Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

co do całości wyroku z 24 czerwca 2024 roku

1.  P. F. pozwał M. W. o zapłatę 29 019,93 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 6.11.2022 r. i o zwrot kosztów procesu. Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i o zwrot kosztów procesu. Postępowanie toczyło się według przepisów o postępowaniu w sprawach gospodarczych.

I.  Stan faktyczny

2.  P. F. 30.10.2021 r., w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, wynajął i faktycznie oddał do używania M. W., w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, samochód Skoda F. C. o numerze rejestracyjnym (...). Pojazd w chwili wydania był nowy i nieuszkodzony. Z tytułu powyższego najmu M. W. zobowiązał się do uiszczania na rzecz P. F. czynszu najmu. Strony umowy postanowiły, że po zakończeniu najmu M. W. zobowiązany jest zwrócić samochód w stanie niepogorszonym, ale nie ponosi odpowiedzialności za zużycie samochodu będące następstwem prawidłowego używania.

3.  P. F. pojazd Skoda F. C. o numerze rejestracyjnym (...) wykorzystywał wyłącznie do działalności gospodarczej.

4.  M. W. zwrócił P. F. powyższy samochód 5.11.2022 r. w stanie uszkodzonym po kolizji drogowej. Ubezpieczyciel OC deklarowanego sprawcy zdarzenia odmówił przyjęcia odpowiedzialności majątkowej i nie wypłacił odszkodowania za kolizję na tej podstawie, że deklarowany sprawca oświadczył, że nie uczestniczył w tym zdarzeniu.

5.  A. D. w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej naprawił 31.01.2023 r. powyższy pojazd po jego zwrocie 5.11.2022 r. za cenę 23 593,44 zł netto (29 019,93 zł brutto).

6.  P. F. wezwał M. W. do zapłaty 29 019,93 zł w terminie trzech dni od doręczenia wezwania. Wezwanie doręczono 8.11.2023 r.

bezsporne, dowody: umowa użyczenia (k. 13-15), protokół wydania (k. 16), kalkulacja naprawy (k. 17-24), faktura (k. 25), dokumenty z postępowania likwidacyjnego (k. 26-30), korespondencja (k. 31-35, 70-74, 84), zeznanie świadka A. D. (k. 89), zeznanie świadka S. F. (k. 89), zeznanie P. F. (k. 89), zeznanie M. W. (k. 89).

7.  M. W. w powyższym okresie najmu podnajął pojazd Skoda F. C. o numerze rejestracyjnym (...) V. M.. Uszkodzenia pojazdu w okresie najmu podlegające powyższej naprawie wystąpiły podczas używania go przez V. M..

8.  V. M. zapłacił 14.01.2024 r. P. F. tytułem odszkodowania za powyższe uszkodzenie pojazdu 20 000 zł i oświadczył mu, że zapłaci pozostałą kwotę 10 000 zł do 30.12.2024 r.

dowody: zeznanie P. F. (k. 89), zeznanie M. W. (k. 89), korespondencja (k. 94-95, 101), zeznanie świadka V. M. (k. 110).

II.  Ocena dowodów

9.  Sąd oparł swoje ustalenia na dowodach wyżej wskazanych. Większość faktów istotnych dla rozstrzygnięcia była między stronami bezsporna. Dokumenty przedłożone w sprawie nie były kwestionowane przez strony ani co do swojej autentyczności, ani co do treści, mimo że strony wywodziły z nich odmienne skutki prawne. Stąd Sąd uznał je za w pełni wiarygodne z uwzględnieniem oświadczeń stron co do treści łączącego ich stosunku prawnego, tj. co do tego, że pozwany zobowiązał się dodatkowo ustnie do zapłaty czynszu najmu, czego nie uwzględniono w pisemnym odwzorowaniu umowy, a stanowiło to niekwestionowany element stosunku prawnego.

10.  Cena za naprawę pojazdu po oddaniu pojazdu przez pozwanego nie była kwestionowana i została wykazana przez stronę powodową za pomocą dokumentów i wiarygodnych zeznań świadków i powoda. Powód wraz ze świadkiem S. F. oświadczyli, że używali przedmiotowego pojazdu wyłącznie do działalności gospodarczej, choć na rozprawie nie byli pewni, czy przysługiwało im odliczenie podatku od towarów i usług w wysokości 50%, czy 100%.

11.  Powód w toku przesłuchania przyznał, że otrzymał 20 000 zł od V. M. tytułem odszkodowania za zdarzenie. Wiarygodnie zeznał na ten temat również M. W. oraz świadek V. M.. Ponadto strona powodowa nie kwestionowała treści wiadomości e-mail mającej pochodzić od powoda co do faktu zapłaty tej kwoty. Na drugim terminie rozprawy strona powodowa zasygnalizowała, że zapłata mogła nastąpić tytułem zapłaty zaległego czynszu najmu M. W., ale nie przedstawiła na to żadnych dalszych twierdzeń i dowodów, a wiarygodne zeznania M. W. i V. M. oraz całokształt materiału dowodowego przeczyły tej tezie.

III.  Stan prawny

12.  Powód wywodził swoje roszczenie z faktu, że strony łączyła umowa najmu, zgodnie z którą oddał pozwanemu do używania oznaczony pojazd, a pozwany zwrócił pojazd po rozwiązaniu umowy najmu w stanie istotnie pogorszonym, co nie było wynikiem prawidłowego używania (art. 675 § 1 k.c.). Powód z tego tytułu domagał się odszkodowania w wysokości rzeczywistej ceny naprawy pojazdu brutto. Cena naprawy była między stronami bezsporna.

13.  Twierdzenie pozwanego, że wykonał należycie swój obowiązek do zwrotu pojazdu przez przekazanie kompletu dokumentów i poinformowanie o odpowiedzialności podnajemcy nie mogło prowadzić do oddalenia powództwa z tego względu, że obowiązek pozwanego polegał na zwrocie przedmiotu najmu w odpowiednim stanie, a nie na ułatwieniu powodowi dochodzenia roszczenia za uszkodzenie pojazdu od innych podmiotów (art. 471 k.c.).

14.  W razie oddania rzeczy osobie trzeciej zarówno najemca, jak i osoba trzecia są odpowiedzialni względem wynajmującego za to, że rzecz najęta będzie używana zgodnie z obowiązkami wynikającymi z umowy najmu. Na osobie trzeciej spoczywa wówczas również obowiązek zwrotu rzeczy w stanie niepogorszonym (art. 668 § 1 k.c. i art. 675 § 2 k.c.). Tym samym zarówno najemca (tu pozwany), jak i podnajemca (tu V. M.) odpowiadają wobec powoda in solidum, tj. na podstawie solidarności niewłaściwej (tak też: A. Sylwestrzak [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. M. Balwicka-Szczyrba, LEX/el. 2024, art. 675; P. Zakrzewski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom IV. Zobowiązania. Część szczególna (art. 535-764(9)), red. M. Fras, M. Habdas, WKP 2018, art. 675; K. Osajda (red. serii), W. Borysiak (red. tomu), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 32, Warszawa 2024; ). Występuje ona wówczas, gdy wierzyciel ma roszczenie o to samo świadczenie do dwóch lub więcej dłużników, a jednocześnie ani ustawa, ani czynność prawna nie zastrzega solidarności biernej (por. art. 369 k.c.), zarazem jednak wspólny cel świadczeń dłużników przemawia za tym, aby zapłata przez jednego z nich zwalniała z długu także pozostałych – jak w przypadku zobowiązań solidarnych (art. 366 k.c.). Innymi słowy, aby wystąpiła odpowiedzialność in solidum musi istnieć równoległa odpowiedzialność względem wierzyciela dwóch lub więcej dłużników, charakteryzująca się tym, że spełnienie świadczenia przez jednego uzasadnia, mimo braku ustawowego lub wynikającego z czynności prawnej zastrzeżenia solidarności biernej, zwolnienie z długu również pozostałych dłużników.

15.  Wynajmujący na gruncie takich zasad zajmuje szczególną pozycję prawną wynikającą z tego, że przysługują mu dwa odrębne roszczenia. Między nimi zachodzi ścisła współzależność polegająca na tym, że oba roszczenia istnieją obok siebie dopóty, dopóki jedno z nich nie zostanie całkowicie zaspokojone. Innymi słowy, wynajmujący nie może uzyskać dwóch odszkodowań, a o tym w jaki sposób i w jakiej kolejności nastąpi realizacja przysługującego mu odszkodowania decyduje on sam, kierując żądanie przeciwko najemcy lub podnajemcy, albo obu podmiotom jednocześnie. Pozwany podniósł, że powód zawarł ugodę z V. M. co do zapłaty odszkodowania, w związku z czym żądanie w procesie przeciwko pozwanemu powinno podlegać oddaleniu. W pierwszej kolejności należy wskazać, że samo zawarcie ugody między wierzycielem a jednym z dłużników in solidum nie powoduje zwolnienia z długu pozostałych dłużników in solidum, którzy nie są stronami tego stosunku prawnego. Pozbawienie możliwości dochodzenia przez wierzyciela długu wobec pozostałych dłużników in solidum powstaje dopiero w miarę wykonywania tej ugody, tj. w miarę zaspokojenia wierzyciela (tak też analogicznie Sąd Najwyższy w wyroku z 19.10.2011, sygn. akt II CSK 86/11). Tak było w tym wypadku, w którym na dzień zamknięcia rozprawy V. M. zapłacił powodowi 20 000 zł i tylko w tym zakresie powództwo z tego tytułu mogło być oddalone z tego względu, że powód był już zaspokojony w tej części. W drugiej kolejności na podstawie zebranego materiału dowodowego i treści oświadczeń uczestników zdarzenia brak jest podstaw do uznania, że powód i V. M. dokonali odnowienia poprzez uczynienie sobie wzajemnych ustępstw w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego. Treść oświadczeń woli wskazuje jedynie na to, że V. M. zapłacił pierwszą część z deklarowanej całości roszczenia powoda i zobowiązał się zapłacić pozostałą część w terminie, a powód przyjął to do wiadomości i oświadczył, że wobec dobrowolnej zapłaty nie będzie dochodził roszczenia w postępowaniu sądowym.

16.  W świetle powyższego analogicznie należało oceniać zarzut pozwanego co do tego, że powód hipotetycznie mógłby uzyskać równowartość odszkodowania od ubezpieczyciela odpowiedzialności majątkowej autocasco. Do bezpodstawnego wzbogacenia powoda mogłoby dojść dopiero po tej zapłacie, która na dzień zamknięcia rozprawy była czysto hipotetyczna i oderwana od faktycznego stosunku prawnego łączącego ubezpieczonego z ubezpieczycielem.

17.  Z drugiej strony, również w świetle powyższego, za błędne należało uznać twierdzenie pełnomocnika powoda na drugim terminie rozprawy, że na rzecz powoda powinno zostać zasądzone całe odszkodowanie, bez uwzględnienia zapłaty przez V. M., a ewentualnie po ściągnięciu należności powód mógłby odpowiadać wobec pozwanego z bezpodstawnego wzbogacenia. Jeżeli bowiem świadczenie nie było należne na dzień zamknięcia rozprawy, to nie powinno być w ogóle zasądzone, a nie wtórnie rozliczane po ściągnięciu należności.

18.  Mając na uwadze podstawę faktyczną powództwa i bezsporne w sprawie fakty, Sąd ustalił wysokość odszkodowania na podstawie ceny faktycznie dokonanej naprawy pojazdu. Podatek od towarów i usług stanowi element cenotwórczy, w związku z czym co do zasady stanowi składnik odszkodowania. Inna sytuacja zachodzi jednak, gdy poszkodowany (tu powód) może obniżyć podatek od niego należny o kwotę podatku naliczonego. Na poszkodowanym ciąży obowiązek minimalizacji szkody w granicach swoich możliwości wynikających z należytej staranności (art. 354 § 1 i 2 k.c.; tak też Sąd Najwyższy w uchwale z 17.05.2007 r., sygn. akt III CZP 150/06 i w uchwale z 22.04.1997 r., sygn. akt III CZP 14/97 oraz w wyroku z 18.01.2001 r., sygn. akt V CKN 193/00). Powód oraz świadek S. F. prowadzący wraz z powodem działalność gospodarczą oświadczyli, że uszkodzony pojazd służył im wyłącznie do prowadzenia działalności gospodarczej. Nie byli przekonani, czy przysługiwało im prawo do odliczenia podatku od towarów i usług w całej kwocie, czy w połowie. Ubezpieczyciel OC deklarowanego sprawcy szkody początkowo proponował odszkodowanie uwzględniające połowę podatku od towarów i usług. Niezależnie od tego należało uznać, że w związku z wykorzystywaniem pojazdu wyłącznie do działalności gospodarczej powód mógł odliczyć całość podatku naliczonego (art. 86a ust. 3 pkt 1 lit. a ustawy z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług). Co więcej, ze względu na wyłączne przeznaczenie pojazdu do oddania w odpłatne używanie powód nie był zobowiązany do prowadzenia ewidencji pojazdu (art. 86a ust. 5 pkt 1 lit. c ustawy z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług). Jeżeli jednak powód nie dopełnił odpowiednich obowiązków sprawozdawczych i podatkowych w celu uzyskania możliwości odliczenia całości podatku naliczonego, to fakt ten nie mógłby obciążać pozwanego jako sprzeczny z obowiązkiem minimalizacji szkody. Z tych względów wysokość należnego odszkodowania w sprawie powinna być oparta o cenę naprawy pojazdu w wysokości netto.

19.  Mając na uwadze powyższe, Sąd uwzględnił żądanie powoda co do należności głównej wyłącznie co do kwoty 3593,44 zł stanowiącej odpowiednik należnego odszkodowania w wysokości 23 593,44 zł pomniejszonego o kwotę 20 000 zł już zapłaconego odszkodowania przez dłużnika in solidum. W pozostałym zakresie powództwo zostało oddalone.

Odsetki

20.  Termin zapłaty odszkodowania za nienależyte wykonanie umowy nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, stąd świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania (art. 455 k.c.). Pierwsze ujawnione w sprawie wezwanie do zapłaty przez pozwanego oznaczonej kwoty w terminie trzech dni od doręczenia zostało doręczone pozwanemu dopiero 8.11.2023 r., stąd pozostawał on w opóźnieniu dopiero od 14.11.2023 r., biorąc pod uwagę dzień ustawowo wolny od pracy (art. 115 k.c.), i dopiero od tego dnia powodowi należały się odsetki za opóźnienie w spełnieniu świadczenia (art. 481 § 1 k.c.). Pozwany co do kwoty 20 000 zł uiszczonej przez dłużnika in solidum pozostawał w opóźnieniu do dnia tej zapłaty. W pozostałym zakresie żądanie co do należności ubocznych podlegało oddaleniu.

Koszty procesu

21.  Powód poniósł koszty procesu w wysokości 5068 zł, na które złożyła się opłata od pozwu 1451 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa 17 zł i 3600 zł wynagrodzenia pełnomocnika według stawek określonych w rozporządzeniu w sprawie opłat za czynności adwokackie. Pozwany nie poniósł udokumentowanych kosztów procesu.

22.  Sąd zasądził roszczenie powoda częściowo – w około 12%. W związku z tym należało stosunkowo rozdzielić obowiązek zwrotu kosztów procesu między stronami (art. 100 k.p.c.). Po odpowiednim zestawieniu wskazanych wyżej kosztów Sąd zasądził na rzecz powoda kwotę 608,16 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty (art. 98 § 1 ¹ k.p.c.). W sprawie nie ujawniły się okoliczności uzasadniające odstąpienie od ogólnej zasady ponoszenia kosztów zgodnej z wynikiem procesu. W szczególności powód mimo zapłaty przez dłużnika in solidum kwoty 20 000 zł przez kolejne pięć miesięcy kontynuował proces i podtrzymywał całość żądania do zamknięcia rozprawy, stąd zapłata w toku procesu nie mogła wpłynąć na odmienne rozliczenie kosztów.

(...) M. S.

Zarządzenia:

1.  odnotować, w tym w kontrolce terminowego sporządzania uzasadnień orzeczeń;

2.  pełnomocnikowi powoda (portal): doręczyć odpis wyroku z uzasadnieniem;

3.  pozwanemu (poczta): doręczyć odpis wyroku z uzasadnieniem i z pouczeniem wyrok z uzasadnieniem;

4.  przedłożyć za miesiąc lub z pismem.

9.07.2024 r.

(...) M. S.