być jednoznaczna. Inaczej mówiąc, strona powinna w sposób wyraźny zawiadomić sąd rozpoznający sprawę o tym fakcie. Powyższe stanowisko znajduje swoje potwierdzenie w wyroku Sądu Najwyższego z 5 marca 2010 r. (sygn. akt IV CSK 372/09), w którym wyjaśniono, że nie spełnia przewidzianego w art. 136 § 1 k.p.c. wymagania zawiadomienia sądu o zmianie miejsca zamieszkania podanie nowego adresu, innego niż wskazany w pozwie, na pełnomocnictwie udzielonym przez stronę adwokatowi w toku sprawy i złożonym do akt. Nie jest to bowiem zawiadomienie sądu o zmianie adresu, jak również w takiej sytuacji nie ma podstaw do uznania, że nowy adres jest sądowi znany.

Powyższe nie oznacza natomiast, że wydając zaskarżone postanowienie Sąd pierwszej instancji nie dopuścił się naruszenia art. 136 § 2 k.p.c.

Powołany przepis w sposób jednoznaczny wskazuje, że zaniechanie zawiadomienia sądu o zmianie adresu skutkuje pozostawieniem przesyłki skierowanej na dotychczasowy adres w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia. Zastosowanie powyższego rygoru nie jest jednak dopuszczalne gdy sądowi jest znany nowy adres strony. Jeśli nowy adres jest sądowi znany, nie jest dopuszczalne pozostawienie w aktach ze skutkiem doręczenia przesyłki skierowanej na adres dotychczasowy i nieodebranej przez stronę lub jej przedstawiciela. Powinnością sądu jest doręczenie jej na nowy adres. W orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się w za ugruntowane stanowisko, zgodnie z którym wiedzę o nowym adresie sąd może uzyskać w dowolny sposób. Jako przykład wskazuje się adnotację doręczyciela, informację placówki penitencjarnej o zwolnieniu osadzonego czy organu samorządu zawodowego o siedzibie kancelarii pełnomocnika. Możliwa jest też sytuacja, w której taką informację przekaże w sposób pośredni sama strona załączając do akt sprawy dokument z którego wynika jej nowy nie ujawniony formalnie adres. Wskazana regulacja co znamienne dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy zakłada, jej zastosowanie w właśnie w przypadku uchybienia obowiązkowi wynikającemu z art. 136 § 1 k.p.c.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 10 czerwca 2003 r. (sygn. akt I CKN 406/01, Legalis), o ile sądowi jest znany nowy adres kancelarii pełnomocnika, wzgląd na ekonomię postępowania i obowiązek przeciwdziałania przewlekaniu postępowania (art. 6 k.p.c.) nakazuje skierowanie zawiadomienia pod ten nowy adres. Tego nakazu sądu nie uchyla brak obowiązku dokonywania poszukiwań aktualnych adresów stron i ich przedstawicieli. Pozostawienie zaś zawiadomienia …w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia nastąpiłoby wówczas z naruszeniem art. 136 § 2 k.p.c. i dowodziło, że pełnomocnik nie otrzymał wiadomości o jej terminie. Ponieważ nie wchodzi w rachubę żaden z przepisów o doręczeniach zastępczych – uznać trzeba, że w takim przypadku zaszłaby, mająca charakter bezwzględnej, przyczyna nieważności postępowania (art. 379 pkt 5 k.p.c.).

Powyżej opisana sytuacja jest zbliżona do sytuacji zaistniałej w przedmiotowej sprawie. Oznacza to, że brak skierowania korespondencji na adres, który był wskazany w piśmie z 14 sierpnia 2019 r. w sytuacji , kiedy uczestnik nie był już reprezentowany przez pełnomocnika , doprowadziło wprost do pozbawienia go możliwości działania, polegającej na wniesieniu skargi apelacyjnej.

W uzupełnieniu powyższych uwag wyjaśnić należy, że zgadzając się ze stanowiskiem sądu meriti, iż żaden przepis prawa nie nakłada na sąd obowiązku poszukiwania adresu uczestnika podzielić należy jednocześnie stanowisko skarżącego, iż „zasada staranności i rzetelności pozwala jednak zakładać, że Sąd zna akta sprawy i nowy adres uczestnika z karty 1139 Sad przyjął do wiadomości”. Podkreślić w tym miejscu należy, że w sprawie sygn. akt I Ns 479/08 ( toczącej się również z udziałem uczestników tego postępowania i z której wyłączono roszczenia rozstrzygane w przedmiotowym postępowaniu) tożsamej treści wypowiedzenie pełnomocnictwa zawierające (...) znajduje się na karcie 2572 i jego złożenie skutkowało doręczeniem A. G. w dniu 20 stycznia 2020 r. korespondencji na nowy wskazany w wypowiedzeniu adres. (k. 2607 w/w akt). W sytuacji, gdy przedmiotowa sprawa i sprawa sygn. akt I Ns 479/08 znajdowały się w tym samym referacie, zdziwienie budzi brak spostrzegawczości Sądu w przedmiotowej sprawie.

Reasumując, przyjmując, że uczestnik po dniu 14 sierpnia 2019 roku nie brał udziału w toczącym się postępowaniu na skutek niedokonywania dla niego prawidłowych doręczeń korespondencji sądowej na właściwy adres, który był sądowi znany od daty wpływu pisma z 14.08.2019 r., Sąd Okręgowy uznał, że w sprawie zachodzą przesłanki do wznowienia postępowania na podstawie art. 401 pkt 2 k.p.c. a co za tym idzie brak było podstaw do oddalenia wniesionej skargi. Błędne uznanie, że w sprawie zachodził brak ustawowej przesłanki wznowienia postępowania skutkował nie rozpoznaniem istoty sprawy.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. oraz art. 108 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji wydanego postanowienia.

Na koniec już tylko na marginesie, Sąd Okręgowy zastrzegając, iż przedmiotowa uwaga nie ma charakteru „wytycznych” dla Sądu pierwszej instancji, wskazuje, że biorąc pod uwagę charakter stanowiącego przedmiot sporu roszczenia prowadzenie sprawy w oparciu o przepisy o postępowaniu nieprocesowym budzi poważne wątpliwości.

Dariusz Mizera Paweł Hochman Agnieszka Leżańska