Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Na podstawie całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Do dnia 30 września 2013 r. (...) Sp. z o.o. z siedzibą w M., reprezentowana przez prezesa zarządu S. Ł., posiadała zawarte z Agencją Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w O. Filią w S. (skrót: (...)) dwie umowy dzierżawy: pierwszą - umowę nr (...) z dnia 28 czerwca 1993 r., zmienianą poszczególnymi aneksami, na dzierżawę nieruchomości rolnych wchodzących w skład (...) Skarbu Państwa o ogólnej pow. 504,4713 ha, położonych w gminie K. powiat (...), w obrębach miejscowości: M. (działki: nr (...) o pow. 16,1016 ha; nr 9/2 o pow. 22,0645 ha; nr 36/4 o pow. 3,9860 ha; nr 41/6 o pow. 21,1261 ha; nr 41/7 o pow. 20,6754 ha; nr 43 o pow. 4,6700 ha), W. (m.in. działki: nr (...) o pow. 1,6000 ha; nr 119/3 o pow. 7,3489 ha; nr 120/1 o pow. 12,8417 ha; nr 132/66 o pow. 5,0654 ha), S. W. (działka nr (...) o pow. 12,3800 ha), Z. (działki: nr (...) o pow. 4,8972 ha oraz nr 37 o pow. 10,5070 ha); drugą – umowę nr (...) z dnia 22 grudnia 2010 r. na działkę nr (...) o pow. 15,2703 ha, położoną w obrębie W. gm. K. powiat (...).

Z dniem 30 września 2013 r. powyższe umowy zostały rozwiązane. Stosowanie do treści art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 233, poz. 1382), dzierżawcy posiadający powyżej 428 ha gruntów musieli wyłączyć 30 % użytków rolnych i zmniejszyć własny areał. Stąd też w ramach ustawowych 30%, ze wskazanych wyżej umów dzierżawy zostały wyłączone nieruchomości (239,8879 ha) - z przeznaczeniem do sprzedaży w trybie przetargów ograniczonych do rolników zamierzających powiększyć gospodarstwa rodzinne. ( dokumenty k. 321-323)

Wobec powyższych decyzji i unormowań, (...) Filia w S. dokonała ogłoszenia o przetargach, przedstawiając również w okresie od 23 marca 2013 r. do 05 maja 2013 r. do publicznej wiadomości wykazy nieruchomości możliwych do nabycia dla rolników indywidualnych, zamierzających powiększyć swoje gospodarstwa rodzinne. Wykazy te obejmował m.in. 14 nieruchomości wyłączonych z umów dzierżawy (...) Sp. z o. o., położonych w gminie K.. Termin przetargów został wyznaczony na dzień 08 i 09 lipca 2013 r. Powołana została komisja przetargowa, w skład której weszło 3 pracowników (...) Filia w S.: jako przewodniczący J. S., M. M. (1), M. S. (1) oraz w ramach zawartych porozumień pomiędzy (...) a (...)- (...) Izbą Rolniczą również pracownik Biura Terenowego (...)- (...) I. Rolniczej w O. – D. B. (1).

Powyższe przetargi pozostawały przetargami ograniczonymi i mogły w nich uczestniczyć wyłącznie podmioty określone w art. 29 ust. 3b ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, tj. rolnicy indywidualni w rozumieniu przepisów o kształtowaniu ustroju rolnego, zamierzający powiększyć gospodarstwo rodzinne, jeżeli mają oni miejsce zamieszkania w gminie, w której położona jest nieruchomość wystawiana do przetargu lub w gminie graniczącej z tą gminą.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz.U. Nr 64, poz. 592, tj. z dnia 28 czerwca 2012 r. Dz.U. z 2012 r. poz. 803) za rolnika indywidulanego uważano osobę fizyczną będącą właścicielem, użytkownikiem wieczystym, samoistnym posiadaczem lub dzierżawcą nieruchomości rolnych, których łączna powierzchnia użytków rolnych nie przekracza 300 ha, posiadającą kwalifikacje rolnicze oraz co najmniej od 5 lat zamieszkałą w gminie, na obszarze której jest położona jedna z nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego i prowadzącą przez ten okres osobiście to gospodarstwo, osobiście prowadzącą gospodarstwo na całości posiadanych gruntów, tj. pracującą w tym gospodarstwie oraz podejmującą wszelkie decyzje dotyczące prowadzenia w nim działalności rolniczej.

A. D. (1) pozostawał rolnikiem indywidualnym, prowadzącym wraz z żoną gospodarstwo rolne w miejscowości (...) gm. K., w zakresie upraw rolnych połączonych z hodowlą zwierząt. W 2013 r. uzyskał na podstawie decyzji Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w E. jednolitą płatność obszarową do powierzchni 37,53 ha w ramach systemów wsparcia bezpośredniego za rok 2012 (tzw. dotacje unijne) do w wysokości 35.339,05 zł, wobec zadeklarowania zasiewu pszenicy jarej na pow. 3,62 ha oraz pszenicy ozimej na pow. 14,74 ha, gleby IV klasy. Natomiast w 2013 r. złożył wniosek o przyznanie i otrzymał jednolitą płatność obszarową do powierzchni 37,53 ha, deklarując zasiew pszenicy jarej na pow. 3,05 ha oraz pszenicy ozimej na pow. 14,23 ha ( decyzje (...) k. 370-373, pismo (...) k. 661).

A. D. nie dysponował odpowiednimi środkami finansowymi, technicznymi umożliwiającymi powiększenie gospodarstwa rodzinnego o ponad 100 ha ziemi i osobiste prowadzenie takiego gospodarstwa rolnego. Stąd nie zamierzał skorzystać z przedstawianej ofert przetargowej. Jednak w bliżej nieustalonym czasie do dnia 09 lipca 2013 r., w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wszedł w porozumienie z nieustalonymi osobami związanymi z firmą (...) Sp. z o.o. z siedzibą w M. i zgodził się na udział w przetargach organizowanych w dniach 08 - 09 lipca 2013 r., celem nabycia gruntów rolnych, wyłączonych z dniem 30 września 2013 r. dzierżawy (...) Sp. z o.o., co w przyszłości doprowadziłoby do rzeczywistego uprawiania tej ziemi właśnie przez ta spółkę.

Realizując powyższe porozumienie, A. D. po otrzymaniu od nieustalonej osoby odpowiednich środków finansowych, dokonał wpłat gotówkowych na rachunek (...) Filia w S. – tytułem wadium na licytację poszczególnych działek, położonych w gminie K., w obrębach miejscowości: Z. (działki nr (...)), M. (działki nr (...)), W. (działki nr (...)) - w łącznej kwocie 184.000,00 zł, dokonywanych w dniach 05 i 06 lipca 2013 r. w P.- (...) Banku Spółdzielczym w Z. i Oddziale (...) S.A. w B. ( zestawienie k. 306, kopie dowodów wpłaty k. 307-313).

Następnie w dniach 08 i 09 lipca 2013 r. w siedzibie Agencji Nieruchomości Rolnych w S., A. D. w toku ustnego przetargu ograniczonego, mając świadomość, że jego udział w licytacji ma charakter pozorny, wylicytował łącznie 14 działek rolnych.

I tak do udziału w przetargu ograniczonym w dniu 08 lipca 2013 r. zostało zakwalifikowanych 12 rolników, w tym A. D., który wpłacił wadia na 6 spośród 7 nieruchomości przeznaczonych do sprzedaży. W wyniku przeprowadzonego przetargu A. D. wylicytował pięć nieruchomości rolnych niezabudowanych, położonych w obrębie W. gm. K., o ogólnej powierzchni 42,1263 ha za cenę 1.337.000 zł, tj. działki: nr (...) o pow. 1,6000 ha; nr 119/3 o pow. 7,3489 ha; nr 119/4 o pow. 15,2703 ha; nr 120/1 o pow. 12,8417 ha; nr 132/66 o pow. 5,0654 ha. ( protokoły z przetargu k. 4-16, załączniki do protokołów z przetargu k. 663-670)

Do udziału w przetargu ograniczonym w dniu 09 lipca 2013 r. zostało zakwalifikowanych 23 rolników, w tym A. D., który wpłacił wadia na 11 nieruchomości przeznaczonych do sprzedaży. W wyniku przeprowadzonego przetargu A. D. wylicytował dziewięć nieruchomości o ogólnej powierzchni 116,4078 ha, za cenę 4.086.000 zł, tj. w obrębie M. gm. K. działki: nr (...) o pow. 16,1016 ha; nr 9/2 o pow. 22,0645 ha; nr 36/4 o pow. 3,9860 ha; nr 41/6 o pow. 21,1261 ha; nr 41/7 o pow. 20,6754 ha; nr 43 o pow. 4,6700 ha; w obrębie S. W. gm. K. działka nr (...) o pow. 12,3800 ha; w obrębie Z. gm. K. działki: nr (...) o pow. 4,8972 ha oraz nr 37 o pow. 10,5070 ha. ( protokoły z przetargu k. 17-34, załączniki do protokołów z przetargu k. 671-687)

Łącznie suma wylicytowanych przez A. D. działek miała powierzchnię 158,5341 ha, a łączna cena przez niego zaoferowana wyniosła 5.423.000 zł. Część wadium, tj. kwotę 34.500 zł zwrócono A. D., wobec wylicytowania danych nieruchomości przez inną osobę.

Zgodnie z warunkami przystąpienia do przetargu przedstawionymi w protokołach przetargów, wygrywając poszczególne licytacje, A. D. był zobowiązywany m.in. do osobistego prowadzenia działalności rolniczej na nabywanym gruncie w okresie 10 lat od dnia zawarcia umowy sprzedaży, jak również był zobowiązany w terminie 14 dni od dnia przeprowadzenia przetargu do złożenia wniosku do (...)- (...) I. Rolniczej (skrót (...)), celem wydania opinii w sprawie zabezpieczenia niespłaconej ceny sprzedaży. Uzyskanie pozytywnej opinii I. Rolniczej umożliwiało ustanowienie hipoteki na nabywanej nieruchomości oraz jako zabezpieczenie dodatkowe złożenie weksla in blanco.

Zgodnie art. 31 ust. 2 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, (...) mogła rozłożyć spłatę należności na roczne lub półroczne raty, na okres nie dłuższy niż 15 lat, jeżeli przed zawarciem umowy sprzedaży nieruchomości nabywca wpłaci co najmniej 10 % ceny i przedłoży zabezpieczenie spłaty kwoty należności rozłożonej na raty, dokumentację, że jego sytuacja finansowa pozwala na spłatę tej należności.

