Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 lipca 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marta Sawińska

Protokolant: Krystyna Kałużna

po rozpoznaniu w dniu 3 lipca 2024 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy T. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

przy udziale ubezpieczonego R. B. – zastępowanego przez kuratora w osobie E. G.

o ustalenie właściwego ustawodawstwa

na skutek apelacji T. R.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 15 lutego 2023 r. sygn. akt VII U 646/21

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od T. R. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział
w P. kwotę 240 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach do dnia zapłaty – tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 7 grudnia 2020 r. o nr (...), na podstawie przepisu art. 83 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 300 ze zm.) oraz art. 11 ust. 3 lit a Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE serii (...) nr 166 z dnia 30 kwietnia 2004 r., s. 1, Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, r. 5, t. 5, str. 72 ze zm.), Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. stwierdził, że R. B. nie podlega ustawodawstwu polskiemu od 27 stycznia 2020 r. do 31 grudnia 2020 r.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy, powołując się unijne przepisy, dotyczące koordynacji systemów ubezpieczeń społecznych i zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym w danym państwie członkowskim w zależności od okoliczności faktycznych, wskazał, że T. R. wystąpił do organu rentowego z wnioskiem o wydanie zaświadczenia A1 dla pracownika najemnego R. B., wykonującego pracę w dwóch lub kilku krajach UE (art. 13.1 rozporządzenia UE nr 883/2004). W wyniku przeprowadzonej u wnioskodawcy kontroli, organ rentowy ustalił, że T. R. w swoim przedsiębiorstwie z siedzibą w Ś., przy ul. (...), zatrudniał w przeważającej części obywateli państw trzecich, których miejsce zamieszkania jest tożsame z siedzibą przedsiębiorstwa. Przesłuchiwany płatnik składek nie wskazał, ile czasu jego pracownicy poświęcali na pracę w Polsce, a ile za granicą. Z dokumentów, zebranych w trakcie kontroli wynika, że w latach 2016-2018 wartość przychodów przedsiębiorstwa w Polsce spadała (2016 r. – 54,01%, 2017 r. – 17,38 %, 2018 r. – 7,41%), natomiast wartość przychodów osiąganych za granicą rosła (2016 r. – 302.065 zł, 2017 r. – 802.764 zł, 2018 r. – 1.526,059 zł). W 2019 r. przedsiębiorstwo (...) nie osiągnęło żadnych przychodów na terenie Polski, a w innych państwach członkowskich wartość przychodów wyniosła ok. 2.000.000 zł. W 2020 r. T. R. stale rozwijał działalność na terenie Niemiec i Belgii. W marcu i maju 2020 r. T. R. złożył 28 wniosków o wydanie zaświadczenia A1 na podstawie przepisu art. 13 ust. 1 rozporządzenia nr 883/2004. W toku postępowania przed ZUS, T. R. wyjaśnił, że w czasie, kiedy jego przedsiębiorstwo nie osiągało przychodów na terytorium Polski, jego pracownicy remontowali prywatne nieruchomości płatnika, co nie może zostać uznane na wykonywanie działalności. Jednocześnie z zeznań pracowników płatnika składek wynika, że wykonywali oni pracę tylko na terenie Niemiec. Z tych przyczyn organ rentowy ustalił dla pracowników płatnika składek tymczasowo ustawodawstwo niemieckie. Instytucja niemiecka nie wniosła zastrzeżeń do ustalonego ustawodawstwa, jednakże w dniu 28 lipca 2020 r. zakwestionował je pełnomocnik płatnika składek. W wyniku przeprowadzonego postępowania, organ rentowy wydał przedmiotową decyzję.

Odwołanie od decyzji organu rentowego złożył T. R.. Odwołujący wniósł o zmianę decyzji poprzez ustalenie, że w okresie od 27 stycznia 2020 r. do 31 grudnia 2020 r. dla ubezpieczonego ma zastosowanie polskie ustawodawstwo w zakresie ubezpieczenia społecznego i tym samym organ rentowy jest zobowiązany do wydania formularza A1 na potwierdzenie tego faktu, ewentualnie uchylenie zaskarżonej decyzji i przekazanie organowi rentowemu sprawy do ponownego rozpoznania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 ¹ k.p.c. z uwagi na fakt, że decyzja zaskarżona została wydana z rażącym naruszeniem przepisów postępowania, w każdym wypadku zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Odwołujący na potwierdzenie swojego stanowiska w sprawie wniósł o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron, tj. ubezpieczonego i płatnika składek na okoliczność m.in. zakresu obowiązków ubezpieczonego, wynikającego z umowy o pracę i sposobu jej wykonywania, nadto dowodu z dokumentów, wskazanych w pkt 2 odwołania. W uzasadnieniu odwołania, odwołujący rozwinął argumentację w zakresie każdego z zarzutów, stawianych zaskarżonej decyzji.

Zarządzeniem z dnia 6 października 2022 r. ustanowiono dla R. B. kuratora procesowego w osobie E. G. (z uwagi na brak aktualnego adresu).

R. B. ostatecznie nie zajął stanowiska w sprawie, a pozostałe strony podtrzymały stanowiska dotychczasowe.

Wyrokiem z 15 lutego 2023r. (sygn. VII U 646/21) Sąd Okręgowy w Poznaniu oddalił odwołanie oraz zasądził od odwołującego na rzecz pozwanego organu rentowego kwotę 360 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego.

Powyższy wyrok zapadł w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Odwołujący T. R. jest żołnierzem zawodowym, wykonującym służbę w systemie 24/48 godzin.

Jednocześnie T. R. od 13 maja 2013 r. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą NIP (...), REGON (...) pod firmą (...) z siedzibą w Ś., przy Placu (...). Przeważającym przedmiotem działalności jest wykonywanie pozostałych robót budowlanych wykończeniowych (kod (...)), w znikomym zakresie – także obrót tekstyliami. Nadto, T. R. jest Prezesem Zarządu i jednocześnie przeważającym udziałowcem w przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. przy ul. (...). T. K. 16c/19, zarejestrowanym w KRS pod nr (...) od 9 lipca 2020 r., którego przeważającym przedmiotem działalności są roboty budowlane, związane ze wznoszeniem budynków mieszkalnych i niemieszkalnych.

W latach 2016 – 2018 T. R. zatrudniał 86 pracowników, z czego 3 osoby w wymiarze pełnego etatu, a pozostałe w wymiarze ¼. Pracownicy płatnika składek w przeważającej większości byli obcokrajowcami, pochodzącymi z Ukrainy.

T. R. w ramach swojej działalności gospodarczej wykonywał prace remontowe i budowlane na terytorium Polski i krajów Unii Europejskiej, m.in. w Niemczech i Belgii.

Od stycznia 2016 r. T. R. osiągał przychody z działalności budowlanej, wykonywanej w Polsce w miesiącach: lipiec 2016 r., sierpień 2017 r., październik 2017 r., styczeń 2018 r., marzec 2018 r., wrzesień – listopad 2018 r., marzec 2020 r.

Wartość przychodów przedsiębiorstwa (...), osiąganych w Polsce w latach 2016 – 2018 sukcesywnie spadała (2016 r. – 54,01%, 2017 r. – 17,38 %, 2018 r. – 7,41%), natomiast wartość przychodów osiąganych przez płatnika składek za granicą w analogicznym okresie rosła (2016 r. – 302.065 zł, 2017 r. – 802.764 zł, 2018 r. – 1.526,059 zł). W 2019 r. przedsiębiorstwo (...) nie osiągnęło żadnych przychodów na terenie Polski, a w innych państwach członkowskich wartość przychodów wyniosła ok. 2.000.000 zł.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych w okresie od 23 października 2019 r. do 17 grudnia 2019 r. z przerwami przeprowadził kontrolę u płatnika składek T. R., na okoliczność m.in. prawidłowości i rzetelności obliczania składek na ubezpieczenia społeczne oraz innych składek, do których pobierania zobowiązany jest ZUS oraz zgłaszanie do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. Kontrola objęła okres od stycznia 2016 r. do grudnia 2018 r. Na dzień 30 listopada 2018 r. płatnik składek zatrudniał 23 pracowników.

W dniu 4 września 2018 r. T. R. nabył lokal mieszkalny przy ul. (...) w Ś.. Nadto, T. R. jest współwłaścicielem nieruchomości, położonej przy ul. (...) w Ś., stanowiącej działkę o nr (...). W czerwcu 2020 r. T. R. nabył w użytkowanie wieczyste nieruchomość, położoną przy ul. (...). J. P. w Ś., stanowiącą działkę o numerze (...).

W 2020 r. T. R. stale rozwijał działalność na terenie Niemiec i Belgii.

W okresie od stycznia do marca 2020 r. T. R. osiągnął przychód zagraniczny w wysokości ok. 570.00 zł. Jedyny przychód z działalności budowlanej w Polsce od grudnia 2018 r. płatnik składek osiągnął w marcu 2020 r. na kwotę 100.100 zł.

Ubezpieczony R. B., ur. (...) we L., jest obywatelem Ukrainy. Ubezpieczony w dniu 30 grudnia 2019 r. uzyskał zezwolenie Wojewody (...) na pracę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na okres od 7 stycznia 2020 r. do 6 lipca 2021 r.

W dniu 23 stycznia 2020 r. T. R. zawarł z R. B. umowę o pracę na czas określony do 31 grudnia 2020 r. na stanowisku pomocniczego robotnika budowlanego, w wymiarze ¼ etatu, za wynagrodzeniem 650,00 zł.

W dniu 19 marca 2020 r. R. B. wypełnił formularz ZUS nr US – 54, tj. informację o legalności zamieszkania obywatela państwa trzeciego, w którym wskazał, że w Polsce przebywa pod adresem Plac (...) w Ś..

W dniu 24 marca 2020 r. do ZUS wpłynął wniosek R. B. o wydanie zaświadczenia A1 dla osoby wykonującej pracę najemną w dwóch lub więcej państwach członkowskich UE, (...) lub w Szwajcarii, na podstawie przepisu art. 13 ust. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004.

Pismem z dnia 5 maja 2020 r. ZUS II Oddział w P. zawiadomił R. B., że od 27 stycznia 2020 r. do 31 grudnia 2020 r. podlega on ustawodawstwu niemieckiemu w zakresie ubezpieczeń społecznych na podstawie art. 11 ust. 3 lit. a Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Przedmiotowe pismo zakwestionował płatnik składek T. R., reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika, w piśmie z dnia 22 czerwca 2020 r.

W piśmie z dnia 13 lipca 2020 r. organ rentowy poinformował T. R., że ustalenie dla ubezpieczonego ustawodawstwa niemieckiego ma charakter tymczasowy, zgodnie z art. 16 ust. 3 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r.

Pismem z dnia 11 sierpnia 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. zawiadomił T. R., że postępowanie w sprawie niepodlegania ustawodawstwu polskiemu m.in. wobec R. B. zostało zakończone i strona może wypowiedzieć się co do zebranych dowodów i materiałów przed wydaniem decyzji, kończącej postępowanie w sprawie.

W dniu 7 grudnia 2020 r. organ rentowy wydał decyzję nr (...) o niepodleganiu przez R. B. ustawodawstwu polskiemu w okresie od 27 stycznia 2020 r. do 31 grudnia 2020 r., która stanowi przedmiot zaskarżenia w niniejszym postępowaniu.

Miejsce pobytu i adres korespondencyjny ubezpieczonego R. B., przebywającego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od 1 lutego 2022 r., pozostają nieznane.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd I instancji wydał zaskarżony wyrok, w którym oddalił odwołanie i zasądził od odwołującego na rzecz organu rentowego kwotę 360 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Na wstępie rozważań prawnych Sąd I instancji podał, że przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było ustalenie, jakie ustawodawstwo winno znaleźć zastosowanie wobec ubezpieczonego R. B. w związku z zatrudnieniem w oparciu o umowę o pracę z odwołującym T. R., prowadzącym zarejestrowaną w Polsce pozarolniczą działalnością gospodarczą, wykonywaną w kraju, ale również w Niemczech i Belgii.

W dalszej części uzasadnienia Sąd Okręgowy wskazał, że co do zasady, zgodnie z obowiązującym w Polsce przepisem art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy systemowej, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami.

W sytuacji jednak, gdy działalność gospodarcza pracodawcy jest wykonywana poza granicami kraju i istnieją przesłanki, aby stwierdzić, że pracownik tego pracodawcy również wykonuje pracę poza granicami kraju, zastosowanie znajdują przepisy dotyczące koordynacji systemów zabezpieczeń społecznych, uchwalone przez Parlament Europejski.

Zgodnie z art. 1 lit. a Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. UE L z 2004 r. nr 166.1 z dnia 30 kwietnia 2004 r.), określenie „praca najemna” oznacza wszelką pracę lub sytuację równoważną, traktowaną jako taką do celów stosowania ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego Państwa Członkowskiego, w którym taka praca lub sytuacja równoważna ma miejsce.

Stosownie do art. 11 ust. 1 i 3a powołanego wyżej rozporządzenia nr 883/2004, osoby, do których stosuje się niniejsze rozporządzenie, podlegają ustawodawstwu tylko jednego Państwa Członkowskiego. Osoba wykonująca w Państwie Członkowskim pracę najemną lub pracę na własny rachunek, podlega ustawodawstwu tego Państwa Członkowskiego.

Zgodnie z art. 12 ust. 1 rozporządzenia nr 883/2004, poświadczenie podlegania przepisom o zabezpieczeniu społecznym, tj. zaświadczenie A1, jest wydawane osobie, która wykonuje działalność jako pracownik najemny w państwie członkowskim w imieniu pracodawcy, który normalnie prowadzi tam swą działalność, a która jest delegowana przez tego pracodawcę do innego państwa członkowskiego do wykonywania pracy w imieniu tego pracodawcy, nadal podlega ustawodawstwu pierwszego państwa członkowskiego, pod warunkiem, że przewidywany czas takiej pracy nie przekracza 24 miesięcy i że osoba ta nie jest wysłana, by zastąpić inną delegowaną osobę.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. UE. L z 2009 r. nr 284.1 z dnia 30 października 2009 r.), dokumenty wydane przez instytucję państwa członkowskiego do celów stosowania rozporządzenia podstawowego i rozporządzenia wykonawczego, stanowiące poświadczenie sytuacji danej osoby oraz dowody potwierdzające, na podstawie których zostały wydane te dokumenty, są akceptowane przez instytucje pozostałych państw członkowskich tak długo, jak długo nie zostaną wycofane lub uznane za nieważne przez państwo członkowskie, w którym zostały wydane.

Stosownie do art. 14 ust. 8 rozporządzenia wykonawczego nr 987/2009, sformułowanie „znaczna część pracy najemnej lub działalności na własny rachunek” wykonywana w państwie członkowskim oznacza znaczną pod względem ilościowym część pracy najemnej lub pracy na własny rachunek wykonywanej w tym państwie członkowskim, przy czym nie musi to być koniecznie największa część tej pracy.

Ocena, czy przedsiębiorstwo prowadzi normalną działalność, czy też znaczną część działalności innej niż zarządzanie wewnętrzne, powinna uwzględniać wszystkie kryteria charakteryzujące jego działalność oraz charakter przedsiębiorstwa delegującego. Wybór kryteriów powinien być dostosowany do konkretnego wypadku. Ocena ta powinna mieć charakter całościowy, a zatem stanowić ogólny wniosek wynikający z rozważenia wszystkich przyjętych kryteriów. Kryterium obrotu nie ma decydującego lub szczególnego znaczenia, jednakże osiągnięcie obrotu w państwie siedziby przedsiębiorstwa delegującego w wysokości ok. 25% całych obrotów może prowadzić do wniosku, że prowadzi ono w tym państwie znaczną część działalności, a więc normalnie prowadzi działalność (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2017 r. III UK 266/16).

Jednakże, w innym judykacie Sąd Najwyższy zważył, że w celu ustalenia, że przedsiębiorstwo prowadzi normalną działalność w rozumieniu art. 12 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/04 z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, czy też znaczną część działalności innej niż zarządzanie wewnętrzne w rozumieniu art. 14 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/09 z 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/04 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, należy uwzględniać wszystkie kryteria charakteryzujące jego działalność oraz charakter przedsiębiorstwa delegującego. Nie wolno tylko na podstawie kryterium obrotu oceniać, czy pracownicy delegowani powinni być ubezpieczeni w Polsce, czy w innym kraju UE. Oznacza to, że nie ma sztywnej granicy obrotu, która decydowałaby o normalnej działalności w kraju (por. wyrok z dnia 27 maja 2021 r. II USKP 46/21).

W ocenie Sądu I instancji materiał dowodowy zgromadzony w niniejszym postępowaniu nie dał podstaw do podważenia decyzji ZUS. Analiza całokształtu obrotów osiąganych przez przedsiębiorstwo (...) w latach 2016-2019 oraz w spornym 2020 r. wskazuje, że firma odwołującego generowała zyski z działalności wykonywanej za granicą, znacznie przekraczające obroty osiągane w Polsce. Jednocześnie T. R. w toku postępowania przed organem rentowym jak i przed sądem, nie przedłożył żadnego innego, wiarygodnego materiału dowodowego, w oparciu o który możnaby dokonać ustaleń przeciwnych, w tym przede wszystkim stwierdzić, że ubezpieczony R. B. w spornym okresie pracował przede wszystkim w Polsce. Mimo usilnych starań tut. sądu z urzędu, niepowodzeniem zakończyło się ustalenie aktualnego miejsca pobytu ubezpieczonego R. B. oraz przeprowadzenie dowodu z jego zeznań, które mogłyby być kluczowe w przedmiotowej sprawie. Z ustaleń sądu (w oparciu o dane pozyskane od Straży Granicznej Oddział w P.) wynika bowiem, że ubezpieczony na początku lutego 2022 r. powrócił do Polski, w systemie PESEL-Sad nie jest jednakże ujawniony jego aktualny adres pobytu i korespondencyjny. W związku z potwierdzeniem, że R. B. przebywa w Polsce, Sąd Okręgowy zaniechał doręczania ubezpieczonemu korespondencji w jego kraju ojczystym, tj. na Ukrainie. Jednocześnie, z uwagi na fakt, że miejsce pobytu ubezpieczonego w Polsce pozostaje nieznane, stąd zarządzeniem z dnia 6 października 2022 r. tut. sąd ustanowił dla ubezpieczonego kuratora procesowego.

Zaskarżoną decyzję ZUS nr (...) poprzedziło ustalenie przez organ rentowy tymczasowego ustawodawstwa niemieckiego, jako właściwego dla ubezpieczonego R. B. z tytułu pracy najemnej u odwołującego, wykonywanej na terytorium Niemiec, a niemiecki organ ubezpieczeniowy nie zakwestionował tych ustaleń.

W ocenie Sądu I instancji zatem, na podstawie stanu faktycznego w sprawie, ustalonego w oparciu o zaprezentowany przez strony materiał dowodowy (w tym przede wszystkim w oparciu o wysokość obrotów odwołującego z działalności gospodarczej, uzyskiwanych w Polsce jak i za granicą – z braku innych dowodów), decyzja ZUS jest prawidłowa. W szczególności brak jest przesłanek, aby uznać, że centrum aktywności zawodowej odwołującego – a w związku z tym także praca R. B., w 2020 r. miały miejsce w przeważającym zakresie w Polsce.

Z powyższych przyczyn nie sposób zatem – zdaniem Sądu I instancji - uznać, że ubezpieczony R. B. winien podlegać w spornym okresie ustawodawstwu polskiemu.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy stwierdził, że zaskarżona decyzja ZUS z dnia 7 grudnia 2020 r. odpowiada prawu i na zasadzie ww. przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

O kosztach procesu orzeczono w punkcie 2 sentencji, zgodnie z regułą odpowiedzialności za wynik procesu na podstawie art. 98 § 1, 3 i 4 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 265 j.t. ze zm.), w stawce podwójnej.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł odwołujący – płatnik składek T. R., zaskarżając go w całości. Zaskarżonemu wyrokowi odwołujący zarzucił:

1.  naruszenie prawa materialnego art. 13 ust. 1 lit. a) oraz lit. b) ppkt (ii) rozporządzenia 883/2004 w zw. z art. 14 ust. 5, ust. 5a oraz ust. 8 rozporządzenia 987/2009 oraz art. 14 ust. 5 lit. b oraz ust. 6 rozporządzenia 987/2009 poprzez bezzasadne działania takie jak:

⚫

pominięcie, że skutkiem stwierdzenia dla Ubezpieczonego, iż nie podlegał on pod ustawodawstwo w zakresie ubezpieczeń społecznych w Polsce jest to, że nie wiadomo, pod jakie ustawodawstwo w zakresie ubezpieczeń społecznych w okresie objętym wnioskiem podlegał Ubezpieczony;

⚫

brak poczynienia ustalenia w trybie art. 16 rozporządzenia 987/2019 z instytucją niemiecką;

⚫

odmowę wydania zaświadczenia A1 za okres objęty wnioskiem Płatnika dla Ubezpieczonego, który we wskazanym okresie wykonywał pracę najemną w dwóch lub więcej państwach członkowskich, a w tym pracę niebędącą pracą marginalną w rozumieniu wynikających z przywołanych rozporządzeń w miejscu zamieszkania, tj. w Polsce

2.  naruszenie prawa procesowego:

⚫

art. 233 § 1 i § 2 k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów przeprowadzonych w sprawie, dokonanej wybiórczo, polegające na pominięciu przedstawionej jako dowód m.in. faktury VAT z 16 marca 2020 r., numer (...), na okoliczność, że Płatnik realizował prace budowlane na obiekcie M. przy ulicy (...) w Ś. oraz przy Szkole Podstawowej w M., materiałów fotograficznych potwierdzających prace budowlane podejmowane przez Płatnika z udziałem jego pracowników (w tym Ubezpieczonego) na nieruchomościach, o jakich mowa w punkcie wyżej, czy też wyjaśnień Płatnika, który podawał, że realizowane są i będą z udziałem Ubezpieczonego roboty budowlane takie jak:

- prace na nieruchomościach stanowiących własność Płatnika, które to obiekty są remontowane w Polsce przez pracowników (w tym Ubezpieczonego) na cele związane z ich wynajmem;

- inwestycja budowy domu jednorodzinnego przy ul. (...) (inwestycja M. Z.);

- przebudowa budynku gospodarczego w Komornikach 74;

- przebudowa apartamentu położonego w P. przy ul. (...)

- rozbudowa posesji własnej Płatnika przy ul. (...);

- wstępnie umówiona realizacja budynku wielorodzinnego (obejmującej powyżej 20 mieszkań) w P. przy ul. (...);

⚫

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez sprzeczne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego wyprowadzenie istnienia obowiązku dokumentowania naprzemiennej pracy w jeszcze bardziej szczegółowy sposób (chociaż przepisy rozporządzenia 883/2004 oraz rozporządzenia 987/2009), bez podstawy faktycznej i prawnej, a w konsekwencji przyjęcie, że w spornym okresie ubezpieczony nie świadczył pracy w Polsce w wymiarze pozwalającym na wydanie zaświadczenia Al, a co doprowadziło do tego, że Sąd Okręgowy w Poznaniu, za organem rentowym dla wydania zaświadczenia Al wymagał zrealizowania obowiązku niemożliwego albo obowiązku, który nie jest prawnie w żaden sposób nakazany, skoro tak naprawdę nie wiadomo, w jaki sposób Płatnik miałby wykazać, że Ubezpieczony świadczyły naprzemiennie pracę w dwóch państwach członkowskich, w tym w Polsce, skoro niewystarczająca jest zgodna z prawem ewidencja czasu pracy i zawierająca zrozumiałe dopiski dotyczące czasu pracy poświęconego na zadania określone w § 1 ust. 5 umowy zlecenia, jak też niewystarczające jest oświadczenie ubezpieczonego;

3.  naruszenie prawa procesowego w postaci art. 108 § 1 i § 2 w świetle art. 98 k.p.c. wobec rozstrzygnięcia Sądu Apelacyjnego w Poznaniu zawartego w postanowieniu z 7 grudnia 2021 r., sygn. akt III AUz 145/21, przy wydawaniu zaskarżonego wyroku w zakresie pkt 2, a to poprzez pominięcie, że Powód wygrał postępowanie zażaleniowe i nie zostały mu za to zasądzone jakiekolwiek koszty postępowania, chociaż obowiązek rozstrzygnięcia o tychże kosztach, pozostawiono Sądowi I instancji;

4.  nadto zarzucił, że poczyniono błędy w ustaleniach faktycznych mające wpływ na treść orzeczenia, polegające na:

a.  niezasadnym i nieuprawnionym przyjęciu, że:

⚫

praca wykonywana przez Ubezpieczonego nie była świadczona równocześnie lub też na zmianę na terenie Polski oraz Niemiec;

⚫

Płatnik nie miał na terenie Polski centrum aktywności zawodowej z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej;

⚫

Płatnik nie mógł powierzyć Ubezpieczonemu pracy polegającej na wykonywaniu usług robót budowlanych w swoich nieruchomościach;

⚫

praca na terenie Polski nie miała kiedykolwiek miejsca a Płatnik nie przedstawił żadnych dokumentów, które wskazywałyby na zaistnienie powyższej okoliczności;

b.  pominięciu, że przedłożone dokumenty (dowody) były wystarczające dla uznania, że Ubezpieczony świadczył pracę naprzemienną w Polsce i Niemczech, tj. w okresie objętym wnioskiem o wydanie zaświadczenia Al, zaś domaganie się przez organ rentowy szczegółowej ewidencji czasu prezentującej dokładny opis miejsca świadczenia pracy, nie było uzasadnione w świetle obowiązujących przepisów prawa;

c.  odstąpieniu od właściwego zbadania charakteru pracy Ubezpieczonego przez pryzmat tego, czy praca wykonywana będzie w państwie członkowskim miejsca zamieszkania, tj. Polska, skoro w przypadku pracy najemnej znaczenie ma wynagrodzenie oraz czas pracy pracownika;

d.  niepoczynieniu prawidłowego ustalenia, czy ziściła się przesłanka, o jakiej mowa w art. 13 ust. 1 lit. b ppkt (ii) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE serii L nr 166, z późn. zm., dalej: „rozporządzenie 883/2004”) w zw. z art. 14 ust. 5a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE serii L nr 284, z późn. zm., dalej: „rozporządzenie 987/2009”), a mianowicie czy siedziba lub miejsce wykonywania działalności Płatnika znajduje się w Polsce, przyjmując, że praca wykonywana przez Ubezpieczonego nie będzie znaczna;

e.  nieuwzględnianiu ani nie odniesienie się w sposób dostateczny do przedłożonych przez Płatnika dowodów w sprawie

Powołując się na powyższe zarzuty odwołujący wniósł o:

- zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zmianę decyzji organu rentowego poprzez ustalenie, że spornym okresie zastosowanie do Ubezpieczonego ma polskie ustawodawstwo w zakresie ubezpieczenia społecznego, i tym samym organ rentowy jest zobowiązany do wydania ubezpieczonej formularza Al potwierdzającego ten faktu za pozostały okres objęty wnioskiem; albo

- uchylenie zaskarżonego wyroku, a także poprzedzającej go zaskarżonej decyzji i przekazanie organowi rentowemu do ponownego rozpoznania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 ¹ k.p.c., bądź art. 477 ^14a k.p.a. z uwagi na fakt, że decyzja zaskarżona została wydana z rażącym naruszeniem przepisów postępowania, albowiem postępowanie administracyjne przed organem rentowym toczyło się bez udziału Ubezpieczonego (ten nie mieszkał pod adresem Plac (...) w Ś. w chwili wydawania, ani doręczania decyzji z 7 grudnia 2020 r.);

a nadto:

- zasądzenie od organu rentowego na rzecz Płatnika zwrotu kosztów zastępstwa według norm przepisanych, za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację odwołującego organ rentowy wniósł o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie od odwołującego na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Wniesioną przez odwołującego T. R. apelację uznać należy za bezzasadną.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, rozstrzygnięcie Sądu I instancji jest oczywiście prawidłowe. Sąd Okręgowy właściwie przeprowadził postępowanie dowodowe, w żaden sposób nie uchybiając przepisom prawa procesowego, dokonał trafnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i w konsekwencji prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy. Prawidłowo także zastosował prawo materialne. Sąd Apelacyjny w całości podzielił ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu Okręgowego, a wobec niewątpliwego wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy, nie widział też konieczności uzupełniania postępowania dowodowego.

W pierwszej kolejności przypomnieć należy, że zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 i art. 13 pkt 2 z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy zlecenia, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od dnia oznaczonego w umowie, jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy.

Zważyć należy, że o podleganiu lub niepodleganiu obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym nie decyduje fakt zgłoszenia osoby uprawnionej do tych ubezpieczeń w trybie art. 36 ustawy systemowej. Stosunek ubezpieczenia społecznego, jeśli obejmuje ubezpieczenie obowiązkowe, powstaje bowiem z mocy prawa, a zgłoszenie do ubezpieczenia ma charakter deklaratywny. Stosunek ten nie jest stosunkiem prawnym ukształtowanym w drodze umownej, stąd obowiązek ubezpieczenia społecznego wynika z przepisów prawa i nie jest uzależniony od woli ubezpieczonego lub organu rentowego. Nawiązanie stosunku ubezpieczenia następuje równocześnie z zaistnieniem sytuacji rodzącej obowiązek ubezpieczenia, jako wyraz zasady automatyzmu prawnego; jest wtórne wobec stosunku podstawowego, stanowiącego tytuł ubezpieczenia.

Zgodnie z art. 1 lit. a Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. UE L z 2004 r. nr 166.1 z dnia 30 kwietnia 2004 r.), określenie „praca najemna” oznacza wszelką pracę lub sytuację równoważną, traktowaną jako taką do celów stosowania ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego Państwa Członkowskiego, w którym taka praca lub sytuacja równoważna ma miejsce.

Stosownie do art. 11 ust. 1 i 3a powołanego wyżej rozporządzenia nr 883/2004, osoby, do których stosuje się niniejsze rozporządzenie, podlegają ustawodawstwu tylko jednego Państwa Członkowskiego. Osoba wykonująca w Państwie Członkowskim pracę najemną lub pracę na własny rachunek, podlega ustawodawstwu tego Państwa Członkowskiego

Zgodnie z art. 12 ust. 1 rozporządzenia nr 883/2004, poświadczenie podlegania przepisom o zabezpieczeniu społecznym, tj. zaświadczenie A1, jest wydawane osobie, która wykonuje działalność jako pracownik najemny w państwie członkowskim w imieniu pracodawcy, który normalnie prowadzi tam swą działalność, a która jest delegowana przez tego pracodawcę do innego państwa członkowskiego do wykonywania pracy w imieniu tego pracodawcy, nadal podlega ustawodawstwu pierwszego państwa członkowskiego, pod warunkiem, że przewidywany czas takiej pracy nie przekracza 24 miesięcy i że osoba ta nie jest wysłana, by zastąpić inną delegowaną osobę.

Zgodnie z art. 13 ust. 2 pkt 2 tego rozporządzenia osoba, która normalnie wykonuje pracę na własny rachunek w dwóch lub w kilku Państwach Członkowskich podlega ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym znajduje się centrum zainteresowania dla jej działalności, jeżeli osoba ta nie zamieszkuje w jednym z Państw Członkowskich, w których wykonuje ona znaczną część swej pracy.

Stosownie do art. 14 ust. 8 rozporządzenia wykonawczego nr 987/2009, sformułowanie „znaczna część pracy najemnej lub działalności na własny rachunek” wykonywana w państwie członkowskim oznacza znaczną pod względem ilościowym część pracy najemnej lub pracy na własny rachunek wykonywanej w tym państwie członkowskim, przy czym nie musi to być koniecznie największa część tej pracy. W celu określenia, czy znaczna część pracy jest wykonywana w danym państwie członkowskim, należy uwzględnić kryteria orientacyjne w przypadku pracy na własny rachunek - obrót, czas pracy, liczba świadczonych usług lub dochód. W ramach ogólnej oceny, spełnienie powyższych kryteriów w proporcji mniejszej niż 25 % tych kryteriów wskazuje, że znaczna część pracy nie jest wykonywana w danym państwie członkowskim. Jak wynika z ustaleń Sądu Okręgowego odwołujący w spornym okresie prowadził znaczną część działalności na terenie Niemiec i Belgii. Z materiału dowodowego wynika, że wartość przychodów przedsiębiorstwa (...), osiąganych w Polsce w latach 2016 – 2018 sukcesywnie spadała (2016 r. – 54,01%, 2017 r. – 17,38 %, 2018 r. – 7,41%), natomiast wartość przychodów osiąganych przez płatnika składek za granicą w analogicznym okresie rosła (2016 r. – 302.065 zł, 2017 r. – 802.764 zł, 2018 r. – 1.526,059 zł). W 2019 r. przedsiębiorstwo (...) nie osiągnęło żadnych przychodów na terenie Polski, a w innych państwach członkowskich wartość przychodów wyniosła ok. 2.000.000 zł. W okresie od stycznia do marca 2020 r. T. R. osiągnął przychód zagraniczny w wysokości ok. 570.00 zł. Jedyny przychód z działalności budowlanej w Polsce od grudnia 2018 r. płatnik składek osiągnął w marcu 2020 r. na kwotę 100.100 zł. Analiza całokształtu obrotów osiąganych przez przedsiębiorstwo (...) w latach 2016-2019 oraz w spornym 2020 r. wskazuje, że firma odwołującego generowała zyski z działalności wykonywanej za granicą, znacznie przekraczające obroty osiągane w Polsce. Wbrew twierdzeniom odwołującego, z materiału dowodowego nie wynika, aby w spornym okresie obrót odwołującego na terenie Polski wyniósł minimum 25%, gdyż tylko w tym przypadku można by uznać, że znaczna część pracy jest wykonywana w danym państwie członkowskim.

Bezzasadny okazał się również zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego rozporządzenia nr 883/2004, gdyż zostało wykazane w toku postępowania, że została przeprowadzona procedura koncyliacyjna, a zatem zostało ustalone dla ubezpieczonego jako właściwe ustawodawstwo niemieckie (decyzja z dnia 5 maja 2020 r., a instytucja niemiecka nie wniosła zastrzeżeń do ustalonego ustawodawstwa), zatem nie sposób zgodzić się z tym, że ubezpieczony w spornym okresie nie podlega żadnemu ubezpieczeniu społecznemu.

Sąd Apelacyjny podkreśla, że chybione okazały się zarzuty naruszenia prawa procesowego art. 233 § 1 k.p.c. Zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów, sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania na podstawie „wszechstronnego rozważenia zebranego materiału”, a zatem, jak podkreśla się w orzecznictwie, z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzeniu poszczególnych dowodów i mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności. Przyjmuje się, że ramy swobodnej oceny dowodów muszą być zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego regułami logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których Sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i wiąże ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Do naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. mogłoby dojść tylko wówczas, gdyby strona skarżąca wykazała uchybienia podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów tj. regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10.06.1999 r., II UKN 685/98 L.). Sąd I instancji wziął pod uwagę cały materiał dowodowy zgromadzony w niniejszej sprawie (w tym również zeznania odwołującego), przy czym Sąd I instancji wyjaśnił, w jakim zakresie odmówił wiarygodności tych zeznań. Apelacja odwołującego ograniczała się z zasadzie polemiki z ustaleniami Sądu i własną interpretacją zgromadzonego materiału dowodowego, w tym też oceną własnych zeznań i pozostałych dowodów (przedłożonych dokumentów) oraz uwypukleniem dowodów korzystnych dla odwołującego, a pominięciem części niekorzystnej.

Przenosząc powyższe ogólne rozważania na grunt przedmiotowej sprawy, w ocenie Sądu Apelacyjnego, bezzasadny był zarzut odwołującego T. R. dotyczący naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., a sprowadzający się w istocie do tego, że odwołujący wskazał, iż w jego ocenie z przeprowadzonych dowodów Sąd I instancji wyciągnął wnioski niezgodne z ich ustaleniami.

Odnosząc się do zarzutów sformułowanych przez apelującego, w szczególności tych wskazujących, iż błędnie Sąd I instancji ocenił zgromadzony materiał dowodowy i niezasadnie przyjął, że w spornym okresie ubezpieczony nie świadczył pracy w Polsce, Sąd Apelacyjny podkreśla, że samo twierdzenie strony nie jest dowodem, a twierdzenie dotyczące istotnej dla sprawy okoliczności (art. 227 k.p.c.) powinno być udowodnione przez stronę zgłaszającą to twierdzenie – art. 232 k.p.c. i art. 6 k.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22.11.2001 r., I PKN 660/00, Wokanda 2002 nr 7-8, s. 44). Przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) i strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne (art. 232 zdanie pierwsze k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa zawsze na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na tej stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Podkreślić należy, że strony postępowania nie przedstawiły wiarygodnych dowodów na rzeczywiste świadczenie pracy przez ubezpieczonego R. B. na podstawie umowy o pracę na czas określony z dnia 23 stycznia 2020 r. (tj. do dnia 31 grudnia 2020r.)

Wbrew stanowisku odwołującego przedstawiony przez odwołującego materiał dowodowy tj. umowa o pracę, potwierdzenie uiszczenia składek itp. same w sobie nie świadczą o zatrudnieniu ubezpieczonego i wykonywaniu przez niego pracy na rzecz płatnika składek, a jedynie mogą wskazywać na dopełnienie formalności związanych z zatrudnieniem. Istotne natomiast jest czy ubezpieczony faktycznie świadczył pracę na rzecz płatnika składek. O tym, czy strony istotnie nawiązały umowę o pracę, nie decyduje przy tym formalne zawarcie (podpisanie) umowy nazwanej umową o pracę, lecz faktyczne i rzeczywiste realizowanie tej umowy.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego przedstawione ustalenia, będące wynikiem prawidłowego postępowania dowodowego, nie dawały podstawy do uznania, że ubezpieczony R. B. w spornym okresie pracował w Polsce, a odwołujący nie przedstawił żadnych wiarygodnych dowodów, w oparciu o które można byłoby poczynić ustalenia faktyczne zgodne z jego argumentacją.

Jak słusznie zauważył Sąd I instancji takiego materiału dowodowego w szczególności nie stanowią dokumenty, potwierdzające stan posiadania odwołującego w zakresie nieruchomości, które miały być remontowane w 2020 r. i w których to pracach udział miał brać ubezpieczony R. B.. Dokumenty te w sposób oczywisty tej pracy nie potwierdzają, a odnoszą się jedynie do osoby płatnika składek. Bez wartości dowodowej w niniejszej sprawie pozostawały także faktury VAT, dokumentujące wydatki (obroty) przedsiębiorstwa odwołującego w związku z wykonywaną działalnością, gdyż nie świadczą one o pracy R. B., wykonywanej w spornym okresie na terytorium Polski.

Nie przedłożono więc żadnych wiarygodnych dowodów, na podstawie których można byłoby ustalić, że R. B. świadczył pracę na terytorium Polski (brak jest chociażby list obecności z podpisem ubezpieczonego, czy też innych dowodów). Nie było też możliwości przesłuchania ubezpieczonego z uwagi na to, że nie był znany jego adres zamieszkania. Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, że to na płatniku składek ciąży obowiązek podania prawidłowego adresu do doręczeń/pobytu zgłaszanego przez siebie pracownika, a adres Plac (...) w Ś. był podawany przez płatnika składek.

Z kolei w zakresie zarzutu naruszenie prawa procesowego w postaci art. 108 § 1 i § 2 w świetle art. 98 k.p.c., to wskazać należy, że postępowania zażaleniowe miało charakter wpadkowy, uzależniony od wyniku sprawy głównej. Nie sposób zatem przyjąć w tej sytuacji, aby strona przegrywająca sprawę miała uzasadnione treścią art. 98 § 1 i 3 k.p.c. prawo do uzyskania kosztów postępowania wpadkowego, kiedy wynik całego postępowania sądowego jest dla strony niekorzystny (oddalono odwołanie).

Na marginesie Sąd Apelacyjny podkreśla, że odwołujący zwrócił się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o wydanie zaświadczenia A1 dla ubezpieczonego wskazując, że pracę wykonywał w 75 % w Polsce a w Niemczech tylko 25 %, lecz nie przedłożył wiarygodnych dowodów na poparcie swoich twierdzeń, a Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniosek uznał za bezzasadny.

W toku postępowania przed Zakładem Ubezpieczeń Społecznych odwołujący wyjaśnił, że w czasie, kiedy jego przedsiębiorstwo nie osiągało przychodów na terytorium Polski, jego pracownicy remontowali prywatne nieruchomości płatnika (w tym według twierdzeń odwołującego również ubezpieczony), natomiast słusznie Zakład uznał, że remontowanie prywatnych nieruchomości płatnika nie może zostać uznane na wykonywanie działalności.

W sprawie nie mógł znaleźć zastosowania – jak tego oczekiwał apelujący- przepis art.477 ¹⁴§2 ¹ k.p.c. gdyż kategoria sprawy nie mieści się w zakresie podmiotowym tego przepisu.

Zdaniem apelującego - zaskarżona decyzja została wydana z rażącym naruszeniem przepisów o postępowaniu przed Organem rentowym, w związku z czym Sąd I instancji powinien był uchylić zaskarżoną decyzję i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Organowi rentowemu.

Orzecznictwo sądów powszechnych oraz Sądu Najwyższego wypracowało konsekwentne stanowisko, iż przepis ten należy wykładać ściśle. Przepis ten daje Sądowi pierwszej instancji możliwość uchylenia decyzji i przekazania sprawy organowi rentowemu do ponownego rozpoznania. Należy jednak zaznaczyć, że uprawnienie to zostało ograniczone tylko do decyzji nakładających na ubezpieczonego zobowiązanie, ustalających wymiar tego zobowiązania lub obniżających świadczenie i tylko w sytuacji, gdy decyzje takie zostały wydane z rażącym naruszeniem przepisów o postępowaniu przed organem rentowym. Ubezpieczonym zaś jest, zgodnie z art. 476 § 5 pkt 2 k.p.c. jest osoba ubiegającą się o: a) świadczenie z ubezpieczeń społecznych albo o emeryturę lub rentę; b) ustalenie istnienia bądź nieistnienia obowiązku ubezpieczenia, jego zakresu lub wymiaru składki z tego tytułu, c) świadczenia w sprawach należących do właściwości Zakładu Ubezpieczeń Społecznych; d) świadczenie odszkodowawcze przysługujące w razie wypadku lub choroby pozostające w związku ze służbą.

W art. 477 ¹¹ § 1 k.p.c. zdefiniowano zaś, że stronami postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych są: ubezpieczony, osoba odwołująca się od orzeczenia wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności, inna osoba, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja, organ rentowy, wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności i zainteresowany.

W niniejszej sprawie podstawowe znaczenie ma pytanie czy płatnik składek (apelujący w sprawie) posiada status „ubezpieczonego”, czy też jest „innej osoby, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja”, gdyż decyduje to o dopuszczalności zastosowania art. 477 ¹⁴ § 21 k.p.c. Zakładając racjonalność ustawodawcy, nie sposób przyjąć, że skoro art. 477 ¹¹ § 1 k.p.c. rozróżnia „ubezpieczonego” i „inną osobę”, to w art. 477 ¹⁴ § 2 ¹ k.p.c. prawodawca wskazując na „ubezpieczonego” rozumie przez to również „inną osobę, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja”. W rezultacie nie można płatnika składek traktować jako ubezpieczonego (zob. np. wyroki Sądu Najwyższego: z 17 lutego 2021 r., III USKP 22/21, LEX nr 3123188; z 5 września 2017 r., II UK 360/16, LEX nr 2390723). Oznacza to, że zaskarżona w niniejszej sprawie decyzja nie nałożyła na ubezpieczonych zobowiązania w rozumieniu art. 477 ¹⁴ § 2 ¹ k.p.c., a przepis ten zezwala na uchylenie decyzji tylko wówczas, gdy zobowiązanie nałożono na „ubezpieczonego”, a nie na „inną osobę”, jaką jest w niniejszej sprawie płatnik składek.

Należy też powtórzyć za Sądem Najwyższym (wyrok z dnia 19 maja 2022 r., I USKP 130/21), że rzadko zdarza się, aby organ rentowy nakładał na ubezpieczonego „zobowiązanie”, a jeszcze rzadziej, aby „ustalał wymiar tego zobowiązania”. Staje się to zrozumiałe, jeśli weźmie się pod uwagę, że ubezpieczony co do zasady występuje w roli świadczeniobiorcy, a nie zobowiązanego. Dodać też trzeba, że w relacjach między płatnikiem a organem rentowym zapadają oczywiście - oparte na ustawowych obowiązkach płatnika składek - decyzje ustalające zobowiązanie, tj. obowiązek opłacenia składek oraz decyzje ustalające wymiar tego zobowiązania (wysokość składek), lecz wykluczenie podmiotowe płatnika składek (który nie należy do kodeksowej kategorii „ubezpieczonych”) z kręgu podmiotów objętych działaniem art. 477 ¹⁴ § 2 ¹ k.p.c., powoduje, że w i tych relacjach nie będzie miał on zastosowania.

Reasumując podać należy, że apelacja odwołującego pomimo swojej obszerności w ocenie organu rentowego nie wnosi nic nowego do sprawy, strona odwołująca w zasadzie powiela w niej argumentację zaprezentowaną przed Sądem Okręgowym, wchodząc przy tym w nieuzasadnioną polemikę z ustaleniami stanu faktycznego dokonanymi przez ten sąd, a w całości zaakceptowanym przez Sąd Odwoławczy.

Uznając zarzuty odwołującego T. R. za nieuzasadnione, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił wniesioną apelację (punkt 1 wyroku).

O kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 § 1, 1 ¹ i 3 k.p.c. i przepisu § 10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015r. Mając powyższe na względzie, zasądzono od odwołującego T. R. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. kwotę 240 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach do dnia zapłaty - tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej – punkt 2 wyroku.

sędzia Marta Sawińska