Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 sierpnia 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodnicząca – sędzia: Urszula Iwanowska (spr.)

Sędziowie: Jolanta Hawryszko

Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk

po rozpoznaniu w dniu 17 sierpnia 2023 r., w Szczecinie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z odwołania M. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.

o wysokość: kapitału początkowego, emerytury i świadczenia w zbiegu

na skutek apelacji ubezpieczonego od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 14 czerwca 2022 r., sygn. akt IV U 936/21,

oddala apelację.

Jolanta Hawryszko Urszula Iwanowska Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk

sygn. akt III AUa 478/22

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. decyzją z dnia 4 listopada 2021 r., znak: (...) (...)ustalił dla M. W. wysokość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 r. na kwotę 33.638,55 zł wskazując, że do ustalenia wartości kapitału początkowego przyjęto: podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 422,18 zł, przy czym do obliczenia tej podstawy, w tym obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy, przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych od 1 stycznia 1970 r. do 31 grudnia 1979 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 34,58%, natomiast podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru (34,58%) przez kwotę 1.220,89 zł, będącą kwotą bazową określoną w ustawie emerytalnej. Do wyliczeń przyjęto osiągnięte przez odwołującego okresy składkowe w wymiarze 6 lat, 9 miesięcy i 8 dni, co stanowiło w zaokrągleniu łącznie 81 miesięcy. Współczynnik proporcjonalny wyliczony stosownie do osiągniętego przez M. W. do 31 grudnia 1998 r. wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego wyniósł 42,28%. Współczynnik ten posłużył do obliczenia 24% części kwoty bazowej, która wyniosła 293,01 zł. Do ustalenia wskazanego współczynnika przyjęto wiek M. W. w dniu 31 grudnia 1998 r., który po zaokrągleniu do pełnych lat wyniósł 48 lat oraz łączny staż ubezpieczeniowy – po zaokrągleniu w górę do pełnych lat wynoszący 7 lat.

Nadto do ustalenia kapitału początkowego przyjęto współczynnik średniego dalszego trwania życia dla osób w wieku 62 lat wynoszący 209 miesięcy, ustalony na podstawie komunikatu Prezesa GUS z dnia 25 marca 1999 r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn (M. P. nr 12, poz. 173).

Nadto organ wskazał, że do ustalenia wartości kapitału początkowego nie uwzględniono następujących okresów:

- od 1 do 30 czerwca 1971 r. i od 4 czerwca do 31 sierpnia 1981 r., gdyż w tych okresach M. W. przebywał na urlopie bezpłatnym;

- od 16 kwietnia 1973 r. do 31 grudnia 1976 r., ponieważ nie został wystarczająco udowodniony - przedłożono jedynie kserokopię świadectwa pracy, zaś z kartotek płacowych przedłożonych przez wnioskodawcę nie wynikała wysokość wynagrodzenia za wskazany okres;

- od 1 do 29 lipca 1977 r. - z uwagi na to, że ubezpieczony korzystał wówczas z urlopu bezpłatnego;

- od 1 sierpnia do 30 września 1978 r. – również z uwagi na niewskazanie wysokości wynagrodzenia na listach płac;

- od 1 listopada do 30 listopada 1980 r. - brak potwierdzenia o wysokości wynagrodzenia na listach płac, a informacja podana na listach nie potwierdza jego zatrudnienia;

- od 23 lipca 1996 r. do 31 grudnia 1998 r. z uwagi na brak zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego.

Natomiast za okresy pracy:

- od 6 stycznia do 20 maja 1972 r.,

- od 22 do 26 maja 1972 r.,

- od 17 lipca 1972 roku do 31 marca 1973 r.

organ przyjął do podstawy wymiaru kapitału początkowego minimalne wynagrodzenie za pracę z powodu braku dowodów wskazujących precyzyjnie na wysokość osiągniętego wynagrodzenia.

W odwołaniu od powyższej decyzji M. W. wniósł o prawidłowe obliczenie okresów składkowych, które według jego wyliczeń powinien wynosić dodatkowo łącznie 23,88 lat w zaokrągleniu 24 lata. W ocenie odwołującego, do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego niesłusznie nie uwzględniono możliwości przyjęcia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru zgodnie z art. 174 ust. 4 ustawy emerytalnej. Przyjmując wskaźnik wysokości podstawy renty w wysokości 75% jako wskaźnik podstawy kapitału początkowego można ustalić kwotę 915,67 zł (1.220,89 zł x 0,75 = 915,67 zł). Ustalenie okresów składkowych i nieskładkowych zgodnie z prawem i faktami pozwoli na właściwe ustalenie wysokości współczynnika proporcjonalnego, a tak ustalony i obliczony kapitał początkowy stanowić będzie wartość 106.652,70 zł na dzień 1 stycznia 1999 r.

Odwołujący zarzucił zaskarżonej decyzji:

- niezgodność stanowiska organu z dokumentacją ustalającą okresy składkowe – zdaniem odwołującego ustalony okres składkowy winien wynieść 18,69 lat;

- nieuwzględnienie art. 174 ust. 4 ustawy emerytalnej – poprzez przyjęcie niewłaściwego wskaźnika podstawy wymiaru kapitału początkowego, nadto, skoro współczynnik proporcjonalny jest zależny od wymiaru okresów składkowych i nieskładkowych - niewłaściwe przyjęcie ich wysokości przekładało się na niewłaściwe jego ustalenie.

W uzasadnieniu odwołujący wskazał, że organ emerytalny nieprawidłowo nie uznał jako składkowych następujących okresów jego zatrudnienia w systemie pracy nakładczej w Spółdzielni (...) w W.: od 16 kwietnia 1973 r. do 31 grudnia 1976 r., od 1 sierpnia do 30 września 1978 r. i od 1 do 30 listopada 1980 r.

Następnie ubezpieczony wniósł o przyjęcie jako okresu składkowego - okresu prowadzonej przez niego działalności gospodarczej od 28 kwietnia 1988 r. do 30 sierpnia 1993 r., a także od 23 lipca 1996 r. do 31 grudnia 1998 r.

Ponadto, w ocenie odwołującego - do wymiaru okresów składkowych należało zaliczyć dodatkowo okres 5 lat zgodnie z art. 185 ustawy emerytalnej.

Skarżący wniósł także o uwzględnienie jako okresu nieskładkowego okresu studiów magisterskich w wymiarze niepokrywającym się z innymi okresami, tj. od 28 listopada 1981 r. do 18 czerwca 1982 r., tj. w wymiarze 5 miesięcy i 20 dni.

Z kolei decyzją z dnia 17 listopada 2021 r., znak: (...), po rozpatrzeniu wniosku z dnia 19 lipca 2021 r., organ emerytalny przyznał M. W. prawo do emerytury od 1 lipca 2021 r., tj. od miesiąca, w którym złożył on wniosek. Podstawę obliczenia emerytury stanowiła kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem ich waloryzacji do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługiwała wypłata emerytury. Emerytura stanowiła równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia ubezpieczonego na emeryturę. Przyjęto następujące wartości:

- kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wyniosła 12.979,06 zł,

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła 168.010,90 zł,

- średnie dalsze trwanie życia przyjęto w wymiarze 164,20 miesięcy.

Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej, według następującego wzoru:

(12.979,06 zł +168.010,90 zł) : 164,20 m = 1.102,25 zł

Do obliczenia emerytury przyjęto współczynnik średniego dalszego trwania życia wynikający z tablicy średniego trwania życia obowiązującej w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę, ponieważ było to korzystniejsze dla ubezpieczonego niż przyjęcie tego współczynnika na podstawie tablicy średniego trwania życia obowiązującej w dniu osiągnięcia przezeń powszechnego wieku emerytalnego.

Emerytura przyznana od 1 lipca 2021 r. w kwocie 1.102,25 zł była niższa od najniższej emerytury, która wynosiła wówczas 1.250,88 zł. Nie podlegała jednak podwyższeniu, gdyż ubezpieczony nie udowodnił łącznych okresów składkowych i nieskładkowych w wymiarze 25 lat.

Wobec prawa do wypłaty świadczenia w zbiegu, emeryturę zmniejszono o połowę, tj. do kwoty 551,13 zł.

M. W. złożył odwołanie również od powyższej decyzji wnosząc o jej zmianę poprzez przyjęcie prawidłowych wartości kapitału początkowego, który po waloryzacji winien wynieść 509.631,75 zł, co w konsekwencji powodowałoby wzrost emerytury do kwoty 3.182,77 zł.

W odpowiedzi na odwołania organ emerytalny wniósł o ich podtrzymując argumentację przywołaną w uzasadnieniu zaskarżonych decyzji i dodatkowo wskazując, że na potwierdzenie okresu zatrudnienia w Spółdzielni (...) od 16 kwietnia 1973 r. do 27 listopada 1981 r., odwołujący nie przedłożył oryginału dokumentu zawierającego datę zatrudnienia oraz informację o wymiarze czasu pracy.

Nadto odwołujący został objęty ubezpieczeniem społecznym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej jedynie w okresie od 15 lipca do 31 sierpnia 1991 r., a do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego zalicza się zaś tylko te okresy prowadzenia działalności, w trakcie których odprowadzono składki na ubezpieczenie społeczne. W związku z tym nie było możliwości uwzględnienia całego okresu prowadzenia działalności do stażu ubezpieczeniowego, ponieważ – poza okresem wskazanym wyżej - ubezpieczony w tym czasie nie podlegał obowiązkowi ubezpieczeń społecznych.

Odnośnie zarzutu naruszenia art. 174 ustawy emerytalnej organ wyjaśnił, że odwołujący nie miał ustalonego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy z ogólnego stanu zdrowia, lecz prawo do renty inwalidy wojennego w związku z odbytą służbą wojskową, w związku z czym przepis nie znajdował zastosowania.

W związku z powyższym - kolejną decyzją, z dnia 20 grudnia 2021 r., znak: (...)-2021, organ emerytalny odmówił ponownego ustalenia wartości kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 r., gdyż zgodnie z art. 174 ust. 4 ustawy emerytalnej, do obliczenia kapitału początkowego dla osoby mającej ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, przyjmuje się na jej wniosek podstawę wymiaru renty przyjętej do obliczenia tej renty. Natomiast ubezpieczony na dzień 31 grudnia 1998 r. nie miał ustalonego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy z ogólnego stanu zdrowia, brak było zatem podstaw do ustalenia kapitału początkowego z przyjęciem podstawy renty, gdyż ubezpieczony pobierał rentę inwalidy wojskowego w związku ze służbą wojskową.

W odwołaniu od powyższej decyzji M. W. wskazał, że w praktyce przyznana mu renta nie była rentą inwalidzką, lecz rentą z tytułu niezdolności do służby.

Kolejną decyzją, z dnia 28 stycznia 2022 r., znak: (...)-2021, po uzyskaniu nowych dowodów mających wpływ na wysokość kapitału początkowego, organ emerytalny ponownie ustalił dla M. W. wartość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 r. w kwocie 40.439,41 zł. Do ustalenia wartości kapitału początkowego przyjęto:

- podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 422,18 zł – do jej obliczenia przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 1 stycznia 1970 r. do 31 grudnia 1979 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 34,58%. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 34,58% przez kwotę 1.220,89 zł, tj. kwotę bazową określoną w ustawie emerytalnej;

- okresy składkowe w wymiarze 6 lat, 9 miesięcy i 8 dni, tj. 81 miesięcy;

- okres nieskładkowy z tytułu nauki w szkole wyższej w wymiarze 2 lat i 10 miesięcy, tj. 34 miesiące;

- współczynnik proporcjonalny do osiągniętego w dniu 31 grudnia 1998 r. wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego wyniósł w przypadku odwołującego 50,53%. Współczynnik ten służył do obliczenia 24% części kwoty bazowej, która wyniosła 293,01 zł. Do ustalenia wskazanego współczynnika przyjęto wiek M. W. w dniu 31 grudnia 1998 r., po zaokrągleniu do pełnych lat wynoszący 48 lat, a także łączny staż ubezpieczeniowy – po zaokrągleniu w górę do pełnych lat - wynoszący 10 lat;

- współczynnik średniego dalszego trwania życia, wyrażony w miesiącach dla osób w wieku 62 lat, wynoszący 209 miesięcy, ustalony w oparciu o komunikat Prezesa GUS z dnia 25 marca 1999 r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład ponownie nie uwzględnił – z przyczyn podanych w pierwszej decyzji - okresów:

- od 1 do 30 czerwca 1971 r.

- od 16 kwietnia 1973 r. do 30 września 1974 r.

- od 1 sierpnia do 30 września 1978 r.

- od 23 lipca 1996 r. do 31 grudnia 1998 r.

Również od powyższej decyzji odwołanie wniósł M. W. wnosząc o ustalenia wysokości kapitału początkowego z uwzględnieniem całego okresu zatrudnienia w Spółdzielni (...) w W., tj. od 16 kwietnia 1973 r. do 27 listopada 1981 r., zgodnie z przedłożonym oryginałem świadectwa pracy. Wskazał nadto, że wysokość wynagrodzenia w powyższym okresie powinna zostać przyjęta przez ZUS w oparciu o uśrednione dane z kart wynagrodzeń zachowanych za lata 1977-1980. Za pozostałe lata karty wynagrodzeń zostały zagubione.

Organ emerytalny w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie.

W związku z wydaniem decyzji korygującej wysokość kapitału początkowego, organ emerytalny, decyzją z dnia 31 stycznia 2022 r., znak: (...) po rozpatrzeniu wniosku odwołującego z dnia 27 grudnia 2021 r., przeliczył jego emeryturę od dnia 1 grudnia 2021 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Po korekcie kapitału początkowego na koncie, kwota skorygowanego i zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła 201.978,51 zł. Pozostałe elementy składające się na wysokość emerytury nie uległy zmianie. Zmiana wysokości kapitału początkowego spowodowała wzrost emerytury do kwoty 1.309,12 zł.

W odwołaniu od tej decyzji M. W. wniósł o przeliczenie emerytury od dnia 19 lipca 2021 r. według danych, które w całości dokumentują jego prawa do emerytury.

Decyzją z dnia 31 stycznia 2022 r., znak:(...)+ (...), organ emerytalny z urzędu ustalił wysokość świadczeń wypłacanych M. W. w zbiegu, poczynając od 1 grudnia 2021 r.: renta w wysokości 100%, od 1 grudnia 2021 r. w kwocie 2.146,69 zł, emerytura z FUS w wysokości 50%, od 1 grudnia 2021 r. w kwocie 654,56 zł.

Również powyższą decyzję zaskarżył M. W., domagał się jej uchylenia, ponieważ jej treść jest oparta na podstawie kwestionowanych w dalszym ciągu przez odwołującego ustaleniach co do wysokości jego emerytury.

Kolejną decyzją, z dnia 4 marca 2022 r., znak: (...)-2021, organ emerytalny po otrzymaniu nowych dowodów mających wpływ na wysokość kapitału początkowego, ponownie ustalił wartość kapitału początkowego odwołującego na dzień 1 stycznia 1999 r. Wysokość ustalono na kwotę 42.606,74 zł. Do ustalenia wartości kapitału początkowego przyjęto:

- podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 518,51 zł, przy czym do jej obliczenia przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 1 stycznia 1970 r. do 31 grudnia 1979 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 42,47%, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 42,47% przez kwotę 1.220,89 zł, tj. kwotę bazową określoną w ustawie emerytalnej;

- okresy składkowe w wymiarze 6 lat, 9 miesięcy i 8 dni, tj. 81 miesięcy,

- okres nieskładkowy z tytułu nauki w szkole wyższej w wymiarze 2 lat i 10 miesięcy, tj. 34 miesiące,

- współczynnik proporcjonalny do osiągniętego przez odwołującego w dniu 31 grudnia 1998 r. wieku oraz jego okresu składkowego i nieskładkowego wyniósł 50,53%. Współczynnik ten posłużył do obliczenia 24% części kwoty bazowej, która wyniosła 293,01 zł. Do ustalenia współczynnika przyjęto wiek M. W. w dniu 31 grudnia 1998 r., po zaokrągleniu do pełnych lat wynoszący 48 lat oraz łączny staż ubezpieczeniowy - po zaokrągleniu w górę do pełnych lat - wynoszący 10 lat,

- współczynnik średniego dalszego trwania życia, wyrażony w miesiącach dla osób w wieku 62 lat, wynoszący 209 miesięcy, ustalony na podstawie komunikatu Prezesa GUS z dnia 25 marca 1999 r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego ponownie nie uwzględniono następujących okresów:

- od 1 do 30 czerwca 1971 r., gdyż odwołujący przebywał na urlopie bezpłatnym,

- od 16 kwietnia 1973 r. do 30 września 1974 r., gdyż nie został on wystarczająco udowodniony - przedłożono kserokopię świadectwa pracy, a z kart płacowych przedłożonych przez odwołującego nie wynikała wysokość wynagrodzenia za wskazany okres,

- od 1 sierpnia do 30 września 1978 r., również z uwagi na niewykazanie wysokości wynagrodzenia;

- od 23 lipca 1996 r. do 31 grudnia 1998 r., z uwagi na brak zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego.

W odwołaniu od powyższej decyzji M. W. zarzucił jej:

- niewłaściwe wyliczenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego,

- błędne wyliczenie podstawy wymiaru kapitału początkowego,

- niewłaściwe ustalenie okresów składkowych,

- niewłaściwe ustalenie współczynnika proporcjonalnego,

- błędne obliczenie wartości kapitału początkowego.

W oparciu o powyższe zarzuty odwołujący domagał się zmiany zaskarżonej decyzji poprzez uwzględnienie w wysokości kapitału początkowego prawidłowej podstawy wymiaru kapitału początkowego, przyjęcie zarobków z lat 1976-1979 do lat 1974-1976 w formie uśrednionej, przyjęcie okresu składkowego w wymiarze 167 miesięcy i 9 dni, z uwzględnieniem 60 miesięcy zgodnie z art. 185 ustawy emerytalnej oraz okresu nieskładkowego w wymiarze 34 miesięcy.

Następnie decyzją, z dnia 7 marca 2022 r., znak: (...) po rozpatrzeniu wniosku odwołującego z dnia 1 lutego 2022 r., organ emerytalny ponownie przeliczył emeryturę M. W. poczynając od 1 lutego 2022 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Po korekcie kapitału początkowego na koncie, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła 212.803,43 zł. Pozostałe składniki obliczenia emerytury nie uległy zmianie. Wysokość emerytury stanowiła 1.375,05 zł, zaś po waloryzacji - poczynając od 1 marca 2022 r. - 1.471,30 zł.

Wobec legitymowania się przez odwołującego prawem do wypłaty innego świadczenia w zbiegu, emeryturę podlegającą wypłacie zmniejszono do połowy tj. do kwoty 735,65 zł miesięcznie.

Również od powyższej decyzji odwołanie złożył M. W. podnosząc, że błędnie ustalona wartość kapitału początkowego powoduje niewłaściwe wyliczenie wysokości emerytury.

Ostatnią z rozpatrywanych w niniejszym postępowaniu decyzji - z dnia 7 marca 2022 r., znak: (...) organ emerytalny z urzędu ustalił wysokość świadczeń wypłacanych odwołującemu w zbiegu. Przyjęto 100% wysokości renty w kwocie 2.296,96 zł oraz 50% wysokości emerytury w kwocie 735,65 zł, poczynając od dnia 1 marca 2022 r. Wysokość świadczeń do wypłaty wyniosła 2.966,40 zł miesięcznie.

W odwołaniu od powyższej decyzji w części dotyczącej ustalenia wysokości emerytury M. W. zarzucił, że błędnie ustalona wysokość emerytury implikowała niewłaściwą wartość 50% emerytury wypłacanej jako świadczenie w zbiegu.

Sąd Okręgowy w Koszalinie połączył powyższe sprawy z odwołania M. W. do łącznego rozpoznania.

Wyrokiem z dnia 14 czerwca 2022 r. Sąd Okręgowy w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołania (punkt I) oraz zasądził od odwołującego M. W. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty (punkt II).

Powyższe orzeczenie Sąd Okręgowy oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

M. W. urodził się w dniu (...) Ma 71 lat. W okresie od 1 września 1965 r. do 11 czerwca 1970 r. pobierał naukę w technikum geologicznym. Od 2 października 1970 r. do 20 maja 1972 r. był zatrudniony na stanowisku technika geologa w Przedsiębiorstwie (...) w W.. Od 22 do 26 maja 1972 r. - na stanowisku płuczkowego w Przedsiębiorstwie (...) w K., zaś od 17 lipca 1972 r. do 31 marca 1973 r. – na stanowisku technika w Instytucie (...) w W..

Od 16 kwietnia 1973 r. do 27 listopada 1981 r. wykonywał zatrudnienie na rzecz Spółdzielni (...) w W., gdzie otrzymywał wynagrodzenie według systemu akordowego. Praca miała charakter chałupniczy (nakładczy). Odwołujący występował na listach płac jako „chałupnik”. Ze wskazanego zakładu pracy zachowały się wyłącznie listy płac za lata 1977-1981, w oparciu o które ZUS ustalił wynagrodzenia na poziomie wyższym niż minimalne.

Od 25 października 1971 r. do 5 stycznia 1972 r. M. W. odbywał zasadniczą służbę wojskową. Wysokość uposażenia przewidzianego dla pierwszego stopnia podoficerskiego (kaprala) wynosiła wówczas 1.950 zł. W dniu 5 listopada 1971 r., w czasie odbywania zasadniczej służby wojskowej, uległ wypadkowi, upadając podczas schodzenia ze schodów. Wypadek został uznany za związany ze służbą wojskową w rozumieniu art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 23 stycznia 1968 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin. W związku z wypadkiem, odwołujący został zaliczony do trzeciej grupy inwalidów przez komisję lekarską ds. inwalidztwa i zatrudnienia.

Decyzją z dnia 2 maja 1972 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, rozpoznając wniosek odwołującego z dnia 16 lutego 1972 r., przyznał mu rentę inwalidy wojskowego od 6 stycznia 1972 r., tj. od dnia zwolnienia ze służby wojskowej. Za podstawę wymiaru renty przyjęto kwotę 1.950 zł, tj. wysokość uposażenia żołnierza zawodowego w stopniu kaprala. Renta inwalidzka z tytułu zaliczenia ubezpieczonego do III grupy inwalidów wynosiła - 55% od podstawy wymiaru renty do 1.500 zł, tj. w przypadku odwołującego - 825 zł oraz 20% od nadwyżki ponad 1.500 do 2.000 zł - 90 zł. Tak wyliczona renta wyniosła łącznie 915 zł i podlegała podwyższeniu o 10% w czasie nieosiągania zarobków i dochodów z innych źródeł, tj. o kwotę 120 zł, wynosząc wówczas 1.035 zł. Wydana decyzja miała charakter zaliczkowy.

Natomiast decyzją ZUS z dnia 29 maja 1972 r. przyznano M. W. prawo do renty inwalidzkiej z tytułu wypadku podczas służby wojskowej. Ustalono, że w tym przypadku renta inwalidzka z tytułu zaliczenia do trzeciej grupy inwalidów wynosiła 65% podstawy wymiaru. Za podstawę wymiaru renty inwalidzkiej przyjęto kwotę 1.950 zł, tj. wysokość uposażenia żołnierza zawodowego w stopniu kaprala. Wskazano, że w przypadku zbiegu prawa do dwóch lub więcej emerytur i rent, wypłaca się tylko jedno z tych świadczeń - wyższe lub wybrane przez zainteresowanego.

Decyzją z dnia 29 maja 1972 r. ponownie ustalono ubezpieczonemu rentę inwalidzką inwalidy wojskowego.

Z kolei decyzją z dnia 10 sierpnia 1974 r. podwyższono odwołującemu rentę inwalidy wojskowego w związku z inwalidztwem powstałym w trakcie służby wojskowej.

Decyzją z dnia 21 października 1999 r., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 15 października 1999 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał M. W. na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych, wojskowych i ich rodzin, rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku ze służbą wojskową, począwszy od 1 listopada 1999 r., tj. od najbliższego terminu płatności świadczenia, do 31 stycznia 2000 r. Wskaźnik wysokości wymiaru świadczenia wyniósł 75%, zaś wysokość renty - 806,84 zł.

Kolejno - decyzją z dnia 3 marca 2000 r. - ZUS przyznał odwołującemu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku ze służbą wojskową do 28 lutego 2002 r., natomiast decyzją z dnia 5 marca 2002 r. ZUS prawo to zostało przyznane na stałe.

Decyzją z dnia 1 marca 2005 r. podwyższono odwołującemu podstawę renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku ze służbą wojskową do kwoty 1.536,39 zł. Renta wyniosła 75% podstawy wymiaru, tj. 1.152,39 zł. W dniu 1 marca 2006 r. podstawa wymiaru renty została podwyższona do kwoty 1.650 zł, a od 1 marca 2007 r. - 1.775,89 zł. Renta w dalszym ciągu wynosiła 75% podstawy wymiaru, tj. 1.331,92 zł. W dalszym okresie wysokość renty podlegała corocznym waloryzacjom.