Jako kandydat na nabywcę nieruchomości A. D. złożył wniosek o rozłożenie wylicytowanych ceny sprzedaży na raty:

- w przypadku przetargu z dnia 08 lipca 2013 r.: I wpłata 10,05 % wylicytowanej ceny (134.400,00 zł pomniejszone o wpłacone wadium w kwocie 37.500,00 zł), pozostała kwota płatna w 14 równych rocznych ratach (po 85.900,00 zł), każda wraz z należnym oprocentowaniem, płatnych do 30 listopada każdego roku, począwszy od 2014 r.;

- w przypadku przetargu z dnia 09 lipca 2013 r.: I wpłata 10,20 % wylicytowanej ceny (409.600,00 zł pomniejszone o wpłacone wadium w kwocie 112.000,00 zł), pozostała kwota płatna w 14 równych rocznych ratach (po 262.600,00 zł), każda wraz z należnym oprocentowaniem, płatnych do 30 listopada każdego roku, począwszy od 2014 r.

Zgodnie z przepisami, po przetargu Agencja Nieruchomości Rolnych w ciągu 30 dni miała wyznaczyć termin podpisania umowy sprzedaży. W tym też terminie kandydat na nabywcę miał dostarczyć niezbędne dokumenty wymagane przy sprzedaży ratalnej. ( pismo k. 348-349)

Składając powyższy wniosek, zgodnie z wymogami A. D. był zobowiązany przedłożyć decyzje (...) w sprawie przyznania płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego za 2013 r. (k. 367-373) oraz udokumentować przychody (faktury i rachunki) z działalności rolniczej za 2013 r. A. D. zwrócił się również do (...) z wnioskiem o wydanie opinii. Pozytywna opinia (...) umożliwiała ustanowienie zabezpieczenia spłaty należności w formie hipoteki umownej na nabywanych nieruchomościach oraz weksla własnego in blanco. (...), wobec podejrzenia co do prawidłowości przebiegu przetargu, wstrzymała się z wydaniem powyższej opinii.

Prezes (...) J. H. w dniu 23 lipca 2013 r. wniósł do Dyrekcji Oddziału Terenowego (...) w O. Filia w S. o unieważnienie przetargów ograniczonych, które odbyły się w dniach 08 i 09 lipca 2013 r. z udziałem A. D. i odstąpienie od zawarcia z nim umów sprzedaży nieruchomości rolnych, które były przedmiotem tych przetargów, stwierdzając podejrzenie wejścia A. D. w porozumienie ze spółka (...) Sp. z o.o., prowadzące do nabycia na jej rzecz nieruchomości z obejściem przepisów ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, działając na szkodę rolników indywidulanych, których zamiarem było nabycie gruntów rolnych w celu powiększenia własnych gospodarstw rodzinnych ( pismo k. 303). Jednocześnie złożone zostało zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa ( dokument k. 1-2).

Prezes (...) w W., działając na podstawie § 15 Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegółowego trybu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa i ich części składowych, warunków obniżania ceny sprzedaży nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków oraz stawek szacunkowych gruntów (Dz.U. z 2012 r., poz. 540), w dniu 20 sierpnia 2014 r. unieważnił przetargi ograniczone z dnia 08 i 09 lipca 2013 r. z udziałem A. D. ( pisma k. 609, 610, decyzje k. 612-625), wskazując, iż A. D., przystępując do tych przetargów, zataił, iż poza gruntami wykazanymi w złożonym oświadczeniu, posiadał udział w ½ w gospodarstwie rolnym o powierzchni 32,01 ha, a ponadto nie potwierdził, czy prowadzi osobiście gospodarstwo rolne na powierzchni gruntów odpowiadającej wielkości tego udziału, czym naruszył warunki określone w ogłoszeniach o przetargach oraz art. 5, art. 6 ust. 1 i ust. 2 pkt 1, ust. 4, art. 7 ust. 1 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego. W konsekwencji odstąpiono od zawarcia umów sprzedaży nieruchomości rolnych A. D..

Aby zapobiec bezumownemu wejściu na grunty przez osoby nieuprawnione zdecydowano o przeznaczeniu nieruchomości do krótkotrwałej dzierżawy, tj. na sezon wegetacyjny. W tym celu (...) Filia w S. w dniu 28 marca 2014 r. ogłosiła przetargi ograniczone na dzierżawę gruntów, które miały odbyć się w dniach 28 i 29 kwietnia 2014 r. W dniu 02 kwietnia 2014 r. do (...) Filia w S. wpłynęło pismo A. D., w którym zaprotestował on przeciwko ogłoszonym przetargom i domagał się przekazania mu gruntów w użytkowanie, na które został ustalony kandydatem na nabywcę. ( pismo k. 420)

(...) Filia w S. wystąpiła do prezesa (...) w W. o wyrażenie zgody na zawarcie umowy użyczenia na w/w grunty z A. D., na jeden okres wegetacyjny, tj. do 30 września 2014 r. Pismem z dnia 22 kwietnia 2014 r. Prezes (...) wyraził na to zgodę. W konsekwencji (...) Filia w S. zawarła z A. D. umowę użyczenia na okres od dnia 30 kwietnia 2014 r. do dnia 30 września 2014 r. na grunty położone w obrębie m. Wysokie, M., S. W., Z. – gm. K., o ogólnej powierzchni 158,5341 ha. ( pisma k. 421, 422, 423-426, 427-430, 431, 432, 433, 435, 436, 437, umowa użyczenia k. 438-439)

A. D. w dniu 02 maja 2014 r. podpisał umowę z (...) Sp. z o.o. w M., na mocy której powierzył tej spółce wykonywanie kompleksowych prac rolniczych, a w szczególności przygotowywanie pola do zasiewu kukurydzy na obszarze o łącznej powierzchni 120 ha i jęczmienia jarego na obszarze o łącznej powierzchni 18 ha, siew kukurydzy i jęczmienia jarego na powyższych obszarach, zbiór kukurydzy na obszarze o łącznej powierzchni 120 ha z dowozem do sieczkarni. Na mocy tej umowy A. D. był zobowiązany wydać powyższej spółce nasiona kukurydzy i jęczmienia. ( umowa k. 572-573)

Ponieważ unieważnienie przetargów nastąpiło z przyczyn leżących po stronie A. D., wadia wpłacone w związku z wylicytowanymi nieruchomościami, zgodnie z art. 29 ust. 3 g pkt 3 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi SP nie podlegały zwrotowi.

W bliżej nieustalonej dacie od czerwca 2013 r. do 25 lipca 2013 r. A. D., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, nakłonił swojego sąsiada K. W. (1) do podpisania poświadczających nieprawdę dwóch faktur VAT, dotyczących sprzedaży zboża.

Sam dysponując tym zbożem, namówił K. W., by podpisał jako właściciel faktury sprzedaży. K. W. zgodziło się i przekazał A. D. swoje dane osobowe, numer PESEL, numeru konta bankowego, niezbędne do wystawienia faktur. Następnie gdy przyjechał nabywca zboża – Gospodarstwo (...) Sp. z o.o. w E., odebrało towar z budynku gospodarczego A. D. ( pismo k. 463). Po upływie kilku dni A. D. przedstawił K. W. do podpisu dwie faktury sprzedaży, poświadczające, iż to on sprzedał pszenicę Gospodarstwu (...) Sp. z o.o. w E., co nie było zgodne z prawdą, tj.:

- wystawioną z datą 26 czerwca 2013 r. w miejscowości G. fakturę VAT o nr (...) na kwotę brutto 56.700 zł, stwierdzającej sprzedaż przez K. W. (1) zboża – 60 ton pszenicy kl I firmie Gospodarstwo (...) Sp. z o.o. w E. ( faktura k. 501),

- wystawioną z datą 25 lipca 2013 r. w miejscowości G. fakturę VAT o nr (...) na kwotę brutto 8.316 zł, stwierdzającej sprzedaż przez K. W. (1) 8,8 ton pszenicy kl I firmie Gospodarstwo (...) Sp. z o.o. w E. ( faktura k. 500).

(...) Sp. z o.o. w E. przelało na konto K. W. należność wynikającą z tych faktur, K. W. przelał je z kolei na rachunek A. D..

K. W., będąc tzw. rolnikiem ryczałtowym, na podstawie art. 2 pkt 19 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług korzystał ze zwolnienia od podatku od sprzedaży płodów na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy. Nie miał obowiązku składania deklaracji, rozliczenia podatku VAT w urzędzie skarbowym. Taki obowiązek w przypadku sprzedaży zboża istniał natomiast wobec A. D.. Sprzedając zboże pod firmą (...). W., A. D. nie odprowadził do Skarbu Państwa podatku w łącznej kwocie 3.096,00 zł ( pismo US w E. k. 701-702)

Przedstawiony stan faktyczny Sąd ustalił przede wszystkim w oparciu o następujące dowody:

- częściowo wyjaśnienia oskarżonego A. D. (1) (k. 470-474, 810-811, 1.005v.-1.006, 1.043);

- zeznania świadków: J. S. (k. 109-111, 414-415, 1.006v.-1.009), D. B. (1) (k. 164-164v., 416-417, 1.009-1.010v.), M. z d. M. obecnie W. (k. 656-657, 1.047v.-1.048), H. W. (k. 38-40), J. K. (k. 298-299), K. G. (k. 292-293, 585-588, 1.041v.- 1.042), P. G. (k. 589 -590, 1.042-1.042v.), S. K. (1) (k. 577-579, 1.043), A. K. (1) (k. 565-567, 1.043v.), R. H. (k.294-295, 1.042v.- 1.043), A. K. (2) (k. 596-597, 1.044), T. P. (k. 271-272,. 627-628, 1.044v.), Ł. B. (k. 316-316v., 629-630, 1.041), M. S. (2) (k. 631-632, 1.044v.), R. W. (k. 762-763, 1.044v.-1.045), K. W. (2) (k. 767-768, 1.045), A. C. (1) (k. 637-638, 1.045v.), A. R. (k. 633-634, 1.045gv.- 1.046v.), M. S. (3) (k. 290-291, 582-583, 1.046v.- 1.047), A. S. (k. 654-655, 1.047-1.047v.), M. Ł. (k. 658-659, 1.091v.), M. K. (k. 635-636, 1.091v.- 1.092), R. S. (k. 757-758, 1.092), Z. D. (k. 568-569, 1.045v.), K. W. (k. 364-365, 692-694, 1.006-1.006v.) oraz w części G. C. (1) (k. 736-739, 1.010v.-1.011v.), H. C. (1) (k. 802-803, 1.048), J. C. (1) (k. 815-816v., 1.048);

- dowody z dokumentów: zawiadomienie o przestępstwie k. 1-2; dokumenty dołączone do zawiadomienia k. 3-35, 62-97; informacja (...) w O. odnośnie cen ziemi k. 98-100, wniosek (...) k. 103, 107; notatki urzędowe k. 104, 129, 231, 288, 317, 329, 626, 688, 689, 807; wydruk z (...) Systemu (...) k. 112, 122; wydruk z Krajowego Rejestru Sądowego k. 113-120; wydruk internetowy egospodarka.pl k. 121; wydruk internetowy listy dłużników k. 123-128; wydruk internetowy dotyczący numerów k. 1300131; wydruk internetowy ze strony mirpol.pl k. 132-133; wydruk internetowy z Krajowego Rejestru D. k. 134; informacja z T-M. k. 141; płyta CD k. 142; notatka urzędowa k. 143; wydruk plików nadesłanych przez T-M. – k. 144-153; telefonogram z K. w O. k. 158; informacja nadesłania przez O. Polska k. 159; płyta CD k. 160; załącznik do protokołu przesłuchania świadka D. B. k. 165-202, 203-230; wydruk informacji nadesłanej przez (...) Centertel k. 231a-267; informacja nadesłana przez MasterNET.pl k. 268; informacja nadesłana przez (...) S.A k. 273-287; informacja nadesłana z (...) Oddział w O. wraz z załącznikami k. 302-314; informacja z Głównego Urzędu Statystycznego k. 320; informacja z (...) w O. z załącznikami k. 321-325; informacja z Urzędu Gminy K. k. 326; informacja z Urzędu Skarbowego w E. k. 328; wydruk internetowy z BS w E. k. 330; informacja z (...) I. Rolniczej k. 336; informacja z banku Spółdzielczego w E. z załącznikami k. 346-347; informacja z (...) w O. k. 348-349; informacja z BS w E. k. 350-356; informacja z (...) Oddział w O. z załącznikami k. 357-358, 366-388; informacja z Banku (...) w E. k. 391-401; pismo z Grupy (...) Sp. z o.o. k. 404; notatka urzędowa z załącznikami k. 405-412; kserokopia wiadomości e-mailowej załączona do protokołu przesłuchania świadka D. B. k. 418; informacja z (...) w O. k. 420, 421; informacja z (...) k. 422; ogłoszenie (...) Filia w S. k. 423-426, 427-430; kserokopia pisma A. D. skierowanego do (...) w S. k. 431; kserokopia pisma (...) k. 432, 433,435, 436; ogłoszenie (...) Filia w S. k. 437; umowa użyczenia k. 438-439; załącznik nr 1 do umowy użyczenia k. 440, aneks do umowy dzierżawy k. 441, 442; załącznik do umowy dzierżawy k. 443, 444, 445, 446, 447; dokumenty złożone przez obrońcę oskarżonego k. 454-465; informacja z (...) k. 475; wydruk ze strony internetowej k. 479-483; dokumenty złożone przez obrońcę oskarżonego k. 489-490; informacja od Naczelnika US w S. k. 494; informacja adresowa k. 495; informacja z UG K. k. 496, dane osobo-poznawcze dot. oskarżonego k. 497, wykaz dowodów rzeczowych k. 449, 498, 821; informacja z Gospodarstwa (...) w E. wraz z załącznikami k. 499-501, informacja z BS w E. k. 502-504, informacja z (...) k. 505, wydruk ze strony internetowej k. 508-514, kserokopia notatnika służbowego funkcjonariusza Policji k. 554-556, wydruk interwencji k. 557-559, dokumenty złożone przez obrońcę oskarżonego k. 571-575, informacja z (...) Filia w S. wraz z załącznikami k. 602-625; informacja ze Starostwa Powiatowego w E. z załącznikami k. 639-653, informacja z (...) w O. k. 661, informacja z (...) Filia w S. z załącznikami k. 662-687; wydruk ze strony internetowej k. 690, dokumenty nadesłane przez obrońcę oskarżonego k. 698-699, informacja z Urzędu Skarbowego w S. z załącznikami k. 701-721, informacja z Grupy (...) Sp. z o. o. k. 722-723, informacja ze SP w E. k. 727-729, protokół przeszukania k. 732-733, spis i opis rzeczy k. 734; zatrzymane dokumenty k. 735, załączniki do protokołu przesłuchania świadka G. C. k. 740-752, protokół przeszukania k. 755-756; kserokopia faktury z Agrotechnik Trafiły oraz oryginał k. 759, 769; kserokopia dokumentu wydania z Agrotechnik Trafiły oraz oryginał k. 760, 770, kserokopia dowodu rejestracyjnego samochodu oraz oryginał k. 761, 771; informacja z (...) Filia w S. k. 801; załączniki do protokołu przesłuchania świadka H. C. k. 804-805, kserokopia pisma (...) w S. do oskarżonego k. 812-813, pismo (...) Filia w S. k. 814, załączniki do protokołu przesłuchania świadka J. C. k. 817-820, dokumenty złożone przez obrońcę oskarżonego k. 824-826, postanowienie o wyłączeniu materiałów śledztwa do odrębnego prowadzenia k. 829-830, karta karna k. 943, informacja nadesłana przez (...) do świadka A. K. k. 1038, skarga świadka A. K. do Dyrekcji (...) w S. k. 1039.

Oskarżony A. D. (1) (k. 470-474, 810-811, 1.005v.-1.006, 1.043) nie przyznał się do popełnienia pierwszego z zarzucanych mu czynów, związanego z udziałem w przetargach, przyznał się natomiast do czynu drugiego. Oskarżony od początku konsekwentnie zaprzeczał, by łączyły go jakiekolwiek powiązania ze spółką (...) w M., prowadzącą duże uprawy rolne i hodowlę bydła mlecznego i utrzymywał, że zna wyłącznie jej pracowników, tj. zarządcę G. C. (1), jak też że sprzedawał w 2013 r. tej spółce rzepak – chyba 12-14 ton i zboże – jęczmień, pszenicę, lecz w jakich ilościach, już nie wiedział. Odnosząc się natomiast bezpośrednio do przetargów, wyjaśniał, iż chciał kupić działki, które mu pasowały, chociaż nie były one położone przy jego gospodarstwie, lecz w odległości około 2 km od jego zabudowań, gdyż zamierzał na tych gruntach uprawiać zboże na paszę, a resztę na sprzedaż. Na pytanie, jak skalkulował koszty i przychody wobec powiększanego o 150 ha areału, odpowiadał, iż miałby około 158 tys. z samych dopłat unijnych, a resztę miałby ze zboża i rzepaku. Na zasianie potrzebowałby około 90.000 zł. Na pytanie, dlaczego wylicytował grunty przebijając o 300% ich cenę rynkową oraz dlaczego stanowiły one grunty wyłączone z dzierżawy (...), odpowiedział, iż gdyby nie kupił, kupiłby to ktoś inny, było mu potrzebne te pola, to je wylicytował. Oskarżony także zapewniał, iż na przetargu był sam, a pieniądze na wpłatę wadium miał ze sprzedaży płotów. Na pytanie, dlaczego wpłacił kwoty około 130.000 zł przekazami pocztowymi gotówką i dlaczego dokonał tego w B., odpowiedział, że do B. pojechał po części do maszyn, po prostu miał gotówkę, druki przekazu wypełniał sam lub pracownik banku. Przed Sądem oskarżony skorzystał z prawa do odmowy składania dalszych wyjaśnień, wyłącznie potwierdzając te złożone na wcześniejszym etapie postępowania.

Sąd zważył, co następuje:

Wyjaśnieniom oskarżonego Sąd dał wiarę tylko w części, tj. w części dotyczącej czynu II i nakłonienia K. W. do wystawienia dwóch fikcyjnych faktur VAT i późniejszego kierowania wykonaniem tego przestępstwa, co potwierdzały zeznania samego K. W. (k. 364-365, 692-694, 1.006-1.006v.), szczere i zasługujące na wiarygodność, jak też dodatkowo okoliczność uregulowania przez A. D. należności publicznoprawnej – podatku VAT ( dowód wpłaty z dnia 01 lipca 2014 r. k. 825). Natomiast w części dotyczącej czynu I – wyłącznie w zakresie, w jakim korespondowały one ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym.

Oczywistym zatem był sam udział oskarżonego w przetargach w dniach 8-9 lipca 2013 r. i fakt wylicytowania przez niego określonych nieruchomości rolnych. Uzyskane dokumenty w pełni obrazowały przebieg licytacji i jej procedurę. Jednak przedmiotem karnoprawnej oceny i istotą sprawy pozostawało zachowanie oskarżonego pod kątem porozumienia z przedstawicielami spółki (...). Przeczenie istnieniu takiego powiązania pozostawało niewiarygodne i stanowiło wyłącznie wyraz przyjętej linii obrony, zmierzającej do uniknięcia odpowiedzialności karnej.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe doprowadziło do ustaleń, iż oskarżony przystępując do przedmiotowych przetargów, wszedł w porozumienie z nieustalonymi osobami związanymi z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w M., celem obejścia warunków tych licytacji i nabycia ziemi nie do powiększenia własnego gospodarstwa rolnego, lecz by umożliwić tej spółce podjęcie na tych gruntach upraw i faktyczną dyspozycje nimi. Dowodziły tego zarówno okoliczności samych przetargów, jak również zdarzenia następujące zarówno przed nimi, jak i później.

I tak w zakresie organizacji i przebiegu przetargów dowodami pozostawały zarówno dokumenty związane z ich prowadzeniem, tj. protokoły z przetargu (k. 4-16, 17-34) oraz załączniki do protokołów z przetargu (k. 663-670, 671-687), przy czym żadna ze stron nie kwestionowała wynikających z nich ustaleń; jak też zeznania osób wchodzących w skład powołanej komisji przetargowej, tj. pracowników (...) Filia w S.: J. S. i M. W. z d. M. oraz pracownik Biura Terenowego (...) w O. D. B. (1).

I tak J. S. (k. 109-111, 414-415, 1.006v.-1.009), przewodniczący komisji przetargowej, opisywał obowiązującą przy przetargach procedurę, warunki, konieczność wpłaty wadium od każdej licytowanej nieruchomości, wskazując, iż na każdą z tych nieruchomości były wpłacone 3 – 4 wadia. Komisja sprawdzała kwoty wadium, kwalifikowała osoby do uczestnictwa w przetargu, podawano cenę wywoławczą za nieruchomość i trwały tzw. postawienia – bezpośrednia licytacja, czyli uczestnicy podnosili numerek, zgłaszając swoje postąpienia. Po ustaniu postąpień, jako przewodniczący ogłaszał ostatnią zaoferowaną cenę, powtarzając ją 3-krotnie. Podczas tych licytacji zauważył, że oskarżony nabywał kolejne działki i przebijał pozostałych rolników, a ceny przez niego oferowane przewyższały te, których się spodziewano. Mimo że uczestniczył w kilkuset przetargach, nigdy wcześniej nie był świadkiem sytuacji, by jeden rolnik kupił hurtowo wszystkie działki. J. S. potwierdzał, tak jak inni świadkowie, iż podczas przetargów oskarżonemu towarzyszył inny mężczyzna, jak też że po zakończeniu licytacji w dniu 09 lipca 2013 r., znaleziono kartkę – maila, gdzie były wyszczególnione obręby, numery działek i wylicytowane ceny.

