Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 czerwca 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Wiesława Stachowiak

Protokolant: Beata Tonak

po rozpoznaniu w dniu 20 czerwca 2024 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy (...) sp. z o.o. w P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

przy udziale ubezpieczonego M. G.

o wysokość podstawy wymiaru składek

na skutek apelacji (...) sp. z o. o. z siedzibą w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 10 listopada 2022 r. sygn. akt VIII U 450/22

1.  Zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 oraz poprzedzającą go decyzję i stwierdza, że podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne M. G. z tytułu stosunku pracy w (...) sp. z o.o. w P. nie stanowi kwota 6500,00 brutto zł wypłacona w czerwcu 2019 r. z tytułu nagrody jubileuszowej,

2.  Zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 2 i zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. na rzecz (...) sp. z o.o. w P. kwotę 900 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za okres po upływie tygodnia od dnia doręczenia orzeczenia zobowiązanemu do dnia zapłaty - tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

3.  Zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych 1 Oddział w P. na rzecz (...) sp. z o.o. w P. kwotę 675 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczeniu pieniężnego od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach do dnia zapłaty - tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

UZASADNIENIE

Decyzją z 15 grudnia 2021 roku nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P., stwierdził, że podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne M. G. z tytułu stosunku pracy z płatnikiem składek (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. wynosi:

Odwołanie od powyższej decyzji wywiódł (...) sp. z o.o., zaskarżając ją w całości i wnosząc o:

1) zmianę zaskarżonej decyzji i ustalenie, że przyjęta przez odwołującego, jako płatnika składek, podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i ubezpieczenie zdrowotne jest prawidłowa ewentualnie uchylenie decyzji i przekazanie sprawy organowi rentowemu do ponownego rozpoznania,

2) zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującego kosztów procesu

3) w przypadku oddalenia odwołania, odstąpienie od obciążania odwołującego kosztami postępowania na podstawie art. 102 kpc.

Sąd nie wzywał M. G. do udziału w postępowaniu odrębnym postanowieniem, bowiem był on już stroną postępowania administracyjnego przed organem rentowym i adresatem decyzji, stając się automatycznie stroną postępowania odwoławczego.

Ubezpieczony przychylił się do stanowiska spółki.

Wyrokiem z dnia 10 listopada 2022r., Sąd Okręgowy w Poznaniu oddalił odwołanie (pkt 1) i zasądził od (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w P. 900 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt 2).

Powyższy wyrok zapadł w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

(...) sp. z o.o. jest wpisana do KRS pod numerem (...). Prezesem Zarządu spółki jest T. J.. Siedziba spółki znajduje się
w P.. Przedmiotem działalności odwołującej jest m.in. działalność w zakresie inżynierii i związane z nią doradztwo techniczne, roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków mieszkalnych i niemieszkalnych.

Jednym z pracowników zatrudnionych u płatnika składek na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy był M. G. .

U odwołującej do 2002 r. były wypłacane nagrody jubileuszowe. Nagrody te były związane z osiągnięciem pewnego stażu zatrudnienia przez pracowników. Przysługiwały one pracownikom nie częściej niż co 5 lat. Kwestia nagród jubileuszowych była uregulowana w regulaminie wynagradzania obowiązującym od 1 września 1999 r. w art. 20. W aneksie nr (...) z 1 lutego 2002 r. wprowadzono możliwość zawieszenia, wstrzymania lub zlikwidowania wypłaty nagrody firmowej, a aneksem z 1 stycznia 2009 r. art. 20 regulaminu wynagradzania został wykreślony.

W okresie od 2003 – 2018 r. odwołująca nie wypłacała nagród jubileuszowych, a w 2019 r. w związku z 30-leciem spółki, prezes zarządu podjął decyzję o wypłacie takich nagród pracownikom. W związku z tym aneksem nr (...) z 25 maja 2019 r. do regulaminu wynagradzania zostały przywrócone nagrody jubileuszowe. Określono widełki stażowe i odpowiednie kwoty do tych widełek. Wprowadzone w 2019 r. nagrody jubileuszowe miały być nagrodą za staż pracy pracowników przepracowany w firmie (...).

Staż pracy pracowników do przyznania nagrody był ustalany przez zarząd, zajmował się tym dział kadr i rachub. Jeżeli pracownik w czerwcu 2019 r. przekroczył próg w widełkach stażu to dostawał wyższą nagrodę.

Zgodnie z regulaminem wynagradzania, według brzmienia obowiązującego do
1 stycznia 2009 r., pracownikowi, który przepracował w spółce 5 lat i więcej przysługuje prawo do otrzymania nagrody (...) za wieloletnią pracę na rzecz pracodawcy pod warunkiem, że pracownik nie pozostaje w okresie wypowiedzenia umowy o prace (art. 20 ust. 1). Zgodnie z art. 20 ust. 2 regulaminu wysokość nagrody, o której tu mowa kształtuje się następująco:

a.  za 5 lat pracy – 100% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego,

b.  za 10 lat pracy – 150% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego,

c.  za 15 lat pracy – 200% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego,

d.  za 20 lat pracy – 250% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego,

e.  za 25 lat i więcej lat pracy – 300% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego.

Podstawą do ustalenia nagrody firmowej jest wynagrodzenie zasadnicze z miesiąca poprzedzającego przyznanie nagrody.

Powyższa regulacja została wykreślona na podstawie pkt 14 aneksu z dnia 1 stycznia 2009 roku do regulaminu wynagradzania.

Aneksem nr (...) z dnia 25 maja 2019 r. wprowadzono do regulaminu wynagradzania art. 25, zgodnie z którym pracownikowi zatrudnionemu na umowę o pracę oraz na umowę zlecenie zostanie wypłacona (...). Wysokość nagrody uzależniona jest od stażu pracy i kształtuje się następująco:

- za 26 – 30 lat pracy – 6500 zł,

- za 21 – 25 lat pracy – 5000 zł,

- za 16 – 20 lat pracy – 4000 zł,

- za 11 – 15 lat pracy – 3000 zł,

- za 5 – 10 lat pracy – 2000 zł,

- za 3 – 4 lata pracy – 1500 zł,

- poniżej 3 lat pracy – 1000 zł.

Zmiana regulaminu wynagradzania pochodzi z 25 maja 2019 r. i zgodnie z punktem 4 weszła w życie w terminie 2 tygodni od ogłoszenia, a zatem najwcześniej 8 czerwca 2019 r.

Wszystkie nagrody zostały wypłacone pracownikom odwołującej w czerwcu 2019 r. Pracownicy zostali zróżnicowani długością stażu pracy i u prezesa zarządu spółki nie budziło wątpliwości, że wypłata może nastąpić w tym samym czasie.

Ubezpieczonemu M. G. 7 czerwca 2019 roku wypłacono świadczenie nazwane „nagrodą jubileuszową” w kwocie 6.500 zł brutto z okazji 30 – lecia istnienia Spółki. Płatnik składek nie włączył do przychodów ubezpieczonego wartości wypłaconego jako nagroda jubileuszowa świadczenia. W konsekwencji, od wartości tych świadczeń nie zadeklarował składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

15 grudnia 2021 roku ZUS wydał zaskarżoną decyzję.

W tym stanie rzeczy Sąd I instancji uznał, że odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Na wstępie wskazał, że z art. 18 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2022 r., poz. 1009), podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i pkt 18a, czyli m.in. pracowników stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12 (zastrzeżenia nie mają znaczenia w sprawie). Stosownie do treści art. 20 ust. 1 ww. ustawy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3 (zastrzeżenia nie mają znaczenia w sprawie).

Art. 4 pkt 9 ustawy jako przychód definiuje: przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu: zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania mandatu posła lub senatora, wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia integracyjnego i stypendium wypłacanych bezrobotnym oraz stypendium sportowego, a także z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak również z tytułu współpracy przy tej działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy.

Na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2020 r., poz. 1426), przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Zgodnie z art. 12 ust. 1 cyt. ustawy, za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Katalog rodzajów świadczeń będących świadczeniami ze stosunku pracy ma charakter przykładowy. Jakiekolwiek świadczenie uzyskane przez podatnika w związku ze stosunkiem pracy będzie świadczeniem z tego stosunku, a konsekwencją jego otrzymania będzie powstanie obowiązku podatkowego w zakresie podatku dochodowego. Nadto zgodnie z § 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. z 2017 r., poz. 1949) podstawy wymiaru składek nie stanowią nagrody jubileuszowe (gratyfikacje), które według zasad określających warunki ich przyznawania przysługują pracownikowi nie częściej niż co 5 lat.

Przepisy tego rozporządzenia muszą być – zdaniem sądu I instancji - wykładane ściśle jako ustanawiające wyjątki od zasady ustalania podstawy wymiaru składek od wszystkich przychodów ze stosunku pracy. Świadczenia wyłączone z podstawy oskładkowania to świadczenia pracodawcy z tytułu dodatkowych przywilejów pracowniczych, które nie są zależne od uznania pracodawcy i co do zasady stanowią dodatkowe świadczenia pracodawców o naturze wynagrodzeniowo-roszczeniowej, co oznacza, że uprawniony pracownik może dochodzić ich realizacji na drodze sądowej (por. wyrok Sądu Najwyższego z 20 września 2011 r., I UK 30/11). Spełnienie tych przesłanek nie jest jednak wystarczające dla wyłączenia świadczenia z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 21 lutego 2012 r. (I UK 238/11) katalog dodatkowych świadczeń niestanowiących podstawy wymiaru składek jest zamknięty.

Przedmiotem sporu w sprawie było to, czy wypłacone ubezpieczonemu świadczenie nazwane „nagrodą jubileuszową” w czerwcu 2019 r. stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe, chorobowe i ubezpieczenie zdrowotne oraz, czy w związku z tym prawidłowo kwoty te doliczono do przychodu osiągniętego przez ubezpieczonego w miesiącu czerwcu 2019 r.

Zdaniem organu rentowego świadczenie wypłacone ubezpieczonemu miało charakter premii i nie może być uznane za nagrodę jubileuszową w rozumieniu § 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia, gdyż staż pracy nie był podstawowym wyznacznikiem przyznania nagrody, skoro miały ją otrzymać osoby legitymujące się stażem pracy kilkuletnim a nawet kilkumiesięcznym. Nadto kryterium według którego określono w spółce częstotliwość otrzymania nagrody jubileuszowej płatnik składek wyznaczył w widełkach – przedziałach czasowych obejmujących lata pracy od – do, co jest zapisem niewłaściwym, ponieważ nie wynika z niego jak często przysługuje prawo do kolejnej nagrody jubileuszowej.

Natomiast odwołująca podnosiła, że warunkiem przyznania nagrody jubileuszowej jest przepracowanie określonego okresu czasu, przy czym wielkość tego stażu nie jest regulowana ustawowo i może być dowolnie ustalana przez pracodawcę. Zapisy Regulaminu wynagradzania obowiązującego u odwołującej nie uzależniają przyznania tej nagrody od kondycji finansowej firmy, nie wskazują też aby wypłata nagrody miała charakter jednorazowy.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjęto, że przyznawane pracownikowi przez pracodawcę świadczenie może być uznane za nagrodę jubileuszową, jeżeli warunkiem jego przyznania jest przepracowanie określonego w latach okresu czasu. Konsekwencją tego jest wypłacanie nagród indywidualnie konkretnemu pracownikowi w miesiącu, w którym przypada rocznica rozpoczęcia pracy przez tego pracownika. Prawo do nagrody jubileuszowej musi powstać w momencie jubileuszu (por. wyrok Sądu Najwyższego z 29 października 2002 r., II UKN 461/01). Pojęcie „nagroda jubileuszowa oznacza, że przysługuje ona z okazji jubileuszu, czyli okrągłej rocznicy.

Taka sytuacja – zdaniem Sądu I instancji - nie występuje w sprawie.

W niniejszej sprawie świadczenia wypłaconego ubezpieczonemu w czerwcu 2019 r. nie można uznać za nagrodę jubileuszową w rozumieniu § 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia. Jak wynika z okoliczności sprawy warunkiem jego przyznania nie było przepracowanie określonego w latach okresu czasu, a przepracowanie określonego okresu czasu miało jedynie wpływ na wysokość nagrody. Wypłata świadczenia nie następowała, tak jak w przypadku nagrody jubileuszowej, w związku z przepracowaniem określonego, badanego indywidualnie wobec każdego pracownika, okresu czasu. Przy ustalaniu prawa do nagrody każdego z pracowników indywidualnie nie brano także pod uwagę tego że musi zostać ono wypłacone w miesiącu, w którym przypada rocznica rozpoczęcia pracy danego pracownika bowiem wszyscy pracownicy otrzymali nagrodę w czerwcu 2019 r. Jak wynika z zeznań prezesa zarządu, nagroda ta była związana z jubileuszem odwołującej, a nie jubileuszem pracy danego pracownika. Z kolei określony w aneksie nr (...) z dnia 25 maja 2019 r. staż pracy miał wypływ wyłącznie na wysokość uzyskanej nagrody, a nie na sam fakt jej uzyskania. Nagroda przysługiwała więc co do zasady wszystkim pracownikom, a nie tylko tym, którzy uzyskali określony staż pracy. Nadto Sąd podkreślił, że u odwołującej staż pracy pracownika, nie był podstawą uzyskania prawa do wypłaty nagrody jubileuszowej, a miał wypływ jedynie na wysokość nagrody. Nagroda jubileuszowa jest natomiast świadczeniem przyznawanym pracownikowi w związku z upływem określonego czasu pozostawania w zatrudnieniu, czyli uzyskaniem określonego stażu pracy i to właśnie staż pracy powinien mieć decydujące znaczenia dla prawa do wypłaty nagrody jubileuszowej. Tymczasem, w niniejszej sprawie prawo do nagrody jubileuszowej otrzymali wszyscy pracownicy odwołującej niezależnie od stażu pracy, co przeczyło istocie nagrody jubileuszowej.

Sąd Okręgowy zgodził się więc z pozwanym, że świadczenie wypłacone ubezpieczonemu miało charakter premii i nie może być uznane za nagrodę jubileuszową w rozumieniu § 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia. W ocenie Sądu I instancji rację ma pozwany stwierdzając, że staż pracy nie był podstawowym wyznacznikiem przyznania nagrody, skoro miały ją otrzymać osoby legitymujące się stażem pracy kilkuletnim a nawet kilkumiesięcznym. Wprawdzie, tak jak wskazywała odwołująca, warunkiem przyznania nagrody jubileuszowej jest przepracowanie określonego okresu czasu, przy czym wielkość tego stażu nie jest regulowana ustawowo i może być dowolnie ustalana przez pracodawcę, jednak zasadnicze znaczenie dla uzyskania prawa do wypłaty nagrody jubileuszowej musi mieć staż pracy. Pracodawca może uregulować dowolnie jaki staż pracy będzie decydować o wypłacie nagrody jubileuszowej, ale wypłata nagrody jubileuszowej nie ma charakteru powszechnego. Zapisy regulaminu wynagradzania obowiązującego u odwołującej wprawdzie nie uzależniają przyznania tej nagrody od kondycji finansowej firmy, nie wskazują też aby wypłata nagrody miała charakter jednorazowy, ale jednocześnie nie precyzują w jakich odstępach czasu będzie ona wypłacana. Same zapisy zawarte w aneksie nr (...) z 25 maja 2019 r. mogą sugerować, że nagroda ta będzie wypłacana co roku, co także przeczy istocie nagrody jubileuszowej, która może być wypłacana nie częściej niż co 5 lat aby mogła być wyłączona z podstawy wymiaru składek. Aneks wprowadzający nagrodę jubileuszową nie precyzuje tej kwestii, a dopiero prezes zarządu w toku składanych zeznań wskazał, że nagroda ta będzie wypłacana co pięć lat, co jednocześnie nie znajduje odzwierciedlenia w przepisach obowiązujących w tym zakresie u odwołującej.

W ocenie Sądu I instancji decyzja pozwanego jest prawidłowa. Organ rentowy w sposób prawidłowy zwiększył więc podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne uznając, że świadczenie wypłacone ubezpieczonym w czerwcu 2019 r. nazwane „nagrodą jubileuszową” w rzeczywistości takim świadczeniem nie jest.

W konsekwencji kwoty wypłacone ubezpieczonemu stanowią przychód z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy o pracę, a w konsekwencji stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne.

Uwzględniając powyższe rozważania, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie jako bezzasadne, orzekając jak w punkcie 1 wyroku. O kosztach Sąd Okręgowy orzekł w punkcie 2 wyroku na podstawie art. 98 § 1, 3 i 4 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i § 2 pkt 2 i 3 i § 15 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2018 r., poz. 265), zasądzając je od odwołującej jako przegrywającej sprawę w całości, uwzględniając w zakresie wysokości wynagrodzenia wartość przedmiotu sporu wskazaną przez odwołującą. Sąd I instancji nie znalazł podstaw do zastosowania w niniejszej sprawie art. 102 k.p.c.

Apelację od powołanego orzeczenia wywiodła (...) sp. z o.o. w P. , wnioskując o zmianę wyroku i uwzględnienie odwołania w całości, przy obciążeniu strony przeciwnej kosztami postępowania, ewentualnie - o uchylenie wyroku i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Nadto o zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

W odpowiedzi na apelację organ rentowy wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od odwołującej spółki na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja odwołującej spółki jest uzasadniona, czego następstwem jest wydanie w sprawie wyroku reformatoryjnego.

Na wstępie Sąd II instancji podkreśla, że w istocie stan faktyczny sprawy – prawidłowo skonstruowany na etapie postępowania pierwszo instancyjnego – był poza sporem. Prawidłowo także dokonano oceny zebranych w sprawie dowodów, nie przekraczając granic wyznaczonych regułą swobodnej sędziowskiej ich oceny, znajdującej oparcie w normie art. 233 § 1 k.p.c.

Analiza treści apelacji i jej uzasadnienia prowadzić musi do konkluzji, że postawiony w środku zaskarżenia zarzut naruszenia wskazanej wyżej normy jest de facto zarzutem pozornym. Apelujący nie wskazuje bowiem w uzasadnieniu apelacji uchybień Sądu I instancji w zakresie oceny poszczególnych elementów postępowania dowodowego, stawia w to miejsce natomiast zarzut błędnej subsumcji stanu faktycznego pod normy prawa materialnego. Podnosi mianowicie, iż w jego mniemaniu uznany za wiarygodny materiał dowodowy prowadzić winien do wniosku o zasadności odwołania.

Jest to wniosek prawidłowy. Choć Sąd I instancji prawidłowo przywołał znajdujące zastosowanie przy rozstrzyganiu normy prawa materialnego, to jednak dokonał błędnej ich subsumcji.

Przypomnieć zatem należy, że zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (aktualny tekst jednolity: Dz. U. z 2022 r., poz. 1009), podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i pkt 18a, czyli m.in. pracowników stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12 (zastrzeżenia nie mają znaczenia w sprawie). Stosownie do treści art. 20 ust. 1 ustawy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3 (zastrzeżenia nie mają znaczenia w sprawie).

Art. 4 pkt 9 ustawy jako przychód definiuje: przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu: zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania mandatu posła lub senatora, wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia integracyjnego i stypendium wypłacanych bezrobotnym oraz stypendium sportowego, a także z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak również z tytułu współpracy przy tej działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy.

Na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (aktualny tekst jednolity: Dz. U. z 2020 r., poz. 1426 ze zmianami), przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy, za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Nadto zgodnie z § 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. z 2017 roku, poz. 1949) podstawy wymiaru składek nie stanowią nagrody jubileuszowe (gratyfikacje), które według zasad określających warunki ich przyznawania przysługują pracownikowi nie częściej niż co 5 lat.

Analiza pisemnego uzasadnienia zaskarżonego wyroku prowadzi do wniosku, iż argumenty przemawiające zdaniem Sądu I instancji za oddaleniem odwołania przedstawiają się następująco:

- prawo do nagrody jubileuszowej powstaje w momencie jubileuszu,

- warunkiem przyznania nagrody nie było przepracowanie określonego czasu w spółce, ta okoliczność miała wpływ jedynie na wysokość nagrody,

- wypłata nagrody jubileuszowej winna nastąpić w miesiącu, w którym przypada rocznica podjęcia pracy przez pracownika, co w sprawie nie nastąpiło,

- prawo do nagrody jubileuszowej otrzymali wszyscy pracownicy niezależnie od stażu pracy,

- regulamin nie wskazuje, że nagroda taka będzie miała charakter jednorazowy, ani w jakich odstępach czasu będzie ona wypłacana,

- nagroda mogłaby być wypłacana nawet co roku.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego zaprezentowane wyżej rozumowanie jest obarczone błędem.

Wydaje się, że Sąd I instancji bezzasadnie utożsamia uprawnienia pracodawcy do ustalania zasad wynagradzania zatrudnianych pracowników (w tym w zakresie nagród jubileuszowych) z zasadami regulującymi ich oskładkowanie.

Staje się zatem konieczne przywołanie, że zgodnie z § 7 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (tekst jedn. Dz. U. z 1993 r., Nr 68, poz. 330 ze zm.) składki na ubezpieczenie społeczne odprowadza się od wszystkich dochodów pracowników w gotówce i w naturze z wyjątkiem dochodów wymienionych wyczerpująco w 26 punktach.

Jak wskazywano wyżej w punkcie 1) wymienione są nagrody jubileuszowe (gratyfikacje), które według zasad określających warunki ich przyznawania przysługują pracownikowi nie częściej niż co 5 lat. Ten zapis reguluje jednak wyłącznie warunki zwolnienia tego rodzaju wypłat z oskładkowania, nie odnosząc się do uprawnień pracodawcy w zakresie zapisów regulaminów płacowych co do tego rodzaju świadczenia.

Zaznaczyć trzeba, że pracownicy mogą nabyć prawo do nagród jubileuszowych na zasadach określonych w układach zbiorowych lub regulaminach pracy.

Do czasu uchylenia art. 79 Kodeksu Pracy ustawą z dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 24, poz. 110) regulacja dotycząca nagród jubileuszowych zawarta była w zarządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. w sprawie ustalania okresów uprawniających do nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obliczania i wypłacania (M.P. Nr 44, poz. 358). Zarówno pod rządami tego zarządzenia, jak i po utracie jego mocy obowiązującej przepisy regulujące wynagrodzenia (układy zbiorowe, zakładowe systemy wynagradzania) mogły w różny sposób kształtować zarówno uzyskanie prawa do nagrody jubileuszowej i zasady jej przyznawania. W stosunku do pracowników sfery pozabudżetowej, obowiązek wypłaty nagrody jubileuszowej może wynikać wyłącznie z sytuacji, gdy prawo do jej uzyskania będzie uwzględnione w akcie należącym do katalogu źródeł prawa pracy wynikającego z kodeksu pracy, wskazującego na układy zbiorowe pracy, inne porozumienia zbiorowe, regulaminy i statuty określające prawa i obowiązki stron stosunku pracy. Nie są to świadczenia obligatoryjne, stanowią formę świadczenia dodatkowego wynikającego bezpośrednio ze stażu pracownika, prawo do którego nabywa się po przepracowaniu wymaganego okresu.

Obecnie warunki przyznawania świadczeń związanych z pracą ustalane są w regulaminach wynagradzania na zasadach określonych w art. 77 ² Kodeksu Pracy.

W zakresie regulaminów wynagradzania przepisy nie zawierają ograniczeń co do długości stażu pracy wymaganego do przyznania nagrody, okresów zatrudnienia zaliczanych do tego stażu, częstotliwości przyznawania nagrody i zasad ustalania jej wysokości. W szczególności nagrody takie mogą być wypłacane częściej niż co pięć lat, z tym, że wówczas dochody z tego tytułu nie są wyłączone z obowiązku składkowego, chociaż świadczenie zachowuje charakter nagrody jubileuszowej (tak Sąd Najwyższy w przywoływanym zresztą przez sąd I instancji wyroku z dnia 29.10.2002 r. II UKN 461/01).

W rozpoznawanej sprawie – w ramach własnych uprawnień, które omówiono wyżej – pracodawca sformułował zasady wypłat nagród jubileuszowych (zwanych N. Firmowymi).

Aneksem nr (...) z dnia 25 maja 2019 r. wprowadzono do regulaminu wynagradzania art. 25, zgodnie z którym pracownikowi zatrudnionemu na umowę o pracę oraz na umowę zlecenie zostanie wypłacona (...). Wysokość nagrody uzależniona jest od stażu pracy i kształtuje się następująco:

- za 26 – 30 lat pracy – 6500 zł,

- za 21 – 25 lat pracy – 5000 zł,

- za 16 – 20 lat pracy – 4000 zł,

- za 11 – 15 lat pracy – 3000 zł,

- za 5 – 10 lat pracy – 2000 zł,

- za 3 – 4 lata pracy – 1500 zł,

- poniżej 3 lat pracy – 1000 zł.

Przyjęte uregulowanie – jeszcze raz należy zaakcentować – w zakresie zastosowanych tam rozwiązań należy do kompetencji własnej pracodawcy.

Zarówno z zeznań Prezesa złożonych na etapie postępowania administracyjnego, jak i sądowego jasno wynikało, że wypłaty tych nagród będą dokonywane co 5 lat. Niewątpliwie także warunkiem wypłaty było osiągnięcie w spółce określonego stażu pracy.

W przypadku ubezpieczonego M. G. skutkowało to wypłatą nagrody jubileuszowej w kwocie 6500 zł (za 26-30 lat pracy).

Znaczenie podstawowe dla sprawy ma więc ustalenie, czy nagroda taka została względem ubezpieczonego już wypłacona w przeciągu ostatnich 5 lat. Taka sytuacja nie miała miejsca. Nagród jubileuszowych nie wypłacano bowiem w spółce od 2003 r.

Nie można także tracić z pola widzenia okoliczności, iż z tego właśnie powodu niemożliwe było wypełnienie warunku by każdy z pracowników uzyskał taką nagrodę w miesiącu osiągnięcia określonego stażu pracy w spółce. Co więcej – niewątpliwie brak tego rodzaju wypłat w ciągu kilkunastu lat skłonił władze spółki do wprowadzenia: „widełkowego” systemu ustalania kwoty nagrody, tak by objąć jej zasięgiem całość kadry i w pewien sposób „zadośćuczynić” oczekiwaniom załogi co do nagrody jubileuszowej zaniechanej przez tak długi okres czasu. Powyższe także stało za decyzja o uruchomieniu wypłat tych nagród względem wszystkich zatrudnionych w tej samej dacie.

Przyjęcie tez forsowanych przez Sąd I instancji co do tego, iż jednorazowa wypłata nagród na rzecz wszystkich uprawnionych niweczy charakter nagrody jako nagrody jubileuszowej, czyniłoby niemożliwym dokonywanie wypłat tego składnika w sytuacji gdy z określonych przyczyn regulamin nie przewidywał (czy jak w rozpoznawanej sprawie – wykreślał) tego typu gratyfikacji w „idealnym” – jak tego oczekuje Sąd I instancji – systemie gdzie nagroda przyznawana jest w miesiącu osiągnięcia przez danego pracownika określonego stażu pracy, podczas gdy prawo takiej sytuacji obecnie już (po 2.02.1996 r.) nie konstruuje.

Mając na uwadze całość przywołanej argumentacji orzeczono jak w pkt 1 wyroku w myśl art. 386 § 1 k.p.c., zaś konsekwencją zmiany rozstrzygnięcia co do meritum, była zmiana orzeczenia o kosztach przed Sądem I instancji, o czym orzeczono w pkt 2 wyroku, gdyż ostatecznie to pozwany jest stroną przegrywająca sprawę.

O kosztach w postępowaniu apelacyjnym Sąd II instancji orzekł w punkcie 3 wyroku zgodnie z ogólną zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania - na podstawie art. 98 § 1, 1 ¹ i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i § 10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, zasądzając od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz (...) sp. z o.o. w P. kwotę 675 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczeniu pieniężnego od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach do dnia zapłaty - tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Wiesława Stachowiak