Decyzją z dnia 28 czerwca 1988 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że M. W., jako prowadzący działalność zarobkową na własny rachunek, nie podlegał od dnia 1 sierpnia 1988 r. ubezpieczeniu społecznemu unormowanemu ustawą z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników i niektórych innych osób prowadzących działalność zarobkową na własny rachunek oraz ich rodzin. W uzasadnieniu wskazano, że jako osoba pobierająca rentę inwalidzką nie spełniał on warunków do objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym, a zarazem nie wniósł o objęcie ubezpieczeniem społecznym z tytułu prowadzonego rzemiosła.

W ewidencji kont składkowych ZUS figurował również wpis dotyczący prowadzenia przez M. W. działalności gospodarczej od 15 lipca do 31 sierpnia 1991 r. wskazujący, że za powyższy okres zostały przezeń opłacone składki na ubezpieczenie społeczne ze wskazanego tytułu. Odnotowano również brak zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej za okres od 23 lipca 1996 r. do 31 grudnia 1998 r. zaznaczając, iż z dokumentacji wynikało, że ubezpieczony pobierał wówczas rentę inwalidzką. Odnotowano także fakt wydania decyzji z dnia 23 października 1996 r., którą Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że M. W. nie podlega od 25 lipca 1996 r. z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie handlu - ubezpieczeniu społecznemu unormowanemu ustawą z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin. W uzasadnieniu wskazano, że jak wynikało z oświadczenia M. W., zawartego w zgłoszeniu z dnia 5 sierpnia 1996 r., od 1973 r. był on uprawniony do renty (...) przyznanej przez Oddział ZUS w W. i nie wnosił o objęcie go ubezpieczeniem, w związku z czym znajdowała zastosowanie regulacja art. 2 ust. 1 pkt 2 powołanej ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r.

W dniu 19 lipca 2021 r. M. W. złożył wniosek o emeryturę. Miał wówczas ukończone 70 lat. Złożenie wskazanego wniosku obligowało ZUS do wyliczenia wysokości kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 r. W konsekwencji organ emerytalny wydał zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzję z dnia 4 listopada 2021 r., znak: (...)-2021, ustalając odwołującemu wysokość kapitału początkowego na kwotę 33.638,55 zł. Następnie, zaskarżoną również decyzją z dnia 17 listopada 2021 r., znak: (...) organ emerytalny przyznał M. W. prawo do emerytury poczynając od 1 lipca 2021 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Ustalił wysokość świadczenia na kwotę 1.102,25 zł, zgodnie z zasadami wynikającymi z art. 26 cytowanej ustawy, według wzoru: (12.979,06 zł + 168.010,90 zł)/164,20m = 1.102,25 zł. Z kolei decyzją z dnia 17 listopada 2021 r. z urzędu ustalono odwołującemu wysokość świadczeń wypłacanych w zbiegu od dnia 1 lipca 2021 r., tj. emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i renty inwalidy wojskowego. Renta w wysokości 100% obliczona od 1 lipca 2021 r. została ustalona na kwotę 2.146,69 zł. Emerytura z FUS w wysokości 50% została od lipca 2021 r. ustalona na kwotę 551,13 zł.

W dniu 15 grudnia 2021 r. ubezpieczony zwrócił się do ZUS o zastosowanie przy obliczeniu emerytury wskaźnika wysokości podstawy renty do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego, zgodnie z art. 174 ust. 4 ustawy emerytalnej. Zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzją z dnia 20 grudnia 2021 r. odmówiono odwołującemu ponownego ustalenia wartości kapitału początkowego zgodnie z przedstawionym postulatem.

W dniu 27 grudnia 2021 r. do ZUS wpłynęło zaświadczenie z archiwum Szkoły Głównej Handlowej, w którym wskazano, że M. W. w dniu 30 czerwca 1978 r. uzyskał dyplom ukończenia zawodowych studiów wyższych, w związku z ukończeniem studiów na Zaocznym Wydziale E.-Społecznym (...) w okresie od 1 października 1974 r. do 30 czerwca 1978 r. Na uzupełniających studiach magisterskich na Wydziale E.-Społecznym studiował od 14 lutego 1980 r. do 18 czerwca 1982 r., zaliczając cztery semestry w wymiarze określonym 2-letnim programem studiów zaocznych. Dyplom magistra uzyskał 18 czerwca 1982 r.

Powyższe potwierdzenie nauki w szkole wyższej stanowiło podstawę do ponownego ustalenia wysokości kapitału początkowego i emerytury z FUS i związanej z tym kwestią świadczeń wypłacanych w zbiegu.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych, także zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzją z dnia 28 stycznia 2022 r., po otrzymaniu powyższych nowych dowodów, ponownie ustalił wysokość kapitału początkowego dla M. W. na kwotę 40.439,41 zł.

Z kolei, zaskarżoną decyzją z dnia 31 stycznia 2022 r., znak: (...)+ (...), po rozpatrzeniu wniosku z dnia 27 grudnia 2021 r., przeliczył ubezpieczonemu wysokość emerytury od 1 grudnia 2021 r., ustalając jej wysokość na kwotę 1.309,12 zł, w związku z korektą wysokości kapitału początkowego.

Następnie, zaskarżoną decyzją z dnia 31 stycznia 2022 r. ZUS ustalił wysokość świadczeń wypłacanych w zbiegu. Ustalił, że od 1 grudnia 2021 r. 100% renty będzie wypłacane w kwocie 2.146,69 zł, zaś 50% emerytury w kwocie 654,56 zł.

W dniu 22 lutego 2022 r. do ZUS wpłynął wniosek M. W. o przeliczenie wysokości kapitału początkowego oraz emerytury z uwzględnieniem zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu za 1972 rok (wynagrodzenie 11.579 zł) i za rok 1973 (7.775 zł), a także świadectwa pracy za okres zatrudnienia w Instytucie (...) w W. od 17 lipca 1972 r. do 31 marca 1973 r.

W związku z powyższym, ZUS kolejną z zaskarżonych w niniejszym postępowaniu decyzji z dnia 4 marca 2022 r., ponownie ustalił wysokość kapitału początkowego odwołującego na dzień 1 stycznia 1999 r. na kwotę 42.606,74 zł. Skorygowanie kapitału początkowego powodowało konieczność wydania nowej decyzji w zakresie ustalenia wysokości emerytury. Stąd, zaskarżoną decyzją z dnia 7 marca 2022 r., ZUS przeliczył wysokość emerytury M. W., poczynając od 1 lutego 2022 r. Ustalił wysokość emerytury zgodnie z art. 26 cytowanej ustawy. Po korekcie kapitału początkowego, wysokość emerytury wyniosła 1.375,05 zł, a po waloryzacji od 1 marca 2022 r. – 1.471,30 zł. Następnie, kolejną zaskarżoną decyzją z dnia 7 marca 2022 r. ZUS ustalił wysokość świadczeń wypłacanych w zbiegu od 1 marca 2022 r. renta w wysokości 100% wyniesie 2.296,96 zł, a emerytura w wysokości 50% - 735,65 zł.

Po ustaleniu powyższego stanu faktycznego oraz na podstawie przepisów prawa niżej powołanych Sąd Okręgowy uznał, że odwołania nie podlegały uwzględnieniu.

Sąd pierwszej instancji zaznaczył, że stan faktyczny został ustalony w oparciu o złożone w sprawie dokumenty, których wiarygodność nie była kwestionowana.

Natomiast przedmiotem sporu pomiędzy stronami postępowania było ustalenie prawidłowości trzech kategorii decyzji. Decyzje te pozostawały we wzajemnych zależnościach, gdyż ustalenia jednych wpływały bezpośrednio na treść kolejnych. Oczywistym jest bowiem, że prawidłowe ustalenie kapitału początkowego wpływało na wysokość świadczenia emerytalnego, i rzutuje na wysokość świadczenia wypłacanego na skutek wdrożenia reguł limitowania pozostających w zbiegu świadczeń: emerytalnego i wojskowej renty. Kwestią sporną była zatem wysokość kapitału początkowego, wysokość emerytury i - w konsekwencji - wysokość świadczeń w zbiegu. Pomimo wydawania kolejnych decyzji ZUS, spornymi pozostały następujące kwestie:

- możliwości przyjęcia za podstawę ustaleń - w obliczu niemożliwości uzyskania i odtworzenia dokumentacji płacowej - za okres zatrudnienia odwołującego w Spółdzielni (...) w W. od 16 kwietnia 1973 r. do 31 grudnia 1976 r. - jego średnich zarobków we wskazanym zakładzie pracy z kolejnych lat zatrudnienia,

- możliwości uwzględniania jako składkowego - okresu prowadzenia przez odwołującego działalności gospodarczej od 23 lipca 1996 r. do 31 grudnia 1998 r., pomimo nieopłacenia przezeń składek, co zdaniem odwołującego wynikało ze zwolnienia go z tych składek z uwagi na pobieranie renty z tytułu niezdolności do służby wojskowej,

- możliwość zastosowania wobec odwołującego regulacji artykułów: 53 ust. 4, art. 174 ust. 4 i art. 185 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U. z 2022 r., poz. 504; powoływana w uzasadnieniu jako: ustawa emerytalna).

Przechodząc do meritum Sąd Okręgowy wskazał, że świadczenie emerytalne odwołującego zostało ustalone w oparciu o regulacje art. 24 do 26 ustawy emerytalnej. Podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowią, zgodnie z art. 25:

- kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury,

- zwaloryzowany kapitał początkowy określony w art. 173-175 ustawy oraz

- kwoty środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b – dotyczących emerytury częściowej, oraz art. 185 - dotyczącego emerytury z tytułu warunków szczególnych - przypis sprawozdawcy).

Na powyższy sposób wyliczenia emerytury bezpośrednio wpływa wysokość kapitału początkowego, ustalanego w oparciu o przepisy art. 173 i nast. ustawy emerytalnej.

Zgodnie z art. 174 ustawy emerytalnej, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53 tej ustawy, z uwzględnieniem ust. 2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6 w/w ustawy;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5 w/w ustawy;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Przy ustalaniu kapitału początkowego do okresów, o których mowa w art. 7 pkt 5 stosuje się art. 53 ust. 1 pkt 2.

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r.

Stosownie zaś do art. 15 ustawy emerytalnej, podstawę wymiaru emerytury i renty (kapitału początkowego) stanowi ustalona przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę (z uwzględnieniem ust. 6 - dotyczącego możliwości wybrania przez ubezpieczonego dowolnych 20 lat z całego okresu, jeśli byłoby to dlań korzystne i art. 176 – podstawa emerytury i renty w 1999 r. – przyp. spraw.).

W celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1) oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych;

2) oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu;

3) oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4) mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%.

Jednocześnie sąd pierwszej instancji wskazał, że w świetle podzielanych przez ten Sąd poglądów orzecznictwa, za podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne w okresach uwzględnianych do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego a następnie świadczenia emerytalnego, przyjmuje się kwoty wynagrodzenia wypłaconego przez pracodawcę, których wysokość osoba ubiegającą się o emeryturę lub rentę ma obowiązek wykazać (wysokość przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, a jeżeli była pracownikiem – wysokość wynagrodzenia). Za podstawę wymiaru emerytury przyjmuje się zatem kwotę udowodnioną przez zainteresowanego, która niekoniecznie musi odpowiadać wysokości faktycznie uzyskanego wynagrodzenia, ze względu na niemożliwość wykazania kwoty wypłaconej rzeczywiście (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 3 października 2019 r., III AUa 194/19, Legalis nr 2243078). Podkreśla się zatem, że to na ubezpieczonym spoczywa powinność przedstawienia takich dowodów, które w sposób niebudzący wątpliwości pozwalałyby na podwyższenie podstaw wymiaru emerytury o wysokość przyznanych i wypłaconych w okresie objętym sporem świadczeń premiowych oraz ewentualnych dodatków płacowych. Jednocześnie nie jest możliwe obliczanie wysokości emerytury wyłącznie na podstawie twierdzeń wnioskodawców. Twierdzenia takie muszą być udowodnione i nie mogą być objęte normami art. 228 k.p.c., wobec ich spornego charakteru, oraz art. 230 k.p.c., gdyż nie wynikają w sposób bezpośredni z treści przepisów płacowych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 18 kwietnia 2019 r., III AUa 2095/18, Legalis nr 2238247).

Następnie Sąd Okręgowy wyjaśnił, że okres urlopu bezpłatnego od 1 do 30 czerwca 1971 r. nie mógł zostać uwzględniony przy określaniu wysokości kapitału początkowego, a przez to i samej emerytury, bowiem nie został on wymieniony w ustawie emerytalnej ani jako okres składkowy, ani też nieskładkowy.

Odnośnie możliwość uwzględnienia okresu wykonywania pracy nakładczej („chałupniczej”) w Spółdzielni (...),sąd pierwszej instancji wskazał, że w stosunku do okresów, co do których brak było informacji o wysokości osiąganych zarobków - do 31 grudnia 1977 r., niemożliwe było uwzględnienie ich zarówno przy obliczaniu dochodu, jak i stażu pracy do celów ustalenia kapitału początkowego. Odwołujący nie kwestionował, że w spółdzielni tej świadczył pracę nakładczą, zresztą na zachowanych kartach płac z późniejszego okresu był oznaczany jako „chałupnik”, co stanowi potoczne określenie pracownika świadczącego pracę nakładczą.

Natomiast zgodnie z treścią art. 6 ust. 2 pkt 11 ustawy emerytalnej, za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r. okresy wykonywania na obszarze Państwa Polskiego pracy nakładczej:

a. objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

b. przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia z tego tytułu,

- w obu powyższych przypadkach - jeżeli w tych okresach osoba wykonująca taką pracę uzyskiwała wynagrodzenie w wysokości co najmniej połowy obowiązującego najniższego wynagrodzenia, określonego na podstawie przepisów Kodeksu pracy.

Zatem na gruncie powyższej regulacji, jak i unormowań rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 grudnia 1975 r. w sprawie uprawnień pracowniczych osób wykonujących pracę nakładczą (Dz. U. z 1976 r., nr 3, poz. 19), w ocenie sądu meriti, nie budzi wątpliwości, że zarówno w okresie przed dniem objęcia osób wykonujących pracę nakładczą obowiązkiem ubezpieczenia, jak i po tym dniu, a zatem z dniem wejścia w życie wskazanego wyżej rozporządzenia, sam fakt zawarcia umowy o pracę nakładczą i wykonania takiej pracy w oznaczonym czasie, nie może stanowić podstawy do zaliczenia wykonywania tejże pracy do okresu składkowego w rozumieniu art. 6 ust. 2 pkt 11 ustawy, bez wykazania, że wykonawca otrzymał w danym okresie wynagrodzenie wynoszące co najmniej 50% obowiązującego wówczas najniższego wynagrodzenia. Innymi słowy, do uznania okresu pracy nakładczej za okres składkowy konieczne jest ustalenie, że wykonawca osiągał wynagrodzenie w wysokości odpowiadającej co najmniej połowie obowiązującego najniższego wynagrodzenia. Okres wykonywania pracy na podstawie umowy o pracę nakładczą nie stanowi bowiem okresu pozostawania w stosunku pracy w rozumieniu art. 15 ust. 2a ustawy emerytalnej, zgodnie z którym - jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. Przy czym Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t. j. Dz. U. z 2022 r., poz. 1009) nie utożsamia stosunku pracy z zatrudnieniem na podstawie umowy o pracę nakładczą, traktując je jako odrębne rodzaje zatrudnienia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 8 kwietnia 2015 r., III AUa 1109/14, Legalis nr 1242476).

Zatem sąd pierwszej instancji uznał, że ze wskazanych wyżej przyczyn, przy ustalaniu kapitału początkowego odwołującego nie było możliwe uwzględnienie okresu wykonywania pracy nakładczej (jak już wskazano, jest to pojęcie tożsame z pojęciem pracy chałupniczej, którego użyto w przedłożonej dokumentacji pracowniczej), co do którego niemożliwe było ustalenie uzyskanego przez niego wynagrodzenia. Nie sposób bowiem stwierdzić, czy rzeczywiście w poszczególnych miesiącach spornego okresu wynagrodzenie odwołującego odpowiadało co najmniej połowie obowiązującego minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Zdaniem tego Sądu niemożliwe było zarazem przyjęcie – zgodnie z postulatem odwołującego - że w okresie przed 1978 rokiem uzyskiwał on zarobki w wysokości uśrednionych zarobków z kolejnych lat. W orzecznictwie wskazuje się słusznie, że pomimo braku ograniczeń dowodowych w postępowaniu sądowym z zakresu ubezpieczeń społecznych, nie można ustalać wysokości zarobków w sposób hipotetyczny, oparty jedynie na domniemaniach. Przy obliczaniu wysokości podstawy świadczeń bierze się pod uwagę dokładnie ustaloną wartość - wysokość uzyskiwanego wynagrodzenia w określonym czasie. Zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień oraz wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych wymaga dowodów niebudzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych. Niewystarczające zaś są wszelkiego rodzaju odesłania np. do wynagrodzenia uzyskanego przez innych współpracowników, zwłaszcza zatrudnionych na innych stanowiskach czy – jak w niniejszej sprawie – do średniego wynagrodzenia uzyskanego w innym okresie. Innymi słowy na potrzeby wyliczenia świadczenia emerytalnego wysokość wynagrodzenia uzyskanego z pracy nakładczej wymaga udowodnienia, że w konkretnej wysokości zostało ono wypłacone. Wiarygodnym potwierdzeniem wysokości tego składnika pozwalającym na wyliczenie stawki i ilości wykonanej pracy, mogą być w zasadzie wyłącznie dokumenty, chociażby prywatne. Z uwagi na znaczny upływ czasu i zawodność ludzkiej pamięci w zasadzie pozbawionym waloru wiarygodności środkiem dowodowym na tę okoliczność są zaś zeznania świadków czy też stron (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 31 sierpnia 2016 r., III AUa 1723/15, Legalis nr 1533068). Zarobki za poszczególne miesiące i wybrane lata kalendarzowe wykazane muszą być w sposób niebudzący wątpliwości w ściśle określonej kwotowo wysokości i odprowadzonych od nich składek na ubezpieczenie społeczne (por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 21 marca 2013 r., III AUa 178/13, Legalis nr 1450786). Natomiast twierdzenia odwołującego co do rzekomego uzyskiwania w spornym okresie wynagrodzenia co najmniej na poziomie średniego wynagrodzenia z kolejnych lat nie zostało poparte żadnymi miarodajnymi dowodami, które świadczyłyby o niezmienności tych wynagrodzeń w tak długim okresie czasu, co wydaje się wątpliwe w świetle zasad doświadczenia życiowego. Nie mogły natomiast w tym zakresie stanowić wystarczającego dowodu zeznania samego odwołującego, jako że miał on oczywisty interes w składaniu oświadczeń określonej treści, celem uzyskania konkretnych korzyści majątkowych. Przy czym sąd meriti zwrócił uwagę, że odwołujący nie jest jedyną osobą, która została w ten sposób pokrzywdzona przez regulacje zezwalające na stosunkowo wczesne brakowanie dokumentacji płacowej, gdyż wyżej przedstawione zasady Sąd stosuje wobec wszystkich ubezpieczonych pozostających w podobnej sytuacji, tym samym zapewniając ich równe traktowanie. Nadto Sąd Okręgowy zaznaczył, że część spornego okresu w tym zakresie została zaliczona do celów ustalenia kapitału początkowego z uwagi na przedstawienie przez odwołującego dokumentacji wskazującej na pobieranie w tym czasie nauki w szkole wyższej.

Kontynuując sąd pierwszej instancji wskazał, że nie było również możliwe uznanie za okres składkowy okresu prowadzenia przez odwołującego działalności gospodarczej od 23 lipca 1996 r. do 31 grudnia 1998 r., bez jednoczesnego opłacania składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu działalności gospodarczej. Bezsprzecznie odwołujący jako osoba pobierająca rentę, nie miał obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej (co w decyzji z października 1996 r. określono jako zwolnienie). Tym niemniej stosownie do art. 2 ust. 1 pkt 3 obowiązującej w tamtym czasie ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin (t. j. Dz. U. z 1989 r., nr 46, poz. 250), ubezpieczeniu nie podlegają osoby prowadzące działalność gospodarczą, które mają ustalone prawo do emerytury lub renty, chyba że zgłoszą wniosek o objęcie ubezpieczeniem. Brzmienie wskazanego przepisu nie daj podstaw do uznania, że skutki tego „zwolnienia” rozciągały się na możliwość uwzględnienia okresu prowadzenia działalności, za który nie zostały odprowadzone składki, do wyliczenia kapitału początkowego. W sprawie nic nie wskazuje przy tym na to, by odwołujący, pobierając rentę inwalidzką złożył wniosek o objęcie go ubezpieczeniem społecznym z tytułu prowadzonej działalności. Skoro tak, okres ten nie mógł zostać uznany za składkowy do celów wyliczenia wysokości kapitału początkowego oraz - w konsekwencji - emerytury. Przy czym, sąd meriti podniósł, że w innym okresie, tj. od 15 lipca do 31 sierpnia 1991 r. odwołujący, pomimo pobierania renty, złożył wniosek o objęcie go ubezpieczeniami z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, co świadczy o tym, że - przynajmniej w przeszłości - miał on świadomość opisanych wyżej konsekwencji.

Zdaniem Sądu Okręgowego nie było również możliwe obliczenie emerytury odwołującego z zastosowaniem regulacji art. 53 ust. 4 ustawy emerytalnej. Koniecznym warunkiem zastosowania tej regulacji jest nabycie prawa do takiej emerytury, której sposób obliczenia przewidują artykuły 27 do 50e, tj. m.in. dla osób urodzonych przed 1949 rokiem oraz osób przechodzących na wcześniejsze emerytury. Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., co do zasady nie spełniają przesłanek do nabycia emerytury w powszechnym wieku emerytalnym obliczonej w oparciu o przepis art. 53 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 10 lutego 2021 r., III AUa 754/20, Legalis nr 2546221). Ze względu na rok urodzenia (1951), odwołujący nabył natomiast prawo do emerytury w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego według nowych reguł wynikających z art. 24 do 26 ustawy emerytalnej, wobec których art. 53 ust. 4 nie znajduje zastosowania.

W ocenie sądu pierwszej instancji nie było również możliwe zastosowanie w przypadku odwołującego regulacji art. 174 ust. 4 ustawy emerytalnej. Stosownie do treści tego przepisu, do obliczenia kapitału początkowego dla osoby mającej ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przyjmuje się podstawę wymiaru renty przyjętą w decyzji ustalającej prawo do świadczenia po raz pierwszy lub ponownie ustalającej wysokość renty bez uwzględnienia waloryzacji tej podstawy. W przypadku gdy renta przyznana została przed dniem 15 listopada 1991 r., do ustalenia kapitału początkowego przyjmuje się podstawę wymiaru ustaloną w wyniku rewaloryzacji, chyba że po tej dacie ponownie była ustalana jej wysokość.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy wyjaśnił, że w dniu wejścia w życie tej ustawy, tj. 1 stycznia 1999 r., odwołujący korzystał z prawa do renty inwalidy wojskowego, którą otrzymywał w związku z wypadkiem podczas służby wojskowej, a która została przyznana na podstawie ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (Dz. U. nr 21, poz. 117). Natomiast przepis art. 174 ust. 4 odnosi się ewidentnie do renty ustalanej w oparciu o ustawę emerytalną. Wskazana ustawa wojskowa w sposób całkowicie odrębny ustalała sposób obliczania wysokości renty oraz podstawy jej wymiaru. Mianowicie podstawa wymiaru renty inwalidy wojskowego została ustalona w sposób sztywny – stawkowo i wynosi obecnie 2.851,27 zł. Tymczasem podstawa wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy (z ogólnego stanu zdrowia) nie ma charakteru sztywnego, lecz jest uzależniona od podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, które to z kolei zależą od wysokości osiąganych zarobków stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, a zatem mechanizm jej ustalania jest podobny do mechanizmu obliczania świadczenia emerytalnego. Wprawdzie zgodnie z art. 10 pkt 3 ustawy z dnia 11 października 2002 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych, wojskowych oraz ich rodzin […] (Dz. U. z 2002 r., nr 181, poz. 1515 ze zm.), ilekroć w przepisach zmienianych aktów jest mowa o „rencie inwalidzkiej”, należy przez to rozumieć rentę z tytułu niezdolności do pracy, jednak w dalszym ciągu jest to renta określana w oparciu o przepisy wojskowe, a zatem z uwagi na wskazane wyżej rozbieżności, nie można było niniejszym zastosować art. 174 ust. 4 cytowanej ustawy, w sposób jakiego oczekiwał odwołujący.

W ocenie sądu pierwszej instancji nie było również możliwe zastosowanie w sprawie odwołującego regulacji art. 185 ustawy emerytalnej. Stosownie do treści tego przepisu, przy ustalaniu wysokości emerytury dla osób nabywających prawo do emerytury w wieku określonym w art. 184 kapitał początkowy podlega przeliczeniu poprzez dodanie do okresów składkowych okresu równego różnicy pomiędzy wiekiem emerytalnym, o którym mowa w art. 24, a faktycznym wiekiem przejścia na emeryturę. Do przeliczonego kapitału początkowego stosuje się przepisy art. 173 ust. 3-6. Wynika z tego, że przepis ten znajduje zastosowanie do osób, którym przyznano prawo do wcześniejszej emerytury (art. 184 stanowi podstawę prawną do przyznawania wcześniejszych emerytur dla osób zatrudnionych w warunkach szczególnych, czyli ubezpieczonych przechodzących na emeryturę wcześniejszą w wieku wynoszącym w przypadku mężczyzn - 60 lat). Natomiast odwołujący złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym i taka też została mu przyznana.

Z powyżej wskazanych powodów w ocenie Sądu Okręgowego organ emerytalny w sposób co do zasady prawidłowy ustalił wysokość kapitału początkowego oraz wysokość emerytury odwołującego, zaś podwyższenie ich wymiaru w kolejnych decyzjach wynikało z przedkładania przez odwołującego miarodajnych dowodów z dokumentów odnośnie czynników wpływających na ich wysokość. W konsekwencji również decyzje dotyczące ustalenia świadczeń w zbiegu były prawidłowe. Stosownie do art. 54 cyt. ustawy z dnia 29 maja 1974 r., inwalidzie wojennemu i wojskowemu, którego inwalidztwo powstało w związku ze służbą wojskową, pobierającemu rentę inwalidzką obliczoną od podstawy wymiaru określonej w art. 11, który nabył prawo do emerytury, wypłaca się w zależności od jego wyboru:

1) rentę inwalidzką powiększoną o połowę emerytury albo

2) emeryturę powiększoną o połowę renty inwalidzkiej.

Kierując się powyższymi ustaleniami, sąd pierwszej instancji na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołania.

Ponadto na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t. j. Dz. U. z 2018 r., poz. 265) zasądzono od M. W. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. Sąd Okręgowy wyjaśnił, że odwołującego należało uznać za stronę przegrywająca proces zważywszy, że jego zasadnicze postulaty nie mogły zostać uwzględnione, zaś decyzje okazały się co do zasady prawidłowe, natomiast modyfikacje stanowiska w kolejnych z nich wynikały wyłącznie z przedkładania przez odwołującego dalszych miarodajnych dowodów, jednakże już na etapie po wydaniu kolejnych decyzji. Tym niemniej, zważywszy na jego sytuację materialną oraz fakt, że we wszystkich połączonych sprawach stosowano tożsamą argumentację, zasadnym było poprzestanie na jednokrotności przedmiotowej stawki.

Z powyższym wyrokiem Sądu Okręgowego w Koszalinie w części dotyczącej nie zaliczenia do okresu składkowego okresu pracy od 28 kwietnia 1988 r. do 15 listopada 1991 r. nie zgodził się M. W., który w wywiedzionej apelacji wniósł o uwzględnienia wskazanego okresu pracy jako okresu składkowego, co skutkować będzie zwiększeniem podstawy do ustalenia wysokości jego emerytury, lub ewentualnie o uchylenie wyroku w zaskarżonym zakresie i przekazanie sprawy do Sądu Okręgowego w Koszalinie do ponownego rozpatrzenia.

Apelujący zarzucił wyrokowi:

naruszenie przepisów prawa materialnego, w szczególności art. 6 ust. 2 punkt 14 ustawy emerytalnej w zakresie nie uwzględnienia ubezpieczonemu okresu pracy od 28 kwietnia 1988 r. do 15 listopada 1991 r. jako okresu składkowego;

sprzeczność ustaleń Sądu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, bowiem Sąd w uzasadnieniu wyroku stwierdził, że w dniu 15 lipca 1991 r. ubezpieczony zgłosił działalność gospodarczą w Urzędzie Gminy w P. nr (...), a fakt ten dotyczy inne osoby o tym samym imieniu i nazwisku, co mogło mieć wpływ na rozstrzygnięcie Sądu.

W uzasadnieniu skarżący między innymi wskazał, że Sąd nie uwzględnił mu okresu pracy jako okresu składkowego w okresie od 28 kwietnia 1988 r. do 15 listopada 1991 r., a w okresie tym ubezpieczony prowadził działalność gospodarczą. W ocenie apelującego w tej kwestii ma zastosowanie art. 6 ust. 2 pkt. 14 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym okresami składkowymi są okresy prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarze Państwa Polskiego objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego i okresy kontynuowania tego ubezpieczenia, za które opłacano składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki. Natomiast w związku z wypadkiem jakiemu uległ ubezpieczony w czasie odbywania zasadniczej służby wojskowej, był on zwolniony z opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. Fakt ten potwierdza decyzja (...) nr (...) znajdująca się w aktach sprawy.

Ponadto skarżący zarzucił, że Sąd w uzasadnieniu wyroku stwierdził, iż w dniu 15 lipca 1991 r. ubezpieczony zgłosił działalność gospodarczą w Urzędzie Gminy w P. (...) Twierdzenie to jest nieprawdziwe, ponieważ fakt ten dotyczy innej osoby o tym samym imieniu i nazwisku zam. w miejscowości B.. Tak więc Sąd Okręgowy w Koszalinie mylnie biorąc prowadzenie działalności gospodarczej przez inną osobę w innym okresie nie uwzględnił do stażu pracy apelującego okresu od 28 kwietna 1988 r. do 15 listopada 1991 r. Zarzut sprzeczności ustaleń Sądu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym jest więc zasadny.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:

Apelacja okazała się nieuzasadniona.

Analiza materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie przy uwzględnieniu zarzutów podniesionych w apelacji doprowadziła sąd odwoławczy do wniosku, że sąd pierwszej instancji prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe, w żaden sposób nie uchybiając przepisom prawa procesowego oraz dokonał wszechstronnej oceny całokształtu zebranego w sprawie materiału dowodowego, w konsekwencji prawidłowo ustalając stan faktyczny sprawy. Sąd Okręgowy w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku wskazał, jaki stan faktyczny stał się jego podstawą oraz podał na jakich dowodach oparł się przy jego ustalaniu. Stąd też, Sąd Apelacyjny ustalenia sądu pierwszej instancji w całości uznał i przyjął jako własne, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania w tej części uzasadnienia (art. 387 § 2 ¹ pkt. 1 k.p.c.). Sąd odwoławczy nie dostrzegł przy tym naruszenia przez sąd pierwszej instancji prawa materialnego, w związku z czym podziela także w całości rozważania tego sądu również w zakresie przyjętych przez niego podstaw prawnych orzeczenia (art. 387 § 2 ¹ pkt. 2 k.p.c.).

W odpowiedzi na apelację należy podkreślić, że na etapie postępowania odwoławczego sporna pozostawała jedynie kwestia tego, czy Sąd Okręgowy zasadnie odmówił ubezpieczonemu uwzględnienia okresu pracy od 28 kwietna 1988 r. do 15 listopada 1991 r. jako okresu składkowego. Ubezpieczony argumentował, że prowadząc w tym okresie działalność gospodarczą i będą jednocześnie rencistą wojskowym zwolniony był z opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, zaś stosownie do treści art. 6 ust. 2 pkt 14 ustawy emerytalnej, okres ten powinien być zaliczony do okresu składkowego. Pozostałe kwestie, które stanowiły przedmiot zaskarżonych decyzji w niniejszej sprawie nie były kwestionowane przez ubezpieczonego na etapie postępowania apelacyjnego.

Wobec treści podniesionych przez ubezpieczonego zarzutów Zakład Ubezpieczeń Społecznych w piśmie z dnia 14 grudnia 2022 r. (k. 107 akt sprawy), poinformował, że przeprowadził wewnętrzne postępowanie wyjaśniające dotyczące okresu od 15 lipca do 31 sierpnia 1991 r. W wyniku tego postępowania ustalono, że okres ten błędnie wskazano jako okres podlegania do ubezpieczenia społecznego, bowiem dotyczył innej osoby o tym samym imieniu i nazwisku. Tym samym organ rentowy poinformował, że spowodowało to obniżenie kapitału początkowego oraz wysokości świadczenia emerytalnego, co znajduje odzwierciedlenie w wydanych nowych decyzjach z dnia 17 listopada 2022 r. o ponownym ustaleniu wysokości kapitału początkowego z urzędu (w której wyłączono okres składkowy od 15 lipca do 31 sierpnia 1991 r. co poskutkowało zmniejszeniem kapitału początkowego); z dnia 5 grudnia 2022 r. o ponownym ustaleniu wysokości emerytury; z dnia 5 grudnia 2022 r. o ustaleniu świadczeń w zbiegu oraz z dnia 5 grudnia 2022 r. o ponownym ustaleniu wysokości dodatkowego rocznego świadczenia pieniężnego. Ponadto organ rentowy podkreślił, że roszczenie ubezpieczonego dotyczące przyjęcia do stażu okresu prowadzenia działalności gospodarczej od 28 kwietnia 1988 r. do dnia 15 listopada 1991 r. nie podlega uwzględnieniu, ponieważ w tym czasie M. W. nie podlegał do ubezpieczenia społecznego.

Mając na uwadze powyższe, jak również całość zebranego w sprawie materiału dowodowego w postaci dokumentów załączonych do akt, ustalenie Sądu Okręgowego (poczynione na podstawie akt rentowych), że ubezpieczony zgłosił w dniu 15 lipca 1991 r. działalność gospodarczą w Urzędzie Gminy w P., nie miało żadnego wpływu na prawidłowość zaskarżonego wyroku, a tym samym nie powodowało konieczności zmiany zaskarżonych przez ubezpieczonego M. W. w niniejszej sprawie decyzji.

Między stronami w toku niniejszego postepowania bezsporne pozostawało to, że w czasie prowadzenia przez ubezpieczonego działalności gospodarczej od 28 kwietnia 1988 r. do 15 listopada 1991 r., M. W. był uprawniony do renty inwalidy wojskowego w związku z inwalidztwem powstałym w trakcie służby wojskowej (prawo to przysługiwało ubezpieczonemu od dnia 6 stycznia 1972 r., tj. od dnia zwolnienia ze służby wojskowej). Bezspornym pozostawała również okoliczność, że w spornym okresie ubezpieczony nie wnosił o objęcie go ubezpieczeniem społecznym.

Z powołanego przez Sąd Okręgowy przepisu art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin (t. j. Dz. U. z 1989 r., nr 46, poz. 250 ze zm.) wynika, że ubezpieczeniu nie podlegają osoby prowadzące działalność określoną w art. 1, które mają ustalone prawo do emerytury lub renty, chyba że zgłoszą wniosek o objęcie ubezpieczeniem.

Wobec powyższego należy podkreślić, że M. W. mógł dobrowolnie opłacać składkę emerytalno-rentową, a wówczas okres ten były okresem składkowym mającym wpływ na wysokość otrzymywanego aktualnie przez niego świadczenia. Jednak ubezpieczony takiej składki bezspornie nie opłacał, a był to jego dobrowolny i świadomy wybór. Zatem, skoro sporny okres nie był okresem ubezpieczenia, w którym opłacane były składki emerytalno-rentowe, to nie można tego okresu obecnie zaliczyć do okresu składkowego, tak jak tego żąda apelujący.

W treści apelacji odwołujący powołał się na treść art.6 ust. 2 pkt 14 ustawy emerytalnej. Argumentował, że w związku z wypadkiem przy pracy był zwolniony z opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, co potwierdza decyzja ZUS – nr D. (...)/(...) Ubezpieczonemu wyraźnie umyka, że nawet w treści uzasadnienia tej decyzji organ rentowy wprost wskazał, że „Obywatel nie spełnia warunków do objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym i mają do obywatela zastosowanie postanowienia art. 2 ust. 1 pkt 3 powołanej wyżej ustawy, gdyż obywatel uprawniony jest do renty inwalidzkiej nr (...) i nie wnosi o objęcie ubezpieczeniem społecznym z tytułu prowadzonego rzemiosła”.

Wobec powyższego wyjaśnić należy, że ustawodawca wymienił okresy składkowe w art. 6, a okresy nieskładkowe w art. 7 ustawy emerytalnej i nie ma dowolności w kwalifikowaniu tych okresów. Okresami składkowymi są te, za które składka została faktycznie zapłacona lub okresy bez składki, wymienione enumeratywnie, które zaliczone zostały do okresów składkowych mimo nieopłacania składek. Jednocześnie przypomnienia wymaga, że istotną cechą ubezpieczeń społecznych jest schematyzm prawa do świadczeń. Wyraża się on w bezwzględnym przestrzeganiu równości formalnej, bez możliwości korekty w przypadkach uzasadnionych okolicznościami sytuacji jednostkowej. W związku z tym w prawie ubezpieczeń społecznych nie ma klauzul generalnych, tj. zwrotów ustawowych, pozwalających na indywidualne potraktowanie każdego przypadku ze względu na np. zasady współżycia społecznego. Z przepisów ustawy emerytalnej, jak i ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jasno wynika, które okresy zalicza się do okresów składkowych i nieskładkowych, oraz kiedy i kto podlega jakim ubezpieczeniom społecznym. Sąd nie ma więc możliwości dowolnej regulacji i interpretacji przepisów. Nie może zgodnie z żądaniami strony zmieniać prawidłowego wyroku sądu pierwszej instancji, jeżeli nie znajduje ku temu żadnych podstaw.

Mając na uwadze powyższe rozważania, należało stwierdzić, że niewiedza M. W. odnośnie tego, że brak opłacania przez niego składek na ubezpieczenia społeczne pozbawi go w przyszłości możliwości zaliczenia tego okresu jako okresu składkowego, a tym samym wpływać będzie na zwiększenie podstawy wymiaru wysokości świadczenia, nie może obecnie skutkować przyznaniem mu prawa do zaliczenia spornego okresu do okresów składkowych. Ubezpieczony zapoznał się z treścią decyzji ZUS – nr D. (...)/(...), w której już sygnalizowano, że nie wnosił on o objęcie ubezpieczeniem społecznym z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. W przepisach obowiązującej ustawy brak jest natomiast wskazania, że okres prowadzenia działalności gospodarczej, za który ubezpieczony nie opłaca składek w związku z posiadaniem prawa do renty inwalidy wojskowego, zaliczałby się do okresów składkowych. A skoro brak jest takiego wskazania, to jak wyjaśniono powyżej, okresu tego nie można zaliczyć do okresów składkowych tak, jak tego żąda obecnie apelujący. Sąd Okręgowy trafnie zauważył, że M. W., jako osoba pobierająca rentę, nie miał obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Co nie oznacza, że w przypadku ubezpieczonego można pominąć treść art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą i ich rodzin, wedle którego – co należy podkreślić ponownie – ubezpieczeniu nie podlegają osoby prowadzone działalność gospodarczą, które mają ustalone prawo do emerytury lub renty, chyba że zgłoszą wniosek o objęcie ubezpieczeniem. Ubezpieczony na żadnym etapie postępowania nie kwestionował ustalenia, że takiego wniosku nie składał. Dysponował on treścią decyzji, w której wskazano na konieczność złożenia takiego wniosku w sytuacji, w której ubezpieczony chciałby podlegać ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywanego rzemiosła. Skoro M. W. składek na ubezpieczenia społeczne nie odprowadzał w spornym okresie, nie składał wniosku o objęcie go takim ubezpieczeniem, to obecnie nie posiada prawa do zaliczenia tego okresu jako okresów składkowych przy ustalaniu wysokości kapitału początkowego, a w konsekwencji także świadczenia emerytalnego.

Ponadto należy wyjaśnić, że postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych jest postępowaniem odwoławczym i sprawdzającym, a przedmiot tego postępowania określa zaskarżona decyzja. Skoro przedmiotem postępowania przed sądem ubezpieczeń społecznych jest treść decyzji, od której strona składa odwołanie, to sąd, wydając wyrok, nie może wyjść ponad przedmiot decyzji. Dlatego w niniejszej sprawie kontrola nie obejmowała prawidłowości wydania decyzji, o których Zakład Ubezpieczeń Społecznych poinformował w treści pisma z dnia 14 grudnia 2022 r.

Uwzględniając powyższe Sąd Apelacyjny uznał, że zaskarżony wyrok odpowiada prawu, a wniesiona od niego apelacja jest niezasadna i dlatego na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił ją w całości.

Jolanta Hawryszko Urszula Iwanowska Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk