Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 kwietnia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSR del. Urszula Sipińska-Sęk

Protokolant st. sekr. sądowy Zofia Aleksandrowicz

po rozpoznaniu w dniu 1 kwietnia 2014 roku w Piotrkowie Trybunalskim

sprawy z wniosku D. B.

z udziałem zainteresowanego J. B.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział w Ł. Placówka Terenowa w T.

O podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników

na skutek odwołania D. B.

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział w Ł. Placówka Terenowa w T.

Z dnia 24 maja 2013 r. sygn. (...) , (...)

zmienia zaskarżoną decyzję i ustala, że wnioskodawczyni D. B. podlega ubezpieczeniom społecznym rolników od dnia 1 kwietnia 2005 roku do dnia 31 grudnia 2012 roku.

Sygn. akt VU 1035/13

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją z dnia 24 maja 2013r. organ rentowy stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników D. B. w pełnym zakresie w okresie od dnia 1 kwietnia 2005r. do dnia 31 grudnia 2012r..

W dniu 4 lipca 2013r. D. B. wniosła odwołanie od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 24 maja 2013r. zaskarżając ją w całości i wnosząc o jej zmianę z uwagi na jej krzywdzący charakter.
Podniosła, że prowadzona przez nią działalność gospodarcza była związana z rolnictwem, gdyż prowadziła stację schładzania mleka i odstawiała tam również mleko od swoich krów. W spornym okresie cały czas prowadziła gospodarstwo rolne o powierzchni 9,70 ha.

W odpowiedzi na odwołanie Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Placówka Terenowa w T. Oddział (...) w Ł. wniósł o oddalenie odwołania.

W piśmie z dnia 10 lutego 2014r. pełnomocnik wnioskodawczyni wniósł o uwzględnienie odwołania i uchylenie zaskarżonej decyzji. Podniósł, że wnioskodawczyni nie złożyła w KRUS zaświadczenia o wysokości należnego podatku z tytułu prowadzonej działalności rolniczej z uwagi na to, że nie wiedziała o istnieniu takiego obowiązku, gdyż nie była o nim pouczona, a należny podatek nigdy nie przekraczał rocznej kwoty granicznej. Zdaniem pełnomocnika skarżącej to kryterium podatkowe, a nie zachowanie ustawowo wyznaczonego terminu, winno decydować o wyłączeniu z rolniczego ubezpieczenia społecznego.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

D. B. wraz z mężem J. B. od pierwszej połowy lat 90-tych XX wieku jest właścicielem gospodarstwa rolnego na prawach wspólności ustawowej małżeńskiej położonego w K. o łącznej powierzchni 8,12 ha, w tym użytków rolnych 7,9 ha, przeliczeniowych 7,0925 ha oraz w B. o powierzchni 1,81 ha, w ty, 2,0470 ha przeliczeniowych.

( dowód: zaświadczenie z 23.12.2013r. – k. 41 akt, zaświadczenie z 27.12.2013r. – k. 42 akt, zeznania wnioskodawczyni – protokół rozprawy z dnia 10 grudnia 2013r. od minuty 10.00 do minuty 24:12)

D. B. od dnia 8 grudnia 1993r. podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników.

( dowód: decyzja – k. 11 akt KRUS)

D. B. w okresie od dnia 1 maja 2004r. do dnia 31 grudnia 2012r. prowadziła działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu w usług związanych z chowem i hodowlą zwierząt oraz sprzedaży detalicznej żywności i napojów oraz wyrobów tytoniowych.

(dowód: zgłoszenie do ewidencji – k. 39 akt, zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej z 13 kwietnia 2004r. – k. 107 akt KRUS, zaświadczenie o zmianie we wpisie działalności gospodarczej z 14.11. 2011r. – k. 100 akt KRUS, wniosek o wykreślenie wpisu w CEIDG – k. 103 – 104 akt KRUS)

O rozpoczęciu działalności gospodarczej wnioskodawczyni zawiadomiła Urząd Gminy w B., składając wniosek o wpis działalności oraz Urząd Skarbowy w T., gdzie składała coroczne zeznania podatkowe z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

Z kolei Urząd Gminy w B. zawiadomił o rozpoczęciu działalności gospodarczej przez D. B. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. D. B. z tytułu działalności gospodarczej nie dokonała zgłoszeń do ubezpieczeń w ZUS. W związku z powyższym ZUS wysłał do wnioskodawczyni pismo celem wyjaśnienia czy działalność gospodarcza została fatycznie rozpoczęta, do pisma załączono druk zawierający oświadczenie dotyczące objęcia ubezpieczeniem rolników indywidualnych w KRUS. Wnioskodawczyni nie odpowiedziała na to pismo. ZUS nie zwracał się do wnioskodawczyni więcej z żadnymi pismami, ani nie prowadził dalszego postępowania wyjaśniającego kwestię podlegania ubezpieczeniom społecznym przez wnioskodawczynię.

( dowód: pismo ZUS z dnia 20 lutego 2014r. – k. 65 akt, pismo Urzędu Gminy w B. z dnia 17.02.2014r. – k. 60 akt, dowód doręczenia z 19.04.2004r. – k. 61 i 66 akt, pismo z 22.07.2004r. – k. 67 akt)

D. B. nie zawiadomiła o rozpoczęciu działalności gospodarczej KRUS, gdyż nie wiedziała, że ma taki obowiązek. Po rozpoczęciu działalności gospodarczej cały czas opłacała składki na ubezpieczenie społeczne rolników.

(dowód: zeznania wnioskodawczyni – protokół rozprawy z dnia 11 lutego 2014r. od minuty 10.30 do minuty 15:09, zeznania uczestnika – protokół rozprawy z dnia 11 lutego 2014r. od minuty 15:10 do minuty 21:01, zeznania świadka K. B. – protokół rozprawy z dnia 1 kwietnia 2014r. – od minuty3:36 do minuty 12.39).

D. B. w okresie prowadzenia działalności gospodarczej, która polegała na prowadzeniu stacji schładzania mleka oraz prowadzeniu sklepiku spożywczego z przetworami mlecznymi, cały czas prowadziła gospodarstwo rolne. Dochód z gospodarstwa rolnego był podstawowym źródłem utrzymania rodziny wnioskodawczyni. Wynosił on po odliczeniu wszystkich kosztów średnio 1200zł. miesięcznie. Wnioskodawczyni hoduje krowy w spornym okresie miała 12 krów i 7 cieląt. Ziemia jest obsiewana zbożem i kukurydzą.

(dowód: zeznania wnioskodawczyni – protokół rozprawy z dnia 10 grudnia 2013r. od minuty 10.00 do minuty 24:12, protokół rozprawy z dnia 11 lutego 2014r. od minuty 10.30 do minuty 15:09, zeznania uczestnika – protokół rozprawy z dnia 10 grudnia 2013r. od minuty 24:13 do minuty 31: 05, protokół rozprawy z dnia 11 lutego 2014r. od minuty 15:10 do minuty 21:01, zeznania świadka K. B. – protokół rozprawy z dnia 1 kwietnia 2014r. – od minuty3:36 do minuty 12.39)

D. B. w latach 2004-2012r. rozliczała podatek wspólnie z małżonkiem. Z pozarolniczej działalności gospodarczej osiągnęła w:

-2004r. – przychód - 55.903,09zł., dochód – 1.353,85zł. –podatek 88,97zł.

-2005r. - przychód – 99.706,14zł., dochód – 4.814,76zł. –podatek 67,96zł.

-2006r. - przychód – 69.063,08zł., dochód – 3.153,23zł. –podatek 79,36zł.

- 2007r. - przychód – 28.539,31zł., dochód – 2.662,03zł. –podatek 0zł.

- 2008r.- przychód – 26.029,80zł., dochód – 4.653,92zł. –podatek 197,14zł.

- 2009r. - przychód – 19.346,53zł., strata – 372zł. –podatek 0zł.

- 2010r. - przychód – 13.380,75zł., dochód – 4.125,14zł. –podatek 108,47zł.

- 2011r. - przychód – 17.153,60zł., dochód – 1.318,45zł. –podatek 0zł.

- 2012r. - przychód – 18.397,75zł., dochód – 3.029,48zł. –podatek 72,66zł.

(dowód: pismo Naczelnika Urzędu Skarbowego w T. z dnia 27 16 grudnia 2013r. – k. 34 akt)

D. i J. małżonkowie B. pobrali w latach 2004-2012 z tytułu posiadanego gospodarstwa rolnego następujące płatności obszarowe:

- 2004r. – 4.764,47zł.

-2005r. – 4.936,52zł.

- 2006r. – 5.660zł.

-2007r. – 8.853,42zł.

- 2008r. – 6.188,92zł.

- 2009r. – 8.792,34zł.

- 2010r. – 8.853,42zł.

-2011r. – 9.601,76zł.

-2012r. – 9.375,96zł.

(dowód: zaświadczenie z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w T. – k.43 akt)

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie jest uzasadnione.

Przedmiotem niniejszego postępowania jest ustalenie uprawnień wnioskodawczyni do podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników przy równoczesnym prowadzeniu przez nią pozarolniczej działalności gospodarczej tj. z mocy przepisów art. 7 ust. 1 i art. 16 ust. 3 oraz art. 5a ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznemu rolników (jedn. tekst Dz.U. z 2008 r., nr 50 poz. 291, ze zm. ). Przywołane normy art. 7 ust. 1 i art. 16 ust. 3 ustawy określają oprócz warunków koniecznych dla objęcia ubezpieczeniem rolniczym także negatywne przesłanki do objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników wskazując, iż nie może ono dotyczyć tych rolników, którzy podlegają innemu ubezpieczeniu społecznemu. Do tego typu innych ubezpieczeń społecznych należy ubezpieczenie społeczne wynikające z faktu rozpoczęcia prowadzenia przez wnioskodawczynię pozarolniczej działalności gospodarczej w 2004 roku. Podjęcie takiej działalności zostało przewidziane jako odrębny tytuł ubezpieczenia społecznego w art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych. Wspomniany tytuł ubezpieczenia rodzi obowiązek jego powstania, a przymus ten dotyczy także osób, które podlegają ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy. Z tych więc przyczyn ubezpieczenie emerytalne i rentowe wynikające z faktu przedmiotowej działalności korzysta z pierwszeństwa przed ubezpieczeniem społecznym rolników, co powoduje iż w okresach jego istnienia nie jest możliwe ustalenie obowiązywania ubezpieczenia społecznego rolników. Ustawodawca przewidział jednak wyjątek w zasadzie pierwszeństwa przed ubezpieczeniem rolniczym innych ubezpieczeń społecznych i umożliwia poprzez brzmienie art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników z dnia 20 grudnia 1990 r. (jedn. tekst Dz.U. z 2008 r., nr 50 poz. 291, ze zm. ) podleganie nadal ubezpieczeniu społecznemu rolników przez osoby, które rozpoczną prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej pod warunkiem legitymowania się przez rolnika lub domownika przed powstaniem tytułu do wspomnianego ubezpieczenia obecnie co najmniej trzyletnim (przed dniem 2 maja 2004 roku co najmniej jednorocznym) nieprzerwanym okresem podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie z mocy ustawy.

Należy przypomnieć, że wnioskodawczyni rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej z dniem 1 maja 2004r. Obowiązujący w tej dacie art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznemu rolników nie wprowadzał obowiązku wyboru typu ubezpieczenia poprzez składanie stosownych oświadczeń, tak jak jest to w stanie prawnym istniejącym od dnia 2 maja 2004 roku. Przepis art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 maja 2004r. stanowił, że rolnik lub domownik, który podlegając ubezpieczeniu rolniczemu w pełnym zakresie z mocy ustawy, nieprzerwanie co najmniej 1 rok, podejmuje pozarolniczą działalność gospodarczą nie będąc pracownikiem i nie pozostając w stosunku służbowym, podlega nadal temu ubezpieczeniu. Rolnik lub domownik może podlegać innemu ubezpieczeniu społecznemu wówczas, gdy złoży Zakładowi lub Kasie oświadczenie, że chce podlegać innemu ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej, o ile spełnia w tym zakresie warunki określone w odrębnych przepisach.

A zatem wnioskodawczyni jako rolnik prowadzący gospodarstwo rolne o powierzchni ok. 10 ha i podlegający w związku z powyższym z mocy ustawy ubezpieczeniu społecznemu rolników przez okres dłuższy niż jeden rok (od 1993r.) przed rozpoczęciem prowadzenia działalności gospodarczej (1 maja 2004r. ) była uprawniona do podlegania w dalszym ciągu ubezpieczeniom społecznym rolników z mocy ustawy zgodnie z art. 5a ustawy. Bezspornym bowiem jest, że nie była nigdy pracownikiem ani nie pozostawała w stosunku służbowym. Nie była zatem zobowiązana w dacie rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej do zgłaszania tego faktu Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Rozpoczęcie działalności gospodarczej przez skarżącą w dacie 1 maja 2004r. nie miało bowiem jakiegokolwiek wpływu na jej dotychczasowe ubezpieczenie społeczne rolników. A tylko o takich zdarzeniach zgodnie z pouczeniem zawartym w decyzji z 1993r. o ustaleniu podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników powinna poinformować KRUS. Taki obowiązek Skarżąca miałaby obowiązek poinformowania KRUS-u o rozpoczęciu działalności gospodarczej dopiero wówczas, gdyby chciała podlegać ubezpieczeniu społecznemu z tytułu tej działalności. Wnioskodawczyni nie miała jednak takiego zamiaru. Wręcz przeciwnie pomimo rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej jej wolą było dalsze podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolniczemu. Cały czas prowadziła bowiem gospodarstwo rolne, a dochody które z tego tytułu osiągała – jak wynika z zeznań wnioskodawczyni, zainteresowanego oraz świadka - stanowiły nadal główne źródło utrzymania jej rodziny. Zmiana stanu prawnego w kwestii podlegania ubezpieczeniom społecznym rolniczym nastąpiła z dniem 2 maja 2004r. po nowelizacji art. 5a ustawy przez art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 2 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 91, poz. 873). Znowelizowany art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników uzależnił możliwość wyboru rolniczego ubezpieczenia, w razie zbiegu z obowiązkiem ubezpieczenia społecznego z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, od spełnienia innych warunków. Przepis ten wykluczył możliwość pozostania w rolniczym ubezpieczeniu społecznym rolników, którzy prowadzili pozarolniczą działalność gospodarczą opodatkowaną na zasadach ogólnych. Natomiast rolnicy, którzy prowadzili pozarolniczą działalność gospodarczą opodatkowaną podatkiem ryczałtowym nie wyższym niż 2.528 zł, zamierzający nadal podlegać rolniczemu ubezpieczeniu społecznemu, powinni byli - stosownie do przejściowego przepisu art. 5 ustawy zmieniającej - wykazać spełnianie nowych warunków. Mianowicie do dnia 30 września 2004 roku powinni przedstawić Kasie zaświadczenie właściwego urzędu skarbowego o opodatkowaniu prowadzonej działalności gospodarczej w 2003 roku podatkiem ryczałtowym. Niedostarczenie tego dokumentu powodowało wyłączenie z ubezpieczenia rolniczego z końcem trzeciego kwartału 2004 roku, zgodnie z art. 5 ust. 3 powołanej wyżej ustawy zmieniającej z dnia 2 kwietnia 2004 roku. Przepisy art. 5 ustawy nowelizującej z 2 kwietnia 2004 roku były przedmiotem oceny Trybunału Konstytucyjnego, a także wykładni Sądu Najwyższego. Trybunał Konstytucyjny zakwestionował konstytucyjność przepisu zawartego w art. 5 ust. 2 ustawy zmieniającej z dnia 2 kwietnia 2004 roku jedynie w zakresie wyłączenia z ubezpieczenia rolniczego ze względu na formę opodatkowania (wyrok TK z dnia 13 marca 2006 r., P 8/05 (OTK 2006-A nr 3, poz. 28, Dz.U. Nr 46, poz. 335 z dnia 21 marca 2006 r.). Forma opodatkowania prowadzonej przez rolnika działalności gospodarczej nie ma zatem znaczenia dla dalszego podlegania ubezpieczeniu rolniczemu. O możliwości kontynuowania ubezpieczenia rolniczego decyduje li tylko wysokość należnego podatku dochodowego od prowadzonej działalności.

Organ rentowy nigdy nie poinformował wnioskodawczyni o zmianie przepisów wprowadzonych ustawą z dnia 2 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 91, poz. 873, zwanej dalej nowelizacją z 2 kwietnia 2004 r.), mimo że taki obowiązek wypływał z treści art. 62 ust. 1 pkt 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. W myśl tego bowiem przepisu na Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego nałożony został nowy obowiązek "informowania ubezpieczonych w sprawach dotyczących objęcia ubezpieczeniem oraz składek na to ubezpieczenie". Ustanowienie obowiązku informacyjnego, równoczesne ze zmianą zasad ubezpieczenia polegającą na wprowadzaniu racjonalnego, szczelnego mechanizmu podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników przez osoby, dla których działalność rolnicza nie stanowi głównego źródła utrzymania, jasno wskazuje, jak wynika z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2012r. w sprawie I UK 269/12, że ubezpieczonym powinna być po dniu 2 maja 2004 r. udzielona informacja o treści art. 5 ustawy z dnia 2 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz uprzedzenie o skutkach uchybienia terminu upływającego z dniem 30 września 2004 r. Obowiązek informowania ubezpieczonych rolników w tym przedmiocie mieścił się w pojęciu "spraw dotyczących objęcia ubezpieczeniem".

Faktem jest też, że wnioskodawczyni nie zgłosiła faktu prowadzenia działalności gospodarczej bezpośrednio Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS), ale nie można zapominać, że w dacie rozpoczęcia tej działalności nie miała takiego obowiązku w myśl art. 5a ustawy. Jednocześnie o rozpoczęciu działalności gospodarczej został zawiadomiony Urząd Gminy w B., gdzie skarżąca złożyła wniosek o wpis do ewidencji działalności gospodarczej oraz ZUS, do którego Urząd Gminy przesłał taką informację, a także Urząd Skarbowy, gdzie skarżąca co roku składała zeznania podatkowe. Mimo że, wnioskodawczyni nie ukrywała faktu prowadzenia działalności gospodarczej, żaden z tych organów (Urząd Gminy, Urząd Skarbowy ani ZUS), nie pouczył jej o obowiązku złożenia zaświadczenia o rozpoczęciu działalności gospodarczej w KRUS i składania zaświadczeń o należnym podatku z tej działalności. Tymczasem organy administracji publicznej oraz rentowe powinny ze sobą współdziałać, a zatem dokonanie zgłoszenia choćby jednemu z nich powinno być wystarczające do możliwości kontynuowania ubezpieczenia rolniczego. Wymaganie przez ustawodawcę wypełniania obowiązków przez dużo słabszą stronę ubezpieczeniowego stosunku prawnego powinno rodzić zwiększone, a co najmniej takie same obowiązki organów rentowych. Wypełnienie przez organy rentowe obowiązku pouczenia o konieczności dokonania przez ubezpieczonych aktów staranności nie rodzi żadnych kosztów i problemów, a może być dokonane za pomocą standardowego pouczenia zawartego przy dowolnej czynności KRUS. Nie można uznać, że takie standardy spełnia ogólnikowe pouczenie zawarte w decyzji o podleganiu ubezpieczeniu społecznemu rolników z dnia 12 lipca 1994r., że rolnik jest zobowiązany, nie czekając na wezwanie, informować Kasę o okolicznościach mających wpływ na podleganie ubezpieczeniu i o zmianach tych okoliczności.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia z 20 marca 2013r., w sprawie I UK 556/12 zaznaczył, że ogólnikowe i w istocie rzeczy oczywiście ułomne pouczenia skarżącej, dla której działalność rolnicza stanowi główne źródło utrzymania, o obowiązku informowania KRUS bez wezwania o okolicznościach mających wpływ na podleganie ubezpieczeniu i o zmianach tych okoliczności, nie zawierały wystarczająco identyfikowalnej, ale wręcz żadnej informacji o warunkach kontynuowania ubezpieczenia rolniczego w razie zbiegu z ubezpieczeniem społecznym z tytułu podjęcia pozarolniczej działalności, której skarżąca nie uzyskała wskutek zawinienia organów publicznych (samorządowych, CEIDG) ani od organów rentowych. Sąd Najwyższy stwierdził, że w takich okolicznościach ze względu na niezdefiniowane w prawie rolniczych ubezpieczeń społecznych pojęcie zdarzeń losowych, które uzasadniają lub usprawiedliwiają złożenie przez rolnika wniosku o przywrócenie terminu do złożenia oświadczenia o kontynuowaniu ubezpieczenia rolniczego lub zaświadczenia właściwego urzędu skarbowego o kwocie należnego podatku dochodowego za poprzedni rok kalendarzowy od przychodów z pozarolniczej działalności (art. 5a ust. 7 w związku z ust. 1 pkt 1 lub ust. 4 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291 ze zm.), nie można wykluczyć możliwości udowodnienia przez rolnika, że takim zdarzeniem była usprawiedliwiona w konkretnym przypadku nieznajomość skomplikowanych regulacji zbiegu wymienionych tytułów podlegania ubezpieczeniom społecznym. Sąd Najwyższy miał na uwadze, że regulacje zawarte w art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników dotykają konstytucyjnie chronionego prawa podmiotowego do podlegania rolnika, dla którego działalność rolnicza stanowi podstawowe źródło utrzymania, tytułowi rolniczego ubezpieczenia społecznego. Tytuł ten nie powinien być pochopnie wygaszany w razie oczywiście niezawinionego, tj. losowego opóźnienia w złożeniu przez rolnika oświadczenia o kontynuowaniu ubezpieczenia rolniczego albo zaświadczenia właściwego urzędu skarbowego o kwocie należnego podatku dochodowego za poprzedni rok kalendarzowy od przychodów z pozarolniczej działalności. Takie losowo niezawinione opóźnienie nie niweczy podstaw, celu ani uzasadnienia kontynuowania rolniczego ubezpieczenia społecznego przez rolnika, który uzyskuje niewielkie przychody z działalności pozarolniczej. W każdym razie usunięcie rolnika z ubezpieczenia rolniczego nie powinno odbywać się przez użycie środków nieproporcjonalnych, które niekonstytucyjnie ingerują w rolniczy tytuł ubezpieczenia społecznego i prowadzą jedynie do „zaciśnięcia pętli zadłużeniowej’ w postaci zaległości składkowych z innego (zbiegającego się) tytułu ubezpieczeń społecznych, która doprowadza rolnika do stanu upadłości finansowej. Według Sądu Najwyższego, restrykcyjny rygoryzm automatycznego ustania rolniczego tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym wskutek okoliczności niezawinionych przez skarżącą można poddać sanacji przez przywrócenie jej terminów do kontynuowania ubezpieczenia rolniczego.

Również w wyroku z dnia 29 maja 2013r. w sprawie I UK 641/12 Sąd Najwyższy podtrzymał stanowisko, że nie zawsze można obarczać rolników ryzykiem braku znajomości przepisów prawa w postaci ustania prawa do ubezpieczenia w KRUS. Osoby, które przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej nie przekraczają ustawowego kryterium podatkowego, zachowują prawo pozostania w systemie rolniczych ubezpieczeń społecznych. To graniczne kryterium podatkowe, a nie zachowanie ustawowo wyznaczonego terminu na jego udokumentowanie, powinno decydować ostatecznie o legalności wyłączenia z KRUS. Sąd Najwyższy podniósł, że nadmiernie rygorystyczna wykładnia art. 5a ust. 5 jest niezgodna „z celem (i intencją) tego przepisu”, który miał prowadzić do wykluczenia z systemu rolniczych ubezpieczeń społecznych tylko tych rolników, których podatek dochodowy z działalności pozarolniczej przekracza ustawowo wskazana kwotę graniczną.

Sąd w niniejszej sprawie aprobuje stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w w/w wyrokach odchodzące od rygorystycznej wykładni art. 5a ustawy. W przedmiotowej sprawie działalność gospodarcza prowadzona przez wnioskodawczynię była li tylko dodatkowym i to mało znaczącym źródłem utrzymania rodziny skarżącej. Wynika to nie tylko z zeznań skarżącej, zainteresowanego oraz świadka (córki skarżącej). Potwierdza to w szczególności informacja udzielona przez Urząd Skarbowy w T., z której wynika, iż dochody roczne z działalności gospodarczej skarżącej w latach 2004-2008r. oscylowały w granicach od 1353,85zł. do 4814,76zł., w 2009r. działalność gospodarcza przyniosła stratę, a w latach 2010-2012r. wynosiły od 1318,45zł. do 4125,14zł. Porównując dochody z działalności gospodarczej li tylko z dopłatami obszarowymi do posiadanego przez skarżącą gospodarstwa wynika, że były one o wiele wyższe niż w/w dochody, gdyż wynosiły one w 2004r. - 4764,47 zł. i sukcesywnie wzrastały, aby w 2012r. osiągnąć kwotę 9375,76zł. A wszak oprócz dopłat obszarowych wnioskodawczyni uzyskiwała jeszcze dochód z mleka, który wynosił około 1200zł. miesięcznie, a zatem 14.400zł. rocznie. Dochody z gospodarstwa oscylowały zatem w latach 2004-2012 od ok. 20.000zł. do ok. 25.000zł. rocznie. Były więc wyższe od dochodów z działalności gospodarczej średnio siedmiokrotnie. Nie ulega zatem najmniejszej wątpliwości, że pomimo rozpoczęcia przez skarżącą prowadzenia działalności gospodarczej, to działalność rolnicza, a nie gospodarcza, stanowiła podstawowe i zarazem główne źródło jej utrzymania. Podatek dochodowy z tytułu prowadzonej działalności w całym spornym okresie nie przekroczył kwoty granicznej wymienionej w art. 5a ustawy ( oscylował w granicach od 0 zł. do 197,14zł.). Sąd dodatkowo uwzględnił, że skarżąca w dacie rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej zgodnie z ówcześnie obowiązującym art. 5a ustawy nie miała ustawowego obowiązku zawiadamiania o tym fakcie KRUS, ani składania zaświadczeń o wysokości podatku dochodowego z tytułu prowadzonej działalności, a po wprowadzeniu takiego obowiązku z dniem 2 maja 2004r., nie została o tym pouczona ani przez Kasę, ani przez inny organ administracji publicznej tj. Urząd Gminy, Urząd Skarbowy oraz ZUS, mimo że organy te wiedziały o rozpoczęciu prowadzenia działalności gospodarczej przez skarżącą. Skarżąca nie miała zatem świadomości spoczywającego na niej obowiązku przedłożenia zaświadczeń o wysokości podatku w KRUS. W wyroku z dnia 22 stycznia 2008 r., w sprawie I UK 238/07 Sąd Najwyższy wskazał, że rolnik, który (jak skarżąca) nie przekroczył limitu podatku dochodowego z działalności pozarolniczej, a także nie miał świadomości, że miał obowiązek przedłożenia stosownego zaświadczenia podatkowego w KRUS, nie powinien tracić tytułu rolniczego ubezpieczenia społecznego.

Skoro zatem wnioskodawczyni nie została pouczona o nowelizacji art. 5a ustawy, która nastąpiła z dniem 2 maja 2004r., co spowodowało, że z powodu niewiedzy ( a zatem bez swojej winy) nie zawiadomiła KRUS o prowadzonej działalności gospodarczej oraz nie złożyła zaświadczeń o wysokości podatku dochodowego z tytułu działalności gospodarczej, a jednocześnie podatek ten w latach 2004-2012 - jak wynika z zaświadczenia Urzędu Skarbowego w Tomaszowie Maz.- nie przekraczał kwoty granicznej z art. 5a ustawy, to należy stwierdzić, że nie utraciła ona rolniczego tytułu do ubezpieczenia. Pomimo bowiem niespełnienia warunków formalnych (niezłożenia wymaganych dokumentów), nadal spełniała warunki podlegania ubezpieczeniu społecznemu (z racji wysokości podatku dochodowego). Ratio legis nowelizacji art. 5a ustawy było wykluczenie z ubezpieczenia społecznego rolników tych osób, dla których działalność rolnicza nie stanowi głównego źródła utrzymania, a wnioskodawczyni do tych osób nie należy.

Termin do złożenia oświadczenia wyrażającego wolę pozostania w ubezpieczeniu rolniczym dla wnioskodawczyni, jako osoby, która nie została pouczona o treści nowelizacji art. 5a ustawy z dniem 2 maja 2004r. jest otwarty i złożenie stosownego oświadczenia może nastąpić w każdym czasie ( tak. por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2012r. I UK 269/12). Wnioskodawczyni złożyła takie oświadczenie w odwołaniu od decyzji, gdzie w sposób wyraźny zaznaczyła wolę pozostawania w ubezpieczeniu społecznym rolników w okresie prowadzenia działalności gospodarczej. Wobec braku stosownego pouczenia dla wnioskodawczyni nie upłynął również wyznaczony w ustawie termin na dostarczenie dokumentów, o których mowa w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 2 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, którymi winna wykazać przesłankę pozostania w ubezpieczeniu. Wnioskodawczyni w toku niniejszego postępowania – zaświadczeniem z Urzędu Skarbowego - udokumentowała zarówno formę opodatkowania prowadzonej działalności gospodarczej w latach 2004-2012, jak i wysokość podatku dochodowego od przychodów z tej działalności.

Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł, jak sentencji.