Pełny tekst orzeczenia

Przewodniczący:

SSO Dariusz Półtorak

Protokolant:

st.sekr.sądowy Agnieszka Walerczak

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II Ka 149/24

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

wyrok Sądu Rejonowego w Garwolinie z dnia 21 listopada 2023 r. w sprawie II K 1065/21

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

----

----------------------

--------------------------------------------------------------

--------------

--------------

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

---------

----------------------

--------------------------------------------------------------

--------------

--------------

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

------------------

-------------------------------------

---------------------------------------------------------------------------

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

------------------

-------------------------------------

---------------------------------------------------------------------------

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

1.

Apelacja prokuratora

błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mających wpływ na jego treść poprzez błędne uznanie, że oskarżeni swoim zachowaniem nie wypełnili znamion zarzucanego im czynu wobec istnienia w dacie zawarcia umowy zamiaru spłaty udzielonej im pożyczki i przyjęciu, że dopiero niemożność dokonania ustanowienia hipoteki skutkowała brakiem uiszczenia zobowiązania, jak również braku znamienia wprowadzenia pokrzywdzonego w błąd wobec faktu, że postanowienie umowne zobowiązujące oskarżonych do ustanowienia zabezpieczenia udzielonej im pożyczki nie stanowiło warunku zawieszającego jak również rozwiązującego umowę oraz przyjęciu, że nie stanowiło ono również warunku udzielenia przez pokrzywdzonego pożyczki, podczas gdy prawidłowa analiza całokształtu ustalonych okoliczności przedmiotowego zdarzenia, a zwłaszcza właściwa ocena dowodów w postaci zeznań pokrzywdzonego prowadzi nieodparcie do wniosku przeciwnego

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

- apelacja prokuratora była niezasadna i jako taka nie zasługiwała na uwzględnienie. Wbrew stanowisku skarżącego Sąd Rejonowy przeprowadził postępowanie dowodowe w sposób prawidłowy, wyprowadzając ze zgromadzonego materiału dowodowego w pełni trafne wnioski końcowe. Tok rozumowania i sposób wnioskowania Sądu I instancji przedstawiony w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku jest prawidłowy pod względem logicznym i zgodny ze wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego. Przedstawiona w uzasadnieniu tego wyroku ocena dowodów, w tym zeznań J. K., jest zdaniem Sądu Okręgowego prawidłowa i nie sposób doszukać się najmniejszych podstaw do zakwestionowania jej trafności, a tym samym i ustaleń faktycznych Sądu Rejonowego.

- należy podkreślić, poprzedzając zasadniczą część niniejszych rozważań, że aby doszło do realizacji typu czynu zabronionego z art. 286 § 1 kk wymagane jest dokonanie następujących ustaleń: 1) doprowadzono inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, 2) przez wprowadzenie jej w błąd albo wyzyskanie błędu, lub wyzyskanie niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, 3) a sprawca działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej (wyrok SN z 6.05.2015 r., II KK 110/15, LEX nr 1683367). Tym samym aby uznać, że doszło do popełnienia zarzucanego im aktem oskarżenia czynu Z. M. i J. M. musieliby swoim zachowaniem wypełnić komplet znamion określonych w art. 286 § 1 kk. Na gruncie zgromadzonych w sprawie dowodów nie sposób dokonać takich ustaleń, a zatem też zakwestionować słuszności wyroku uniewinniającego. Należy podkreślić, że oskarżeni początkowo spłacali pożyczkę, czemu również nie zaprzeczał J. K., który to również wskazał, że w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości należących do oskarżonych nie widniał żaden wpis hipoteki na rzecz innego podmiotu (k. 121). Świadek J. I., tj. notariusz, do którego to według spójnych relacji oskarżonych udali się w celu ustanowienia zabezpieczenia pożyczki nie wykluczył, iż u niego się stawili.