Podobnie zeznawał D. B. (1) (k. 164-164v., 416-417, 1.009-1.010v.), który to właśnie znalazł na korytarzu kartkę z wydrukiem ( dokument k. 3, 165) – email, logicznie wskazujący na związek z przeprowadzonymi przetargami, gdzie były wyszczególnione numery działek, ich obręby geodezyjne, a obok umieszczony dopisek: „koniecznie, niekoniecznie”. Po analizie okazało się, że większość działek, gdzie było napisane „koniecznie” zostało wylicytowane przez A. D.. Gdy wobec podejrzeń co do uczciwości postępowania zapytano się A. D., skąd weźmie na wpłacenie pierwszej raty, odpowiedział, że to są jego pieniądze, że gospodaruje razem z bratem, część gruntów jest na niego, a część na brata. Tymczasem z dokumentów, które przedłożył przystępując do przetargów, nie wynikało, by miał wydzierżawione grunty z umową czy też bez.

Zeznania M. W. z d. M. (k. 656-657, 1.047v.-1.048), która podczas przetargów notowała postąpienia, były natomiast istotne w zakresie potwierdzającym obecność oskarżonego podczas przetargów w towarzystwie mężczyzny, ich rozmowy bezpośrednio podczas licytacji.

Przedstawieni świadkowie spójnie opisywali przebieg przetargów i rodzące się wątpliwości, co do rzeczywistych intencji oskarżonego, przebijającego w niespodziewany sposób większość ofert. Ich zeznania stanowiły pełnowartościowi materiał dowodowy.

Materialnym potwierdzeniem podejrzenia nawiązania przez oskarżonego porozumienie z nieustalonymi osobami związanymi ze spółką (...), celem nabycia gruntów rolnych, wyłączonych spod jej dzierżawy, co mogłoby doprowadzić do rzeczywistego uprawiania tej ziemi właśnie przez tą spółkę, pozostawał dowód rzeczowy w postaci znalezionego przez D. B. (1) wydruku maila, wysłanego w dniu 03 lipca 2013 r. godz. 13:45 z poczty uni-agro@o2.pl na adres: miroslaw.czeszel@mirplo; slawomirluka@wp.pl z tematem wiadomości: (...), w którego treści zawarty był wykaz działek i zapisy odnośnie konieczności wykupu poszczególnych działek oraz sposób wpłacenia wadium. ( dokument k. 418, Wykaz dowodów rzeczowych k. 449)

Adres e-mail: uni-agro@o2.pl pozostawał adresem kontaktowym wskazywanym na stronie internetowej firmy (...) Sp. z o.o. w M. ( informacje Grypy Wirtualna Polska k. 404, notatka urzędowa k. 405, dokumenty k. 112-121). Natomiast adres e-mail: miroslaw.czeszel@mirpol.pl był adresem M. C., właściciela firmy (...), którego dzieci, tj. A. C. (2) i E. C. byli członkami Rady Nadzorczej (...) Sp. z o.o. w M.. Z kolei adres e-mail: slawomirluka@wp.pl należał do S. Ł., będącego prezesem zarządu (...) Sp. z o.o. w M.. ( pismo k. 274, dokumenty k. 123-129)

Treść powyższego dokumentu, stanowiąca - jak to wprost zostało ujęte - „ charakterystykę działek do wykupu”, wskazująca na instrukcję postępowania, co z uwagi na ilość działek niewątpliwie mogło pomóc w realizacji zamiaru wygrania określonych licytacji, również okoliczność jego zabezpieczenia po zakończeniu przetargów, jak też wyniki przetargów potwierdzające wylicytowanie przez oskarżonego określonych w tym dokumencie działek – to wszystko logicznie wskazywało na istniejące przed przystąpieniem do licytacji porozumienie pomiędzy oskarżonym a nieustalonymi przedstawicielami spółki (...), obejmujące nabycie z góry określonych gruntów rolnych.

Dodatkowym tego potwierdzeniem i kolejną poszlaką pozostawało wykazane na podstawie analizy danych uzyskanych od poszczególnych operatorów sieci komórkowych kontakty oskarżonego A. D. ( (...)) z telefonami należącymi do spółki (...) (telefony o nr: 608 478 663 i 608 793 872) – i to zarówno przed przetargami, jak i w ich dniach ( notatka urzędowa k. 405-406, dokumenty k. 129, 141, 142, 144-153, 159-160, 231a-267). Czy prawdopodobnym było, by te kontakty mogły mieć związek np. ze sprzedażą przez oskarżonego tej spółce zboża? Nie, gdyż realizacja tych transakcji była już niewiarygodna, o czym będzie jeszcze niżej.

Zabezpieczony dowód rzeczowy w postaci wydruku maila, wraz z innymi dowodami wskazywał na spójne ustalenia faktyczne, potwierdzające zasadność stawianego oskarżonemu zarzutu.

Ani zeznania H. C. (1) (k. 802-803, 1.048), członka rady nadzorczej spółki (...), z zawodu stomatologa, ani J. C. (1) (k. 815-816v., 1.048), prowadzącej na umowę zlecenia księgowość w spółce (...) – nie dostarczyły podstaw do jakichkolwiek ustaleń co do okoliczności porozumienia pomiędzy oskarżonym a spółką (...). Podobnie również zeznania G. C. (1) (k. 736-739, 1.010v.-1.011v.), aktualnego prezesem tej spółki. I ile w przypadków dwóch pierwszych świadków, rzeczywiście za wiarygodne można było przyjąć, iż nie wiedziały one o „niejawnych” planach spółki związanych z nabyciem gruntów przez oskarżonego. To już w przypadku G. C. - logika i doświadczenie życiowe nakazywały temu zaprzeczyć. Lecz czy można było oczekiwać, iż właśnie ten świadek przedstawi prawdę? Mogłoby to wiązać z samooskarżeniem, bądź obciążeniem innych osób, z którymi współpracował, czy też współpracuje od lat? Niestety nie. Stąd też dowód ten nie mógł mieć istotnego znaczenia, a ustaleń faktycznych należało dokonywać w oparciu o pozostały materiał.

Takim materiałem wskazującym bezpośrednio na przebieg przetargów i także uzasadniającym podejrzenia co do rzeczywistych intencji oskarżonego pozostawały zeznania rolników biorących w nich udział, aczkolwiek z uwagi na upływ czasu i naturalne procesy pamięciowe, nie wszystkie miały dużą wartość dowodową.

Niewątpliwie ważnymi były tu zeznania K. G. (k. 292-293, 585-588, 1.041v.- 1.042), który pamiętał zdarzenia, gdyż sam nabył zarówno pierwszego dnia, jak i drugiego nieruchomości i jak stwierdzał „ była bardzo duża cena nabijana”, znał A. D., lecz na temat jego związków z firmą (...) nic nie wiedział.

Podobnie zeznał P. G. (k. 589 -590, 1.042-1.042v.), podkreślając, iż w drugim dniu przetargu kwoty przekraczały – jak to ujął - kosmiczne sumy, ponad 40.000 zł za hektar. Zapamiętał, iż oskarżony na obydwu przetargach był w towarzystwie mężczyzny dobrze ubranego, posiadającego teczkę z dokumentami, które mu pokazywał. P. G. odbierał to tak, jakby oskarżony „ był instruowany przez tą osobę”, jak ma się zachowywać przy poszczególnych licytacjach. Świadek widział, jak mężczyzna ten najprawdopodobniej kreślił ceny, za jaką należy kupić działkę i już po przetargach ludzie mówili, że przetarg był ustawiony pod konkretne osoby, żeby ziemia z powrotem wróciła do (...).

S. K. (1) (k. 577-579, 1.043), także obecny na przetargu w dniu 08 lipca 2013 r., również zeznał, iż obok A. D. siedział „ jakiś pan i dyktował ceny”.

Także świadek A. K. (1) (k. 565-567, 1.043v.) w swoich zeznaniach wskazywała na obecność A. D. na przetargu wraz z innym mężczyzną, który mu pomagał, gdyż A. D. „ gubił się”, „ nie potrafił znaleźć swoich kartek z wpłaconym wadium”. Ponadto A. K. (1) podnosiła, iż mieszkając w tym samym środowisku, wiedziała, że A. D. nie było stać na kupno ziemi za taką kwotę, jaka została przez niego wylicytowana.

Zeznania powyższych świadków opisujących osobę towarzyszącą oskarżonemu przy przetargach w pełni korespondowały z zeznaniami członków komisji przetargowej. A logicznym ich potwierdzeniem pozostawało ujawnienie opisanego już wyżej maila. W konsekwencji zeznaniom tym przyznano pełną moc dowodową.

Oczywiście Sąd dostrzegł również inne dowody, jak chociażby zeznania K. W. (2) (k. 767-768, 1.045), które mogły przeczyć depozycjom A. K. (1), czy S. K. (1). K. W., który także brał udział w przetargu i siedział obok oskarżonego, potwierdzał, iż obok A. D. siedział „ kolega”, lecz nie wiedział, jaką on miał rolę – „ A. licytował, tamten się nie odzywał”. Lecz czy stwierdzenie świadka, iż dla niego nie było nic szczególnego w przebiegu licytacji, a „ ceny są takie, na ile kogo stać” już nie zdradzało określonego nastawienia do spawy? Czy wylicytowanie przez kolegę aż tak znacznej ilości gruntów rzeczywiście nie mogło zastanawiać? W ocenie Sądu, musiało. Natomiast fakt, iż świadek temu zaprzeczał dowodził jego świadomej bądź nie próby uchronienia się przed złożeniem oświadczeń mogących w jakikolwiek sposób obciążyć oskarżonego, który był osobą znajomą, mieszkającą po sąsiedzku.

Zeznania pozostałych rolników były istotne w zakresie, w jakim potwierdzały, iż wylicytowanie takiej ilości ziemi, jak uczynił to oskarżony, było dla nich czymś niemożliwym i nierealnym, nawet w sytuacji, gdy dysponowali większymi niż oskarżony gospodarstwami. I tak do tej grupy należało zaliczyć zeznania A. K. (2) (k. 596-597, 1.044), który posiadając areał 34 hektarów, chciał kupić maksymalnie około 10 hektarów; T. P. (k. 271-272,. 627-628, 1.044v.), który – jak podawał – był w stanie kupić wyłącznie około 20 hektarów; Ł. B. (k. 316-316v., 629-630, 1.041), który podawał podobnie; M. S. (2) (k. 631-632, 1.044v.); R. W. (k. 762-763, 1.044v.-1.045); R. H. (k. 294-295, 1.042v.- 1.043), który również brał udział w przetargach, miał 160 hektarów i nie przebił ceny oferowanej przez oskarżonego; A. C. (1) (k. 637-638, 1.045v.), który chciał kupić 17 hektarów ziemi, który przebił ofertę do 18 000 zł, a ostatecznie ziemia została sprzedana za ponad 30 000 zł; A. R. (k. 633-634, 1.045gv.- 1.046v.), który miał gospodarstwo o powierzchni 44 hektarów i któremu również nic nie udało się wylicytować, a chciał nabyć działkę o powierzchni 22 ha wycenioną na około 400 000 zł, a przelicytowaną do kwoty nawet 600 000 zł; M. S. (3) (k. 290-291, 582-583, 1.046v.-1.047); A. S. (k. 654-655, 1.047-1.047v.); M. Ł. (k. 658-659, 1.091v.); M. K. (k. 635-636, 1.091v.- 1.092); R. S. (k. 757-758, 1.092).

Świadek J. K. (k. 298-299) był natomiast tą osobą, której udało się nabyć jedną nieruchomości podczas drugiego przetargu. Jak zeznawał, był zainteresowany wszystkimi działkami, a najbardziej tymi położonymi w obrębie miejscowości M., gdyż w pobliżu posiadał już grunty rolne. Nie przestawił jednak podczas przesłuchania żadnych szczegółów dotyczących przebiegu licytacji, czy swoich podejrzeń. Znał oskarżonego.

Analizując treść wszystkich powyższych zeznań nie można było nie zauważyć, iż większość jednak rolników zachowywała powściągliwość w opisie własnej relacji przebiegu zdarzeń. Czy wszystko mógł tłumaczyć upływa czasu? Trudno było w to uwierzyć. Oba przetargi miały bardzo nietypowy przebieg, zaskakujący rezultat – zarówno dla organizatorów, jak i dla uczestników. Stąd czy rzeczywiście można było nie nabierać żadnych podejrzeń? W ocenie Sądu świadkowie po prostu nie chcieli angażować się w sprawę, co można było tłumaczyć faktem konieczności utrzymywania kontaktów z oskarżonym, zamieszkiwaniem w pobliżu, tworzenia jednej społeczności.

Lecz w zakresie ustaleń co do okoliczności przetargów to bynajmniej nie zeznania powyższych świadków stanowiły najważniejsze źródła dowodowe, lecz samo zachowanie oskarżonego, udokumentowane w protokołach przetargów, wskazujące na przelicytowanie poszczególnych nieruchomości ( protokoły z przetargu k. 4-16, 17-34; załączniki do protokołów z przetargu k. 663-670, 671-687), analizowane oczywiście w kontekście sytuacji finansowej, płatniczej oskarżonego, jego realnych możliwości prowadzenia upraw na obszarze ponad 100 ha.

I tak oskarżony pozostawał rolnikiem indywidualnym, prowadzącym wraz z żoną gospodarstwo rolne w miejscowości (...), gm. K., w zakresie upraw rolnych połączonych z hodowlą zwierząt; jak ustalono na podstawie Centralnej Ewidencji Pojazdów, posiadał ciągniki: U. 1614 rok prod. 1988, Z. 7211 rok prod. 1989 oraz Z. 8145 rok prod. 1985 ( notatka urzędowa dot. stanu majątkowego k. 288, informacja k. 689). Oskarżony pozostawał właścicielem 3,1258 ha, w tym grunty orne 1,3699 ha, współwłaścicielem ½ gospodarstwa rolnego o powierzchni 32,01 ha, w tym grunty orne 22,405 ha; dzierżawcą nieruchomości rolnych o powierzchni 7,39 ha, w tym grunty orne 2 ha, o powierzchni 7,69 ha, w tym grunty orne 4,93 ha, o powierzchni 15,9045 ha, w tym grunty orne 7,4147 ha - łącznie realnie grunty orne około 28 ha. Jego działki rolne były porozpraszane, niektóre o bardzo małej powierzchni. ( wypis z rejestru gruntów k. 639-653)

Jak wynikało z informacji Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (skrót (...)), A. D. złożył w 2012 r. wniosek o przyznanie płatności i otrzymał jednolitą płatność obszarową do powierzchni 37,53 ha. Zadeklarował we wniosku na rok 2012 zasiew pszenicy jarej na powierzchni 3,62 ha oraz pszenicy ozimej na powierzchni 14,74 ha. Natomiast w 2013 r. złożył wniosek o przyznanie płatności i otrzymał jednolitą płatność obszarową do powierzchni 37,53 ha. Dodatkowo zadeklarował zasiew pszenicy jarej na powierzchni 3,05 ha oraz pszenicy ozimej 14,23 ha. ( pismo (...) k. 661, decyzje (...) k. 370-373)

Dalej, jak wynikało z kolei z informacji uzyskanych od Banku Spółdzielczego w E. oraz Banku (...) S.A. Oddział w E. oraz analizy kart analitycznych posiadanych przez oskarżonego rachunków bieżących, przychody z działalności gospodarczej praktycznie bilansowały się oskarżonemu z kosztami ( dokumenty k. 346, 347, 350-353, 391, 392-401, 502-504). Przy czym podkreślenia wymagało, iż oskarżony prowadząc działalność gospodarczą i będąc podatnikiem podatku VAT, zgodnie z treścią art. 22.1 ustawy z dnia 02 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U.2013.672 j.t.) miał obowiązek przeprowadzania wszelkich rozliczeń związanych ze swoja działalnością rolniczą przekraczających 15.000 Euro za pośrednictwem rachunku bankowego.

Ponadto przystępując do przetargów, oskarżony posiadał obciążenia finansowe w postaci zaciągniętego w czerwcu 2012 r. kredytu w kwocie 499.580 zł, na dzień 11 lipca 2013 r. zostało mu do spłaty 49.652 zł, który spłacał w miesięcznych ratach w wysokości 2.956,00 zł, począwszy od 31 maja 2013 r. ( pismo Banku (...) Oddział w E. k. 378). Ponadto w dniu 08 lutego 2013 r. zaciągnął kredyt rewolwingowy na 70.000,00 zł, który został spłacony całkowicie 01 lipca 2013 r. ( informacja Bank (...) Oddział w E. k. 391).

Powyższa spłata drugiego kredytu, analiza rachunków bankowych przekonywała, iż oskarżony w lipcu 2013 r. nie miał dobrej kondycji finansowej i nie dysponował większymi środkami finansowymi, które pozwalałby mu czynić realnym samodzielne nabycie licytowanych gruntów i ich uprawę o charakterze rodzinnym. Przed podpisaniem aktów notarialnych musiałby w rzeczywistości wpłacić łącznie 394.500,00 zł (kwota 544.000,00 zł pomniejszona o wpłacone wadia); pozostałe należności natomiast zapłacić w 14 równych ratach rocznych po 262.600,00 zł wraz z należnym oprocentowaniem, płatnych od 30 listopada 2014 r. ( pismo (...) F. w S. k. 348)! Tymczasem jego jedynym realnym i stałym, comiesięcznym źródłem dochodów w 2013 r. były kwoty z mleczarni za sprzedaż mleka i sprzedaż młodego bydła, jako normalny pożytek z gospodarstwa zajmującego się produkcja mleka oraz dopłaty bezpośrednie wyliczone przez Agencję - około 37.000 zł ( decyzje (...) k. 367-373).

Słusznie podkreślał oskarżyciel publiczny, iż do połowy 2013 r. oskarżony nie sprzedał nieruchomości, ani wartościowych pojazdów, nie nabył spadku, a jego przychody wystarczały wyłącznie na pokrywanie zobowiązań, stare traktory i inne maszyny wymagają jedynie nakładów.

Stąd logicznie nasuwał się wniosek: oskarżony nie miał żadnych możliwości, by na początku lipca 2013 r. dysponować gotówkę w kwocie 184.000 zł, którą wniósł jako wadium i w perspektywie zaciągać kolejne zobowiązania finansowe w związku z wylicytowanymi działkami. ( zestawienie wpłat wadium k. 306)

Ponadto oskarżony, posiadając gospodarstwo rolne o niewielkim areale, nie miał również możliwości technicznych, nie dysponował odpowiednimi maszynami, by samodzielnie wraz z członkami rodziny uprawiać ponad 150 ha. Stąd również wynikał brak zamiaru skorzystać z przedstawianej oferty przetargowej.

Niewątpliwie istotnym źródłem dowodowym mogły pozostawać zeznania przedstawiciela spółki (...) G. C. (1), który od 14 sierpnia 2014 r. pozostawał jej prezesem, a wcześniej był dyrektorem – zarządcą. Lecz czy takimi były?

G. C. (k. 736-739, 1.010v.-1.011v.) potwierdzał, iż spółka współpracowała z kilkoma rolnikami, w tym od kilku lat z oskarżonym, co opierało się na transakcjach towarowych, tj. „ rolnik dawał im swój towar, a oni w zamian dawali mu to, co mu potrzeba”, jak też tłumaczył, czasami ich zbiory nie wystarczały na pasze (spółka posiadała około 900-1000 sztuk bydła), a czasami korzystniej było sprzedać swoje zbiory po dobrej cenie, a kupić zboże tańsze – gorsze. G. C. potwierdzał również konieczność wydania przez spółkę w 2012 r. (...) około 194 ha użytków rolnych, w związku z wyjęciem spod dzierżawy. G. C. potwierdzał także zawarcie z oskarżonym w maju 2014 r. umowy na usługi agrotechniczne. W tej części zeznania te pozostawały wiarygodne. Korespondowały również z innymi dowodami, w tym przede wszystkim zgromadzonymi dokumentami ( umowa na usługi agrotechniczne k. 735). Lecz czy można było przyjąć za wiarygodne twierdzenia świadka dotyczące transakcji dokonywanych przez spółkę z oskarżonym, opisujące okoliczności zakupu przez spółkę zboża właśnie od oskarżonego w dniu 30 czerwca 2013 r. i 05 lipca 2013 r. łącznie około 144 ton? W ocenie Sądu, nie. Przekonywała o tym ilość rzekomo nabytego zboża, kwestia realnych możliwości jego wyprodukowania na gruntach pozostających w latach 2012-2013 w dyspozycji oskarżonego, przechowywania, transportu, jak też deklarowany fakt gotówkowego rozliczenia, czy też brak w dyspozycji spółki (...) jakichkolwiek dokumentów związanych z odebraniem zboża, wskazania okoliczności jego odbioru.

Przedstawione przez oskarżonego (...) wraz z wnioskiem o rozłożenie cen sprzedaży na raty, celem udokumentowania sytuacji finansowej m.in. dwie faktury VAT z działalności rolniczej za 2013 r., wskazujące na dokonaną przez niego sprzedaż spółce (...) zboża ( dokumenty k. 366, 379, 380), zabezpieczone również podczas przeszukania biura spółki (...) ( protokół przeszukania k. 732-734): pierwsza - wystawiona z datą 30 czerwca 2013 r. faktura VAT NR (...), gdzie przedmiotem pozostawała sprzedaż 74 ton jęczmienia paszowego, cena do zapłaty 62.160 zł oraz druga - wystawiona z datą 05 lipca 2013 r. fakturę VAT NR (...), dokumentująca sprzedaż 76 ton pszenicy paszowej, cena do zapłaty 63.042 zł ( faktury k. 735) – pozostawały dokumentami, które wprowadzono do obrotu, lecz niewiarygodnym było, by dowodziły one rzeczywistego przeprowadzenia takich transakcji. Czy kierując się podstawową wiedzą rolniczą, doświadczeniem życiowym i logiką, można było przyjąć za prawdziwe, by oskarżony, posiadając areał 40 ha ziemi rolnej, mógł wytworzyć w 2012 r. płody w takiej ilości, jaka wynikała z tych faktur - 76 ton pszenicy paszowej i 74 ton jęczmienia paszowego? Odpowiedź była negatywna, tym bardziej, iż nie wynikało to również z treści złożonych przez niego wniosków o przerzynanie płatności obszarowych, gdzie natomiast było wymagane wskazanie m.in. zasiewów dokonanych na poszczególnych działkach rolnych ( decyzje (...) k. 367-373)

Ponadto o zasadności takiej oceny świadczyły również zeznania przesłuchanych rolników, którzy zaprzeczali możliwości osiągniecia takich plonów, jak wynikało to z dokumentacji uzyskanej od spółki (...) oraz wyjaśnień oskarżonego. Ponadto zbycie tak dużej ilości zboża wymagałoby podjęcia szeregu działań logistycznych, związanych z ich przechowywaniem, transportem. Tymczasem stan gospodarstwa oskarżonego takich warunków nie dawał.

Dodatkowo wątpliwość rzeczywistości tych transakcji wzbudzał fakt, iż opłata faktur VAT wystawionych przez oskarżonego z datą 30 czerwca 2013 r. i 05 lipca 2013 r. na łączną sumę ponad 120.000 zł została dokonana gotówkowo, mimo że zbliżały się one do równowartość 15.000 Euro.

Niewiarygodność tych transakcji pośrednio i logicznie uzasadniała istnienie pomiędzy oskarżonym a przedstawicielami spółki (...) niejawnego porozumienia co do obrotu towarem, gotówką. Było to niezbędne do przeprowadzenia pomyślnej licytacji gruntów, wyjętych spod dzierżawy (...), a zmierzało do pomocy oskarżonemu w wykazaniu jego możliwości finansowych, co kwalifikowało go do udziału w przetargach. Prawdopodobny także pozostawało, iż przekazane oskarżonemu przez spółkę pieniądze mogły być wykorzystane do zapłaty wadium.

Symptomatycznym pozostawało, iż wpłat wadium na licytacje poszczególnych działek, gdzie zleceniodawcą był wskazywany A. D., dokonano w dniach 05, 06, 08 i 09 lipca 2013 r. w P.- (...) Banku Spółdzielczym w Z. i Oddziale (...) S.A. w B. ( zestawienie k. 306, kopie dowodów wpłaty k. 307-313). Na dokumentach tych w miejscu podpisu zleceniodawcy widniały wyłącznie nieczytelne parafy, bądź też w ogóle brak było podpisu. Czy prawdopodobnym pozostawało, by oskarżony mógł samodzielnie dokonać takich wpłat np. w dniu 08 i 09 lipca 2013 r., bezpośrednio przed ich rozpoczęciem? Nie, nie było żadnych logicznych uprawdopodabniających jego wyjazd czy to do Z., czy do B. i możliwość dokonania właśnie tam wpłat. Natomiast musiał posiadać dowody wpłaty wadium, by przystąpić do licytacji. To z kolei korespondowało z ustaleniami, iż oskarżonemu podczas przetargów pomagała inna osoba – młody mężczyzna, który mógł dostarczyć takie dowody i przekazać je oskarżonemu.

Dalej, o porozumieniu pomiędzy oskarżonym a przedstawicielami spółki (...) pośrednio przekonywały okoliczności zaistniałe już po przetargach, gdy mimo wygranych licytacji nie doszło do podpisania umów. A mianowicie gdy aby zapobiec bezumownemu wejściu na grunty przez osoby nieuprawnione, (...) podjęła decyzję o przeznaczeniu nieruchomości do krótkotrwałej dzierżawy, tj. na sezon wegetacyjny i w tym w dniu 28 marca 2014 r. ogłoszono przetargi ograniczone na dzierżawę gruntów ( pismo k. 420), oskarżony pismem z dnia 02 kwietnia 2014 r. zaprotestował tym działaniom, domagając się przekazania mu wylicytowanych gruntów w użytkowanie ( pismo k. 431).

W tej sytuacji (...) Filia w S. wystąpiła do prezesa (...) w W. o wyrażenie zgody na zawarcie umowy użyczenia na w/w grunty z A. D., na jeden okres wegetacyjny, tj. do 30 września 2014 r. W dniu 22 kwietnia 2014 r. Prezes (...) wyraził taką zgodę, stąd w konsekwencji (...) Filia w S. zawarła z oskarżonym umowę użyczenia na okres od dnia 30 kwietnia 2014 r. do dnia 30 września 2014 r. na grunty położone w obrębie m. Wysokie, M., S. W., Z. – gm. K., o ogólnej powierzchni 158,5341 ha ( pisma k. 421, 422, 423-426, 427-430, 432, 433, 435, 436, 437, umowa użyczenia k. 438-439).

W efekcie oskarżony w dniu 02 maja 2014 r. podpisał umowę na usługi agrotechniczne właśnie z (...) Sp. z o.o. w M., na mocy której powierzył tej spółce wykonywanie kompleksowych prac rolniczych, a w szczególności przygotowywanie pola do zasiewu kukurydzy na obszarze o łącznej powierzchni 120 ha i jęczmienia jarego na obszarze o łącznej powierzchni 18 ha, siew kukurydzy i jęczmienia jarego na powyższych obszarach, zbiór kukurydzy na obszarze o łącznej powierzchni 120 ha z dowozem do sieczkarni. Na mocy tej umowy A. D. był zobowiązany wydać powyższej spółce nasiona kukurydzy i jęczmienia. ( umowa k. 572-573)

Fakt podpisania powyższej umowy bezwzględnie potwierdzał, iż A. D., licytując ponad 150 ha gruntów rolnych za kwotę ponad 5 milionów zł, nie miał realnych możliwości i nie zamierzał samodzielnie uprawiać tą ziemię w ramach rodzinnego gospodarstwa rolnego.

Także z zeznań świadka A. K. (1), której syn gospodarzył na gruntach sąsiadujących z gruntami wylicytowanymi przez oskarżonego, wskazywały, iż bezpośrednio w czasie poprzedzającym podpisanie tej umowy, już w kwietniu 2014 r. maszyny rolnicze spółki (...) pracowały na gruntach, które wylicytował oskarżony.

W toku postępowania uzyskano również dowód z zeznań H. W. (k. 38-40), specjalisty do spraw gospodarki ziemią w Biurze (...), które miały znaczenie wyłącznie pośrednio, jako informujące o podejrzeniu dopuszczenia się przestępstwa w związku z udziałem w przetargach i wyjaśniające obowiązujące zasady tych przetargów, regulacje prawne. Mimo to również Sad im również przyznał pełną moc.

Dalej, w charakterze świadka przesłuchano także Z. D. (k. 568-569, 1.045v.), rolnika, który nie brał udziału w przetargach, lecz jego depozycje nie wniosły niczego istotnego do dokonywanych ustaleń faktycznych.

Natomiast wspomniane już wyżej zeznania K. W. (k. 364-365, 692-694, 1.006-1.006v.) były istotne wyłącznie w zakresie czynu II, do popełnienia którego oskarżony się pozrzynał i pozwalały one wraz z tymi wyjaśnieniami na dokonanie jednolitych ustaleń faktycznych, potwierdzających wypisanie dwóch faktur VAT, nie obrazujących rzeczywistych transakcji, co naraziło Skarb Państwa na uszczuplenie podatku VAT.

Kończąc przedstawioną ocenę dowodów, warto podkreślić, iż zgodnie z wieloletnim orzecznictwem, ustalenia faktyczne nie zawsze muszą bezpośrednio wynikać z konkretnych dowodów. Mogą one także wypływać z nieodpartej logiki sytuacji stwierdzonej konkretnymi dowodami, jeżeli owa sytuacja jest tego rodzaju, że stanowi oczywistą przesłankę, na której podstawie doświadczenie życiowe nasuwa jednoznaczny wniosek, iż dane okoliczności faktyczne istotnie wystąpiły (patrz: wyrok SN Izba Karna z dnia 04 października 1973 r. sygn. III KR 243/73, postanowienie SN z dnia 03 listopada 2004 r. sygn. II KK 390/04).

Oceniając całokształt materiału dowodowego z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, Sąd uznał, iż oskarżony A. D. dopuścił się zarzucanych mu aktem oskarżenia czynów.

Po pierwsze, w bliżej niekreślonym okresie czasu od dnia 28 marca 2013 r. do dnia 09 lipca 2013 r., w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wszedł w porozumienie z nieustalonymi osobami związanymi z firmą (...) Sp. z o.o. z siedzibą w M., prowadzącą działalność rolniczą, celem obejścia warunków publicznego przetargu ograniczonego, organizowanego przez Agencję Nieruchomości Rolnych Filia w S. na rzecz rolników indywidualnych na powiększenie gospodarstwa rodzinnego i wylicytowania gruntów rolnych, uprzednio wyłączonych z dzierżawy (...) Sp. z o.o. siedzibą w M., a następnie w oparciu o przekazane mu przez nieustalone osoby środki finansowe i wpłaceniu wadium w łącznej kwocie 184.000,00 zł, w dniach 08 i 09 lipca 2013 r. w siedzibie Agencji Nieruchomości Rolnych w S., w toku przetargu ograniczonego, wylicytował 14 działek o łącznej powierzchni 158,5341 ha, za łączną kwotę 5.423.000,00 zł, świadomie przemilczając, że nie jest w stanie i nie będzie osobiście prowadził działalności rolniczej na nabywanym gruncie oraz że nie nabywa danych nieruchomości w celu powiększenia własnego gospodarstwa rolnego, nie posiada do tego środków ani zdolności finansowej, technicznej, czym działał na szkodę Skarbu Państwa jako właściciela nieruchomości rolnych oraz rolników indywidualnych, uczestniczących w danych przetargach. Zachowanie to doprowadziło do wyczerpania znamion czynu zabronionego z art. 305 § 1 k.k. w zb. art. 305 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

Po drugie, w okresie od bliżej nieustalonej daty czerwca 2013 r. do 25 lipca 2013 r. miejscowości G., działając z góry powziętym zamiarem popełnienia przestępstwa oraz w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, nakłaniał K. W. do wystawiania poświadczających nieprawdę dwóch faktur VAT, a następnie kierował popełnieniem tego przestępstwa, celem uchylenia się od ciążącego na nim opodatkowania z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w ten sposób, że namówił K. W. do wyrażenia zgody na fikcyjne wystawianie faktur VAT, uzyskał od niego jego dane osobowe oraz dane dotyczące jego działalności rolniczej i przekazał je nabywcy swojego zboża, celem wystawienia faktur VAT, a następnie przekazał faktury do podpisu, warunkując ich poprawność oraz ważność, K. W. (1) w miejscowości G., doprowadzając do: wystawienia w dniu 26 czerwca 2013 r. w miejscowości G. poświadczającej nieprawdę faktury VAT o nr (...) na kwotę brutto 56.700 zł, stwierdzającej sprzedaż przez K. W. (1) zboża pszenicy kl I firmie Gospodarstwo (...) Sp. z o.o. w E., podczas gdy faktycznym sprzedawcą był A. D. (1) oraz wystawienia w dniu 25 lipca 2013 r. w miejscowości G. poświadczającej nieprawdę faktury VAT o nr (...) na kwotę brutto 8.316 zł, stwierdzającej sprzedaż przez K. W. zboża pszenicy kl I firmie Gospodarstwo (...) Sp. z o.o. w E., podczas gdy faktycznym sprzedawcą był A. D.. Zachowanie to doprowadziło do wyczerpania znamion czynu zabronionego z art. 271 § 3 k.k. w zw. z art. 12 k.k.

Oba te czyny zostały popełnione przez A. D. umyślnie, z zamiarem bezpośrednim, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.

Odpowiedzialność karna przewidziana w art. 305 k.k. obejmuje działanie na szkodę właściciela mienia albo osoby lub instytucji, na rzecz której przetarg jest dokonywany poprzez m.in. wejście w porozumienie z inną osobą (§ 1 i 2). Jak wykazały dokonane ustalenia faktyczne, oskarżony zrealizował swoim zachowaniem to znamię, co miało na celu do zapewnienie określonego przebiegu przetargów ograniczonych, w których dana spółka nie mogła brać udziału. Niewątpliwym również pozostawało, że oskarżony działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Dysponowanie wylicytowanymi gruntami nawet w sytuacji ich przekazania do upraw spółce (...) gwarantowało mu uzyskanie dodatkowych dochodów.

Istota przestępstwa z art. 305 § 1 k.k. w postaci „wejścia w porozumienie” sprowadza się do działania na szkodę właściciela mienia oraz osób lub instytucji, na rzecz których przetarg jest dokonywany. Niezbędne jest, by realnie sam fakt porozumienia lub następujące w jego wykonaniu działania sprowadziły niebezpieczeństwo dla ich interesów. Konieczne jest więc ustalenie, że przedsiębrane przez sprawcę czynności (oczywiście w celu osiągnięcia korzyści majątkowej) mogły grozić powstaniem szkody. Warunkiem dokonania tego przestępstwa nie jest bynajmniej spowodowanie efektywnej szkody, a jedynie podejmowanie działań mogących taką szkodę spowodować. Karalność tego przestępstwa obejmuje bowiem narażenie na niebezpieczeństwo interesów właściciela mienia objętego przetargiem (wyrok SN z dnia 14 stycznia 1999 r., V KKN 671/98).

Takie narażenie interesów w tej sprawie niewątpliwie istniało. (...) wygranie przetargów przez oskarżonego, nie będącego w rzeczywistości w stanie samodzielnie prowadzić tak dużego gospodarstwa rolnego, stanowiło zagrożenie dla obowiązującego porządku prawnego i godziło w ustawę o kształtowaniu ustroju rolnego, uniemożliwiając również innym rolnikom powiększenie ich własnych gospodarstw rodzinnych. Doszło zatem po pierwsze, do narażenia na niebezpieczeństwo interesów właściciela mienia objętego przetargiem – Skarbu Państwa, gdyż dane nieruchomości należały do zasobów Własności Rolnej Skarbu Państwa, podlegających uregulowaniom ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa; Agencji Nieruchomości Rolnych jest państwową osobą prawną, której Skarb Państwa powierzył wykonywanie prawa własności i innych praw rzeczowych na jego rzecz w stosunku do mienia SP – nieruchomości rolnych (art. 1 pkt 1 i 2 ustaw z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa). Po drugie, zachowanie oskarżonego godziło również bezpośrednio w interes osób, na rzecz których dane przetargi były dokonywane – rolników indywidualnych. Część z nich złożyła w spawie wniosek o ściganie, tj. K. G. (protokół z dnia 28 sierpnia 2014 r. k. 588), P. G. (protokół z dnia 28 sierpnia 2014 r. k. 592), S. K. (1) (protokół z dnia 28 sierpnia 2014 r. k. 581).

W konsekwencji status pokrzywdzonego danym przestępstwem mógł być przyznany zarówno (...) jako podmiotowi reprezentującemu właściciela mienia SP, jak i rolnikom uczestniczącym w danych przetargach. Ostatecznie tylko nieznaczna z nich część świadomie przejęła to rolę, lecz żaden z nich nie przyjął legitymacji do działania w spawie jako oskarżyciel posiłkowy.

W przypadku czynu z art. 271 k.k., podkreślenia wymagało, iż faktury VAT pozostają dokumentami, których treść ma znaczenie prawne - stwierdzają one fakt dokonania konkretnej transakcji z określeniem jej stron, przedmiotu i ceny, podlegają księgowaniu jako element obrotu i przejaw rzeczywistej działalności gospodarczej, a księgi rachunkowe, w których są ujmowane dane z tym związane muszą nosić znamiona rzetelności, bowiem są „obrazem” funkcjonowania danego podmiotu gospodarczego. Tym samym nakłaniania do wystawienia faktury, potwierdzającej transakcję, która w rzeczywistości nie miała miejsca, tj. poświadczającej nieprawdę, jak też późniejsze kierowanie wykonaniem tego przedsięwzięcia przez inną osobę – prowadziło do dopuszczenia się czynu z art. 271 k.k. Przy czym ukaranie za sprawstwo pochłaniało tu odpowiedzialność za czynności tzw. uprzednie, stąd też Sąd zrezygnował z rozszerzania przyjętej kwalifikacji poprzez wskazanie formy zjawiskowej podżegania określonej w art. 18 § 2 k.k. (wyrok SN z 10 listopada 1992 r. III KRN 166/92, wyrok SA w Lublinie z 19.12.1996 r. sygn. II AKa 233/96)

W orzecznictwie i piśmiennictwie wiele kontrowersji wzbudziła prawna ocena czynu polegającego na wystawieniu faktury VAT, zawierającej nieprawdziwe dane. Wyrażano poglądy, że znamiona art. 271 k.k. wyczerpuje wystawienie takiej faktury, jeśli nie godzi w obowiązek podatkowy. W przeciwnym razie stanowić może jedynie przestępstwo skarbowe z art. 62 § 2 lub 5 k.k.s., stanowiące lex specialis. Orzecznictwo SN w ostatnim okresie wskazuje jednak zdecydowanie na konieczność jednoczesnego stosowania każdego z tych przepisów na podstawie art. 8 KKS (por. uchwała SN (7) z 24.1.2013 r., I KZP 19/12, OSNKW 2013, Nr 2, poz. 13).

Społeczna szkodliwość czynów popełnionych przez oskarżonego pozostawała znaczna, w tym zwłaszcza czynu I. Świadczył o tym rodzaj naruszonych przez oskarżonego dóbr prawnych, sposób i okoliczności popełnienia czynów, postać zamiaru i motywacja sprawcy. Oskarżony działał w sposób zuchwały, z wysokim stopniem determinacji dążył do postawionego celu. Jego zachowanie godziło w gwarancje równości podmiotów uczestników przetargów, jak też narażało interes Skarbu Państwa, przyjmującego określoną politykę w zakresie gospodarowania swoimi gruntami i godziło w ustawowe cele związane z uniemożliwieniem konsolidacji gruntów w rękach jednego podmiotu, z prymatem nabywania ziemi przez rolników indywidualnych w celu prowadzenia gospodarstwa rodzinnego.

W zakresie wymiaru kary, Sąd zważył, co następuje:

Wymierzając karę, Sąd kierował się dyrektywami określonymi w art. 53 § 1 i 2 k.k., tj. przede wszystkim uwzględnił rodzaj i charakter naruszonych dóbr, rozmiar wyrządzonej szkody, sposób popełniania czynu, właściwości i warunkami osobiste sprawcy, jego motywację oraz sposób życia przed i po popełnieniem przestępstwa, bacząc, by orzeczona kara uwzględniła stopień społecznej szkodliwości czynu i osiągnęła podstawowe cele zapobiegawcze i wychowawcze. Ostatecznie Sąd uznał za słuszne orzeczenie wobec A. D. następujących kar: za czyn I z art. 305 § 1 k.k. w zb. art. 305 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. – na podstawie art. 305 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. karę 1 (jednego) roku pozbawienia wolności oraz na podstawie art. 33 § 1 i 2 k.k. grzywnę w wysokości 100 (stu) stawek dziennych, przyjmując, iż jedna stawka jest równoważna kwocie 100 (stu) złotych; za czyn II z art. 271 § 3 k.k. w zw. z art. 12 k.k. - na podstawie art. 271 § 3 k.k. karę 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności oraz na podstawie art. 33 § 1 i 2 k.k. grzywnę w wysokości 50 (pięćdziesięciu) stawek dziennych, przyjmując, iż jedna stawka jest równoważna kwocie 100 (stu) złotych.

Następnie na podstawie art. 85 k.k., art. 86 § 1 k.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k. orzeczono wobec niego karę łączną 1 (jednego) roku i 2 (dwóch) miesięcy pozbawienia wolności oraz karę łączną grzywny w wysokości 120 (stu dwudziestu) stawek dziennych, przyjmując, iż jedna stawka jest równoważna kwocie 100 (stu) złotych.

W ocenie Sądu wymierzone oskarżonemu kara jednostkowe, jak i kary łączne pozostawały sprawiedliwe, adekwatne do stopnia winy i stopnia społecznej szkodliwości jego czynów. Przy jej wymiarze Sąd wziął pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze, które kara ma osiągnąć w stosunku do oskarżonego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Przy wymiarze kary Sąd uwzględnił także motywację i sposób zachowania się oskarżonego, jego właściwości i warunki osobiste, a także sposób życia przed popełnieniem przestępstwa.

Zastanawiając się nad możliwością warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności, poza okolicznościami związanymi z osobą sprawcy, Sąd rozważył również okoliczności mające charakter obiektywny, zewnętrzny. Otóż, zdaniem Sądu, bezwzględna kara pozbawienia wolności winna znaleźć zastosowanie w sytuacjach ostatecznych, tj. gdy cele przypisywane karze, zwłaszcza w zakresie pozytywnych skutków społecznych, nie mogą zostać osiągnięte inaczej. Za te „pozytywne skutki społeczne” uznać należy przede wszystkim świadomość społeczeństwa, że każdy czyn karygodny spotyka kara adekwatna do stopnia jego społecznej szkodliwości i do zawinienia sprawcy. W przypadku M. B. do uznania kary za społecznie uzasadnioną, a więc sprawiedliwą, nie zachodziła konieczność stosowania kary izolacyjnej. Cele kary powinny być bowiem wobec niego osiągnięte nawet mimo jej warunkowego zawieszenia. A. D. dotychczas nie był karany sądownie (k. 943). Mając powyższe na uwadze, działając na mocy art. 69 § 1 i 2 k.k., art. 70 § 1 pkt 1 k.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k., Sąd warunkowo zawiesił wykonanie orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności, wyznaczając jednocześnie 2-letni okres próby. W ocenie Sądu okres ten stanowić będzie wystarczający czas na sprawdzenie, czy dokonana pozytywna prognoza resocjalizacyjna była słuszna i ewentualnie pozwoli na jej weryfikację. Ponadto okres próby stanowić również będzie element motywacyjny dla oskarżonego, tak by nie naruszał ona więcej obowiązującego porządku prawnego.

Wobec wyroku skazującego, na podstawie art. 616 § 1 pkt 2 k.p.k., art. 627 k.p.k. zasądzono od oskarżonego: kwotę 1.308,00 złotych (słownie: tysiąc trzysta osiemdziesiąt) na rzecz oskarżyciela posiłkowego (...)- (...) I. Rolniczej w O., tytułem zwrotu kosztów ustanowienia w sprawie pełnomocnika r.pr. K. W. (3); kwotę 1.008,00 złotych (słownie: tysiąc osiem) na rzecz oskarżyciela posiłkowego Agencji Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w O. Filia w S., tytułem zwrotu kosztów ustanowienia w sprawie pełnomocnika adw. K. S..

Ponadto na podstawie art. 627 k.p.k. oraz art. 2 ust. 2 pkt 4, art. 3 ust. 1 oraz art. 6 Ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych, zasądzono również od oskarżanego kwotę 2.700 złotych (słownie: dwa tysiące siedemset) tytułem opłaty na rzecz Skarbu Państwa oraz obciąża go pozostałymi kosztami sądowymi w sprawie.

Z uwagi na podnoszone od początku postępowania sądowego przez obronę zarzuty dotyczące biegu postępowania, spodziewając się konsekwentnej w tym kierunku apelacji, na koniec Sąd chciałby wskazać, iż w zakresie czynu I nie dostrzegł przesłanek negatywnych do prowadzenia postepowania, a określonych w art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. poprzez uznanie, iż w tej części śledztwo zostało prawomocnie zakończone. Przekonywała o tym następująca analiza:

Zawiadomienie o podejrzeniu dopuszczenia się przez oskarżonego przestępstwa z art. 305 § 1 k.k. zostało złożone w dniu 25 lipca 2013 r. przez Prezesa (...)- (...) I. Rolniczej J. H. ( dokument k. 1-2), który reprezentując samorząd rolniczy, przystąpił również do sprawy jako pokrzywdzony i złożył w imieniu (...) wniosek o ściganie (k. 103, 107). W dniu 24 czerwca 2014 r. przedstawiono zarzuty A. D. (k. 468). Następnie w dniu 30 czerwca 2014 r. umorzono śledztwo p-ko niemu ( postanowienie k. 515-518). Odpis orzeczenia, stosownie do art. 100 § 2 k.p.k., art. 140, 306 § 1 k.p.k. i art. 325a k.p.k., doręczono m.in. (...)- (...) Izbie Rolniczej oraz Agencji Nieruchomości Rolnych Filia w S., przyznając im status pokrzywdzonych.

(...)- (...) Izba Rolnicza odebrała postanowienie 03 lipca 2014 r. (k. 520), a następnie w dniu 10 lipca 2014 r. wniosła zażalenie ( zażalenie k. 522-529).

Postanowieniem z dnia 05 sierpnia 2014 r. prokurator, działając na podstawie art. 326 § 2 pkt 4 k.p.k., art. 331 § 1 k.p.k., art. 463 § 1 k.p.k., art. 465 § 1 k.p.k., mając na uwadze argumentację podniesioną w środku odwoławczym i potrzebę uzupełnienia materiału dowodowego, uwzględnił zażalenie i uchylił nieprawomocne postanowienie z dnia 30 czerwca 2014 r. o umorzeniu śledztwa ( postanowienie k. 560-561).

W ocenie obrony zażalenie (...) nie mogło skutkować wzruszeniem postanowienia prokuratora z dnia 30 czerwca 2014 r. o umorzeniu śledztwa p-ko A. D., gdyż izba rolnicza nie mogła w myśl art. 49 k.p.k. być pokrzywdzonym w sprawie, albowiem jej dobro prawne nie zostało bezpośrednio naruszone danym przestępstwem.

O ile stwierdzenie, czy (...) mogła korzystać w przedmiotowej sprawie ze statusu pokrzywdzonego, czy nie pozostawało rzeczywiście kwestią oceną, to jednak należało podnieść, iż to właśnie ta instytucja samorządowa złożyła zawiadomienie o przestępstwie! Stąd zgodnie z treścią art. 306 § 1a pkt 2 k.p.k. bezwzględnie uzyskiwała legitymację do wniesienia zażalenia na postanowienie prokuratora z dnia 30 czerwca 2014 r. o umorzeniu śledztwa. Z kolei prokurator, działając na podstawie art. 463 § 1 k.p.k. w zw. z art. 465 § 1 k.p.k., mógł to zażalenie uwzględnić. Dlatego też zarzut o uprawomocnieniu się postępowania w zakresie czynu I pozostawał dowolny i oderwany od przedstawionych norm prawnych.

Wracając natomiast do legitymacji pokrzywdzonego, Sąd stanął na stanowisku, iż wobec ustawowych zadań izb rolniczych oraz faktu uczestnictwa w dniach 8 i 9 lipca 2013 r. w przetargach, (...) mogła uzyskać w przedmiotowej sprawie legitymację strony – pokrzywdzonego.

Zgonie z orzecznictwem, dla uznania, czy in concreto dana osoba (instytucja) jest pokrzywdzonym w rozumieniu art. 49 § 1 k.p.k., podstawowe znaczenie ma właściwe ustalenie przedmiotu ochrony przepisu prawa karnego, którego znamiona wyczerpuje czyn będący przedmiotem postępowania. Stąd należy badać, jakie dobro jest chronione przez dany przepis. Jeżeli dobro to będzie naruszone lub zagrożone przez sprawcę czynu bezpośrednio, to choćby nie było dobrem głównym, ale jedynie pobocznym i choćby nie wynikało to wprost z opisu danego czynu i jego kwalifikacji prawnej - podmiot którego to dobro dotyczy będzie pokrzywdzonym w rozumieniu art. 49 § 1 k.p.k.” (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 września 2008 r., sygn. I KZP 16/08, OSNKW 2008, nr 10, poz. 78).

Przedmiot ochrony w przepisie art. 305 § 1 k.k. nie jest bynajmniej określony jednolicie. W doktrynie część autorów przyjmuje, iż poza interesami majątkowymi właściciela mienia objętego przetargiem lub podmiotu, na rzecz którego przetarg jest dokonywany, pozostaje nim również procedura przetargu publicznego, zatem dobro ogólniejszej natury, o charakterze abstrakcyjnym. Właśnie z tą szerszą interpretacją zgodził się Sąd w przedmiotowej sprawie, uznając, iż (...), wykonując swoje ustawowe zadaniem, reprezentując wszystkich rolników i dbając o ich interes, bezpośrednio czuwała nad legalnością przetargu i przyjmowała za to odpowiedzialność. Stąd wszelkie działania godzące w procedurę przetargu publicznego, naruszały także jej interes prawny. Zgonie z porozumieniami zawartymi przez w styczniu 2013 r. pomiędzy szefem resortu rolnictwa S. K. (2), a kierownictwem (...) i protestującymi rolnikami z woj. (...), izby rolnicze brały udział w procesie sprzedaży państwowej ziemi i współpracowały z (...) przy realizacji przez nią jej zadań związanych z prywatyzacją nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa - w zakresie konsultowania, zasięgania opinii oraz uzgadniania kwestii dotyczących procedur sprzedaży nieruchomości z tego Zasobu. Stąd też przedstawiciele izb rolniczych byli delegowani do komisji przetargowych, w przetargach ograniczonych przeznaczonych dla osób zamierzających utworzyć bądź powiększyć gospodarstwa rodzinne. Stąd też reprezentant tej organizacji, mogli wnioskować o odstąpienie Agencji od przetargu ograniczonego, np. w związku z uzasadnionymi wątpliwościami odnośnie osób mających w nim uczestniczyć. Izby Rolnicze opiniowały także nabywców gruntów, którzy starali się o rozłożenia spłaty na raty. Zadaniem (...), jak i I. Rolniczych pozostawało kontrolowanie sprzedaży nieruchomości rolnych Skarbu Państwa, które zostały wyłączone z umów dzierżawy w trybie art. 4 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz.U. Nr 233, poz. 1382) rolnikom indywidualnym - w rozumieniu ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, w oparciu o przejrzyste i zobiektywizowane kryteria dotyczące optymalizacji kosztów prowadzenia działalności rolniczej. I tak też było w przypadku przetargów, w których brał udział oskarżony. Powyższe uprawnienia (...) i jej rola przy organizowanych w dniach 8 i 9 lipca 2013 r. przetargach, w ocenie Sądu czyniła (...) dodatkową stroną w tych przetargach, zabezpieczającą prawidłowy ich przebieg i ochronę interesów wszystkich rolników, kształtowanie i upowszechnianie zasad etyki i rzetelnego postępowania w działalności gospodarczej (art. 5 ust. 1 pkt 7 i 10 ustawa z dnia 14 grudnia 1995 r. o izbach rolniczych). Fakt, iż mimo stwierdzonych bezbarwnych działań większość z uczestniczących w przetargach rolników nie czuło się pokrzywdzonymi ich wynikami, tylko potwierdzał powyższe. Gdyby nie konsekwentna postawa (...), rzeczywiście mogłoby dojść do prawomocnego umorzenia śledztwa. To przecież na skutek działań zainicjowanych przez (...) doszło do unieważnienia danych przetargów.

Jednak bez względu na powyższe, nawet odrzucając przedstawioną argumentację, bezwzględnym pozostawało, iż art. 306 § 1a pkt 2 k.p.k. przyznawał (...) legitymację do wniesienia zażalenia na postanowienie prokuratora o umorzeniu śledztwa jako instytucji samorządowej zawiadamiającej o przestępstwie. Stąd nie doszło do uprawomocnienia się tego postanowienia. Natomiast ewentualne uznanie zarzutu obrazy prawa, tj. art. 49 § 1 k.p.k., nie mógł być uznany za mający wpływ na treść wyroku w zakresie orzeczenia o winie.

Mając na uwadze powyższe, Sąd orzekł, jak w wyroku.

KWW/kww.

SSR Katarzyna Wierzbińska Wróbel