Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 czerwca 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 czerwca 2024 r. w Lublinie

sprawy M. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 5 października 2023 r. sygn. akt VIII U 1579/22

oddala apelację.

Iwona Jawor-Piszcz

Sygn. akt III AUa 842/23

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Lublinie wyrokiem z dnia 5 października 2023 roku, po rozpoznaniu odwołania M. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. z dnia 30 maja 2022 roku, znak: (...) zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury w kwocie 2365,89 złotych od dnia(...).

Swoje rozstrzygnięcie Sąd pierwszej instancji oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych.

M. K. urodził się w dniu (...). Miał ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. Decyzją z dnia 10 stycznia 2014 roku organ rentowy na podstawie art. 27a ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. 2023 poz. 1251 tekst jednolity ze zm., zwanej dalej ustawą emerytalną) ustalił wnioskodawcy prawo do emerytury z urzędu od dnia (...), tj. od osiągnięcia wieku uprawniającego do emerytury powszechnej (65 lat i 3 miesiące). Wysokość emerytury ubezpieczonego przyznanej z urzędu wyniosła 1558,16 złotych.

Wnioskodawca kontynuował zatrudnienie w oparciu o umowę o pracę, a ZUS wydawał kolejne decyzje przeliczające świadczenie. Wnioskiem z dnia 18 maja 2022 roku ubezpieczony zwrócił się do ZUS o przyznanie emerytury oraz przeliczenie kapitału początkowego z uwzględnieniem zarobków pozwalających na ustalenia najkorzystniejszej kwoty świadczenia. W odpowiedzi ZUS w dniu 30 maja 2022 roku wydał zaskarżoną w niniejszej sprawie decyzję .

Sąd Okręgowy ustalił, że na dzień (...) (tj. na dzień następny po osiągnięciu wieku emerytalnego 65 lat i 3 miesiące) wysokość emerytury wnioskodawcy przyznanej na podstawie art. 27 ustawy emerytalnej obliczonej według zreformowanych zasad zgodnie z art. 26 ustawy emerytalnej wyniosła 1 840,96 złotych, natomiast na dzień złożenia wniosku o emeryturę, tj. 18 maja 2022 roku po waloryzacji od dnia 1 maja 2022 roku wyniosła 2 365,89 złotych. Z kolei emerytura z urzędu przyznana z art. 27a ustawy emerytalnej obliczona w myśl art. 53 ustawy emerytalnej (według starych zasad) na dzień (...) wyniosła 1 532,88 złotych, z kolei po waloryzacji od dnia (...) – 2 233,18 złotych.

Do obliczenia emerytury wnioskodawcy zgodnie z art. 26 ustawy emerytalnej przyjęto:

- kwotę składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji w wysokości 70 486,31 złotych;

- kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego w wysokości 316 299,97 złotych;

- średnie dalsze trwanie życia dla wieku 65 lat i 3 miesiące – 210,10 miesięcy. Wysokość emerytury wyniosła: (70 486,31 złotych + 316 299,97 złotych) / 210,10 miesięcy = 1840,96 złotych .

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o dokumenty znajdujące się w aktach organu rentowego oraz w aktach sądowych. Dowody te Sąd Okręgowy uznał za autentyczne i wiarygodne. Ich treść i forma nie budziły zastrzeżeń i wątpliwości uczestników postępowania, nie ujawniły się też takie okoliczności, które należałoby brać pod uwagę z urzędu, a które podważałyby wiarygodność tej kategorii dowodów i godziły w ich moc dowodową od strony materialnej czy formalnej.

Sąd pierwszej instancji ustalił wysokość świadczenia emerytalnego wnioskodawcy według zreformowanych zasad na podstawie hipotetycznego wyliczenia sporządzonego przez ZUS. Organ rentowy przedstawił szczegółowe wyliczenia, które podlegały pełnej weryfikacji i nie zostały zakwestionowane przez wnioskodawcę reprezentowanego przez fachowego pełnomocnika. Sąd Okręgowy uznał w/w wyliczenia hipotetyczne za miarodajne.

Dokonując oceny prawnej Sąd pierwszej instancji wskazał, iż stan faktyczny jest bezsporny zaś jako istotne zagadnienie wskazał przepis art. 55 ustawy emerytalnej . Wskazał, iż zgodnie z powołanym przepisem ubezpieczonemu spełniającemu warunki do uzyskania emerytury na podstawie art. 27, który kontynuował ubezpieczenia emerytalne i rentowe po osiągnięciu przewidzianego w tym przepisie wieku emerytalnego i wystąpił z wnioskiem o przyznanie emerytury po dniu 31 grudnia 2008 roku, może być obliczona emerytura na podstawie art. 26, jeżeli jest wyższa od obliczonej zgodnie z art. 53. Natomiast art. 55 a ust. 1 ustawy emerytalnej stanowi, że przepis art. 55 stosuje się również do ubezpieczonego, który miał ustalone prawo do emerytury przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę, o której mowa w art. 27.

Zdanie Sądu Okręgowego, przewidzianą w art. 55 ustawy emerytalnej możliwość wyliczenia w systemie zdefiniowanej składki emerytury nabytej w systemie zdefiniowanego świadczenia ustawodawca dał wyłącznie ubezpieczonym kontynuującym ubezpieczenie emerytalne, przez co należy rozumieć tych ubezpieczonych, którzy mimo uzyskania uprawnień nie wystąpili o emeryturę przed dniem 1 stycznia 2009 roku. Inaczej mówiąc, wniosek złożony po dniu 31 grudnia 2008 roku musiał być pierwszym wnioskiem danego ubezpieczonego o świadczenie na podstawie art. 27. Artykuł 55 ustawy emerytalnej należy zatem rozumieć jako przyznanie ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznie 1949 roku, którzy pierwszy wniosek o emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym złożyli po dniu 31 grudnia 2008 roku, prawa do wyliczenia im przez organ rentowy kwoty świadczenia w systemie zdefiniowanego świadczenia i w systemie zdefiniowanej składki w celu wypłaty świadczenia wyższego (zob. I. Jędrasik-Jankowska [w:] Komentarz do ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych [w:] Prawo do emerytury z ubezpieczenia i zabezpieczenia społecznego. Komentarz do ustaw z orzecznictwem, wyd. II, Warszawa 2019, art. 55.).

Na gruncie rozpatrywanej sprawy Sąd Okręgowy ocenił, iż wbrew stanowisku Zakładu Ubezpieczeń Społecznych fakt, że ubezpieczony nie składał wniosku o emeryturę po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego, a prawo do emerytury uzyskał z urzędu w miejsce renty nie pozbawia go możliwości występowania z takim wnioskiem. Sąd pierwszej instancji swoje stanowisko poparł wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2020 roku, II UK 184/18, który na gruncie analogicznego stanu faktycznego stwierdził, że ubezpieczony, który uzyskał prawo do emerytury z urzędu na podstawie art. 27a ustawy emerytalnej jest uprawniony do obliczania emerytury na podstawie art. 55 ustawy emerytalnej po dniu 31 grudnia 2008 roku.

Mając na uwadze, iż wysokość emerytury wnioskodawcy obliczona według zreformowanych zasad zgodnie z art. 26 ustawy emerytalnej była korzystniejsza (wyższa) niż wysokość emerytury z urzędu przyznanej wnioskodawcy z art. 27a ustawy emerytalnej i obliczonej w myśl art. 53 ustawy emerytalnej, kierując się dyrektywą zawartą w przytoczonym art. 55 ustawy emerytalnej Sąd pierwszej instancji zmienił zaskarżoną decyzję, zgodnie z żądaniem M. K. i opierając się na hipotetycznym wyliczeniu ZUS.

W tej sytuacji Sąd Okręgowy w Lublinie, na podstawie powołanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 30 maja 2022 roku w ten sposób, że przyznał M. K. prawo do emerytury w kwocie 2 365,89 złotych od dnia (...).

Apelację od wyroku wniósł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L..

Zaskarżonemu wyrokowi organ rentowy zarzucił naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 55 w związku z art. 26 ustawy emerytalnej.

Podnosząc powyższe wniósł o wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja okazała się nieuzasadniona. Analiza zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego i zarzutów apelacyjnych, doprowadziła Sąd Apelacyjny do wniosku, że zaskarżony wyrok jest prawidłowy. Sąd Apelacyjny w całości podziela i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy i przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, a także poczynione przez ten Sąd rozważania prawne. Nie zachodzi zatem potrzeba ich ponownego przytaczania w tej części uzasadnienia (art. 387 § 2 ¹ pkt 1 i 2 k.p.c.).

Na wstępie należy wskazać, iż istota sporu także w postępowaniu apelacyjnym ogniskuje wobec oceny niespornego stanu faktycznego przez pryzmat normy art. 55 ustawy emerytalnej. Pozwany kwestionuje treść normatywną powołanego artykułu, odkodowaną przez Sąd w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Trzeba zatem przypomnieć, że wnioskodawca, miał ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy od dnia 1 lutego 1990 roku, przy czym będąc na świadczeniu rentowym, okresowo postawał w zatrudnieniu, a od dnia 13 kwietnia 2007 roku, nieprzerwanie kontynuował zatrudnienie, podlegając ubezpieczeniom społecznym do dnia 31 grudnia 2021 roku, legitymując się łącznie stażem ubezpieczeniowym w wymiarze 42 lata 5 miesięcy i 13 dni. Nie sporne też jest, iż emerytura obliczona na podstawie art. 26 ustawy emerytalnej jest wyższa od emerytury obliczonej na podstawie art. 53 ustawy emerytalnej. Oczywiste jest, iż pozwany organ rentowy, zgodnie z art. 27a ustawy emerytalnej ustalił wnioskodawcy prawo do emerytury z urzędu z dniem (...), w związku z osiągnięcie powszechnego wieku emerytalnego, zaś ubezpieczony z wnioskiem emerytalnym wystąpił dnia 18 maja 2022 roku.

Zachodzi zatem pytanie, czy w tych niespornych okolicznościach wnioskodawca może zrealizować prawo do ustalenia świadczenia emerytalnego wg. systemu składki zdefiniowanej. Przesłanki transferu z systemu zdefiniowanego świadczenia do systemu zdefiniowanej składki są ściśle określone normą art. 55 ustawy emerytalnej. Po pierwsze, przepis stanowi warunek kontynuowanie ubezpieczeń społecznych po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego; po drugie, wystąpienie z wnioskiem o przyznanie emerytury musi nastąpić po dniu 31 grudnia 2008 roku, po trzecie, emerytura na podstawie art. 26 ustawy emerytalnej jest wyższa od obliczonej zgodnie z art. 53 ustawy emerytalnej. Dyspozycja normy art. 55 może być zrealizowana tylko raz bowiem tylko raz można wystąpić o ustalenie prawa do emerytury po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego (emerytury powszechnej). Oznacza to, że w przepisie art. 55 ustawy emerytalnej uregulowano sposób obliczenia wysokości emerytury uzyskanej w wieku powszechnym na skutek pierwotnego wniosku o to świadczenie. Norma zawarta w art. 55 ustawy emerytalnej odnosi się do tej grupy ubezpieczonych, którzy mimo osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego (przy wykazaniu odpowiedniego wymaganego stażu emerytalnego) nie przeszli na emeryturę, lecz, kontynuując aktywność zawodową, nadal podlegali ubezpieczeniom społecznym (opłacali składki emerytalne). Fakt, że ubezpieczony nie składał wniosku o ustalenie prawa do emerytury po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego, a prawo to uzyskał z urzędu w miejsce renty, nie pozbawia go możliwości występowania z takim wnioskiem. Ubezpieczony mający ustaloną emeryturę z urzędu (w miejsce świadczenia rentowego), pozostający jednocześnie nadal w systemie zabezpieczenia społecznego (podlegający ubezpieczeniom) nie może być w gorszej sytuacji niż ubezpieczeni w pełni zdolni do pracy i mogący korzystać z regulacji art. 55 ustawy emerytalnej, bowiem byłoby to sprzeczne z zasadą równości ubezpieczonych (art. 2a ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych). W analizie prawnej należy przypomnieć jaki był cel wprowadzenia emerytur z urzędu. Celem tej regulacji prawnej miało być ochrona rencistów poprzez utrzymanie wysokości świadczenia, czyli emerytury z urzędu, na nie niższym poziomie niż dotychczasowa renta (art. 54a ust. 2 ustawy emerytalnej). Takie rozwiązanie wynika z systemowego ubezpieczenia ryzyka niezdolności do pracy. Nie oznacza to, że wyklucza to indywidualne prawo do uzyskanie i ustalenie emerytury z wyboru, w tym przypadku na podstawie art. 55 ustawy emerytalnej, czyli gdy ubezpieczony spełnia ustawowe przesłanki powołanego przepisu. Emerytura w systemie składki zdefiniowanej jest świadczeniem pochodnym od składek i nie ma uzasadnienia stricte zabezpieczenia społecznego, opartego wyłącznie na solidaryzmie ubezpieczonych. Zatem jeśli zostały spełnione przesłanki z art. 55 ustawy emerytalnej, to nie ma przeszkód, aby obliczyć ją w sposób właściwy dla tego świadczenia tj. zgodnie art. 26 ustawy emerytalnej. Stanowisko powyższe należy uznać za utrwalone i jednolicie przyjęte w orzecznictwie (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 2021 r. II USKP 63/21 LEX nr 3302400; z dnia 16 stycznia 2020 r. II UK 184/18 OSNP 2021 Nr 3, poz. 32; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 lipca 2020 r., II UK 217/19, LEX nr 3161523; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2013 r., II UZP 4/13OSNP 2013/21-22/257). Tym samym nie było prawnych przeszkód do przyznania wnioskodawcy prawa do obliczenia emerytury w najkorzystniejszym dla niego wariancie.

Zaskarżony wyrok odpowiada prawu. Zarzuty apelacyjne pozwanego organu rentowego nie znajdują uzasadnienia, a stanowią jedynie polemikę z prawidłowymi ustalenia Sądu Okręgowego i w ocenie Sądu Apelacyjnego w żadnej mierze nie podważyły prawidłowego rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji.

Mając na uwadze powyższe i na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Apelacyjny oddalił apelację.

Iwona Jawor-Piszcz