Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 23 września 2024 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu II Wydział Karny w składzie:

przewodniczący: SSA Jerzy Skorupka (sprawozdawca)

sędziowie: SSA Cezariusz Baćkowski

SSA Jarosław Mazurek

po rozpoznaniu w sprawie T. P. (II S 23/24) i M. A. (II S 24/24) oraz (...) sp. z o.o. w P. (II S 25/24) skarg z 26 sierpnia 2024 r. na naruszenie prawa do rozpoznania bez nieuzasadnionej zwłoki sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym przez Prokuraturę (...) we W. (...)

na podstawie art. 12 ust. 2 i 4 oraz art. 17 ust. 3 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz.U. Nr 179, poz. 1843 ze zm.)

p o s t a n o w i ł

1.  stwierdzić, że w postępowaniu przygotowawczym o sygn. (...), poprzednio (...) prowadzonym przez Prokuraturę (...) we W. przeciwko T. P. i M. A. oraz podmiotowi pociągniętemu do odpowiedzialności posiłkowej (...) sp. z o.o. nastąpiła przewlekłość postępowania, przez co naruszone zostało prawo wymienionych podejrzanych i podmiotu pociągniętego do odpowiedzialności posiłkowej do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki;

2.  przyznać T. P. i M. A. oraz podmiotowi pociągniętemu do odpowiedzialności posiłkowej (...) sp. z o.o. od Skarbu Państwa (środki własne Prokuratury (...) we W.) po 15.000 zł (piętnaście tysięcy złotych);

3.  zwrócić T. P., M. A. oraz (...) sp. z o.o. opłatę od skargi.

UZASADNIENIE

Pismami z dnia 26 sierpnia 2024 r. T. P., M. A. oraz (...) sp. z o.o. złożyli skargi na naruszenie ich prawa do rozpoznania bez nieuzasadnionej zwłoki sprawy w postępowaniu przygotowawczym nadzorowanym przez Prokuraturę (...) we W. (...), żądając stwierdzenia przewlekłości tego postępowania oraz przyznania od Skarbu Państwa sum pieniężnych w wysokości po 20.000 zł., a także zobowiązanie Prokuratury (...) we W. do zakończenia postępowania przeciwko skarżącym w terminie 3 miesięcy od wydania niniejszego orzeczenia.

Ze względu na tożsamość podmiotową skarżących, a zwłaszcza tożsamość uzasadnienia faktycznego i prawnego wszystkich skarg, rozpoznano je łącznie w jednym postępowaniu, podejmując jedną decyzję procesową dotyczącą wszystkich skarżących.

Według skarżących, 18 lutego 2015 r. T. P. przedstawiono zarzuty przestępstw z art. 258§1 KK, z art. 286§1 KK i art. 271§1 i 3 KK w zw. z art. 11§2 KK i art. 65§1 KK, z art. 299§1 i 5 KK w zw. z art. 65§1 KK oraz z art. 76§1 KKS, art. 58§1 KKS i inne tego kodeksu. T. P. nie przyznał się do popełnienia zarzucanych mu przestępstw.

T. P. ponownie został przesłuchany 11 marca 2015 r., po czym zastosowano wobec niego środki zapobiegawcze w postaci dozoru policji i poręczenia majątkowego. W dniu 13 marca 2015 r. na spółkę z o.o. (...) prokurator nałożył odpowiedzialność posiłkową za karę grzywny grożącą T. P., zobowiązując spółkę do zwrotu Skarbowi Państwa korzyści w wysokości 11.637.986,11 zł.

Wobec T. P. w dniu 16 marca 2015 r. wydano postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym, mocą którego zajęto środki na rachunkach w banku (...) oraz w (...) Bank (...), ustanowiono hipotekę przymusową na mieszkaniu we W. oraz zajęto wierzytelność sp. (...) w wysokości 11.506.294,00 zł z tytułu zwrotu różnicy podatku należnego nad naliczonym wykazanego w postępowaniu przed Urzędem Skarbowym w L..

Postanowieniem z 16.12.2015 r. Sąd Rejonowy w Gliwicach uznał zatrzymanie T. P. za bezzasadne. W 2017 r. przesłuchano w charakterze świadków trzy osoby, a 21 grudnia 2017 r. M. A. przedstawiono zarzuty przestępstw z art. 258§1 KK, z art. 286§1 KK i art. 271§1 i 3 KK w zw. z art. 11§2 KK i art. 65§1 KK, z art. 299§1 i 5 KK w zw. z art. 65§1 KK oraz z art. 76§1 KKS, art. 58§1 KKS i inne tego kodeksu. Podejrzany nie przyznał się do popełnienia zarzucanych mu przestępstw. W dniu 16.05.2018 r. wydano wobec M. A. postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym.

W 2020 r. sprawę wymienionych podejrzanych przejęła do prowadzenia Prokuratura (...) we W. pod sygn. (...).

Kontrola skarbowa w sp. (...) obejmowała jedynie okres od stycznia do grudnia 2014 r., a wydana decyzja podatkowa została uchylona przez Wojewódzki Sąd Administracyjny we W. wyrokiem z 14.10.2020 r.

Według skarżących, od momentu ogłoszenia zarzutów T. P. oraz wydania postanowienia o pociągnięciu do odpowiedzialności posiłkowej sp. (...) do złożenia rozpoznawanych skarg upłynęło 9 lat i 5 miesięcy, a od ogłoszenia zarzutów M. A. do czasu złożenia skargi 6 lat i 8 miesięcy. Długotrwały brak jakiejkolwiek aktywności procesowej organów ścigania stanowi rażące naruszenie ich prawa do rzetelnego procesu oraz prawa do zakończenia postępowania w rozsądnym terminie. Podejrzani przez 10 lat pozostają w stanie niepewności co do swojej sytuacji prawnej, pomimo że od czasu ogłoszenia im zarzutów stopień prawdopodobieństwa zarzucanych im przestępstw ulegał ciągłemu osłabieniu i ostatecznie został wyrażony przez Wojewódzki Sąd Administracyjny we W. w jednoznacznej krytyce przeprowadzonego postępowania podatkowego.

Niemal 10 letni okres nierozstrzygnięcia zarzutów przedstawionych podejrzanym w postępowaniu przygotowawczym, utrzymywanie przez ten czas zabezpieczenia majątkowego, które doprowadziło do zaprzestania działalności gospodarczej przez wymienioną spółkę, powodowały brak poczucia pewności i stabilizacji zawodowej i osobistej. W tych okolicznościach żądanie przyznania sum po 20.000 zł nie jest wygórowanym żądaniem.

W odpowiedzi na skargi, prokurator wniósł o ich oddalenie podnosząc, że zarzuty przestępstw z art. 258§1 KK i inne ogłoszono wobec 146 podejrzanych. Zakresem podmiotowym objętych jest ponad 500 podmiotów gospodarczych, a zakresem przedmiotowym działalność zorganizowanej grupy przestępczej zajmującej się popełnianiem przestępstw związanych z obrotem olejem rzepakowym, stalą oraz innymi towarami, a także wyłudzaniem nienależnego podatku VAT, a następnie praniem uzyskanych pieniędzy.

Dotychczas przeanalizowano 817 segregatorów dokumentów finansowo-skarbowych zajętych w latach 2012-2015 oraz dodatkowo 131 tomów akt postępowań kontrolnych, a także oględziny dysków twardych i miękkich, laptopów i kart sim zabezpieczonych w wymienionym okresie.

W wątku dotyczącym T. P., M. A. i sp. z o.o. (...), zarzuty przedstawiono dalszym 9 osobom, a w 2019 do odrębnego postępowania wyłączono materiały dotyczące 6 osób. Wykonano oględziny zabezpieczonych dokumentów, wystąpiono do właściwych urzędów o dane podmiotów gospodarczych, które następnie poddano analizie, sporządzono szczegółowy wykaz faktur oraz przesłuchano w charakterze świadka 15 osób.

Śledztwo wymaga kontynuowania ze względu obszerny materiał dowodowy i skomplikowany charakter sprawy. Czynności dowodowe wykonywane są rytmicznie z zachowaniem zasad terminowości i koncentracji materiału dowodowego.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu zważył co następuje. Skargi są zasadne. Podstawy dotyczące uznania prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki zawarte zostały w aktach prawa międzynarodowego, Konstytucji RP oraz Kodeksie postępowania karnego. Przepis art. 47 Karty Praw Podstawowych UE oraz Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w art. 6 ust. 1 stanowią, że każdy ma prawo do rzetelnego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy przez sąd w rozsądnym terminie. Konstytucyjny nakaz rozpoznawania spraw bez nieuzasadnionej zwłoki wyrażony w 45 ust. 1 stanowi realny element prawa do odpowiedniego ukształtowania postępowania sądowego. Zobowiązuje to państwo do zapewnienia rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie (bez nieuzasadnionej zwłoki), gdyż wymaga tego standard rzetelnego postępowania, stosownie do art. 6 ust. 1 EKPC.

Wymaganie rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki stanowi wyraz uwzględnienia w ramach prawa do odpowiedniego ukształtowania postępowania sądowego, sprawności, efektywności i szybkości postępowania1. W ten sposób wymienione wartości podniesione zostały do rangi konstytucyjnej, co wiązać trzeba z założeniem, że sprawa powinna być rozpoznana nie tylko rzetelnie i jawnie, ale również odpowiednio sprawnie i dostatecznie szybko, aby zapewnić stosowanie prawa. Szybkie uzyskanie rozstrzygnięcia sądowego leży wszak w interesie jednostki, a także w interesie publicznym, gdyż wymiar sprawiedliwości nie powinien być sprawowany z opóźnieniami prowadzącymi do osłabienia zaufania do sądów i państwa w ogólności2.

Konstytucja RP ogranicza zakres stosowania dyrektywy sprawności (szybkości) do postępowania sądowego. Nie oznacza to, że kwestia rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki w postępowaniu przygotowawczym pozostaje poza zainteresowaniem Konstytucji RP. Z treści art. 2 ustawy zasadniczej wyprowadzić należy wniosek, że zadaniem ustawodawcy jest uregulowanie postępowania przygotowawczego w taki sposób, aby odpowiadało ono dyrektywom państwa prawnego. W tej formule mieści się prowadzenie postępowania przygotowawczego w określonych ramach czasowych, respektujących dyrektywę rzetelnego i sprawiedliwego procesu. Rzetelne rozpoznanie sprawy, tak samo, jak jej rozpoznanie bez nieuzasadnionej zwłoki, stanowią wszak równorzędne wymagania, które muszą być spełnione, aby konkretne postępowanie sądowe odpowiadało konstytucyjnemu standardowi3. W takim stanie rzeczy, ustawa z 17.06.2004 r. stanowi instrument wymuszenia na państwie zorganizowania systemu ścigania przestępstw i wymiaru sprawiedliwości, w sposób zapewniający (gwarantujący) skuteczną realizację konstytucyjnego i konwencyjnego prawa do sądu, w postaci prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki.

Pierwszorzędnym celem wymienionej ustawy jest stwierdzenie, że organy państwa nie dopełniły konstytucyjnej i konwencyjnej powinności rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie. Ustawa zasadnicza oraz EKPC nakładają wszak na organy państwa obowiązek prowadzenia postępowania w taki sposób, by konkretna sprawa została rozpoznana i rozstrzygnięta bez nieuzasadnionej zwłoki. Sprzeniewierzając się temu obowiązkowi organy władzy wykonawczej i sądowniczej nie tylko naruszają stosowne prawo jednostki, ale mogą spowodować realną szkodę, zwłaszcza w sprawach rodzinnych, cywilnych i gospodarczych.

Z art. 2 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17.06.2004 r. wynika, że naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki występuje, jeżeli postępowanie w sprawie trwa dłużej, niż to konieczne dla wyjaśnienia okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla jej rozstrzygnięcia (przewlekłość postępowania). Natomiast, dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, należy ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd w celu wydania w sprawie rozstrzygnięcia co do istoty, uwzględniając charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania.

W art. 2 ust. 2 ustawy z 17.06.2004 r. wskazane zostały zatem następujące kryteria przewlekłości postępowania:

1.  terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd, w celu wydania w sprawie rozstrzygnięcia co do istoty albo czynności podjętych przez prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze w celu zakończenia postępowania przygotowawczego,

2.  charakter sprawy,

3.  stopień faktycznej i prawnej zawiłości sprawy,

4.  znaczenie sprawy dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz

5.  zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania.

Wymienione kryteria nie stanowią zamkniętego katalogu. Mają jednak charakter kierunkowy, określając podstawowy sposób oceny przewlekłości postępowania i podstaw jej wystąpienia4. W literaturze podnosi się też, że rozumienie wymienionych kryteriów nie jest uzależnione od konkretnych uwarunkowań faktycznych5.

Powyższe kryteria oceny skargi znajdują odpowiednie zastosowanie do oceny przewlekłości postępowania przygotowawczego, przy czym odpowiedniość jej stosowania polegać będzie na uwzględnieniu specyfiki postępowania przygotowawczego, a więc, przede wszystkim tego, że jedną z form rozstrzygnięcia, poza odmową wszczęcia i umorzeniem, jest sporządzenie i skuteczne wniesienie do sądu aktu oskarżenia lub substytutu skargi publicznej albo wniosku o warunkowe umorzenie postępowania, bądź wniosku o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających6. O nieuzasadnionej zwłoce można zaś mówić, jeżeli postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to jest konieczne dla wyjaśnienia okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy7.

Ocena zakończenia postępowania w rozsądnym terminie powinna zatem być dokonywana przy uwzględnieniu: 1) złożoności sprawy; 2) znaczenia sprawy (rozstrzygnięcia) dla interesów skarżącego; 3) zachowania skarżącego, a zwłaszcza jego przyczynienia się do przedłużania postępowania8, które zwykle polega na podejmowaniu pozaprawnych działań sabotujących lub opóźniających postępowanie, czyli tzw. obstrukcji procesowej; 4) działalności organów sądowych prowadzących postępowanie, w których ma miejsce bezczynność, wyrażającej się w określaniu zbyt długich przerw pomiędzy poszczególnymi czynnościami, w nadmiernie długim okresie oczekiwania na opinie biegłych, nieporadności tych organów, wyrażającej się brakiem umiejętności czy zdolności do zdyscyplinowania uczestników postępowania (oskarżonych, świadków, biegłych), przeciwdziałaniu obstrukcji postępowania.

Dla oceny przewlekłości postępowania ważną kwestią jest pojęcie prawidłowości czynności, które można odnosić wyłącznie do czynności procesowych albo pojmować szerzej i odnosić do wszelkich czynności składających się na pojęcie „działania lub bezczynności sądu lub prokuratora” bądź ich braku. Zważyć więc należy, że szerokie ujęcie wymienionego pojęcia znajduje uzasadnienie w art. 1 ust. 1 ustawy. Za prawidłową uznać należy więc czynność zgodną z celem, przesłankami, formą i okolicznościami modalnymi właściwymi dla danej czynności, realizującą ogólne i szczególne cele postępowania karnego, a zatem odpowiadającą określonym przepisom, należytą, właściwą, poprawną. Jeżeli zatem, prokurator podejmuje wiele czynności trwających przez długi czas, w celu wyjaśnienia kwestii niemających związku z istotą sprawy, uznać należy je za czynności nieprawidłowe. Są to bowiem czynności nieefektywne, gdyż nie mogą zapewnić osiągnięcia przez prokuratora celu postępowania przygotowawczego. Mając to na względzie należy powiedzieć, że aby ocenić prawidłowość czynności, sąd rozpoznający skargę powinien ocenić działanie prokuratora także pod kątem ich celowości. W takim razie, kontrola sądu rozpoznającego skargę dotyczyć będzie merytorycznej oceny podjętych czynności, z tym, że nie może ona wchodzić w zakres oceny dowodów, czy szerzej, w zakres faktycznej i prawnej oceny sprawy.

W sprawach karnych „rozsądny termin” zakończenia sprawy należy liczyć od chwili „oskarżenia”, które to pojęcie na gruncie art. 6 Europejskiej Konwencji rozumiane jest autonomicznie, jako „oficjalne poinformowanie danej osoby przez właściwy organ o podejrzeniu, że dopuściła się przestępstwa9. Z reguły jest to moment, w którym dana osoba orientuje się, że postępowanie karne zaczyna toczyć się przeciwko niej. Może to być np. data zatrzymania lub przeszukania, a więc niekoniecznie data przedstawienia zarzutu popełnienia czynu karalnego. Podkreślić należy, że w postępowaniu przygotowawczym gromadzenie dowodów powinno przebiegać w sposób maksymalnie sprawny. Organy państwa powinny dysponować i wykorzystywać narzędzia gwarantujące sprawne ujawnianie i zabezpieczanie dowodów. Jeżeli tak nie jest, to występuje kolizja z prawem jednostki do rozpoznania jej sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, a wadliwie zorganizowane i przewlekle prowadzone postępowanie przygotowawcze nie może dominować nad konstytucyjnym i konwencyjnym prawem jednostki do rzetelnego postępowania.

Określone w art. 297§1 KPK cele postępowania przygotowawczego nakładają na organy ścigania obowiązek sprawnego działania10. Stosownie do art. 298§1 KPK, prokurator prowadzi lub nadzoruje postępowanie przygotowawcze, co czyni go odpowiedzialnym za realizację celów tego etapu procesu karnego. Przyjmuje się, że organy postępowania przygotowawczego powinny wykazać się szczególną aktywnością, zważywszy na fakt, że na nich spoczywa obowiązek wszczęcia postępowania karnego w razie uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa. Stąd, wymienione organy powinny niezwłocznie podjąć decyzję o wszczęciu postępowania przygotowawczego lub odmowie jego wszczęcia. Organy postępowania przygotowawczego mają obowiązek podjęcia maksymalnego wysiłku, zarówno na etapie czynności sprawdzających, jaki w dalszych etapach postępowania przygotowawczego, wykonania w możliwie najkrótszym czasie niezbędnych czynności pozwalających na usunięcie wszelkich wątpliwości związanych z zaistnieniem czynu zabronionego. Pozwala to na uniknięcie błędów w procesie gromadzenia dowodów, właściwy dobór środków dowodowych, które w istotny sposób przyczynią się do pozyskania obiektywnej wiedzy o zdarzeniu11.

W piśmiennictwie wyraża się pogląd, że długość trwania postępowania nie stanowi sama przez się podstawy do stwierdzenia przewlekłości. Duże znaczenie ma bowiem zagadnienie skomplikowania danej sprawy, zwłaszcza pod względem faktycznym, co wymaga niekiedy przeprowadzenia wielu dowodów wskazanych przez strony12.

Przenosząc powyższe uwagi na grunt rozpoznawanej skargi stwierdzić należy, że postępowanie przygotowawcze przeciwko T. P., M. A. oraz sp. z o.o. (...) trwa już blisko 10 lat. Przez ten czas na skarżących ciążą zarzuty popełnienia wielu przestępstw, stosowane są środki zapobiegawcze i zabezpieczenie majątkowe, a wobec sp. z o.o. (...) – stosowana jest odpowiedzialność posiłkowa. Prowadzone postępowanie ma dla skarżących duże znaczenie, ze względu na zarzucenie im popełnienia przestępstw skarbowych oraz prania pieniędzy uzyskanych bezprawnie tytułem nienależnego zwrotu podatku VAT, a co za tym idzie, prowadzenia administracyjnego postępowania skarbowego i stosowania środków przymusu przewidzianych w postępowaniu karnym i skarbowym. Skarżący twierdzą wręcz, że musieli zaprzestać prowadzenia działalności gospodarczej. Wyraźnie należy też powiedzieć, że skarżący nie przyczynili się do przedłużenia postępowania przygotowawczego. W każdym razie, w odpowiedzi na skargi prokurator nie wskazał na takie okoliczności.

Stosownie do art. 297§1 KPK oraz art. 56 i art. 57 ust. 1 ustawy Prawo o adwokaturze, prokurator jest odpowiedzialny za prawidłowe zorganizowanie i prowadzenie postępowania przygotowawczego. Prokurator powinien więc zarządzać śledztwem i dochodzeniem w taki sposób, aby cele postępowania osiągnięte zostały w sprawnie przeprowadzonym postępowaniu.

Tymczasem, nie sposób sprawnie prowadzić postępowanie wobec blisko 150 podejrzanych, co do których materiał dowodowy został zgromadzony w 817 segregatorach i znacznie ponad 100 tomach akt. Rozpoznanie takiej sprawy przez sąd wymagać będzie wynajęcia hali przemysłowej lub boiska piłkarskiego, co stawia pod znakiem zapytania szybkie uzyskanie rozstrzygnięcia sądowego, które leży nie tylko w interesie skarżących, ale także w interesie publicznym, co prokurator powinien mieć w polu widzenia.

Zgodzić należy się z prokuratorem, że sprawa ma skomplikowany charakter z powodu zawiłości rozważanych kwestii prawnych i wyjątkowo obszernego materiału dowodowego. Okoliczności te nie zwalniają jednak prokuratora od prawidłowego zarządzania śledztwem i sprawnego przeprowadzenia postępowania, co wymaga m.in. wykorzystania mechanizmu określonego w art. 34§3 KPK i w art. 11 KPK. Przewlekłość postępowania przygotowawczego w rozpoznawanej sprawie spowodowana jest m.in. zaniechaniem wykorzystania tych narzędzi. W efekcie, postępowanie prowadzone jest nieprawidłowo, a jego przewlekłość jest oczywista.

Nadmierna długość postępowania przygotowawczego prowadzonego przeciwko skarżącym już dawno przekroczyła ramy rozsądnego terminu określonego w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r., przez co naruszone zostało prawo skarżących do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym bez nieuzasadnionej zwłoki. Skomplikowany i złożony charakter sprawy nie może uzasadniać blisko 10 letniego prowadzenia śledztwa. Terminowość i sprawność postępowania nie mieści się bowiem w powszechnie przyjętych oraz ustawowych wymogach w tym zakresie, stanowiąc efekt wadliwie zorganizowanego i zarządzanego śledztwa.

Ustalenie przewlekłości postępowania przygotowawczego prowadzonego przez Prokuraturę (...) we W. pod sygn. (...) stanowi uzasadnioną podstawę do stwierdzenia, że zostało naruszone prawo T. P., M. A. oraz sp. z o.o. (...) do rozpoznania ich sprawy w rozsądnym terminie. To ustalenie, uzasadnia przyznanie skarżącym sum pieniężnych po 15.000 zł, na podstawie art. 12 ust. 4 cytowanej ustawy. Celem przyznawanej sumy pieniężnej jest zrekompensowanie naruszenia prawa do rozpoznania sprawy skarżącego bez nieuzasadnionej zwłoki (w rozsądnym terminie). Przyjmuje się, że suma pieniężna stanowi surogat zadośćuczynienia za krzywdę wywołaną przewlekłością, bądź specyficzną formę zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, czy też ryczałtowe zadośćuczynienie13. Przyjmuje się również, że jest to forma naprawienia krzywdy14. Podaje się przy tym, że celem sumy pieniężnej jest zrekompensowanie negatywnych przeżyć związanych z długotrwałością postępowania sądowego (postępowania przygotowawczego) a w swoim charakterze jest ona zbliżona do roszczenie o zadośćuczynienia z art. 445 § 1 KC.

W ocenie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu, kwota 15.000 zł stanowi wystarczającą rekompensatę za krzywdę wynikającą z naruszenia prawa skarżących do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Należy podkreślić, że przyznanie im odpowiedniej sumy pieniężnej nie zamyka drogi do dochodzenia roszczeń o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie krzywdzie przed sądami cywilnymi. Wynika to wyraźnie z przepisu art. 15 cytowanej ustawy.

Mając na względzie uregulowanie zawarte w art. 17 ust. 3 cyt. ustawy, skarżącym należało zwrócić wniesioną przez nich opłatę od skargi w wysokości po 200 zł.

W tym stanie rzeczy, Sąd Apelacyjny we Wrocławiu orzekł, jak na wstępie.

SSA Cezariusz Baćkowski SSA Jerzy Skorupka SSA Jarosław Mazurek

1 Zob. P. W., Konstytucyjny standard prawa do sądu a proces karny, [w:] P. H. (red.) Węzłowe problemy procesu karnego, W. 2010, s. 217; wyr. TK z 18.02.2009, Kp 3/08, OTK-A 2009, nr 2, poz. 9.

2 Zob. S. P., T.-prawne aspekty zasady prawa do sądu, (...) 2000, nr 47, s. 230; wyr. TK z 26.02.2008 r., SK 89/06, OTK-A 2008, nr 1, poz. 7.

3 Zob. A. K., Konstytucyjne zasada prawa do sądu w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, Ł. 2006, s. 228.

4 Zob. P. G., S. S., P. W., Skarga na przewlekłość postępowania sądowego. Komentarz, W. 2007, s. 32.

5 Zob. Cz.P. K., Pojęcie przewlekłości postępowania sądowego, Prok. i Pr. 2008, nr 12, s. 63; zob. też post. SA w K. z 2.06.2020 r., II S 3/20. Lex nr 3146638.

6 Zob. post. SN z 21.07.2009 r., (...) 1/09, OSNIK 2009/9/79.

7 Zob. post. NSA z 28.02.2005 r., I (...) 58/05; post. SA w K. z 27.02.2018, II S 5/17, Lex nr 2612008.

8 Zob. wyr. z 16.12.1997 r. w sprawie 25086/94 P. przeciwko Polsce.

9 Zob. §73 wyr. ETPCz z 15.06.1982 r. w sprawie 8130/78 E. przeciwko Niemcom.

10 Zob. K. W., Znaczenie szybkości postępowania karnego oraz koncentracji czynności procesowych dla realizacji celów i zadań procesu karnego, Prok. i Pr. 2009/3/75.

11 Zob. K. W., op. cit., s. 76.

12 Zob. M. M., Skarga o stwierdzenie przewlekłości postępowania egzekucyjnego, (...) 2007/12/5.

13 Zob. uchwała SN z dnia 17.11.2004 r., III SPP 42/04, OSNP 2005, nr 5, poz. 71.

14 Zob. wyr. SA w Katowicach z dnia 30.10.2008 r., I ACa 620/07, Lex nr 504149; K. G., Przewlekłość postępowania w sprawach cywilnych, PS 2005, nr 11-12, s. 13, 36. Podobnie Z. C., Krajowa skarga na brak rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki jako środek wyczerpujący postępowanie krajowe przed złożeniem skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka na nierozpatrzenie sprawy w rozsądnym terminie, Palestra 2005, nr 9-10, s. 147.