Nadto zeznał: „Ja hipotek nie ustanawiam na pożyczkach, nigdy nie ustanawiałem.
Taka umowa przy 50 tysiącach to ja bym odmówił z racji braku czasu i swojego wieku”
(k. 245). W świetle tych zeznań wątpliwości w tym zakresie należało rozstrzygnąć na korzyść oskarżonych i przyjąć, iż w rzeczywistości udali się do ww. notariusza celem zrealizowania § 3 umowy pożyczki, tj. ustanowienia zabezpieczenia jej spłaty i tak też uczynił Sąd Rejonowy. Fakt niezwrócenia pożyczki w terminie nie może, wbrew temu co twierdzi skarżący, stanowić jedynej podstawy do uznania winy oskarżonych – gdyż jak zasadnie zauważył Sąd I instancji – nie zostało wykazane w toku postępowania, ani też w apelacji przez skarżącego, aby już w momencie zawierania umowy o pożyczkę oskarżeni nie mieli zamiaru jej zwrotu, co potwierdzają powyżej wskazane okoliczności faktyczne. Przede wszystkim zaznaczyć należy, że sformułowany w akcie oskarżenia zarzut nie zawiera takiego sformułowania w zakresie strony podmiotowej, co najwyraźniej uznać należy za niedopatrzenie oskarżyciela publicznego, skoro w apelacji stara się wykazać, że taki zamiar towarzyszył działaniom oskarżonym. Niemniej okoliczności występujące w przedmiotowej sprawie, jak również w innej dotyczącej tylko oskarżonego Z. M., znane Sądowi Okręgowemu w Siedlcach z urzędu sprawa II Ka 271/24, w której oskarżony został skazany za występek z art. 284§2 kk była rozpoznawana w instancji odwoławczej tego samego dnia i w tym samym personalnie składzie) nie dają podstaw do uznania, że oskarżeni uzyskując pożyczkę od J. K. od razu przyjęli założenie o jej niespłacaniu. Z obu tych spraw wynika bowiem, że podejmowane przez małżonków M. działania, być może nie do końca przemyślane i nie mające oparcia w zasadach biznesowych, zmierzały do naprawy i zapewnienia możliwości dalszego prowadzenia/funkcjonowania gospodarstwa sadowniczego, którego byli właścicielami. Właśnie taki cel i przeznaczenie miała pożyczka udzielona przez pokrzywdzonego w niniejszej sprawie, czy też pożyczki zaciągane od innych osób pod zastaw maszyn rolniczych, co było przedmiotem postępowania w sprawie II Ka 271/24. To, że prowadzony przez oskarżonych „program naprawczy” gospodarstwa nie przyniósł oczekiwanych efektów ekonomicznych, co umożliwiłoby spłatę zaciągniętych zobowiązań, nie może w żadnym razie przesądzać o tym, że już w chwili udzielenie im pożyczki nosili się z zamiarem nie wywiązania się z jej spłatą. W każdym razie nie wskazuje na to materiał zgromadzony w sprawie, a autor apelacji nie przedstawił przekonywującej argumentacji, która uprawniałaby do odmiennych wniosków.

Kontynuując należy wskazać, że w treści umowy pożyczki zawarto w § 4 prawo odstąpienia przez pożyczkodawcę odstąpienia od zawieranej umowy w przypadku niewykonania przez pożyczkobiorców obowiązku zabezpieczenia jej poprzez ustanowienie hipoteki umownej o jakiej mowa w § 3 owej umowy pożyczki, w terminie 30 dni od zawarcia tejże umowy. Tymczasem dopiero w lutym 2021 r. J. K. wypowiedział Z. M. i J. M. omawianą umowę pożyczki, zawartą w dniu 18 kwietnia 2019 r. Należy również zwrócić uwagę, że J. K. podniósł w trakcie rozprawy głównej w dniu 12 kwietnia 2022 r., że umowa nie zawierała terminu dokonania wpisu hipoteki na nieruchomościach oskarżonych.
Dbając zatem o swe interesy pokrzywdzony winien stale kontrolować czy do takiego wpisu doszło, tym bardziej, że jak ujawnia treść jego zeznań miał rozeznanie jak to zweryfikować (k. 121). Z wykształcenia jest bowiem doradcą finansowym, zajmował się doradztwem i pośrednictwem finansowym, współpracował z instytucjami finansowymi. Owszem sam fakt posiadania przez niego wiedzy prawniczej z racji wykonywanego zawodu nie przesądza o braku popełnienia przez oskarżonych zarzucanego im aktem oskarżenia czynu, jednak nieodstąpienie przez niego od umowy pożyczki przez okres wielu miesięcy uprawniało Sąd I instancji do odmowy uznania jego zeznań za wiarygodnych w zakresie w jakim wskazywał, że nie zawarłby umowy pożyczki, gdyby wiedział, że zabezpieczenie hipoteczne nie zostanie ostatecznie ustanowione. Musiał bowiem doskonale zdawać sobie sprawę, że już po zawarciu umowy i wypłaceniu oskarżonym pożyczonych pieniędzy nie będzie miał żadnych skutecznych prawnie instrumentów, aby tą czynność wymóc na oskarżonych. W tej sytuacji, w ocenie Sądu Okręgowego, nie można mówić o wprowadzeniu w błąd w rozumieniu art., 286§1kk , albowiem to zapewnienie oskarżonych o ustanowieniu hipoteki, która to czynność miała zostać dokonana po zawarciu umowy pożyczki w żadnym razie nie była czynnikiem sprawczym, który skłonił pokrzywdzonego do udzielenia pożyczki,

- konkludując, o Sąd karny ferując wyrok dokonuje subsumpcji konkretnego zachowania konkretnego oskarżonego pod konkretną normę prawną. W przedmiotowej sprawie zachowanie oskarżonych nie pozwalało na podciągnięcie go pod normę art. 286 § 1 kk z uwagi na brak możliwości przypisania im wprowadzenia w błąd pokrzywdzonego J. K., a także wykazania im działania z zamiarem bezpośrednim.
Należy pamiętać o tym, że udowodnienie winy oskarżonemu musi opierać się na zgromadzonych w sprawie dowodach (a nie przypuszczeniach) i być całkowite, pewne i wolne od wątpliwości. Takiego zaś wyroku, w ocenie Sądu II instancji, nie mógł wydać Sąd Rejonowy w Garwolinie.

Wniosek

Apelacja prokuratora

o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Garwolinie do ponownego rozpoznania.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Niezasadność podniesionego przez prokuratora zarzutu skutkowała niezasadnością wywiedzionego w ramach apelacji wniosku.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

wyrok Sądu Rejonowego w Garwolinie z dnia 21 listopada 2023 r. w sprawie
II K 1065/21 – w całości

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Bezzasadność wniesionych apelacji oraz brak występowania w sprawie okoliczności uwzględnianych z urzędu.

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zwięźle o powodach zmiany

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

-----------------------------------------------------------------------------------

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

4.1.

-----------------------------------------------------------------------------------

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

----------------------

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

II., III., IV.

Obie apelacje zarówno prokuratora jak i pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego okazały się niezasadne, zatem Sąd Okręgowy winien obciążyć Skarb Państwa oraz oskarżyciela posiłkowego wydatkami postępowania odwoławczego w częściach równych, zgodnie z treścią art. 636 § 2 kpk w zw. z art. 633 kpk.

Sąd Okręgowy kierując się jednakże zasadami słuszności na podstawie
art. 636 § 2 kpk w zw. z art. 633 kpk zwolnił oskarżyciela posiłkowego od poniesienia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, a więc wchodzących w ich skład opłat i wydatków, które to obejmują m.in. koszty nieopłaconej przez strony pomocy prawnej udzielonej z urzędu (art. 616 § 2 kpk i art. 618 § 1 pkt 11 kpk).

W tej sytuacji zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz adw. Ł. W. tytułem obrony oskarżonych wykonywanej z urzędu w postępowaniu odwoławczym kwotę 1033,22 zł (w tym 193,20 zł tytułem podatku VAT), której to wysokość ustalono zgodnie z treścią § 17 ust. 2 pkt 4 oraz § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 maja 2024 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. poz. 763).

7.  PODPIS

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

prokurator

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

cały wyrok

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana