Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II Ka 586/23

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

2

CZĘŚĆ WSTĘPNA

Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Zamościu z dnia 5 czerwca 2023r., sygn. akt II K 820/22

Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☒ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

Granice zaskarżenia

Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☒

co do winy

☒

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

Ustalenie faktów

Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

Ocena dowodów

Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Apelacja obrońcy

błąd w ustaleniach faktycznych polegający na :

1. przyjęciu, że oskarżony popełnił zarzucony mu czyn, ponieważ w okresie objętym zarzutem nie pracował i odrzucał oferty pracy, w sytuacji kiedy oskarżony pracował dorywczo, zaś odmowa podjęcia oferowanego przez Urząd Pracy zatrudnienia wynikała z braku możliwości dotarcia do pracy o określonej godzinie, a w drugim przypadku podjęcie pracy u niesolidnego pracodawcy powodowałby dalszy okres nie alimentacji, ponieważ nie wypłacał wynagrodzenia w terminie,

2. przyjęciu, że oskarżony w okresie objętym aktem oskarżenia mógł znaleźć pracę i przyczyniać się do utrzymania dzieci w sytuacji, w której na terenie kraju panowała wówczas pandemia, a większość zakalców pracy zatrzymywała swoją działalność;

II. obraza przepisów postępowania w postaci art 2 § 2 , art. 4, art 5 § 2, art 193 § 1 i art 7 w zw. z art 410 kpk polegająca na :

braku wszechstronnego rozważenia całego materiału dowodowego poprzez nieuwzględnienie wyjaśnień oskarżonego oraz zeznań świadka E. Z. w przedmiocie sytuacji materialnej oskarżonego i ciążącego na nim również obowiązku utrzymania ich dwójki małoletnich dzieci,

wybiórczą ocenę dowodów nakierowaną na przyjęcie winy oskarżonego, z pominięciem okoliczności dla niego korzystnych,

3. naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów poprzez błędną ocenę znamion szkodliwości społecznej zarzucanego oskarżonemu czynu i stopnia jej nasilenia oraz nie oparcie wyroku na całokształcie okoliczności sprawy;

III. obraza prawa materialnego w postaci :

art 209 § 1 kk w zw. z art 209 §1 1a kk polegająca na błędnej wykładni i niewłaściwym zastosowaniu poprzez przyjęcie, że zachowanie oskarżonego wyczerpało znamiona czynu zabronionego,

art 115 § 2 kk polegająca na przyjęciu, że dowody zgromadzone w sprawie dały podstawę do przyjęcia, że zachowanie oskarżonego cechowało się wysokim stopniem szkodliwości społecznej, że prognoza kryminologiczna wobec niego jest negatywna, że jest sprawcą zdemoralizowanym i zasadne jest jego odizolowanie od społeczeństwa;

IV. rażąca niewspółmierność kary poprzez wymierzenie kary 7 miesięcy pozbawienia wolności.

Apelacja oskarżonego

1. błąd w ustaleniach faktycznych polegający na nieustaleniu wszystkich okoliczności mających wpływ na treść skazującego wyroku,

2. rażąca niewspółmierność kary poprzez skazanie oskarżonego na surową karę w sytuacji kiedy bez swojej winy i z przyczyn od niego niezależnych nie mógł znaleźć pracy, zaś pracy proponowanej przyjąć nie mógł.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Ponieważ zarzuty apelacyjne obu środków odwoławczych są takie same, to podlegają łącznemu rozważeniu. Przede wszystkim za zasadne należy uznać te zarzuty, które powołują podstawę odwoławczą opisana w art 438 pkt 3 kpk w postaci błędu w ustaleniach faktycznych dotyczących błędnego ustalenia znamienia przedmiotowego w postaci uchylania się przez oskarżonego Ł. K. (1) w zarzucanym mu okresie od wykonywania obowiązku alimentacyjnego. Rację bowiem mają skarżąc wydany w pierwszej instancji wyrok oskarżony oraz jego obrońca kiedy dowodzą, że w rzeczywistości oskarżonemu nie można było przypisać takiego uchylania się, zaś oceny oraz wnioski w tym zakresie sądu orzekającego in meriti nie są trafne, a wręcz są błędne . W tym miejscu, dla zobrazowania tak rozpoczętego wywodu koniecznym jest poczynienie uwag natury ogólnej odnoszących się do rozumienia owego ustawowego terminu w postaci „uchylania się od wykonywania obowiązku alimentacyjnego” w postaci łożenia rat alimentacyjnych przeznaczonych na utrzymanie osób uprawnionych do alimentacji. Mianowicie, uchylanie się od obowiązku łożenia na utrzymanie osoby uprawnionej do alimentacji zachodzi wtedy, gdy zobowiązany - mając obiektywną możliwość wykonania tego obowiązku, nie dopełnia go ze złej woli. Występku tego może zatem dopuścić się tylko ten, kto mógłby wykonać ciążący na nim obowiązek, a tego nie czyni, mimo realnych możliwości. Konieczna jest więc weryfikacja wysokości osiąganych przez oskarżonego dochodów i jego możliwości zarobkowych oraz ustalenie, czy i w jakim stopniu wywiązywał się z ciążących na nim obowiązków, a także jakie podjął starania, aby się z nich wywiązać ( por. wyrok z dnia 24 listopada 2022r. , sygn akt IV KK 405/22- Lex 3557040 ). Jak słusznie zauważa Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 9.06.1976 r., sygn. akt VI KZP 13/75 - OSNKW 1976/7–8, poz. 86 : uchylanie się od obowiązku łożenia na utrzymanie osoby uprawnionej do alimentacji zachodzi wtedy, gdy zobowiązany mając obiektywną możliwość wykonania tego obowiązku, nie dopełnia go ze złej woli ( por. też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5.01.2001 r., sygn. akt V KKN 504/00, Prok. i Pr.-wkł. 2001/6, poz. 3, oraz wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 16.03.2016 r., sygn. akt II AKa 7/16 - LEX nr 2025526). Podobny pogląd wyraził też Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 17.04.1996 r., sygn. akt II KRN 204/96, Prok. i Pr.-wkł. 1996/11, poz. 4, który brzmi „w pojęciu «uchyla się» mieści się negatywny stosunek psychiczny osoby zobowiązanej do wykonania nałożonego na nią obowiązku, który sprawia, że mimo obiektywnej możliwości jego wykonania, sprawca tego obowiązku nie wypełnia, gdyż wypełnić go nie chce lub też zlekceważył obowiązek nałożony wyrokiem. Ten negatywny stosunek winien być wykazany stosownymi dowodami”. por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7.11.2017 r., sygn. akt II KK 211/17 - LEX nr 2417590. Znamiona przestępstwa z art. 209 § 1 k.k. wyczerpuje sprawca, który uchyla się od wykonania obowiązku alimentacyjnego. Uchylanie się nakłada obowiązek wykazania, że sprawca miał obiektywną możliwość dostarczania środków utrzymania, lecz tego nie czynił (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9.05.1995 r., sygn akt III KRN 29/95 - OSNKW 1995/9–10, poz. 64). Nie każde niepłacenie alimentów jest efektem „uchylania się”. Brak możliwości wykonania obowiązku łożenia może bowiem wynikać z tego, że sprawca w okresie objętym zarzutem miał status bezrobotnego bez prawa do zasiłku, że nie było dla niego ofert pracy, że był obłożnie chory albo wymagał kosztownego leczenia, na które musiał przeznaczyć środki, którymi dysponował. Źródłem niemożliwości wykonania obowiązku mogą być również liczne zobowiązania publicznoprawne, powstałe zwłaszcza przed okresem niealimentacji, a przede wszystkim zajęcia komornicze oraz toczące się egzekucje dotyczące tych zobowiązań. (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9.11.2011 r., sygn akt IV KK 321/11 - LEX nr 1044059). Jak wynika z przedstawionego tutaj, jakkolwiek autorsko, to jednakże reprezentatywnego nurtu orzeczniczego, powołanego zresztą w ślad za doktryną ( zob Komentarze do art 209 kodeksu karnego autorstwa Violety Konarskiej Wrzosek, Marka Mozgawy czy Jacaka Giezka opublikowane w systemie informacji prawnej Lex ), to niezbędnym warunkiem skazania za przestępstwo z art 209 § 1 kk jest ustalenie wystąpienia negatywnego stosunku psychicznego u osoby zobowiązanej do wykonania nałożonego na nią obowiązku, który to stosunek powoduje, że pomimo obiektywnej możliwości jego wykonania, sprawca tego obowiązku nie wypełnia, ponieważ wypełnić go nie chce lub też zlekceważył obowiązek nałożony wyrokiem. Mówiąc inaczej - osoba zalegająca ze spłatą alimentów powinna podlegać odpowiedzialności karnej nie dlatego, że alimentów nie płaci, ale dlatego, że mogąc mu podołać obowiązku tego wykonywać nie chce ( zamiar bezpośredni ) lub jest on jej zupełnie obojętny ( zamiar ewentualny ). Jak natomiast wynika z prawidłowo zgromadzonego przez sąd pierwszej instancji materiału dowodowego oskarżony Ł. K. (1) w zarzuconym mu okresie, czyli od 23 stycznia 2021r. do 23 maja 2022r. był osobą bezrobotną, bez prawa do zasiłku ( k. 24 ). Utrzymywał się z prac dorywczych, z których uzyskiwał średni dochód w wysokości 500 zł. miesięcznie. W tym samym czasie zamieszkiwał z E. Z., z którą wychowywał ich dwoje małoletnich dzieci, które również wymagały środków utrzymania ( k. 112V, 165V ). Na dzieci ze związku z B. K. nie zaprzestał jednakże zupełnego płacenia alimentów, tyle że regulował je w niższych wysokościach ( k. 13 - 14 ). W swoich wyjaśnieniach oskarżony wskazał na to, że nie mógł znaleźć odpowiedniego zatrudnienia ze względu na pandemię Sars Cov II. Jakkolwiek, z informacji Powiatowego Urzędu Pracy w Z. wynika, że w zarzuconym mu okresie Ł. K. (1) odrzucił dwie oferty pracy, to jednakże wyjaśnił powody takiego postąpienia, zaś wyjaśnienia te w świetle zaświadczenia Urzędu Pracy, z którego wynika, że przez okres rejestracyjny oskarżony w większości przyjmował przedstawiane mu oferty pracy, jego wyjaśnienia należało uznać za przekonujące. W świetle tych dowodów nie da się zasadnie obronić zaprezentowanego w zaskarżonym wyroku stanowiska, że niepłacenie przez oskarżonego pełnych rat alimentacyjnych było efektem jego negatywnego stosunku psychicznego, wynikającego nie z przyczyn obiektywnych ale wypływającego z jego negatywnego nastawienia psychicznego do wykonywania obowiązku alimentacyjnego. Końcowo należy jeszcze zauważyć, że zgromadzone przez sąd a quo w toku postępowania rozpoznawczego dowody nie przełamały linii obrony oskarżonego, kiedy wyjaśniał, że nie miał w zarzuconym mu okresie obiektywnej możliwości wywiązywania się z obowiązku alimentacyjnego w pełnym zakresie i tym samym nie dowodziły faktycznego uchylania się oskarżonego Ł. K. (2) od wykonywania obowiązku alimentacyjnego na rzecz jego trzech synów : B. , N. i D. braci K., a które to zachowanie w sposób niewątpliwy świadczyłoby o jego zawinieniu.

Wniosek

zmiana zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnianie oskarżonego od popełnienia zarzuconego mu czynu, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w sądzie pierwszej instancji

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wnioski o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego Ł. K. (1) od popełnienia zarzuconego mu czynu zasługiwały na uwzględnienie. Znamiona przestępstwa z art. 209 § 1 k.k. wyczerpuje bowiem sprawca, który uchyla się od wykonania obowiązku alimentacyjnego. Uchylanie się nakłada obowiązek wykazania, że sprawca miał obiektywną możliwość dostarczania środków utrzymania, lecz tego nie czynił (zob. wyrok SN z 9.05.1995 r., III KRN 29/95 - OSNKW 1995/9–10, poz. 64). Brak możliwości wykonania obowiązku łożenia rat alimentacyjnych może wynikać z tego, że sprawca w okresie objętym zarzutem miał status bezrobotnego bez prawa do zasiłku i nie było dla niego ofert pracy w urzędzie pracy ( por. wyrok SN z 9.11.2011 r., IV KK 321/11 - LEX nr 1044059). Oskarżony Ł. K. (1) w inkryminowanym mu czasie był osobą bezrobotna bez prawa do zasiłku. Jak wynika z informacji Powiatowego Urzędu Pracy w Z. z dnia 25 kwietnia 2022r. w zarzuconym oskarżonemu okresie otrzymał on dwie oferty pracy. W dniu 7 stycznia 2021r. w Firmie (...) oraz w dniu 8 czerwca 2021r. u bliżej nieustalonego pracodawcy. Jakkolwiek faktycznie oskarżony nie przyjął tych ofert, to jednakże fakt odmowy pracy nie był podyktowany nieustępliwością w niepłaceniu alimentów, tylko logicznie i życiowo uzasadniony. W ocenie sądu odwoławczego, skoro w toku postępowania pierwszoinstancyjnego nie udowodniono ( np. poprzez uzyskanie stosownych informacji od oferentów pracy ), że oskarżony nie wyjaśniał prawdy, to w tych okolicznościach sąd ad quem nie miał podstaw do zakwestionowania jego wyjaśnień, które usprawiedliwiały odmowę podjęcia zaoferowanego zatrudnienia, a szczególnie kiedy na rozprawie apelacyjnej oskarżony powołał się na dokumenty potwierdzające jego stanowisko ( k. 142 - 147 ). Ustalenia sprawy wskazują na to, że oskarżony w owym czasie pracował dorywczo i na tyle, na ile pozwalały mu uzyskiwane dochody, w miarę regularnie uiszczał raty alimentacyjne, na dzieci ze związku z B. K. ( k. 13 - 23 ). Te okoliczności nakazywały stwierdzić w zachowaniu oskarżonego brak znamion uchylania się od wykonywania obowiązku alimentacyjnego w czasie objętym zarzutem aktu oskarżenia. Stwierdzenie braku znamion czynu zabronionego prowadziło do uwzględnienia wniosku o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie Ł. K. (1) od popełnienia zarzuconego mu czynu.

OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Orzeczenie co do winy.

Zwięźle o powodach zmiany

Zmianę zaskarżonego wyroku ze skazania na uniewinnienie uzasadniała okoliczność braku w zachowaniu oskarżonego podstawowego znamienia przedmiotowego przestępstwa z art 209 § 1 kk w postaci uchylenia się od wykonywania obowiązku alimentacyjnego.

Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

II

W sytuacji uniewinnienia oskarżonego Ł. K. (1) od popełnienia zarzuconego mu czynu, to zgodnie z treścią art 632 pkt 2 kpk koszty procesu za obie instancje powinien ponieść Skarb Państwa.

PODPIS

/-/ Na oryginale właściwy podpis.

Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

obrońca

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

skazanie

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☒

co do winy

☒

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

2

Podmiot wnoszący apelację

oskarżony

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

skazanie

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana