Pełny tekst orzeczenia

136/10/A/2007

POSTANOWIENIE
z dnia 12 listopada 2007 r.
Sygn. akt SK 89/06

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Zbigniew Cieślak – przewodniczący
Jerzy Ciemniewski
Maria Gintowt-Jankowicz
Ewa Łętowska – sprawozdawca
Marek Mazurkiewicz,

po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 12 listopada 2007 r., wniosku spółki Przedsiębiorstwo Komunikacyjno Spedycyjne Tychy sp. z o.o. z siedzibą w Tychach o dopuszczenie, na podstawie art. 76 k.p.c. w związku z art. 20 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, do udziału w postępowaniu po stronie skarżących, w sprawie skargi konstytucyjnej o sygn. SK 89/06,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić wniosku.

UZASADNIENIE

I

Pismem z 30 października 2007 r., pełnomocnik spółki Przedsiębiorstwo Komunikacyjno Spedycyjne Tychy sp. z o.o. z siedzibą w Tychach złożył wniosek o dopuszczenie, po stronie skarżących, do postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w skardze konstytucyjnej, sygn. SK 89/06. Jako podstawę prawną wskazano art. 76 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w związku z art. 20 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK).
W uzasadnieniu pisma wnioskodawca podnosi, że przedmiot badania w skardze konstytucyjnej, art. 47912 k.p.c., był podstawą prawną w kilkudziesięciu sprawach gospodarczych z udziałem wnioskodawcy jako powoda. W wyniku stosowania art. 47912 k.p.c. doszło – zadaniem wnioskodawcy – do kilkunastu przypadków naruszenia prawa określonego w art. 45 ust. 1 Konstytucji poprzez wydanie orzeczeń sprzecznych z chronionym konstytucyjnie prawem do sprawiedliwego rozpoznania sprawy przez sąd. W sprawach wskazanych przez wnioskodawcę (przytoczono sygnatury akt postępowań przed sądami powszechnymi) doszło do tak znacznego naruszenia praw konstytucyjnych wnioskodawcy, że w konsekwencji spowodowało to złożenie skarg konstytucyjnych (o różnych podstawach zaskarżonych przepisów). W ocenie wnioskodawcy, podkreślenia wymaga jednak okoliczność, że w każdej z tych spraw użyto art. 47912 k.p.c., co miało znaczenie dla wyniku sprawy.
Wnioskodawca, w uzasadnieniu podkreślił również, że powodem złożenia wniosku jest ważny interes przedsiębiorcy, a także duże doświadczenie w zakresie skutków stosowania art. 47912 k.p.c. Ponadto udział w postępowaniu po stronie skarżących oraz jego korzystny wynik może mieć znaczenie dla wnioskodawcy w zakresie prawa do wznowienia kilkunastu postępowań, a w konsekwencji skutkować wycofaniem złożonych już skarg konstytucyjnych.

II

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Pełnomocnik spółki Przedsiębiorstwo Komunikacyjno Spedycyjne Tychy sp. z o.o. z siedzibą w Tychach (dalej: spółka) jako podstawę prawną dopuszczenia jej do udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym zainicjowanym połączonymi skargami konstytucyjnymi, sygn. akt SK 89/06, wskazał art. 76 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w związku z art. 20 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Problemem odpowiedniego stosowania interwencji ubocznej, uregulowanej w art. 76 k.p.c., w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, Trybunał zajmował się kilkukrotnie. Problem ten był przedmiotem rozważań Trybunału w sprawach rozstrzygniętych postanowieniami: z 22 października 2003 r., sygn. P 21/02, OTK ZU nr 8/A/2003, poz. 90; z 25 lutego 2004 r., sygn. K 23/03, OTK ZU nr 2/A/2004, poz. 14; z 9 maja 2007 r., sygn. K 40/06, OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 55. W każdej z tych spraw Trybunał Konstytucyjny jednoznacznie wykluczył możliwość odpowiedniego stosowania tej instytucji prawa cywilnego procesowego w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym.
W orzeczeniach tych Trybunał Konstytucyjny podkreślił przede wszystkim, że:
Art. 27 ustawy o TK posługuje się jednolitą kategorią pojęciową „uczestnika postępowania”. Artykuł ten zawiera zamknięty katalog (pkt 1-8) kategorii uczestników postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. Poza katalogiem podmiotów uprawnionych do „bycia uczestnikiem postępowania”, przepis ten precyzuje przesłanki przedmiotowe (sytuacyjne) i zakres uczestnictwa poszczególnych kategorii podmiotów. Wobec braku odpowiedniego przepisu kompetencyjnego, Trybunał nie może według swojego uznania rozszerzać tego katalogu o inne osoby czy instytucje – ani z urzędu, ani też na wniosek podmiotów zainteresowanych rozstrzygnięciem danej sprawy.

Art. 20 ustawy o TK przewiduje, że „W sprawach nie uregulowanych w ustawie do postępowania przed Trybunałem stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego”. „Odpowiednie” (a zatem uwzględniające odmienność funkcji i natury postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym) stosowanie instytucji przewidzianych w k.p.c. nie może pominąć niewystępowania w tym postępowaniu zasadniczych atrybutów procesu cywilnego: jego kontradyktoryjności, a więc konfliktu interesów stron procesu i „naturalnego” dla sporów cywilnych rozstrzygania na korzyść jednej ze stron. Odpowiednie zastosowanie przepisów kodeksu postępowania cywilnego w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym jest dopuszczalne tylko w sytuacji, gdy dana instytucja – niezbędna z punktu widzenia logiki tego postępowania – w ogóle nie jest uregulowana w ustawie o TK (ewentualnie jest uregulowana w sposób niepełny) lub gdy ustawa o TK wprost odsyła do przepisów k.p.c. (por. np. art. 26 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK, dotyczący przesłanek wyłączenia sędziego). W rozważanej sprawie warunek ten nie jest spełniony: zarówno doktryna (zob. m.in. Z. Czeszejko-Sochacki, L. Garlicki, J. Trzciński, Komentarz do ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Warszawa 1999, s. 95), jak i powołane orzecznictwo, zgodnie przyjmują, że ustawa o Trybunale Konstytucyjnym w sposób wyczerpujący określa podmioty upoważnione do uczestnictwa w postępowaniu przed Trybunałem.

Postępowanie przed Trybunałem różni się zarówno co do celów, jak i formy od postępowania prowadzonego na podstawie procedury cywilnej. Skutkuje to tym, że niektóre regulacje cywilnoprawne mogą być stosowane wprost, inne – w wersji zmodyfikowanej, a jeszcze inne nie mogą być stosowane wcale (por. przykłady [w:] A. Zieliński, Zakres stosowania przepisów kodeksu postępowania cywilnego w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, „Palestra” nr 7-8/1998, s. 53-65). Także z tego punktu widzenia odpowiednie zastosowanie instytucji interwencji ubocznej w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym nie jest możliwe.

Zgodnie z art. 76 k.p.c. „Kto ma interes prawny w tym, aby sprawa została rozstrzygnięta na korzyść jednej ze stron, może w każdym stanie sprawy aż do zamknięcia rozprawy w drugiej instancji przystąpić do strony (interwencja uboczna)”. Wykładnia art. 76 k.p.c. prowadzi do konkluzji, że przesłanką niezbędną dla sięgnięcia po instytucję interwencji ubocznej jest występowanie w postępowaniu (procesowym) konfliktu interesów stron procesu, a nadto okoliczności, że rozstrzygnięcie sądowe ma nastąpić na korzyść „jednej ze stron”. Interwenient uboczny przystępuje do jednej ze stron (w rozstrzygnięciu na korzyść której ma „interes prawny”).
Wobec braku „stron” procesu, w rozumieniu charakterystycznym dla procesu cywilnego, instytucja „interwencji ubocznej” nie może znaleźć adekwatnego (zgodnego ze swą naturą prawną) zastosowania w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym zainicjowanym skargą konstytucyjną innego podmiotu.

Celem tej instytucji jest także realizacja prywatnego interesu interwenienta poprzez „popieranie” stanowiska jednej ze stron toczącego się postępowania cywilnego. Tymczasem w postępowaniu przed Trybunałem „zawsze dominującym motywem rozstrzygnięcia jest interes publiczny – ocena zgodności przepisów aktu normatywnego z postanowieniami Konstytucji lub aktów prawnych wyższego rzędu – a w konsekwencji zapewnienie zgodności systemu prawnego z Konstytucją”. Ewentualna możliwość wznowienia postępowania, w którym zapadło niekorzystne dla strony rozstrzygnięcie (art. 190 ust. 4 Konstytucji), powinno być traktowane jako skutek drugorzędny.

2. Niezależnie od powyższych ustaleń Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że sprawa o sygn. SK 89/06 jest sprawą zainicjowaną skargami konstytucyjnymi podmiotów uprawnionych do ich wniesienia na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji.
Merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej przez Trybunał stwarza po stronie skarżącego obowiązek uprzedniego spełnienia szeregu przesłanek formalnych, o których mowa w przepisach ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.
W uzasadnieniu wnioskodawca podnosi, że w związku z szeregiem spraw rozstrzygniętych przez sądy powszechne doszło do naruszenia jego praw konstytucyjnych co spowodowało złożenie skarg konstytucyjnych, przy czym – jak wskazuje – opartych na różnych podstawach prawnych. Zdaniem wnioskodawcy jego udział w postępowaniu oraz korzystny wynik tego postępowania może mieć znaczenie dla wnioskodawcy w zakresie prawa do wznowienia kilkunastu postępowań.
Wobec powyższej argumentacji Trybunał Konstytucyjny z urzędu dokonał ustalenia co do ilości skarg konstytucyjnych złożonych przez Przedsiębiorstwo Komunikacyjno Spedycyjne Tychy sp. z o.o. z siedzibą w Tychach oraz zakresu ich zaskarżenia. Z ustaleń tych wnika, że w chwili obecnej przed Trybunałem Konstytucyjnym toczą się dwa postępowania formalnoprawne, w sprawach o sygn. Ts 147/07 i sygn. Ts 197/07, w których skarga konstytucyjna została złożona przez Przedsiębiorstwo Komunikacyjno Spedycyjne Tychy sp. z o.o. W sprawie o sygn. Ts 147/07 zaskarżono przepis ustawy o skardze na naruszenie praw strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. W sprawie o sygn. Ts 197/07 zaskarżono art. 3701 k.p.c.
Przepisy te nie wiążą się z przedmiotem zaskarżenia w postępowaniu w sprawie o sygn. SK 89/06. To zaś czy skargi konstytucyjne o sygn. Ts 147/07 i sygn. Ts 197/07 zostaną przekazane do merytorycznego rozpoznania pozostaje w chwili obecnej sprawą otwartą, z uwagi na ich kontrolę formalnoprawną.
Kwestia ewentualnego wycofania skargi konstytucyjnej (wniosku, pytania prawnego) jest suwerenną decyzją skarżącego (wnioskodawcy, pytającego sądu) i nie może być warunkowana przez samego zainteresowanego sugerowanymi i oczekiwanymi przez niego działaniami Trybunału. To czy wnioskodawca będzie mógł skorzystać z prawa do złożenia skargi o wznowienie postępowania w żaden sposób nie jest uzależnione od tego czy zostanie mu przypisany przymiot bycia interwenientem ubocznym, czy też samodzielnie złoży skargę konstytucyjną do Trybunału Konstytucyjnego. Wyroki Trybunału mają moc powszechnie obowiązującą (art. 190 ust. 1 Konstytucji). Jeżeli Trybunał Konstytucyjny uzna, że art. 47912 § 1 k.p.c. jest niezgodny z Konstytucją, to wnioskodawca może podjąć działania zmierzające do wznowienia postępowania na zasadach i w trybie właściwym dla postępowania, w wyniku którego uzyskał prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczną decyzję administracyjną lub rozstrzygnięcie w innych sprawach (art. 190 ust. 4 Konstytucji).

Z tych wszystkich względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.