Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 listopada 2023 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie w Wydziale III Cywilnym w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SO Rafał Schmidt

po rozpoznaniu w dniu 13 listopada 2023 roku w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym w trybie art. 148 ¹ § 1 k.p.c. k.p.c. sprawy

z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w W.

przeciwko W. M.

o zapłatę

orzeka:

I. zasądza od W. M. na rzecz (...) Spółki Akcyjnej w W. kwotę 180.000 zł (sto osiemdziesiąt tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, naliczanymi od tej kwoty za okres od dnia 29 grudnia 2020 roku do dnia zapłaty;

II. oddala powództwo zapłatę odsetek w pozostałym zakresie;

III. zasądza od W. M. na rzecz (...) Spółki Akcyjnej w W. kwotę 14.417 zł (czternaście tysięcy czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 5.400 zł (pięć tysięcy czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia SO Rafał Schmidt

Sygn. akt III C 1382/22

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 31 sierpnia 2022 roku (...) spółka akcyjna z siedzibą w W. wniósł przeciwko W. M. - Komornikowi Sądowemu przy Sądzie Rejonowym w P. o nakazanie Pozwanemu zapłacenia na rzecz Powoda kwoty 180.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 25 sierpnia 2020 roku do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od Pozwanego na rzecz Powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przypisanych. W uzasadnieniu wskazano, że roszczenie stanowi bezpodstawne wzbogacenie Pozwanego z tytułu wypłaconego przez Powoda na rzecz Pozwanego subwencji finansowej w ramach programu rządowego „Tarcza Finansowa (...) dla Małych i Średnich Firm”.

/pozew k. 3-16/

Nakazem zapłaty z dnia 7 września 2022 roku (III Nc 211/22) Sąd uwzględnił w całości żądanie Powoda.

/nakaz k. 88/

W sprzeciwie od powyższego orzeczenia, wniesionym w terminie, prawem przypisanym Pozwany zaskarżył nakaz w całości i wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od Powoda na rzecz Pozwanego kosztów postępowania. W uzasadnieniu podniósł, że komornicy sądowi prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą, a ograniczenie skorzystania przez komorników ze wsparcia finansowego w ramach tarcz kryzysowych wynika z niewłaściwego stosowania przepisów prawa. Podniósł również, że pozew stanowi dyskryminację komornika jako pracodawcy.

/sprzeciw k. 105-106/

Sąd ustalił co następuje:

Powód jest spółką Skarbu Państwa prowadzącą działalność w zakresie m.in. z leasingiem finansowym i pozostałą działalnością wspomagającą usługi finansowe i związaną z zarządzaniem funduszami.

/wydruk KRS k. 21-23/

Pozwany jest komornikiem sądowym.

/bezsporne/

Rada Ministrów powierzyła Powodowi realizację Programu rządowego „Tarcza Finansowa (...) dla Małych i Średnich Firm”, którego celem było m.in. udostępnienie Beneficjentom finansowania programowego na warunkach preferencyjnych, w istotnej części bezzwrotnego, dla zapewnienia im płynności i stabilności finansowej w okresie poważnych zakłóceń w gospodarce w związku ze skautami pandemii COVID-19. W celu realizacji programu Powód uchwalił regulamin, który wszedł w życie 28 maja 2020 roku

Beneficjentem Programu mógł być przedsiębiorca w rozumieniu art. 4 ust. 1 i 2 Prawa Przedsiębiorców pod warunkiem uznania, iż podmiot ten spełnia warunki przyznania mu statusu Mikroprzedsiębiorcy lub MŚP, wnioskującego do (...) o udzielenie Subwencji Finansowej, lub któremu (...) udzielił Subwencji Finansowej. § 10 ust. 2 Regulaminu stanowi, że o udział w Programie mogą ubiegać się Beneficjenci będący osobami fizycznymi, osobami prawnymi lub jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność do nabywania praw i obowiązków we własnym imieniu, wykonujący działalność gospodarczą oraz wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej, w każdym przypadku pod warunkiem posiadania przez Beneficjenta statusu Mikroprzedsiębiorcy lub MŚP

Finansowanie Programowe udzielane jest w oparciu o składany przez Beneficjenta Wniosek podlegający, w stosownych zakresach, weryfikacji przez Bank i (...). Wniosek może zostać złożony wyłącznie drogą elektroniczną poprzez Bankowość Elektroniczną wybranego Banku i wyłącznie za pośrednictwem dostępnego w Bankowości Elektronicznej formularza aplikacyjnego (§ 11 ust 1-2 Regulaminu).

Procedura składania Wniosku przebiega co do zasady w następujący sposób: a) treść Wniosku jest weryfikowana przez Bank pod kątem jej kompletności i wstępnej zgodności z Warunkami Programowymi, w zakresie ustalonym między (...) i Bankiem, przy czym złożenie Wniosku nie jest możliwe do czasu ewentualnego poprawienia we Wniosku błędnych danych lub złożenia wszystkich wymaganych oświadczeń, wskazanych przez Bank na etapie poprzedzającym akceptację Wniosku; b) po poprawnym wprowadzeniu przez Beneficjenta danych w formularzu Wniosku, w Bankowości Elektronicznej zostanie wygenerowany projekt Umowy Subwencji Finansowej, zawierający odpowiednie dane zamieszczone przez Beneficjenta w formularzu Wniosku, o ile system informatyczny Banku zapewnia taką możliwość; c) Beneficjent uzyska możliwość zapoznania się z Umową Subwencji Finansowej w formie elektronicznej, wydrukowania i zapisania elektronicznie projektu Umowy Subwencji Finansowej oraz dostępu do zapisanego elektronicznie projektu Umowy Subwencji Finansowej po ponownym zalogowaniu, o ile Bankowość Elektroniczna Banku zapewnia takie funkcjonalności; d) Umowa Subwencji Finansowej musi zostać podpisana przez Osobę Upoważnioną w Bankowości Elektronicznej Banku za pomocą narzędzi autoryzacyjnych przekazanych Beneficjentowi przez Bank; e) po podpisaniu Umowy Subwencji Finansowej przez Osobę Upoważnioną w imieniu Beneficjenta, Bank podpisze Umowę Subwencji Finansowej w imieniu (...) działając w charakterze jego pełnomocnika, na podstawie pełnomocnictwa zawartego w umowie łączącej Bank z (...), opatrując Umowę Subwencji Pieczęcią Banku lub Kwalifikowanym Podpisem Elektronicznym osób uprawnionych do reprezentowania Banku, a następnie udostępni ją Beneficjentowi w Bankowości Elektronicznej; oraz f) Bank przekaże Wniosek do (...), który rozpatrzy go zgodnie z procedurą opisaną w Dokumentach Programowych i ogólnie przedstawioną w § 12 Regulaminu (§ 11 ust. 6 Regulaminu).

Zawarcie przez Beneficjenta Umowy Subwencji Finansowej jest wymogiem koniecznym dla otrzymania Subwencji Finansowej, jednakże nie gwarantuje jej otrzymania w przypadku braku spełniania przez Beneficjenta Warunków Programowych lub w sytuacji niepozyskania przez (...) Kwoty Finansowania Programowego. Udzielenie przez (...) Subwencji Finansowej w ogólności, a także w określonej wysokości, jest uzależnione od spełnienia przez Beneficjenta wszystkich Warunków Programowych. Beneficjent jest zobowiązany dostarczyć do Banku nie później niż do dnia 31 grudnia 2020 r.: a) dokumenty potwierdzające, że Osoba Upoważniona była umocowana do złożenia Wniosku oraz akceptacji i zawarcia Umowy Subwencji Finansowej (tj., w zależności od sytuacji: Strona 37 z 81 pełnomocnictwo, informację odpowiadającą odpisowi pełnemu z Krajowego Rejestru Sądowego lub wyciąg z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej), przy czym wzór pełnomocnictwa stanowi Załącznik nr 2 do Regulaminu; lub b) oświadczenie Beneficjenta o potwierdzeniu i akceptacji treści i należytego zawarcia Umowy Subwencji Finansowej, przy czym wzór tego oświadczenia stanowi Załącznik nr 3 do Regulaminu (§ 11 ust. 10-11 Regulaminu).

W przypadku gdy beneficjent otrzymał Subwencję Finansową na podstawie nieprawdziwych oświadczeń, od których uzależnione było udzielenie Subwencji Finansowej lub wysokość Subwencji Finansowej, Beneficjent obowiązany jest do niezwłocznego, nie później niż w terminie 14 Dni Roboczych od dnia otrzymania Subwencji Finansowej, zwrotu Subwencji Finansowej lub jej części na wyodrębniony rachunek techniczny Banku. Informację o numerach rachunków bankowych na które można dokonać zwrotu Subwencji Finansowej lub jej części udziela Bank (§ 11 ust. 13 Regulaminu)

W przedmiotowym oświadczeniu (załącznik 3 do Regulaminu) Beneficjent oświadcza, że w okresie od dnia (…). do dnia wygaśnięcia Umowy Subwencji Finansowej: (a) pozostaje związany postanowieniami Umowy Subwencji Finansowej; oraz (b) potwierdza, że wszystkie oświadczenia składane w imieniu Beneficjenta w Umowie Subwencji Finansowej w związku z uzyskaniem Subwencji Finansowej lub w związku z Umową Subwencji Finansowej są uznawane za złożone od dnia (…), w tym w szczególności: (i) wniosek o uzyskanie subwencji finansowej od (...) lub podwyższenia jej uprzednio przyznanej kwoty poprzez złożenie odwołania od decyzji (...); oraz (ii) wniosek o uzyskanie częściowego zwolnienia z obowiązku zwrotu subwencji finansowej; (iii) wyrażenie zgody na przekazanie przez Bank, a w przypadku Banku, który jest bankiem spółdzielczym przez bank zrzeszający Bank, informacji związanych z zawarciem i wykonaniem umowy subwencji finansowej, w tym informacji stanowiących tajemnicę bankową lub tajemnicę zawodową w zakresie usług płatniczych, w szczególności informacji wskazujących że Beneficjent jest klientem Banku, informacji o posiadanym rachunku bankowym i korzystaniu z bankowości elektronicznej Banku: (...) S.A. z siedzibą przy ul. (...), (...)-(...) W., (...) S.A. z siedzibą przy ul. (...), (...)-(...) W. oraz w przypadku gdy Bank jest bankiem spółdzielczym, odpowiedniemu bankowi zrzeszającemu. Beneficjent zrzeka się prawa do odwołania niniejszego Oświadczenia w okresie obowiązywania Umowy Subwencji Finansowej. Niniejsze Oświadczenie jest rządzone prawem polskim i powinno być zgodnie z nim interpretowane. Wszelkie spory wynikające z niniejszego Oświadczenia powinny być rozpatrywane przez właściwy Sąd dla siedziby (...).

W przypadku stwierdzenia złożenia przez Beneficjenta nieprawdziwych oświadczeń lub podania we Wniosku nieprawdziwych informacji, (...) może podjąć decyzję o zobowiązaniu Beneficjenta do zwrotu całości lub części Subwencji Finansowej (§ 3 ust. 6 Regulaminu).

/regulamin k. 27-59/

W dniu 31 lipca 2020 roku Powód zawarł z Pozwanym Umowę Subwencji Finansowej (nr (...)), w której Pozwany oświadczył m.in., że

- na dzień 31 grudnia 2019 roku był mikroprzedsiębiorcą (§ 1 ust. 2 umowy),

- na dzień złożenia wniosku o subwencję prowadzi działalność gospodarczą (§ 1 ust. 10 lit. a umowy),

-na dzień 31 grudnia 2019 roku prowadził działalność gospodarczą (§ 1 ust. 10 lit. e umowy),

- jest świadomy tego, że subwencja finansowa dotyczy wyłącznie przedsiębiorców spełniających kryteria mikro, małego i średniego przedsiębiorcy w rozumieniu Programu (§ 2 ust. 19 umowy).

/umowa k. 63-71/

W dniu 3 sierpnia 2020 roku Powód dokonał pozytywnej weryfikacji spełnienia przez Pozwanego warunków otrzymania subwencji finansowej określonych w umowie z dnia 31 lipca 2020 roku i podjął decyzję o wypłacie na rzecz Pozwanego subwencji finansowej w kwocie 180 000 zł. Wypłata środków na wskazany przez Pozwanego rachunek bankowy nastąpiła w dniu 4 sierpnia 2020 roku

/decyzja k. 61; potwierdzenie przelewu k. 75-76/

W piśmie z dnia 9 grudnia 2020 roku, doręczonym Pozwanemu w dniu 14 grudnia 2020 roku Powód wezwał Pozwanego do niezwłocznego, jednak nie później niż w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania pisma zwrotu całej otrzymanej kwoty subwencji finansowej wraz z odsetkami. W uzasadnieniu wskazano, że subwencja została przyznana na podstawie oświadczeń Pozwanego o prowadzeniu przez niego działalności gospodarczej i posiadania statusu mikroprzedsiębiorcy, podczas gdy na podstawie art. 33 ust 1 i 2 ustawy z dnia 22 marca 2018 roku o komornikach sądowych komornik sądowy nie jest przedsiębiorcą i nie może prowadzić działalności gospodarczej.

/wezwanie k. 78-79; potwierdzenie nadania i odbioru k. 80/

W piśmie z dnia 28 lipca 2021 roku Pozwany zwrócił się do Powoda z prośbą o możliwość złożenia oświadczenia o rozliczeniu subwencji i jednocześnie oświadczył, że od dnia zawarcia umowy do dnia sporządzenia pisma nie zmniejszył zatrudnienie w związku z czym subwencja ulega umorzeniu w wysokości 75 %. Wniósł również o wydanie decyzji o wysokości zwrotu subwencji z uwzględnieniem części podlegającej umorzeniu. W odpowiedzi na powyższe Powód wskazał, że nie zachodzą okoliczności uzasadniającej możliwość złożenia Oświadczenia o Rozliczeniu, w związku z wezwaniem z dnia 9 grudnia 2020 roku.

/pismo k. 82; odpowiedź k. 84/

31 grudnia 2020 r. Powód wydał komunikat w sprawie możliwości udzielenia pomocy w ramach rządowego programu „Tarcza Finansowa (...) dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw” kościelnym osobom prawnym oraz ich jednostkom organizacyjnym działającym na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania. Wskazano w nim, że program nie przewiduje wyłączenia osób prawnych kościołów i innych związków wyznaniowych oraz ich jednostek organizacyjnych, prowadzących działalność gospodarczą, z możliwości uzyskania wsparcia. Gdy osoba prawna lub jednostka organizacyjna kościoła lub innego związku wyznaniowego wykonująca działalność gospodarczą otrzymała wsparcie w ramach Programu Powód nie będzie dochodził zwrotu subwencji finansowych tylko z tego powodu, że podmioty te nie posiadają wpisu w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej albo rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, pod warunkiem spełnienia pozostałych kryteriów określonych w Programie oraz Regulaminie Programu.

/komunikat k. 107/

W piśmie Ministra Sprawiedliwości stanowiącym odpowiedź na pismo Prezesa Krajowej Rady Komorniczej (nr (...)) wskazano, że dzięki zrównaniu przez ustawodawcę komorników sądowych z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą, w aspekcie pracowniczego stosunku łączącego komornika z jego pracownikami, powinni oni korzystać z pomocy podobnej do tej, którą otrzymują inni pracodawcy w okresie pandemii koronawirusa. Wyłączenie komorników sądowych z możliwości skorzystania z niektórych form pomocy przewidzianych w tarczach antykryzysowych oraz brak objęcia wszystkimi unormowaniami tarcz antykryzysowych komorników sądowych”, jak się wydaje, nie wynika z brzmienia obecnie obowiązujących przepisów, a z ewentualnego niewłaściwego ich stosowania przez organy wypłacające środki pomocowe.

/pismo k. 108/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o wszystkie zgromadzone w aktach sprawy dokumenty i bezsporne twierdzenia stron. Wiarygodność przedłożonych dokumentów oraz wynikających z nich faktów nie była kwestionowana przez strony i Sąd również nie znalazł podstaw, aby je kwestionować.

Sąd zważył co następuje:

W przedmiotowej sprawie bezsporne było, że Pozwany w dniu 31 lipca 2020 roku złożył wniosek i zawarł z Powodem umowę subwencji finansowej w ramach programu rządowego "Tarcza Finansowa (...) dla Mikro, Małych i Średnich Firm", w którym oświadczył m.in. że na dzień 31 grudnia 2019 roku oraz na dzień złożenia wniosku prowadzi działalność gospodarczą oraz jest mikroprzedsiębiorcą. Bezsporne jest również, że Powód wniosek rozpatrzył pozytywnie i w dniu 4 sierpnia 2020 roku wypłacił Pozwanemu subwencję finansową w wysokości 180.000 zł

Oś sporu opiera się na ustaleniu czy komornicy sądowi są przedsiębiorcami i czy prowadzą działalność gospodarczą. Kwestią wymagającą ustalenia jest również, czy komornicy uprawnieni byli do otrzymania wsparcia finansowego w ramach programów antykryzysowych w pandemii Covid-19.

W kwestii formalnej niezasadny okazał się zarzut Pozwanego co do braku prawidłowości podjęcia przez Powoda decyzji o zobowiązaniu Pozwanego do zwrotu otrzymanej subwencji. W ocenie Pozwanego Powód winien wydać decyzję administracyjną w tym przedmiocie. Zarzut ten jest o tyle nietrafny, że z Regulaminu wprost wynika, że Beneficjent przyjmuje do wiadomości i akceptuje, że żadne postanowienie Regulaminu ani któregokolwiek Dokumentu Programowego, nie kreuje po jego stronie jakichkolwiek wierzytelności, praw, roszczeń, zarzutów oraz uprawnień kształtujących wobec (...), SP ani jakiejkolwiek innej osoby ani nie stanowi: a) oferty (...) lub SP skierowanej do jakiejkolwiek osoby lub nieograniczonego kręgu osób w zakresie zawarcia jakiejkolwiek umowy lub nawiązania innego stosunku prawnego; b) przyrzeczenia publicznego składanego przez (...) lub SP w odniesieniu do jakiegokolwiek elementu Programu; ani c) jakiegokolwiek wiążącego lub niewiążącego zobowiązania (...) lub SP do dokonania jakiejkolwiek czynności faktycznej lub prawnej, jak również Beneficjent przyjmuje do wiadomości i akceptuje, że niektóre aspekty Programu mają charakter uznaniowy lub ocenny, w związku z tym odpowiednia decyzja będzie podejmowana przez (...) Fundusz (...), lub podmiot, za pośrednictwem którego (...) realizuje Program, na Zasadzie Racjonalnej Uznaniowości. Nadto brak oznaczenia pisma jako „Decyzja” nie pozbawia go tego charakteru. Bezpodstawny jest również w tym zakresie zarzut braku podpisów na wezwaniu, gdyż zostało ono podpisane przez Prezesa i Wiceprezesa Zarządu Powoda. Z tych względów uznać należało pismo z dnia 9 grudnia 2020 roku jako stanowiące decyzję o zobowiązaniu Beneficjenta do zwrotu całości Subwencji Finansowej.

Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2004 r. Nr 173, poz. 1807, ze zm.), przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Natomiast w myśl art. 2 tejże ustawy, działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Definicję przedsiębiorcy zawiera również art. 43 ¹ k.c. W myśl tego przepisu przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 33˝ § 1 k.c., prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.

Komornik sądowy jest szczególnego rodzaju organem państwowym - organem egzekucyjnym wyposażonym przez prawo w określone władcze kompetencje zarówno wobec osób (art. 761 k.p.c., art. 764 k.p.c.), jak i wobec innych instytucji władzy publicznej (art. 765 k.p.c.), uprawnionym do nakładania kar. Jest organizacyjnie powiązany z władzą sądowniczą, bowiem działa przy sądzie rejonowym. Nie będąc jednak organem władzy sądowniczej, nie sprawuje wymiaru sprawiedliwości. Powołani przez Ministra Sprawiedliwości komornicy podlegają ustawie i orzeczeniom sądu (art. 3 u.k.s.), a prezesi właściwych sądów nie tylko kontrolują, lecz także nadzorują ich działalność (tak: Trybunał Konstytucyjny w wyrokach z dnia 3 grudnia 2003 r. K 5/02, OTK ZU 2003, ser. A, nr 9, poz. 3 i z dnia 20 stycznia 2004 r. SK 26/03, OTK ZU 2004, ser. A, nr 1, poz. 3).

Komornik sądowy nie jest przedsiębiorcą i nie prowadzi działalności gospodarczej. Istotą jego pracy jest służba publiczna, nie zaś nastawienie na maksymalizację zysku. Komornik nie jest również, jako funkcjonariusz publiczny i przede wszystkim organ władzy publicznej w zakresie wykonywania czynności w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym (art. 3 ust. 1 u.k.s.), podatnikiem podatku VAT. Odnosząc się do zmian w statusie komornika sądowego Ministerstwo Finansów w sposób jednoznaczny zakomunikowało zmianę wcześniejszego stanowiska, wyrażonego w interpretacji ogólnej z 9.6.2015 r. w sprawie opodatkowania podatkiem od towarów i usług czynności wykonywanych przez komorników sądowych (Dz.U. MF z 2015 r. poz. 41), przyjmując, że "wykonywane – w stanie prawnym obowiązującym od 1.1.2019 r. – przez komorników sądowych czynności w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym nie podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT" (https://www.mf.gov.pl/pl/ministerstwo-finansow/wiadomosci/komunikaty/-/asset publisher/6Wwm/content/id/6654323; dostęp: 05.02.2024 r.).

Zgodnie z orzecznictwem TK, komornik jest funkcjonariuszem publicznym, chociaż jego status zbliża się do statusu przedstawicieli tzw. wolnych zawodów. Komornik nie jest przedsiębiorcą, pomimo że dokonuje czynności egzekucyjnych na własny rachunek. Zawód komornika jest sprywatyzowany w tym sensie, że ˝prywatyzacja˝ dotyczy finansowania działalności komornika, i co za tym idzie, jego wynagrodzenia (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 maja 2006 r. - P 6/04, OTK ZU 2005, ser. A, nr 5, poz. 50 oraz wyrok z dnia 8 maja 2006 r. P/05, OTK ZU 2006, ser. A, poz. 53).

Z uwagi na specyfikę statusu komornika przepisy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej mogą mieć zastosowanie do komorników sądowych jedynie w takim zakresie, w jakim nie kolidują z przepisami ustawy o komornikach sądowych i egzekucji. Te ostatnie bowiem uznać należy za lex specialis w stosunku do regulacji zawartych w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej. Nie zmieniają one jednak statusu prawnego komornika. W sensie uprawnień przewidzianych w art. 2 ust. 1 i 3 komornik nie prowadzi działalności gospodarczej, nie świadczy usług, jest natomiast organem władzy publicznej wykonującym władztwo państwa w dziedzinie egzekucji zgodnie z zasadą państwa prawnego (art. 2 konstytucji).

Sąd podziela argumentację powoda, że przeciwko argumentacji pozwanego, który utożsamia swoją działalność z działalnością gospodarczą, przemawia szczególny status komornika w strukturze organów ochrony prawnej. W istocie bowiem komornik nie może dowolnie tworzyć lub likwidować kancelarii, a osoba wykonująca zawód komornika, może wykonywać go wyłącznie w formie indywidualnej (dla każdego komornika) kancelarii. Trafnie zatem podnosi powód, że kancelaria komornicza jawi się jedynie jako konieczny zespół składników majątkowych i osobowych, umożliwiających komornikowi pełnienie jego funkcji. W konsekwencji: „prowadzenie kancelarii jest zupełnie odrębne od prowadzenia działalności gospodarczej”. Pełnienie funkcji komornika cechują znaczne ograniczenia, brak zdolności upadłościowej oraz brak statusu podatnika podatku od towarów i usług. Komornik nie może dowolnie organizować swojej działalności która podlega kontroli ze strony Prezesa Sądu, przy którym działa komornik oraz samorządu zawodowego i organów kontroli finansowej.

W przedmiocie zarzutu dyskryminacji komorników sądowych jako pracodawców uznać należało, że jest on bezzasadny. Po pierwsze, przepisy regulujące wykonywanie pracy i świadczenie usług w czasie pandemii Covid-19 w odniesieniu do organów administracji publicznej nie pozbawiały możliwości świadczenia pracy, a co najwyżej ją ograniczyła. Co więcej, specyfika zawodu komornika nie pozbawiła tej grupy zawodowej możliwości zarobkowych w czasie pandemii. Nie tylko mogli, ale wręcz zobligowani byli oni do wykonywania czynności egzekucyjnych jako organy władzy państwowej. Czynności te podlegają opłatą szczegółowo określonym w u.k.s. Należy mieć również na względzie, że znaczna część czynności komorniczych ma charakter finansowy, tj. obywa się poprzez zajęcie rachunków bankowych, świadczeń lub wierzytelności, co nie wymaga bezpośredniego kontaktu organu egzekucyjnego ani z wierzycielem, ani z dłużnikiem – co w czasie pandemii było istotnie ograniczone jedynie w formie osobistego kontaktu.

Argumentacja pozwanego odnosząca się do Komunikatu, dotyczącego kościelnych osób prawnych oraz ich jednostek organizacyjnych jest zupełnie chybiona i nieadekwatna. Z całą pewnością bowiem nie przystaje ona do sytuacji pozwanego. Z komunikatu nie wynika generalne zwolnienie tego typu beneficjentów subwencji z obowiązku jej zwrotu. W przedmiotowym Komunikacie powód zapewnił jedynie, że nie będzie dochodził zwrotu subwencji finansowych, udzielonych kościołom, związkom wyznaniowym oraz ich jednostkom organizacyjnym prowadzącym działalność gospodarczą, tylko z tego powodu, że podmioty te nie posiadają wpisu do CEIDG lub KRS. Rzecz w tym, że w przypadku pozwanego spór nie dotyczy wpisu do CEIDG, tylko tego, że nie prowadzi on działalności gospodarczej, w przeciwieństwie do prowadzących działalność gospodarczą jednostek kościołów/związków wyznaniowych, którym ustawa prowadzenia takiej działalności nie zabrania.

Stosownie do art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Zgodnie zaś z art. 410 k.c. Przepisy art. 405-409 k.c. stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Mając powyższe na względzie uznać należało, że Pozwany nie spełniał wymogu formalnego, tj. nie mógł być Beneficjentem programu rządowego "Tarcza Finansowa (...) dla Mikro, Małych i Średnich Firm". Tym samym wypłacone mu przez Powoda świadczenie pozbawione było podstawy prawnej, tj. było świadczeniem nienależnym w rozumieniu art. 410 § 2 k.c.

Mając powyższe na względzie orzeczono jak w pkt. I wyroku.

W przedmiocie odsetek orzeczono na podstawie art. 481 § 1 k.c. Zgodnie z art. 455 k.c., jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Powód wezwał Pozwanego do zwrotu wypłaconej mu subwencji w piśmie w z dnia 9 grudnia 2020 roku, które doręczono Pozwanemu w dniu 14 grudnia 2020 roku. Powód wyznaczył Pozwanemu 14 dniowy termin na spełnienie świadczenia. W związku z powyższym od dnia następnego po upływie tego 14 dniowego terminu Powód był uprawniony do żądania od Pozwanego ustawowych odsetek za opóźnienie. Z tego względu żądanie Powoda w zakresie odsetek za opóźnienie od dnia 25 sierpnia 2020 roku do 28 grudnia 2020 roku było bezpodstawne i podlegało oddaleniu.

W ocenie Sądu żądanie odsetek za okres przed upływem terminu wskazanego w wezwaniu do zapłaty, czyli zgodnie z regulaminem, byłoby niesłuszne i nieuczciwe w sytuacji, w której powód wpierw wniosek pozwanego pozytywnie zweryfikował (musiał zatem mieć wiedzę o charakterze działalności pozwanego) i wypłacić subwencję, by następnie ją w niezmienionych okolicznościach de facto cofnąć, z uwagi na refleksję prawną, zgodnie z którą komornik nie jest przedsiębiorcą i działalności gospodarczej nie prowadzi, przeto nie przysługuje mu wsparcie ze środków publicznych w ramach Tarczy.

Przed dniem otrzymania wezwania do zapłaty pozwany ani nie wiedział o istotnej zmianie oceny swojej sytuacji prawnej przez powoda (który uprzednio wniosek o Subwencję Finansową zaakceptował i zrealizował), ani o konieczności zwrotu wypłaconej Subwencji Finansowej, ani o tym, że powinien skontaktować się z Bankiem w celu ustalenia rachunku technicznego do dokonania zwrotu. Właśnie ten 14 dniowym termin był między innymi po to, aby tych ustaleń dokonać. Również to uwzględnił Sąd, orzekając o zwłoce i jej skutkach odsetkowych.

Znamienne jest, że pomiędzy pozytywną weryfikacją wniosku pozwanego i wypłatą subwencji, a wezwaniem do jej zwrotu nie zmienił się ani stan faktyczny, ani stan prawny, a jedynie tenże stan faktyczny został prawidłowo przez powoda zinterpretowany w świetle obowiązujących przepisów. Nie podobna skutkami przyjęcia przez powoda błędnej praktyki obciążać podmioty takim postępowaniem dotknięte.

Na marginesie nie można uznać sytuacji pozwanego jako odosobnionej, o czym świadczy ilość spraw przeciwko komornikom o zwrot wypłaconej subwencji, które wpłynęły do tutejszego Sądu. Prowadzi to z kolei do wniosku, że pozwany nie tyle podał nieprawdziwe dane (złożył fałszywe oświadczenie) w celu uzyskania subwencji, co powód przyjął w tamtym okresie generalnie nieprawidłową praktykę (interpelację), z której następnie się wycofał, obciążając skutkami pozwanego (szerzej – komorników). W ocenie Sądu takie postępowanie nie jest uczciwe, co wymagało uwzględnienia na etapie orzekania o odsetkach.

W końcu nie pozbawiony znaczenia jest i ten argument, że skoro relacja powoda i pozwanego ma charakter stricte cywilnoprawny /vide wyroki NSA w sprawach: I GSK 1154/21, I GSK 1417/21 oraz wyroki WSA w Warszawie w sprawach: V SA/Wa 619/21 i V SA/Wa 3173/21/, to nie ma zasadniczo uzasadnionych argumentów, aby odstępować od ogólnych przepisów zobowiązań Kodeksu cywilnego, które w przypadku żądania zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia wiążą obowiązek świadczenia ze skutecznym wezwaniem do zapłaty.

Regulamin ma bowiem wiążące znaczenie dla określenia świadczeń stron w ramach stosunku prawnego, który ów regulamin reguluje. Zwrot natomiast świadczenia odbywa się poza owym stosunkiem i następuje na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego o bezpodstawnym wzbogaceniu – świadczeniu nienależnym.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.c. obciążając nimi w całości Pozwanego jako stronę przegrywającą. Na koszty procesu złożyły się: opłata od pozwu w wysokości 9.000 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika Powoda będącego radcą prawnym w wysokości 5.400 zł na podstawie § 2 pkt. 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2015 poz. 1804) oraz opłata od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

Sędzia SO Rafał Schmidt