Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 17 listopada 2021 r. Sąd Rejonowy w Zgierzu w sprawie o sygn. akt I C 62/21 z powództwa W. W. przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S., o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności:

pozbawił wykonalności tytuł wykonawczy w postaci nakazu zapłaty Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi z dnia 31 maja 2004 r., sygn. akt XVII Nc 1449/04, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi z dnia 15 czerwca 2005 r. w części zasądzającej:

odsetki umowne wynoszące 40% w stosunku rocznym od kwoty 957,71 zł za okres od dnia 29 kwietnia 2004 r. do dnia 22 września 2007 r.,

odsetki ustawowe od kwoty 169,61 zł za okres od dnia 29 kwietnia 2004 r. do dnia 22 września 2007 r.,

odsetki umowne od kwoty 957,71 zł w wysokości przewyższającej czterokrotność wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne) od dnia 23 września 2007 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i dwukrotność wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie za okres od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

oddalił powództwo w pozostałym zakresie,

zniósł wzajemnie koszty procesu między stronami,

przyznał i nakazał wypłacić z środków Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Zgierzu na rzecz r. pr. T. U., prowadzącej Kancelarię Radcy Prawnego w S., przy ul. (...), kwotę 1.476 zł tytułem pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu wraz z należnym podatkiem od towarów i usług,

nakazał pobrać od powoda W. W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Zgierzu kwotę 984,90 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych,

nakazał pobrać od pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Zgierzu kwotę 891,10 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Apelację od powyższego wyroku wniosła powodowa spółka, zaskarżając wydane orzeczenie w części, tj. w zakresie punktu 1 c) oraz odpowiednio w zakresie punktów 3. i 6..

Skarżący zarzucił orzeczeniu:

naruszenie przepisów prawa procesowego, tj.:

art. 843 § 3 k.p.c. poprzez jego pominięcie i na skutek tego pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności za okres od dnia 23 września 2007 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. w oparciu o twierdzenia, które nie zostały zgłoszone w pozwie z dnia 12 czerwca 2019 r., a dopiero w toku sprawy – po złożonej w dniu 12 grudnia 2019 r. przez pozwaną odpowiedzi na pozew – w piśmie procesowym powoda z dnia 18 września 2021 r.,

art. 365 § 1 k.p.c. poprzez jego pominięcie i na skutek tego nieuwzględnienie konsekwencji wynikających z powołanego przepisu w postaci związania Sądu Rejonowego w Zgierzu prawomocnym orzeczeniem Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi wydanego w sprawie XVIII Nc 1449/04 z dnia 31 maja 2014 r.,

obrazę przepisów prawa materialnego, tj.:

art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 157 poz. 1316) przez jego pominięcie,

art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. przez jego błędną interpretację i niewłaściwe przyjęcie, że zachodzą przesłanki do pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności albowiem w ocenie Sądu zmiana prawa dokonana po powstaniu tytułu wykonawczego może być oceniania, jako zdarzenie, które może wywierać wpływ na obowiązek świadczenia w zakresie przewyższającym odsetki maksymalne.

W związku z tak podniesionymi zarzutami skarżący wniósł o zmianę punktu 1 c) wyroku przez pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności w części tj. w zakresie dalszych odsetek umownych za okres od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty ponad wysokość maksymalnych odsetek za opóźnienie w rozumieniu art. 481 § 2 ¹ k.c., zmianę punktu 3. wyroku poprzez zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kwoty 1.817 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania przed Sądem I instancji wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od uprawomocnienia się orzeczenia, w którym je zasądzono do dnia zapłaty, uchylenie punktu 6. Wyroku oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu za postępowanie apelacyjne, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od uprawomocnienia się orzeczenia, w którym je zasądzono do dnia zapłaty.

Apelację od wydanego w sprawie rozstrzygnięcia wniósł również powód zaskarżając wydane orzeczenie w części, tj. w zakresie punktów 2., 3. oraz 5., wnosząc przy tym o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności w dalszej części oraz obciążenie kosztami postępowania przed Sądem I instancji strony pozwanej w całości. Skarżący wniósł także o uchylenie punktu 5. orzeczenia i nieobciążanie go kosztami procesowymi. Ponadto skarżący wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem I instancji za czynności procesowe r.pr. K. M..

Skarżący wydanemu orzeczeniu zarzucił naruszenia art. 353 ¹ w zw. z art. 58 § 1 i 3 k.c. poprzez stwierdzenie, że treść i cel umowy z uwagi na regulacje dotyczące zastrzeżenia wysokości odsetek mających charakter lichwiarski, są sprzeczne z celem i naturą umowy pożyczki, a także zasadami współżycia społecznego i w tym zakresie umowa jest nieważna. Konkludując skarżący stwierdził, iż domaga się pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości, gdyż w jego ocenie dług wygasł z dniem 1 stycznia 2016 r., zaś postępowanie egzekucyjne stanowi nadużycie prawa strony pozwanej.

Pozwany, w odpowiedzi na wniesioną przez powoda apelację, wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie na swoją rzecz od powoda kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Powód, w odpowiedzi na wniesioną przez pozwanego apelację, wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacje wniesione przez obie strony okazały się bezzasadne i jako takie podlegały oddaleniu.

Zdaniem Sądu Okręgowego, wyrok Sądu Rejonowego jest prawidłowy. Podniesione przez apelującą zarzuty nie zasługują na uwzględnienie. Sąd Okręgowy podziela zarówno ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji, i przyjmuje je jako własne bez konieczności ponownego ich przytaczania, jak i dokonaną ocenę prawną.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do podniesionych przez pozwanego zarzutów naruszenia prawa procesowego. Skarżący nie ma racji zarzucając Sądowi I instancji naruszenie art. 843 § 3 k.p.c. oraz art. 365 § 1 k.p.c.. Stosownie do art. 843 § 3 w pozwie powód powinien przytoczyć wszystkie zarzuty, jakie w tym czasie mógł zgłosić, pod rygorem utraty prawa korzystania z nich w dalszym postępowaniu. Wskazany tym przepisem system prekluzji dotyczy prekluzji dowodowej i może wywierać określone, negatywne dla strony skutki w konkretnym postępowaniu tylko w takim zakresie, a nie może być traktowany jako źródło ograniczeń w przedmiocie kształtowania podstawy faktycznej kolejnych, nawet procesowo tożsamych, powództw. Przepis art. 843 § 3 k.p.c. łączy prekluzję w przedmiocie zgłaszania zarzutów wyłącznie z postępowaniem wszczynanym wniesieniem konkretnego pozwu, opartego na wskazanej w nim podstawie faktycznej. Użyte w tym przepisie słowo „pozew” oznacza pismo procesowe wszczynające postępowanie w konkretnej sprawie i dlatego przewidziane w art. 843 § 3 k.p.c. ograniczenia odnosić się mogą wyłącznie do toku tego właśnie postępowania, którego zapewnieniu sprawnego prowadzenia mają służyć. (patrz: wyr. SN z 28.4.2005 r., III CK 504/04, L. oraz wyr. SN z 3.8.2006 r., IV CSK 102/06, L.).

Sąd Najwyższy przyjął, że wobec braku przepisu szczególnego szerokie granice dopuszczalności przedmiotowego przekształcenia powództwa wynikające z art. 193 k.p.c. dotyczą również powództwa opozycyjnego. Takiemu wnioskowi nie sprzeciwia się treść art. 843 § 3 k.p.c. nakazującego koncentrację podstaw powództwa. Przy uwzględnieniu ratio legis tego przepisu w postaci zapobiegania przewlekłości postępowania egzekucyjnego Sąd Najwyższy uznał, że w sprawie o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności na podstawie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. dopuszczalne jest powołanie nowej podstawy powództwa. W orzecznictwie wskazuje się ponadto, że czasowe ograniczenie możliwości powoływania zarzutów z art. 843 § 3 k.p.c. obejmuje nowe zarzuty powołane w dalszym postępowaniu wszczętym powództwem o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego, a nie okoliczności stanowiące rozwinięcie zarzutów sformułowanych już w pozwie. Obowiązek powołania w pozwie o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności wszystkich zarzutów, którymi powód w tym czasie dysponował pod rygorem niedopuszczalności ich późniejszego zgłoszenia nie jest interpretowany jako powinność sprecyzowania wszystkich podstaw powództwa przeciwegzekucyjnego, lecz jako nakaz przytoczenia wszystkich okoliczności faktycznych, którymi powód uzasadnia swoje żądanie. Art. 843 § 3 k.p.c. nie wyklucza wprawdzie dopuszczalności późniejszego wskazania dalszych zarzutów, lecz ogranicza ich podstawy faktyczne do faktów, które nie były powodowi wcześniej znane lub nastąpiły już po wytoczeniu powództwa. Chodzi tu przy tym nie tylko o takie zarzuty, które nie mogły być w wymiarze obiektywnym w chwili wniesienia pozwu znane, ale także wtedy, gdy były one obiektywnie znane, ale stronie powodowej nie sposób postawić zarzutu niedołożenia należytej staranności przy ustaleniu podstawy faktycznej planowanego procesu.

Mając powyższe na uwadze prawidłowe pozostaje uznanie Sądu I instancji, który przyjął, że zarzut powoda dotyczący wysokości odsetek zasądzonych tytułem wykonawczym powinien podlegać rozpoznaniu. Powód wniósł pozew do Sądu Rejonowego samodzielnie, jest osobą starszą, nieporadną oraz nieznającą się na prawie. Biorąc zatem pod uwagę pozostałe okoliczności wynikające z treści pisma powoda, w pełni uzasadniona pozostaje ocena Sądu I instancji, który skonstatował, że powód oprócz zgłoszenia zarzutu przedawnienia roszczenia podniósł również zarzut zawyżenia obecnie dochodzonej w postępowaniu egzekucyjnym przez pozwaną kwoty w postaci wysokości naliczonych odsetek. uwzględnienia zarzutów, które zostały niejako zasygnalizowane w pozwie, ale rozszerzone i szeroko omówione dopiero na dalszym etapie postępowania, kiedy powód był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika.

W dalszej kolejności należy wskazać, że również podniesione przez pozwanego zarzuty naruszenia prawa materialnego są pozbawione racji. Wbrew argumentacji zawartej we wniesionej apelacji regulacja wprowadzona na mocy ustawy z 2005 r. dotyczyła nie tylko odsetek kapitałowych, lecz także odsetek za opóźnienie. Wskazać należy, że zgodnie z art. 5 ustawy z 2005 r. jej przepisy stosowało się do czynności prawnych dokonywanych po jej wejściu w życiu, tj. od dnia 20 lutego 2016 r. Brzmienie tego przepisu, jeśli uznać go za wyczerpującą regulację intertemporalną, mogłoby prowadzić do wniosku, że wprowadzona ustawą z 2005 r. konstrukcja odsetek maksymalnych miała znaczenie tylko dla takich czynności prawnych, które dokonane zostały po dniu wejścia w życie ustawy z 2005 r. i rozciągała się również jedynie na stosunki prawne wynikające z takich czynności. Gdy chodzi o czynności prawne dokonane przed wejściem w życie ustawy z 2005 r. i wynikające z nich stosunki prawne, to konstrukcja odsetek maksymalnych ich nie dotyczyła, a wprowadzony ustawą z 2005 r. pułap odsetek maksymalnych mógł być wykorzystany w odniesieniu do takich stosunków prawnych jedynie przy dokonywaniu oceny, czy przewidziane w ich ramach odsetki mieściły się w dozwolonej stronom swobodzie kształtowania ich treści (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2007 r., IV CSK 320/07, nie publ.).

Przedstawione podejście nie przekonuje. Nie odpowiada ono zasadniczemu celowi ustawy z 2005 r., którym była eliminacja z obrotu nadmiernych, lichwiarskich odsetek, grożących "pętlą zadłużenia". Poszukując innego rozwiązania należy podnieść, że art. 5 ustawy z 2005 r. nie musi być uznany za wyczerpującą regulację intertemporalną, gdy odróżni się od siebie czynność prawną jako zdarzenie prawne będące źródłem stosunku prawnego od tego stosunku prawnego. Można wówczas przyjąć, że art. 5 ustawy z 2005 r. przesądza jedynie, że czynności prawne dokonywane od dnia 20 lutego 2006 r. poddane były reżimowi jej przepisów, podczas gdy czynności prawne dokonane wcześniej temu reżimowi nie podlegały. Odrębną jednak kwestią jest reżim prawny stosunków prawnych wynikających z czynności prawnych dokonanych przed dniem 20 lutego 2006 r., zastrzegających określone w nich odsetki. Przy założeniu, że art. 5 ustawy 2005 r. nie jest tu miarodajny, zasadne jest pomocnicze odwołanie do reguł intertemporalnych wywodzonych z ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Przepisy wprowadzające Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 94 z późn. zm., dalej jako: "p.w.k.c.", por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 1990 r., III PZP 20/90, OSNCP 1991, Nr 7, poz. 79, z dnia 15 listopada 1991 r., III CZP 111/91, OSNCP 1992, Nr 6, poz. 95, z dnia 28 lutego 1994 r., III CZP 9/94, OSP 1995, Nr 1, poz. 3, z dnia 20 września 1996 r., III CZP 106/96, OSNC 1997, Nr 1, poz. 5). Obowiązek zapłaty odsetek za opóźnienie wynika z niewykonania zobowiązania pieniężnego w terminie, w związku z czym punktem odniesienia winien być art. XLIX § 3 p.w.k.c. Uznając każdy kolejny dzień niewykonania zobowiązania pieniężnego za odrębne zdarzenia oznaczające poszczególne wypadki niewykonania zobowiązania, wywieść należy z art. XLIX § 3 p.w.k.c. regułę, że prawem właściwym dla odsetek za opóźnienie powinno być prawo obowiązujące w dniu, za który należą się odsetki. W wypadku odsetek za opóźnienie każdy kolejny dzień opóźnienia jest okresem, za który należą się odsetki (por. w związku z tym art. 56 ustawy z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. poz. 1830). W rezultacie w stosunkach prawnych, które powstały przed dniem 20 lutego 2006 r., od tego dnia należały się odsetki nie wyższe niż odsetki maksymalne, wprowadzone ustawą z 2005 r., choćby strony zastrzegły odsetki wyższe.

W kontekście powództwa opozycyjnego przedstawione uwagi prowadzą do wniosku, że wejście w życie ustawy z 2005 r. spowodowało, iż zobowiązania zapłaty odsetek za opóźnienie, które stwierdzone były wcześniej tytułami wykonawczymi, w zakresie, w którym odsetki te przekraczały wysokość wprowadzonych ustawą z 2005 r. odsetek maksymalnych (art. 359 § 21 k.c.), wygasły i od tego dnia należały się tylko odsetki maksymalne (art. 359 § 22 k.c.). W związku z tym wejście w życie ustawy z 2005 r. w tym zakresie stanowiło zdarzenie, o którym mowa w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., mogące uzasadniać powództwo opozycyjne (tak: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 2018 r. sygn. III CZP 107/17, publ. OSNC 2019/2/17).

Na końcu odnosząc się do zarzutów zgłoszonych przez powoda we wniesionej apelacji, należy podkreślić stanowczo w ślad za Sądem I instancji, iż nie ma racji skarżący, jakoby całe roszczenie pozwanego uległo przedawnieniu. Termin przedawnienia należności głównej
w niniejszej sprawie wynosi 10 lat, zaś odsetki za opóźnienie jako świadczenie okresowe podlegają trzyletniemu terminowi przedawnienia. Nakaz zapłaty stanowiący podstawę żądania powoda wydany został w dniu 31 maja 2004 roku, zaś w dniu 15 czerwca 2005 roku doszło do zaopatrzenia go w klauzulę wykonalności. Przed upływem terminu przedawnienia, tak w odniesieniu do należności głównej, jak i odsetek, tj. w dniu 6 lipca 2005 roku (...) sp. z o.o. złożyła do Komornika Sądowego Rewiru X przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi wniosek o wszczęcie egzekucji przeciwko W. W. na podstawie ww. tytułu wykonawczego, co przerwało bieg terminu przedawnienia stosownie do treści art. 123 § 1 pkt 1 k.c. Termin ten nie biegł aż do zakończenia postępowania egzekucyjnego stosownie do art. 124 § 2 k.c. tj. do dnia 29 grudnia 2006 roku. Następnie wnioskiem z dnia 22 września 2010 roku (...) sp. z o.o. ponownie złożyła u komornika wniosek o wszczęcie egzekucji przeciwko W. W. na podstawie ww. tytułu wykonawczego, co ponownie przerwało bieg terminu przedawnienia. Za okres poprzedzający trzy lata od dnia złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji wierzytelność pozwanej w zakresie odsetek, które mają 3-letni termin przedawnienia uległa więc przedawnieniu tj. odsetek należnych do dnia 22 września 2007 roku. Postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego w sprawie Km 8778/10 wszczętego wnioskiem z dnia 22 września 2010 roku uprawomocniło się w dniu 5 lipca 2013 roku i od wskazanej daty ponownie rozpoczął bieg termin przedawnienia, który został przerwany dnia 2 listopada 2015 roku, kiedy (...) sp. z o.o. ponownie wystąpiła o wszczęcie egzekucji przeciwko W. W.. Postanowieniem z dnia 27 marca 2018 roku w sprawie Km 5627/15 komornik umorzył postępowanie egzekucyjne wobec stwierdzenia jego bezskuteczności. Postanowienie to uprawomocniło się 20 kwietnia 2018 roku. W dniu 29 lipca 2019 roku (...) sp. z o.o. ponownie złożyła wniosek o wszczęcie egzekucji przeciwko W. W.. Egzekucja w sprawie Km 2577/19 jest w toku. Jak wynika z powyższego, roszczenie o zapłatę odsetek uległo przedawnieniu za okres od dnia 29 kwietnia 2004 roku do dnia 22 września 2007 roku, natomiast brak jest podstaw do stwierdzenia, że całe roszczenie uległo przedawnieniu, skoro, jak to zostało podkreślone w dotychczasowej części uzasadnienia, termin przedawnienia wynosi lat 10, natomiast pozwany po wydaniu nakazu przeciwko powodowi kilkukrotnie skutecznie dokonał przerwania biegu przedawnienia poprzez wszczynanie kolejnych postępowań egzekucyjnych.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił obie apelacje, jako całkowicie bezzasadne.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł w punkcie 2. wyroku na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c. znosząc wzajemnie między stronami koszty procesu, albowiem apelacje wniesione przez obie strony okazały się niezasadne.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce przez r.pr. K. M., z urzędu w postępowaniu apelacyjnym Sąd Okręgowy orzekł w punkcie 3. zgodnie § 2 pkt 3) oraz § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 265) w zw. z § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (tj. Dz.U. 2019 r. poz. 18) przyznając kwotę 900 zł powiększoną o należny podatek VAT w kwocie 207 zł.