Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 grudnia 2023r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 grudnia 2023r. w Suwałkach

sprawy T. A. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o prawo do rekompensaty i o wysokość świadczenia

w związku z odwołaniami T. A. (1)

od dwóch decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 19 lipca 2023 r. znak (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję i przyznaje T. A. (1) prawo do rekompensaty;

2.  oddala odwołania w pozostałym zakresie;

3.  zasądza od T. A. (1) na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. 180 (sto osiemdziesiąt) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego .

Sygn. akt III U 474/23

UZASADNIENIE

Decyzją z 19.07.2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O., powołując się na przepisy ustawy z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (t. jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 1924 ze zm.), ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251 ze zm.), rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43) oraz zarządzenia Nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowalnych z dnia 1.08.1983 r. (Dz.Urz. MBiPMB Nr 3 z 1983 r. poz. 6) odmówił T. A. (1) prawa do rekompensaty.

Zakład odmówił wnioskodawcy prawa do rekompensaty, ponieważ nie udokumentował 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Dołączone do wniosku o emeryturę świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze z (...) Sp. z o.o. za okres od 18.11.1980 r. do 13.01.2006 r. nie spełnia wymogów formalnych, tj. nie zawiera rodzaju pracy ściśle według wykazu, działu, pozycji rozporządzenia zgodnie ze wzorem załącznika do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. Świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z 22.06.2020 r. również nie spełnia warunków formalnych (brak pieczątki nagłówkowej zakładu pracy, rodzaju pracy ściśle według wykazu, działu, pozycji rozporządzenia zgodnie ze wzorem załącznika do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia).

W odwołaniu od tej decyzji T. A. (1) domagał się jej zmiany i przyznania prawa do rekompensaty od (...)r. Podniósł, że w okresie od 18.11.1980 r. do 13.10.2005 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował w warunkach szczególnych wykonując prace: przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowodorowym, przy wydobywaniu, obróbce i przeróbce surowców skalnych oraz wydobywaniu ropy naftowej i gazu, pracach maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych, na stanowisku spawacza elektrycznego, operatora zespołu przenośników i maszynisty maszyn do produkcji, sortowania i uszlachetniania kruszyw tj. prace wymienione w wykazie A: Dziale XIV poz. 12 pkt 1; Dziale I poz. 3 pkt 13 oraz Dziale V poz. 3 pkt 12. Powołał się na świadectwo pracy w szczególnych warunkach z 28.07.2023 r. Podniósł, że wiek 60 lat osiągnął (...). i z racji na posiadanie co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych, spełnił warunki do uzyskania prawa do rekompensaty.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie od odwołującego się zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Podtrzymał podstawy skarżonej decyzji.

Kolejną decyzją z 19.07.2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O., powołując się na przepisy ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251 ze zm.) przyznał T. A. (1) emeryturę w kwocie zaliczkowej od 1.07.2023 r. (od miesiąca, w którym zgłosił wniosek), do czasu zakończenia pełnej komunikacji z OFE.

W odwołaniu od tej decyzji T. A. (1) domagał się jej zmiany i przyznania prawa do wcześniejszej emerytury od (...) r. Przytoczył tożsame argumenty, jak w odwołaniu od decyzji odmawiającej mu prawa do rekompensaty. Wskazał, że pracował w warunkach szczególnych warunkach od 18.11.1980 r. do 13.10.2005 r., przepracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych na 3 stanowiskach przez okres 24 lat 10 miesięcy i 25 dni. Wnioski o prawo do wcześniejszej emerytury składał w 2020 r., ale organ rentowy odmówił mu tego prawa, twierdząc, że nie udowodnił wymaganych co najmniej 25 lat okresów składowych i nieskładkowych, a świadectwo pracy w warunkach szczególnych z 21.02.2020 r. nie spełnia wymogów formalnych. Dopiero w skarżonej decyzji z dnia 19.07.2023 r. organ rentowy wyjaśnił, że przedłożone w 2020 r. świadectwo pracy nie spełnia wymogów formalnych. Dlatego wystąpił do byłego pracodawcy z prośbą o sprostowanie tego świadectwa, według wytycznych ZUS. Były pracodawca skorygował świadectwo 8.06.2023 r., ale nie zmienia to faktu, że odwołujący czuje się oszukany przez organ rentowy.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie i zasądzenie zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Podtrzymał podstawy skarżonej.

Postanowieniem z 20.09.2023 r. oba odwołania połączono do wspólnego rozpoznania, z uwagi na tożsamość faktyczną i prawną.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

T. A. (1) (ur. (...)) wystąpił z wnioskiem o emeryturę w obniżonym wieku 31.01.2020 r. Decyzją z 17.02.2020 r. organ rentowy odmówił mu prawa do wcześniejszej emerytury, ponieważ na dzień 1.01.1999 r. wnioskodawca nie udowodnił 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych, a jedyne 21 lat 1 miesiąc 29 dni. Zastrzeżenia organu rentowego budziło również świadectwo pracy w warunkach szczególnych, które nie spełniało wymogów formalnych.

Odwołanie od tej decyzji złożyła pełnomocnik T. A. (1) – żona T. A. (2) i dołączyła świadectwo pracy w warunkach szczególnych sporządzone 21.02.2020 r. Decyzją z 16.03.2020 r. organ rentowy ponownie odmówił wnioskodawcy prawa do wcześniejszej emerytury, wskazując na niewystarczający staż ogólny i brak stażu pracy w warunkach szczególnych. Dodatkowo wskazał, że decyzja została wydana w związku z częściowym uwzględnieniem odwołania, natomiast w pozostałym zakresie zostanie ono przekazane do sądu. Wyrokiem z 1.06.2020 r. sygn. akt III U 319/20 oddalono odwołanie T. A. (1). Wyrok uprawomocnił się 9.06.2020 r. (strony nie składały wniosku o sporządzenie pisemnego uzasadnienia wyroku).

W dniu 26.06.2020r. pełnomocnik odwołującego się – T. A. (3) – złożyła świadectwo pracy w warunkach szczególnych z 22.06.2020 r. wraz z wyjaśnieniem dotyczącym nazewnictwa używanego przez byłego pracodawcę. Pismem z 7.07.2020 r. organ rentowy poinformował pełnomocnika odwołującego się, że w celu załatwienia sprawy niezbędne jest nadesłanie wniosku i wyjaśnienie w jakim celu świadectwo pracy w warunkach szczególnych zostało złożone. Korespondencja nie została odebrana i złożono ją do akt rentowych ze skutkiem dręczenia.

T. A. (1) wystąpił z wnioskiem o emeryturę w wieku powszechnym oraz rekompensatę z tytułu pracy w warunkach szczególnych 3.07.2023 r. Decyzją z 19.07.2023 r. organ rentowy przyznał odwołującemu się prawo do emerytury w kwocie zaliczkowej, natomiast decyzją z 29.08.2023 r. prawo do emerytury powszechnej „w ostatecznej wysokości” od 1.07.2023 r.

W dniu 8.08.2023 r. pełnomocnik odwołującego się wystąpiła z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie wniosku o rekompensatę, dołączając świadectwo pracy w warunkach szczególnych z 28.07.2023 r.

Sporny okres pracy w warunkach szczególnych dotyczył zatrudnienia T. A. (1) od 18.11.1980 r. do 13.01.2006 r. w (...) Sp. z o.o. w S. (dalej jako (...)).

W toku postępowania, Sąd pozyskał akta osobowe T. A. (1), z których wynika, że 18.06.1977 r. ukończył on (...) Szkołę (...) w K. w zawodzie mechanika maszyn i urządzeń przeróbczych.

W trakcie zatrudnienia w (...) zajmował następujące stanowiska:

- operatora zespołu przenośników od 18.11.1980 r. do 31.05.1981 r. i od 1.08.1982 r. do 31.12.1982 r.,

- maszynisty urządzeń sortujących od 1.06.1981 r. do 31.07.1982 r. i od 1.01.1983 r. do 8.03.1984 r.

- maszynisty urządzeń sortujących – spawacza od 9.03.1984 r. do 31.08.1997 r.,

- operatora centralnej dyspozytorni – spawacza eklektycznego od 1.09.1997 r. do 31.01.2005 r.,

- operatora centralnej dyspozytorni, spawacza elektrycznego i operatora centralnej dyspozytorni od 1.02.2005 r. do 13.01.2006 r.

Od 1.11.1994 r. odwołujący objął obowiązki brygadzisty.

Z karty charakterystyki pracy na stanowisku maszynisty urządzeń uszlachetniających wynika, że do jego podstawowych obowiązków należało m.in. prowadzenie procesu uszlachetniania kruszyw naturalnych i surowców mineralnych, nadzór nad urządzeniami i maszynami kruszącymi, sortującymi i płuczącymi w ruchu, regulowanie rozstawu szczęk w kruszarkach szczękowych i szczeliny w stożkach, nadzorowanie konserwacji maszyn i urządzeń oraz współudział przy montażu i remontach etc. Ponadto maszynista urządzeń uszlachetniających ponosił odpowiedzialność za: prawidłowy przebieg procesów uszlachetniania kruszyw naturalnych i surowców mineralnych, bezawaryjną pracę maszyn i urządzeń wchodzących w skład zespołów uszlachetniających, właściwe wykorzystanie ich mocy predykcyjnej i jakość gotowych produktów.

Zakres obowiązków spawacza elektrycznego obejmował m.in.: obsługę spawarek elektrycznych prądu stałego lub zmiennego zgodnie z instrukcją techniczno-ruchową i przepisami bezpieczeństwa pracy etc. Zakres odpowiedzialności spawacza obejmował: eksploatowanie spawarek zgodnie z przepisami bhp, utrzymanie należytego stanu technicznego spawarek, przewodów spawalniczych, zacisków, uchwytów elektrod, udostępnianie spawarek osobom, do tego nieupoważnionym nieposiadającym uprawnień spawalniczych oraz odpowiedniego przeszkolenia w zakresie bhp etc.

Maszynista urządzeń sortujących miał za zadanie m.in. prowadzenie procesu przesiewania (sortowania) surowców i półproduktów na urządzeniach typu średniego o wydajności do 100 ton na godzinę, konserwację obsługiwanych urządzeń, rozpoznawanie wzrokowo jakości surowców i półproduktów przeznaczonych do sortowaniami metodą suchą, uruchamianie i zatrzymywanie urządzeń sortujących i współdziałających etc. Zakres odpowiedzialności maszynisty urządzeń sortujących obejmował: stan techniczny urządzeń sortujących i współdziałających, właściwą obsługę maszyn i urządzeń, stosowanie właściwych smarów potrzebnych do konserwacji urządzeń, właściwe prowadzenie ustalonego procesu technicznego, przyjmowanie i przekazywanie urządzeń sortujących w całkowitej sprawności i utrzymywanie czystości na stanowisku pracy.

Z zakresu obowiązków brygadzisty wynikało, że był on bezpośrednim organizatorem pracy i procesu produkcji.

Jako operator centralnej dyspozytorni był odpowiedzialny m.in. za: kontrolowanie prawidłowego przebiegu pracy przenośników i urządzeń mechanicznych, kontrolowanie prawidłowej pracy na przyrządach pomiarowych i urządzeń wchodzących w skład obiektu, rozdysponowanie pracy poszczególnym pracownikom, kierowanie pracą przy usuwaniu awarii etc. Zakres odpowiedzialności na tym stanowisku obejmował: jakość, prawidłowość i terminowość wykonywania zadań i czynności; odpowiedzialność za powierzony majątek zakładu i właściwe jego użytkowanie etc.

Z zakresu obowiązków operatora zespołu przenośników wynika, że odwołujący się miał za zadanie m.in. zapobieganie powstawaniu uszkodzeń obsługiwanych przenośników, regulowanie taśm i naciągów niedopuszczanie do szybkiego jego zużycia, dbanie, aby wszystkie rolki obracały się, w razie skrzywienia ruchu taśmy dokonywanie regulacji rolkami etc. Na tym stanowisku odwołujący się ponosił odpowiedzialność za: stan techniczny przenośników, właściwą obsługę przenośnika z zachowaniem przepisów bhp, stan osób na bębnie zwrotnym, kołach prasowych i zębatych, właściwe ułożenie przewodów elektrycznych na podstawach metalowych, stan kosza przesypowego i gum oraz konserwację lin podwozia przenośników.

W świadectwie pracy w warunkach szczególnych z 28.07.2023 r. wskazano, że T. A. (1) pracował w warunkach szczególnych na stanowiskach:

- spawacza elektrycznego od 9.03.1984 r. do 13.10.2005 r.;

- operatora zespołu przenośników od 18.11.1980r. do 31.10.1993 r. i od 1.02.2005 r. do 13.10.2005 r.,

- maszynisty maszyn do produkcji, sortowania i uszlachetniania kruszyw od 1.06.1981 r. do 31.08.1997 r.

(...) Sp. z o.o. w S. zajmują się produkcją kruszyw naturalnych. Odwołujący się pracował na oddziale zwanym przerobownią, w sortowni wtórnej i zajmował się obsługą przesiewaczy, przenośników, naprawą tych urządzeń (spawanie, wymiana rolek, taśm) i ich nadzorowaniem. Podstawowym zadaniem odwołującego się była obsługa urządzeń do transportu kruszywa tj. obsługa i remont. Poszczególne działy w kopalni były odpowiedzialne za obsługę i remonty i wykonywały je we własnym zakresie. Przestoje występowały jedynie w czasie awarii, które były usuwane na bieżąco. Ponadto raz w roku był wyznaczony miesiąc, w trakcie którego zatrzymywano produkcję w całym zakładzie w celu dokładnego przeglądu i naprawy wszystkich maszyn i urządzeń kopalni. Prace związane z remontami, które obejmowały np. spawanie odwołujący się wykonywał osobiście, nawet po objęciu funkcji brygadzisty. Czynności związane z remontami, w tym spawaniem, były wykonywane w miejscu ustawienia maszyny, co wiązało się np. z koniecznością wejścia na nasypy, pracą w wodzie i przy czynnych (pracujących) innych urządzeniach. Okoliczności te ustalono na podstawie zeznań świadka A. S. – byłego współpracownika odwołującego oraz wyjaśnień T. A. (1) (k. 65-66).

W trakcie zatrudnienia (...) T. A. (1) korzystał z urlopu bezpłatnego w okresie od 20.08. do 24.08.2001 r., od 10.09. do 14.09.2001 r. i od 14.10.2005 r. do 13.01.2006 r., co wynika m.in. ze świadectwa pracy sporządzonego 13.01.2006 r.

Okres pracy w warunkach szczególnych, niebudzący wątpliwości Sądu, wynosi ponad 26 lat i obejmuje zatrudnienie T. A. (1) w warunkach szczególnych w (...) Sp. z o.o. w S.. Zatrudnienie to udokumentowane zostało świadectwem pracy w warunkach szczególnych, znajdującym potwierdzenie w aktach osobowych z tego okresu zatrudnienia i zeznaniach świadka, co sprawia, że odwołujący się spełnia warunek stażowy - ponad 15 lat pracy w warunkach szczególnych - do przyznania rekompensaty.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 164 ze zm.), rekompensata jest odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat (art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych).

Zgodnie z art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przysługuje ubezpieczonemu urodzonemu po 31.12.1948 r., jeżeli przed dniem 1.01.2009 r. wykonywał przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów art. 32 i 33 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a nie ma prawa do emerytury określonej:

- w art. 46 w związku z art. 29, 32 i 33 lub art. 39, art. 50, art. 50a lub art. 50e albo art. 184 ustawy emerytalnej,

- art. 34 i 48 w związku z art. 49 ustawy emerytalnej w brzmieniu obowiązującym do 31.12.2006 r. albo:

- art. 3 ust. 1 lub 2 ustawy z dnia 27.07.2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z DFUS oraz ustawy Karta Nauczyciela,

- art. 88 ustawy z dnia 26.01.1982 r. Karta Nauczyciela

oraz nie ma prawa do emerytury pomostowej.

Bezspornym w sprawie jest, że odwołujący urodził się po dniu 31.12.1948 r. i nie posiada prawa do emerytury ustalonej na podstawie powołanych powyżej przepisów. Natomiast spór sprowadzał się do ustalenia, czy spełnia warunek dotyczący posiadania na dzień 1.01.2009 r. co najmniej 15- letniego okresu pracy w warunkach szczególnych.

Wykonywanie pracy w warunkach szczególnych kwalifikuje się zgodnie z art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251 ze zm.). Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Przepisami, do których odsyła art. 32 ust. 4 tej ustawy jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Zgodnie z treścią § 1 ust. 1 tego rozporządzenia pracami w szczególnych warunkach są prace wymienione w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

Zgodnie z § 2 ust. 2 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego… okresy pracy, o których mowa w ust. 1 stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. Obniżenie wieku emerytalnego niektórym grupom zawodowym uzasadnia się narażeniem tych osób na szybsze niż przeciętne zrealizowanie się emerytalnego ryzyka z powodu wystąpienia w ich zawodach czynników negatywnych (najczęściej szkodliwych dla zdrowia lub obniżających sprawności psychofizyczne), które doprowadzają do wcześniejszej niż powszechnie utraty sił do wykonywania dotychczasowej pracy. Stąd też prawo do emerytury w wieku niższym nie jest tu przywilejem, lecz co do zasady wynika ze szczególnych właściwości wykonywanej pracy. Cechą niezbędną do uznania danego zatrudnienia za wykonywane w szczególnych warunkach w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. jest wykonywanie pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Stanowi o tym przepis § 2 ust. 1 rozporządzenia, wskazując przez to, że intencją ustawodawcy było zawężenie zakresu okresów szczególnych tylko do tych okresów zatrudnienia, w których praca była faktycznie wykonywana, a nie do samego pozostawania w zatrudnieniu. Zaznaczyć bowiem trzeba, że tylko okresy wykonywania zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy kreują i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Taki sam warunek odnosi się do wymagania stałego wykonywania takich prac, co oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku), niestałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia (wyrok Sądu Najwyższego z 19 września 2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008/21-22/329; wyrok Sądu Najwyższego z 10 marca 2009 r. I UK 212/08 Wspólnota (...); wyrok SN z 21 listopada 2001 r. II UKN 598/00 OSNP 2003/17/419; wyrok Sądu Najwyższego z 16 czerwca 2009 r. I UK 20/09 i inne).

Wnioskodawca przedstawił świadectwo pracy w warunkach szczególnych, które było uzupełniane pod względem formalnym (uszczelniano poszczególne stanowiska pracy zajmowane w trakcie pracy w (...)), które organ rentowy zakwestionował. Świadectwo pracy nie jest jednak jedynym dowodem na okoliczność świadczenia pracy w warunkach szczególnych. Świadectwo wykonywania pracy nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu przepisu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest ani organem państwowym, ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. W postępowaniu sądowym traktuje się je jako dokument prywatny w rozumieniu przepisu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki podlega kontroli zarówno co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej. Dlatego sama treść świadectwa jest niewystarczająca (nie przesądza) na etapie sądowego postępowania odwoławczego czy dana praca była faktycznie pracą w szczególnych warunkach. Wymaga ono weryfikacji i oparcia w posiadanej przez zakład pracy dokumentacji z akt osobowych pracodawcy oraz w razie możliwości przy pomocy zeznań świadków i wnioskodawcy. Istotne jest faktyczne wykonywanie czynności a nie nazwa stanowiska zajmowanego przez pracownika.

Praca wnioskodawcy na stanowiskach wskazanych na wstępie winna być kwalifikowana poprzez zapisy zawarte w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze tj. w wykazie A Dział I „w górnictwie” pkt 3 wydobywanie, obróbka i przeróbka surowców skalnych oraz wydobywanie ropy naftowej i gazu; Dział V - "W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych" pkt 3 - prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych” oraz Dział XIV – „prace różne” pkt 12 – prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowowodorowym.

Sąd zauważa, że rozbieżność w orzecznictwie sądowym wzbudziła kwestia uznania danej pracy jako wykonywanej w szczególnych warunkach w odniesieniu do stanowiskowo-branżowego wyodrębnienia prac w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W jednym z wyroków Sąd Najwyższy stwierdził, że nie można swobodnie czy wręcz dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym. Odmienne stanowisko opiera się na założeniu, że w sytuacji, gdy stopień szkodliwości, czy uciążliwości danego rodzaju pracy nie wykazuje żadnych różnic w zależności od branży, w której jest wykonywana, brak jest podstaw do zanegowania świadczenia jej w warunkach szczególnych tylko dlatego, że w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. została przyporządkowana do innego działu przemysłu.

Aktualnie kierunek orzecznictwa jest taki, że jeśli stopień szkodliwości danego rodzaju pracy nie wykazuje żadnych różnic w zależności od branży, w której jest wykonywana, brak jest podstaw do zanegowania świadczenia jej w warunkach szczególnych tylko dlatego, że w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach została przyporządkowana do innego działu przemysłu. Takie stanowisko Sąd orzekający w tej sprawie akceptuje i uznaje za zasadne co do prac wykonywanych przez odwołującego się. Jeżeli uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia konkretnej pracy wynika z własnej jej branżowej specyfiki, to należy odmówić tego szczególnego waloru pracy wykonywanej w innym dziale przemysłu. Natomiast w sytuacji, gdy stopień szkodliwości czy uciążliwości danego rodzaju pracy nie wykazuje żadnych różnic w zależności od branży, w której jest wykonywana, brak jest podstaw do zanegowania świadczenia jej w warunkach szczególnych tylko dlatego, że w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze została przyporządkowana do innego działu przemysłu. Jeżeli bowiem pracownik w ramach swoich obowiązków stale i w pełnym wymiarze czasu pracy narażony był na działanie tych samych czynników, na które narażeni byli pracownicy innego działu przemysłu, w ramach którego to działu takie same prace zaliczane są do pracy w szczególnych warunkach, to zróżnicowanie tych stanowisk pracy musiałoby być uznane za naruszające zasadę równości w zakresie uprawnień do ubezpieczenia społecznego pracowników wykonujących taką samą pracę (por. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z 2014-03-26 II UK 368/13).

Możliwe jest zakwalifikowanie pracy jako wykonywanej w szczególnych warunkach, mimo że zatrudniający pracownika zakład nie należał do określonej branży (działu przemysłu) według konwencji (nomenklatury) rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Sąd Najwyższy wyszedł z założenia, że nie można bezwzględnie zadekretować, że pracownik zatrudniony w innej branży nigdy nie wykonywał pracy w szkodliwych warunkach, czyli w takich samych jakie miał pracownik zatrudniony w szczególnych warunkach na stanowisku określonym dla danej branży przemysłu w rozporządzeniu. Oparcie wykazu A do rozporządzenia na systematyce ujmującej poszczególne prace w szczególnym charakterze, nie służy zawężeniu kręgu uprawnionych, gdyż byłoby to sprzeczne nie tylko z ustawą, opartą przecież na powszechnym uprawnieniu, lecz również z samym rozporządzeniem, które nie mogło zawierać normy sprzecznej z ustawą. Wykaz nie ma więc podstawy do wprowadzenia ograniczenia - o ile w ogóle przyjąć takie zamierzenie - zaliczania pracy w szczególnych warunkach tylko dla zatrudnionych w danym dziale. W praktyce nigdy nie było to też tak rozumiane, skoro w wykazach resortowych lub innych branżowych wydawanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia prace w szczególnych warunkach nie były zawężane tylko do danego resortu czy branży (np. tylko do budownictwa czy tylko do transportu). Chodzi przecież o to że na określonym stanowisku pracy w szczególnych warunkach, niezależnie od branży czy resortu, zachodzi ujemne jej oddziaływanie na zdolność psychofizyczną do zatrudnienia, przez co pracownik zasługiwał na wcześniejszy wiek emerytalny (wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z 2017-02-23 I UK 45/16).

Przedstawione dowody pozwalają przyjąć, że odwołujący się legitymuje się wymaganym 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych, gdyż wykonywał prace wymienione w wykazie A Dziale I „w górnictwie” pkt 3 wydobywanie, obróbka i przeróbka surowców skalnych oraz wydobywanie ropy naftowej i gazu; Dziale V - "W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych" pkt 3 - prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych” oraz Dziale XIV – „prace różne” pkt 12 – prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowowodorowym, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) przez co nabył prawo do rekompensaty, przyznawanej w formie dodatku do kapitału początkowego - art. 23 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Świadczenie to jest przyznawane tym ubezpieczonym, którzy nie mają możliwości skorzystania z emerytury w obniżonym wieku emerytalnym (art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS), ani z emerytury pomostowej. Wnioskodawca spełnia wszystkie warunki do nabycia prawa do rekompensaty.

W ocenie Sądu, nastąpiło dostateczne wyjaśnienie sprawy, a praca w warunkach szczególnych T. A. (1) jest niewątpliwa, przez dłuższy niż wymagany w przepisach okres.

W związku z powyższym, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzeczono, jak w punkcie 1.

W odwołaniu T. A. (4), za pośrednictwem pełnomocnika, ponowił żądanie przyznania prawa do wcześniejszej emerytury od(...)r., kiedy – jak utrzymywał skarżący – spełnił warunki do jego przyznania. Przede wszystkim należy wskazać, że kwestia braku uprawnień odwołującego do wcześniejszej emerytury została prawomocnie rozstrzygnięta przez Sąd Okręgowy w sprawie III U 320/20.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31.12.1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy, tj. 1.01.1999 r. osiągnęli:

- okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

- okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art.27. Zgodnie z art. 27 ustawy, okres składkowy i nieskładkowych dla mężczyzn wynosi 25 lat.

Zważywszy na powyższe regulacje, odwołujący się aby uzyskać prawo do wcześniejszej emerytury musiał wykazać spełnienie łącznie następujących warunków: ukończenie 60 lat, posiadanie na dzień 1.01.1999 r. 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych oraz 15 lat pracy w warunkach szczególnych. T. A. (1) spełnił 2 z 3 warunków – wiek i staż pracy w warunkach szczególnych. Ogólny staż ubezpieczeniowy wyniósł 21 lat 1 miesiąc 29 dni i nie został przez niego uzupełniony przez okresy pracy przypadające przed 1.01.1999 r. Tym samym odwołujący się nadal nie spełnił warunków do uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ §1 k.p.c. orzeczono jak w punkcie 2.

Na marginesie należy dodać, że przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury wyklucza przyznanie, po uzyskaniu powszechnego wieku emerytalnego, prawa do rekompensaty.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono zgodnie z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Odwołujący się przegrał sprawę w części dotyczącej żądania przyznania prawa do wcześniejszej emerytury (połączonych do wspólnego rozpoznania), obowiązany więc jest zwrócić organowi rentowemu koszty zastępstwa procesowego określone w § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t. jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1935 ze zm.).

(...)