Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 lipca 2024 roku

Sąd Okręgowy w Częstochowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Marek Przysucha

po rozpoznaniu 30 lipca 2024 roku w C.

na posiedzeniu niejawnym

apelacji pozwanej Prokuratury Rejonowej w C.

od wyroku Sądu Rejonowego w C. VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z 25 kwietnia 2024 roku sygnatura akt VII P 6/24

w sprawie z powództwa A. K. (1)

przeciwko Prokuraturze Rejonowej wC.

o wynagrodzenie za pracę, o dodatkowe wynagrodzenie roczne

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanej Prokuratury Rejonowej w C. na rzecz powoda A. K. (1) 1.350,00 (tysiąc trzysta pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego
w postępowaniu apelacyjnym, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia za czas od uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia o kosztach procesu do dnia zapłaty.

Sygnatura akt IV Pa 67/24

UZASADNIENIE

Pozwem z 28 grudnia 2023 roku powód A. K. (1) wniósł
o zasądzenie na jego rzecz od pozwanej Prokuratury Rejonowej w C. kwoty 23.167,41 zł z ustawowymi odsetkami od poszczególnych kwot tytułem wyrównania wynagrodzenia za okres od stycznia 2021 roku do grudnia 2022 roku oraz wyrównania dodatkowego wynagrodzenia rocznego („trzynastki”) za powyższe lata.

W uzasadnieniu pozwu wskazał, że jest prokuratorem Prokuratury Rejonowej, wynagradzanym do sierpnia 2022 roku według 3 stawki awansowej, a od września 2022 roku według 4 stawki awansowej. Ponadto przysługuje mu dodatek za długoletnią pracę w wysokości 20% wynagrodzenia zasadniczego. W 2021 roku jego wynagrodzenie ustalono na poziomie przeciętnego wynagrodzenia z 2019 roku
w sytuacji, gdy wynagrodzenie to powinno być oparte na przeciętnym wynagrodzeniu z II kwartału 2020 roku. Z kolei w 2022 roku wynagrodzenie oparto na wynagrodzeniu z 2020 roku plus 26 zł, a nie na wynagrodzeniu z II kwartału 2021 roku. Z tego też względu dochodzi różnicy między uzyskanym wynagrodzeniem zasadniczym wraz
z dodatkiem za długoletnią pracę, a wynagrodzeniem wypłaconym.

Na poparcie swoich twierdzeń powód powołał się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 12 grudnia 2012 roku w sprawie K 1/12, w którym wprawdzie uznano zgodność regulacji podlegającej na jednorocznym zamrożeniu wynagrodzeń sędziów z Konstytucją zaznaczając jednak, że konstytucyjność takiego rozwiązania wynika z jego incydentalnego charakteru oraz uwzględnienia trudnej sytuacji finansowej państwa.

W odpowiedzi na pozew pozwana Prokuratura Okręgowa w C. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu swojego stanowiska wskazała, że obniżenie podstawy wynagrodzenia powoda nastąpiło w oparciu o ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustaw budżetowych na rok 2021 i rok 2022. Wskazała przy tym, że zasady wynagradzania ustalone tymi ustawami nie stanowiły arbitralnej decyzji ustawodawcy co do zmiany sposobu wynagradzania prokuratorów, a jedynie modyfikowały przyjęte w ustawie Prawo o prokuraturze rozwiązania systemowe. Podstawą wyliczenia wynagrodzeń w dalszym ciągu pozostają wskaźniki, których wysokość jest niezależna od woli ustawodawcy, uzależnione od stanu gospodarki krajowej, a ustawodawca jedynie nakazuje stosować wskaźnik odmienny aniżeli ten, który wynika z ogólnej zasady przyjętej w art. 123 ustawy Prawo o prokuraturze. Takie rozstrzygnięcie stanowiło realizację postulatu ścisłego powiązania wynagrodzeń prokuratorów ze wzrostem przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce w drugim kwartale w ujęciu rok do roku wynikającej z powołanej wyżej ustawy. Tym samym obie ustawy okołobudżetowe odnoszące się do określania wynagrodzeń prokuratorów respektują wytyczne wskazane w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 12 grudnia 2012 roku, K 1/12 dopuszczające incydentalne odstępstwa od przyjętych trwałych regulacji płacowych dotyczących sędziów i prokuratorów. Z tych też względów zdaniem pozwanej w stanie faktycznym ninijeszej sprawy, brak jest przesłanek do uznania, że przepisy ustaw okołobudżetowych są oczywiście niezgodne z Konstytucją. W tej sytuacji, gdy dwie normy prawny są ze sobą sprzeczne, a wynikają z aktu prawnego tej samej rangi, sąd winien zastosować regułę kolizyjną, zgodnie z którą prawo ustanowione później należy stosować przed prawem ustanowionym wcześniej.

Niezależnie od powyższego pozwana wskazała, że jej zdaniem sąd pracy nie jest w procesie orzekania władny do odmowy stosowania przepisów obowiązujących ustaw, nawet jeżeli ma wątpliwość co do ich zgodności z ustawą zasadniczą.
W obowiązującym porządku prawnym jedynie Trybunał Konstytucyjny jest uprawniony do pozbawienia mocy obowiązującej przepisów ustawy, gdy stwierdzi ich niezgodność z Konstytucją. Gdyby jednak sąd orzekający w ninijeszej sprawie podzielał zastrzeżenia co do konstytucyjności obu ustaw okołobudżetowych, nie może odmówić ich stosowania, lecz zgodnie z art. 193 Konstytucji winien przedstawić odpowiednie pytanie prawne do Trybunału Konstytucyjnego. Z tych też względów pozwana wniosła o zwrócenie się do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym co do zgodności spornych ustaw okołobudżetowych z Konstytucją i zawieszenie postępowania co do czasu wydania rozstrzygnięcia w tej sprawie.

Rozpoznając sprawę Sąd Rejonowy ustalił, że A. K. (1) z dniem 1 sierpnia 2007 roku został mianowany asesorem Prokuratury Rejonowej w B.,
a z dniem 22 marca 2010 roku prokuratorem Prokuratury Rejonowej w B. (od 23 maja 2011 roku – Prokuratury Rejonowej w C.).

Od 1 września 2017 roku do 21 sierpnia 2022 roku wynagrodzenie zasadnicze powoda ustalono w stawce trzeciej, a od 1 września 2022 roku w stawce czwartej. Dodatkowo A. K. (1) przysługiwał dodatek za długoletnią pracę
w wysokości 20% wynagrodzenia zasadniczego.

Wynagrodzenie powoda było płatne do 27 dnia każdego miesiąca.

Przeciętne wynagrodzenie w II kwartale 2019 roku wynosiło 4.839,24 zł, w II kwartale 2020 roku - 5.024,48 zł, a w II kwartale 2021 roku - 5.504,52 zł.

Za cały 2021 roku Prokuratura wypłaciła powodowi uposażenie obliczone na podstawie ustawy z 19 listopada 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na 2021 rok, a za rok 2022 wynagrodzenie A. K. (1) obliczone zostało na podstawie ustawy z 17 grudnia 2021 roku
o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na 2022 rok.

Powyższe ustalenia Sąd Rejonowy poczynił na podstawie akt osobowych powoda. Wysokość zaś różnicy pomiędzy uposażeniem wypłaconym A. K. (1), a dochodzonym przez niego była niesporna między stronami.

Mając na uwadze tak ustalony stan faktyczny Sąd I instancji wskazał, że wysokość wynagrodzenia powoda reguluje z art. 123 ustawy Prawo o prokuraturze, zgodnie z którym podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego prokuratora
w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (§ 1). Jeżeli przeciętne wynagrodzenie, o którym mowa w § 1, jest niższe od przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za drugi kwartał roku poprzedzającego - przyjmuje się podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego prokuratora w dotychczasowej wysokości.

Zgodnie z tym przepisem podstawę wynagrodzenie powoda w latach 2021-2022 roku powinna stanowić kwota wynikająca z komunikatów Prezesa GUS z 11 sierpnia 2020 roku w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2020 roku, tj. w wysokości 5.504,52 zł oraz z 10 sierpnia 2021 roku w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2021 roku, tj. w wysokości 5.504,52 zł.

Ustawodawca odstąpił jednak od powyższych zasad naliczania uposażeń
w ustawach służących realizacji ustaw budżetowych.

Co do uposażeń za 2021 rok powołano się na art. 14 ustawy z 19 listopada 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 roku, zgodnie z którym w roku 2021 podstawę wynagrodzenia zasadniczego prokuratora, o której mowa w art. 123 § 1 ustawy z 28 stycznia 2016 roku – Prawo o prokuraturze (Dz. U. z 2019 roku, poz. 740 oraz z 2020 roku, poz. 190 i 875), stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2019 r. ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. W dalszej kolejności wyjaśniono, iż ilekroć w odrębnych przepisach jest mowa o podstawie wynagrodzenia prokuratora określonej w art. 123 § 1 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. – Prawo o prokuraturze, w roku 2021 roku za podstawę tę przyjmuje się przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2019 roku ogłoszone w komunikacje Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

W zakresie zaś wynagrodzeń za 2022 rok powołano się na art. 10 ustawy z 17 grudnia 2021 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022, w którym ponownie uregulowano podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego prokuratora poprzez wskazanie, że:

1.  w roku 2022 podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego prokuratora,
o której mowa w art. 123 § 1 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 roku - Prawo
o prokuraturze (Dz. U. z 2021 roku poz. 66, 1236 i 2052), stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 roku ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego;

2.  podstawę, o której mowa w ust. 1, zwiększa się o kwotę 26 zł;

3.  ilekroć w odrębnych przepisach jest mowa o podstawie wynagrodzenia prokuratora określonej w art. 123 § 1 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 roku - Prawo o prokuraturze, w roku 2022 za podstawę tę przyjmuje się przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 roku ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, zwiększone o 26 zł;

4.  ilekroć w odrębnych przepisach jest mowa o wynagrodzeniu prokuratora, w roku 2022 za wynagrodzenie to przyjmuje się wynagrodzenie naliczone zgodnie
z ust. 1 i 2.

Przepisy te stanowiły podstawę prawną wynagrodzenia wypłaconego powodowi
w 2021 i 2022 roku.

A. K. (1) do sierpnia 2022 roku przysługiwało wynagrodzenie w stawce trzeciej, a zatem według mnożnika 2,28, a od 1 września 2022 roku w stawce czwartej, a więc według mnożnika 2,36 (rozporządzenie Rady Ministrów z 29 lutego 2016 roku w sprawie wynagrodzenia zasadniczego prokuratorów oraz wysokości dodatków funkcyjnych przysługujących prokuratorom). Zastosowanie do podstawy wynagrodzenia zasadniczego powoda w/w ustaw okołobudżetowych, a nie ustawy Prawo o prokuraturze spowodowało różnicę w jego wynagrodzeniu zasadnym za wskazane lata w kwotach dochodzonych pozwem.

Istota sporu sprowadzała się więc do oceny, czy ograniczenie wynagrodzenia zasadniczego powoda - prokuratora wprowadzone ustawami z 19 listopada 2020 roku i z 17 grudnia 2021 roku było zgodne z prawem.

Na wstępie wskazać należy, iż regulacja ta nie miała charakteru incydentalnego, ponieważ obejmowała ona zarówno sporne lata, a także rok 2023 i była także planowana na 2024 roku. Takie zmiany sposobu ustalania wynagrodzeń dotyczyły także sędziów, w tym sędziów sądów powszechnych.

Z takiego schematu regulowania wynagrodzeń ustawodawca skorzystał także uprzednio w art. 22 i art. 23 ustawy z dnia 22 grudnia 2011 roku o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej (Dz. U. Nr 291, poz. 1707) dotyczącej wynagrodzeń sędziów w 2012 roku, w której za podstawę wynagrodzenia na rok 2012 wskazał przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2010 roku, a nie 2011 roku, co doprowadziło do obniżenia wynagrodzeń tej grupy zawodowej. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 12 grudnia 2012 roku w sprawie K 1/12 co prawda orzekał o zgodności z Konstytucją powyższych przepisów wskazując jednak okoliczności uzasadniające takie „zamrożenie” wynagrodzeń. Równocześnie dodał on, iż niniejszy wyrok nie może być rozumiany jako akceptacja praktyki „zamrażania" wynagrodzeń sędziowskich, która oznacza spadek ich realnej wartości i przez to pogorszenie sytuacji materialnej sędziów. W demokratycznym państwie prawa, opartym na trójpodziale władz, nie jest dopuszczalne, by jedna z nich - sądownicza - była przez pozostałe władze osłabiana, chociażby w sferze materialnego poziomu życia, co mogłoby w konsekwencji prowadzić do uzależnienia władzy sądowniczej od pozostałych władz i obniżać jej autorytet. „Zamrożenie" wynagrodzeń sędziowskich może być tolerowane tylko wyjątkowo, ze względu na inne wartości konstytucyjne,
w szczególności - jak w niniejszej sprawie - ze względu na trudności budżetowe państwa, jeżeli występuje w kontekście szerszego programu oszczędnościowego. Nie może w żadnym wypadku stać się ono systematyczną praktyką. Oczywiście, nie jest możliwe ustanowienie sztywnych reguł w tym względzie, na przykład zakazujących ustawodawcy "zamrażania" wynagrodzeń sędziów przez dwa kolejne lata, albo dopuszczających je nie częściej niż co określoną liczbę lat. Ocena tego rodzaju regulacji musi się odbywać a casu ad casum, z uwzględnieniem uwarunkowań społeczno-gospodarczych i całego kontekstu normatywnego, a jej wynik powinien być efektem ważenia wartości konstytucyjnych. Należy bowiem podkreślić, że "zamrożenie" wynagrodzeń sędziów jest dopuszczalne tylko ze względu na inne wartości konstytucyjne i nie może być - nawet w sposób dorozumiany, czy sugerowany - środkiem "dyscyplinującym", jak mogłoby to wynikać z niektórych wypowiedzi przedstawicieli władzy wykonawczej.”

Orzekając w tej sprawie sąd uwzględnił poglądy Trybunału Konstytucyjnego zawarte w ww. wyroku.

Na wstępie Sąd odniósł się jednak do przyczyn nie uwzględnienia wniosku strony pozwanej o skierowanie przez sąd pytania do Trybunału Konstytucyjnego
i zawieszenia postępowania wskazując, że problem prawny podnoszony przez powoda dotyczył zgodności z Konstytucją art. 10 ustawy z 17 grudnia 2021 roku
o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 oraz art. 14 ustawy z 19 listopada 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021. Ustawy te obowiązywały w latach 2021-2022, to jest w czasie realizacji budżetu. Zgodnie natomiast z art. 59 ust.1 pkt 4 ustawy z 30 listopada 2016 roku o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, Trybunał na posiedzeniu niejawnym wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, jeżeli akt normatywny w zakwestionowanym zakresie utracił moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał. W ust. 3 przewidziano, że Trybunał nie umarza postępowania z przyczyny, o której mowa w ust. 1 pkt 4, jeżeli wydanie orzeczenia w postępowaniu zainicjowanym skargą konstytucyjną jest konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Wyjątek nie dotyczy jednak pytania prawnego. Wynagrodzenie powódki w latach 2021-2022 roku wypłacone zostało na podstawie art. 14 ustawy z 19 listopada 2020 roku oraz art. 10 ustawy z 17 grudnia 2021 roku, które już nie obowiązują w rozumieniu art. 59 ust.1 pkt 4 ustawy o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym.
W świetle powyższego, mając nadto na uwadze uchwałę Sądu Najwyższego z 17 listopada 2022 roku, III PZP 2/21, zgodnie z którą sąd rozpoznający sprawę, pozbawiony możliwości skierowania do Trybunału Konstytucyjnego pytania prawnego w trybie art. 193 Konstytucji RP o zbadanie zgodności z Konstytucją RP przepisu ustawy stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia w sprawie ze względu na przyczyny wskazane w art. 59 ust. 1 pkt 4 i ust. 3 ustawy z dnia 30 listopada 2016 roku o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, może pominąć przepis ustawy, jeśli uzna go za niezgodny z Konstytucją RP, oddalił wniosek pozwanej o zawieszenie postępowania.

W dalszej kolejności Sąd Rejonowy wskazał, że z zapisów ustaw okołobudżetowych regulujących odmiennie uposażenie powoda w latach 2021-2022 nie wynika, aby ustawodawca podjął kompleksowe działania związane z zachowaniem stabilności finansów publicznych, w szczególności, aby dotyczyły one w takim samym stopniu wszystkich obywateli. Ograniczenie poziomu wynagrodzeń wprowadzono wobec sędziów Trybunału Konstytucyjnego, sędziów sądów powszechnych, sędziów Sądu Najwyższego i prokuratorów (art. 7- 10 ustawy), a nie dotknęły one natomiast osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, czego wyrazem było rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 30 lipca 2021 roku w sprawie szczegółowych zasad wynagradzania tych osób powołane w uzasadnieniu pozwu. Nadto w ustawie z 17 września 2021 roku o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw zmieniono art. 2a ustawy z dnia 31 lipca 1981 roku o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe i ustalono, że wynagrodzenie Prezydenta składa się z wynagrodzenia zasadniczego odpowiadającego 9,8-krotności kwoty bazowej oraz dodatku funkcyjnego odpowiadającego 4,2-krotności kwoty bazowej, której wysokość ustaloną według odrębnych zasad określa ustawa budżetowa, z tym że kwota bazowa jest corocznie waloryzowana o wzrost wynagrodzeń na dany rok budżetowy w stosunku do roku poprzedniego (średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń). Ustawa okołobudżetowa ograniczyła więc wyłącznie wynagrodzenia sędziów i prokuratorów, pomijając przedstawicieli władzy wykonawczej, w tym Prezydenta RP.

Nie bez znaczenia jest również okoliczność, na co wskazywał Trybunał Konstytucyjny, że przy ocenie krótkiego okresu wejścia w życie ustawy okołobudżetowej istotna jest świadomość adresata normy i możliwość dostosowania się do zmienionej sytuacji prawnej (pkt 4.1.2 uzasadnienia). Niestety Trybunał nie wyjaśnił, w jaki sposób sędziowie, a obecnie także prokuratorzy mogliby dostosować się do nadchodzącej zmiany zasad ustalania podstawy wynagrodzenia. Zaakcentować trzeba jednak, że prokurator zgodnie z art. 103 § 1 i 2 prawa o prokuraturze nie może podejmować dodatkowego zatrudnienia, z wyjątkiem zatrudnienia na stanowisku dydaktycznym, naukowo-dydaktycznym lub naukowym w łącznym wymiarze nieprzekraczającym pełnego wymiaru czasu pracy pracowników zatrudnionych na tych stanowiskach, jeżeli wykonywanie tego zatrudnienia nie przeszkadza w pełnieniu obowiązków prokuratora. Prokuratorowi nie wolno także podejmować innego zajęcia ani sposobu zarobkowania, które by przeszkadzało w pełnieniu obowiązków prokuratora, mogło osłabiać zaufanie do jego bezstronności lub przynieść ujmę godności urzędu prokuratora.

Trybunał wskazał także, że „odpowiedniość” vacationis legis należy rozpatrywać w kontekście możliwości zapoznania się z treścią nowych przepisów przez adresatów i pokierowania swoimi sprawami z ich uwzględnieniem (orz. z 11 września 1995 roku, P 1/95, OTK ZU 1/95, poz. 3). Równocześnie uwzględniając, że już w 2021 roku ograniczono wynagrodzenia prokuratorów to można było założyć, że
w kolejnym roku takie działanie nie będzie już mieć miejsca, a więc że było to działanie jedynie incydentalne. Kontynuacja zaś „zamrożenia” wynagrodzeń także na rok 2022 sugeruje raczej pewną tendencję władzy ustawodawczej niż wyjątkowość działań podjętych na 2021 roku. Z perspektywy czasu widać wręcz, że ustawodawca dążył do faktycznego pozbawienia mocy obowiązującego prawa w zakresie przepisów regulujących wynagrodzenia prokuratorów i sędziów.

W cytowanym orzeczeniu Trybunał Konstytucyjny przypomniał również określone już we wcześniejszym orzecznictwie tzw. warunki brzegowe, jakie należy uwzględniać przy regulowaniu wynagrodzeń sędziów, a mianowicie to, że:



wynagrodzenia sędziów powinny być kształtowane w sposób wykluczający jakąkolwiek uznaniowość - zarówno wobec całej tej grupy zawodowej - ze strony władzy wykonawczej, jak i w odniesieniu do poszczególnych sędziów, co do których niedopuszczalne jest uzależnianie jego wysokości od indywidualnej oceny ich pracy;



wysokość wynagrodzenia sędziego, w tym rozpoczynającego karierę
w zawodzie sędziowskim sędziego sądu rejonowego, powinna znacząco przewyższać wysokość przeciętnego wynagrodzenia w sferze budżetowej;



wynagrodzenia sędziów powinny w dłuższym okresie czasu wykazywać tendencję wzrostową nie mniejszą niż przeciętne wynagrodzenie w sferze budżetowej;



w trudnej sytuacji budżetu państwa wynagrodzenia sędziów powinny być bardziej - niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej - chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami;



niedopuszczalne jest obniżenie w drodze normatywnej nominalnej wysokości wynagrodzenia sędziów, z wyjątkiem sytuacji, o której stanowi art. 216 ust. 5 Konstytucji (przekroczenia konstytucyjnego limitu zadłużenia).

Poglądy te sąd uwzględnił przy ocenie zgodności z Konstytucją spornego przepisu.

Oceniając zatem przepisy, na podstawie których ukształtowane zostało uposażenie powoda w latach 2021-2022 należało także zwrócić uwagę na aspekt ekonomiczny istniejący podczas pierwszego „zamrożenia” w 2021 roku i 2022 roku. Otóż w 2020 roku relacja długu publicznego do PKB wynosiła 47,8% (obw. Ministra Finansów z 24 maja 2021 roku), względnie 57,4% (dane GUS do Komisji Europejskiej). W 2021 roku pierwszy wskaźnik wynosił 43,8%, drugi 53,8%, co nie uzasadniało zamrożenia wynagrodzeń, albowiem mimo okresu pandemii relacja długu do PKB spadała. Prognoza nie wskazywała więc na konieczność dalszego ograniczania wzrostu wynagrodzeń wąskiej grupy zawodowej, jaką są prawnicy pracujący w sferze publicznej: prokuratorzy i sędziowie.

W świetle powyższego wprowadzone ograniczenia wzrostu wynagrodzeń były, zdaniem sądu, sprzeczne z prawem, ponieważ jak wskazał sam Trybunał wynagrodzenia sędziów powinny w dłuższym okresie czasu wykazywać tendencję wzrostową nie mniejszą niż przeciętne wynagrodzenie w sferze budżetowej. Nie sposób przy tym przyjąć, że podwyższenie przeciętnego wynagrodzenia z drugiego kwartału 2020 roku o 26 zł spełniało ten warunek.

W ocenie Sądu nadto zastosowany sposób regulacji wynagrodzeń prokuratorów wprowadził uznaniowość (dowolność), która jest sprzeczna z art. 123 prawa o prokuraturze. Należy zatem przyjąć, że z dniem ogłoszenia komunikatu Prezesa GUS w sprawie wysokości przeciętnego wynagrodzenia w II kwartałach spornych lat prokuratorzy uzyskali tzw. ekspektatywę maksymalnie ukształtowaną prawa do wynagrodzenia obliczonego od wskazanej w komunikacie kwoty (por. uzasadnienie orzeczenia TK pkt 5.2.4).

Równocześnie wskazać należy, że sam Trybunał przywołał poglądy wskazujące, że ochrona praw nabytych nie zakazuje ustawodawcy wprowadzania zmian w przepisach prawnych, nawet takich, które skutkowałyby pogorszeniem sytuacji adresatów prawa, o ile przemawia za tym inna wartość konstytucyjna, której w danych okolicznościach należy przyznać pierwszeństwo. Wartością tą jest
w szczególności wielokrotnie już przywoływana konieczność zachowania równowagi budżetowej i zapobieganie nadmiernemu zadłużeniu państwa (tak np. powołane wyżej wyroki o sygn. K 22/96 i Kp 6/09 oraz wyroki z: 4 grudnia 2000 roku, sygn. K 9/00, OTK ZU nr 8/2000, poz. 294 i z 9 kwietnia 2002 roku, sygn. K 21/01, OTK ZU nr 2/A/2002, poz. 17). Jak wynika jednak z cytowanych danych dotyczących długu publicznego, taka potrzeba nie istniała. W uzasadnieniu ustaw stanowiących podstawę ustalenia wysokości uposażenia powoda w latach 2021-2022 nie sposób także znaleźć szczegółowych informacji o krokach podjętych w związku z sytuacją ekonomiczną kraju i konieczności ograniczenia wzrostu wynagrodzeń wąskiej grupy zawodowej dla dobra stanu finansów państwa, tym bardziej, że ograniczenie to wprowadzono na kolejny już rok.

Reasumując powyższe rozważania wskazać należy, że prawo powoda do wynagrodzenia wynika z art. 123 Prawo o prokuraturze, a ograniczenie wprowadzone powołanymi wyżej ustawami było sprzeczne z prawem w tym znaczeniu, że naruszało normy wynikając z art. 2 w związku z art. 88 ust.1 i 2 Konstytucji. Zasada państwa prawnego wynikająca z art. 2 Konstytucji nakazuje bowiem rzetelne wywiązywanie się przez państwo ze zobowiązań przyjętych wobec obywateli, w szczególności zaś ochronę praw nabytych oraz zaufanie do państwa i stanowionego przez nie prawa (por. uzasadnienie TK pkt 1.3). Art. 88 Konstytucji dotyczy zaś zgodnego z prawem ogłaszania aktów prawnych. Obowiązki ustawodawcy wynikające z dbałości o finanse publiczne określone w rozdziale X Konstytucji nie uzasadniały natomiast ograniczenia prawa powoda do wynagrodzenia.

Podkreślić należy również, że powyższe poglądy, co do zgodności z prawem naliczonego wynagrodzenia za lata 2021-2022 znajdują potwierdzenie w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 8 listopada 2023 roku, w którym orzekł on, że art. 8 i art. 9 ustawy z 1 grudnia 2022 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz. U. poz. 2666 ze zm.) są niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a art. 7 ustawy powołanej w punkcie 1 jest niezgodny z art. 195 ust. 2 Konstytucji.

Także w wyroku z 2 listopada 2023 roku Sąd Okręgowy w Częstochowie
w sprawie IV Pa 39/23 wskazał, że ustawa Prawo o prokuraturze w części dotyczącej waloryzacji wynagrodzeń chroni stabilizację statusu materialnego prokuratora jako istotnego organu ochrony prawnej państwa. Utrzymanie odpowiedniego poziomu wynagrodzeń ma więc charakter gwarancyjny jego statusu. Uchylenie tych gwarancji w zakresie waloryzacji wynagrodzeń wymaga szczegółowego uzasadnienia ustawodawcy. Nie jest wystarczające odwołanie się do ogólnikowego pojęcia równowagi budżetowej w okresie szerokiego rozdawnictwa środków finansowych
z budżetu państwa. Zdaniem Sądu Okręgowego dokonywanie zmian w zakresie kształtowania wynagrodzeń prokuratorów w oparciu o doraźną ustawę okołobudżetową narusza Konstytucję.

Wobec powyższego w pkt I. wyroku sąd uwzględnił powództwo w wysokości ustalonej przez pozwaną w odpowiedzi na pozew, z którym to wyliczeniem zgodził się powód oraz w pozostałym zakresie oddalił powództwo (pkt II.), a w pkt III orzekł
o rygorze natychmiastowej wykonalności. O kosztach procesu orzeczono w pkt IV. wyroku zasądzając od pozwanej na rzecz powoda kwotę 2.700,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia.

Powyższe orzeczenie w części, tj. co do pkt I, III i IV zaskarżyła apelacją pozwana zarzucając mu naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

1.  art. 2 w związku z art. 88 ust. 1 i 2 Konstytucji RP polegające na jego zastosowaniu i uznaniu, że przepis art. 14 ust. 1 ustawy z 19 listopada 2020 roku
o szczegółowych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 roku oraz art. 10 ustawy z 17 grudnia 2021 roku o szczegółowych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 roku są niezgodne z w/w przepisami Konstytucji, gdy tymczasem zasady wynagradzania prokuratorów, na podstawie art. 123 ustawy Prawo o prokuraturze, nie są prawem podmiotowym do automatycznej waloryzacji wynagrodzenia i nie stanowią nabycia takiego prawa przez prokuratorów, nie tworzą indywidualnych praw podmiotowych, ani tym bardziej ekspektatywy wynagrodzenia, a są jedynie dyrektywą dla organów państwa dotyczącą gospodarowania funduszami płac sfery budżetowej;

2.  art. 8 ust. 2 Konstytucji RP polegające na uznaniu, że sąd powszechny jest uprawniony w sposób dowolny badać zgodność przepisów ustaw z Konstytucją
i w konsekwencji pominąć przy wyrokowaniu przepis, który uzna za niezgodny
z ustawą zasadniczą, gdy tymczasem sąd podlega ustawom i może odmówić stosowania niekonstytucyjnego przepisu ustawy w sytuacjach oczywistych, tj. wówczas gdy w przeszłości Trybunał Konstytucyjny orzekał już o normie prawnej analogicznej do normy, która ma być zastosowana w danej sprawie, albo
w przypadku powtórzenia niekonstytucyjnej normy przez ustawodawcę;

3.  art. 87 § 1 Konstytucji RP polegające na ustaleniu wysokości wynagrodzenia przy zastosowaniu art. 123 ustawy Prawo o prokuraturze przy jednoczesnym pominięciu przepisu art. 14 ust. 1 ustawy z 19 listopada 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 roku oraz art. 10 ustawy z 17 grudnia 2021 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na 2022 rok, gdy tymczasem powyższe normy prawa wynikają z aktu prawnego tej samej rangi, konsekwencją czego winna zostać zastosowana reguła kolizyjna, zgodnie z którą prawo ustanowione później należy stosować przed prawem ustanowionym wcześniej;

4.  art. 14 ust. 1 ustawy z 19 listopada 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 roku poprzez jego pominięcie i ocenę wysokości należnego wynagrodzenia nie w oparciu o w/w regulację, a inny przepis tej samej rangi, tj. art. 123 ustawy Prawo o prokuraturze, gdy tymczasem przepis pominięty został uchwalony później i należało go w razie sprzeczności z innym przepisem stosować przed prawem ustawionym wcześniej oraz

5.  art. 10 ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 roku poprzez jego pominięcie i ocenę wysokości należnego wynagrodzenia nie w oparciu o w/w regulację, a inny przepis tej samej rangi, tj. art. 123 ustawy Prawo o prokuraturze, gdy tymczasem przepis pominięty został uchwalony później i należało go w razie sprzeczności z innym przepisem stosować przed prawem ustawionym wcześniej.

Wywodząc z powyższego pozwana wniosła o zmianę orzeczenia w zaskarżonej części. Domagała się ona nadto zasądzenia na jej rzecz od powoda zwrotu kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa prawnego przed sądem I i II instancji.

W uzasadnieniu apelacji skarżąca wskazała, iż w 2021 roku podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego prokuratora stanowiło przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2019 roku ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Powyższa regulacja nie zmieniła zatem dotychczasowych zasad ustalania wynagrodzenia zasadniczego sędziów i prokuratorów w oparciu o przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, a jedynie „zamroziła” systemową waloryzację wynagrodzeń sędziów i prokuratorów. Zmiana ta była podyktowana wyjątkowością zaistniałej sytuacji i skalą zupełnie nieznanych dotąd wyzwań, jakie stanęły przed państwem w związku ze stanem pandemii. Z kolei w ustawie okołobudżetowej na rok 2022 zaproponowano, aby podstawę wynagrodzenia sędziów i prokuratorów określono na podstawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2020 roku zwiększonego o kwotę 26 zł. Zasada ta również nie była wyrazem arbitralnej decyzji ustawodawcy co do zmiany sposobu wynagradzania prokuratorów, a jedynie modyfikowała przyjęte w ustawie Prawo o prokuraturze rozwiązania systemowe. Podstawę wyliczenia wynagrodzeń w dalszym ciągu pozostawał wskaźnik, którego wysokość jest niezależna od woli ustawodawcy, uzależnionej wyłącznie od stanu gospodarki krajowej, a ustawodawca jedynie nakazuje stosować wskaźnik odmienny aniżeli ten, który wynika z ogólnej zasady przyjętej w art. 123 § 1 ustawy Prawo
o prokuraturze. Takie działanie ustawodawcy, które de facto nie było „zamrożeniem”, a spowolnieniem dynamiki waloryzacji wynagrodzeń, nie naruszało zatem warunków brzegowych wyznaczonych w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 12 grudnia 2012 roku, K 1/12, w którym uznał on regulację polegającą na jednorocznym „zamrożeniu” wynagrodzeń sędziów za zgodną z Konstytucją RP, zaznaczając, że uznanie konstytucyjności takiego rozwiązania wynika z jego incydentalnego charakteru oraz uwzględnienia trudnej sytuacji finansowej państwa zagrażającej równowadze budżetowej. W tej sytuacji skoro Trybunał Konstytucyjny nie dopatrzył się niezgodności przepisów „zamrażających” wynagrodzenia sędziów z Konstytucją, mimo iż zwrócił uwagę na fakt, iż wynagrodzenia sędziów powinny być bardziej chronione aniżeli wynagrodzenia innych pracowników sfery budżetowej, to tym bardziej nie narusza Konstytucji „zamrożenie” wynagrodzeń prokuratorów.

W dalszej kolejności skarżąca wskazała, że Trybunał Konstytucyjny powołał się również na okoliczność ustalania wysokości wynagrodzenia sędziów zważywszy na sytuację budżetową państwa. Akcentował, że istnieje możliwość ograniczenia wzrostu przywołanych wynagrodzeń na podstawie określonych regulacji, ale takowe ograniczenie nie może wynikać z uznawalności. Trybunał wprost orzekł, że regulacja ustawowa nie kreuje prawa sędziów do stałego podwyższania wynagrodzenia zasadniczego, a jedynie prawo do wynagrodzenia ukształtowanego corocznie
z uwzględnieniem obiektywnego, niezależnego wskaźnika statystycznego, co może prowadzić zarówno do podwyższenia tego wynagrodzenia, jak i jego stabilizacji na dotychczasowym poziomie. Jest to regulacja gwarancyjna, a prawo nabyte można
z niej wywodzić tylko w aspekcie corocznego ustalania wynagrodzenia sędziów na podstawie obiektywnego wskaźnika. Nie istnieje natomiast prawo podmiotowe do oczekiwania wzrostu wynagrodzenia, opartej na przekonaniu, że stan prawny nie ulegnie zmianie, tym bardziej, iż przesłanką nabycia prawa do wynagrodzenia jest przepracowanie okresu, za który wynagrodzenie to jest należne. Ponadto Trybunał argumentował, że „zamrożenie” wynagrodzeń sędziowskich może być tolerowane tylko wyjątkowo, ze względu na inne wartości konstytucyjne, w szczególności – jak
w ninijeszej sprawie – ze względu na trudności budżetowe, jeżeli występuje
w kontekście szerszego programu oszczędnościowego. Przenosząc powyższe rozważania na grunt ninijeszej sprawy wskazać należy, że ustalenie wysokości wynagrodzeń prokuratorów uzasadnione jest wyjątkowością sytuacji podyktowaną trudnościami budżetowymi państwa i zostało wyjaśnione w uzasadnieniach do projektów ustaw.

Niewątpliwym przy tym jest, że wynagrodzenia prokuratorów rok do roku wykluczają jakąkolwiek uznaniowość ustawodawcy, zależą bowiem od wskaźników ogłaszanych przez Prezesa GUS, na które ustawodawca nie ma wpływu. Wynagrodzenia te ponadto przewyższają wysokość przeciętnego wynagrodzenia
w sferze budżetowej i wykazują tendencję wzrostową, która nie skutkuje realnym pogorszeniem sytuacji materialnej prokuratorów. Nie sposób w tym kontekście doszukiwać się sprzeczności przepisów ustaw okołobudżetowych z Konstytucją.

Niezależnie od powyższej argumentacji apelująca wskazała także, że zgodnie
z uchwałą Sądu Najwyższego z 17 listopada 2022 roku, III PZP 2/21 Sąd może pominąć przepis ustawy, jeżeli uzna go za niezgodny z Konstytucją RP. We wcześniejszych jednak orzeczeniach Sąd Najwyższy wskazywał, że „rozproszona kontrola konstytucyjna” przez sądy powszechne ma miejsce w sytuacjach oczywistych, tj. wówczas gdy Trybunał Konstytucyjny w przeszłości orzekł już o normie analogicznej do normy, która ma być zastosowana w danej sprawie, albo w przypadku powtórzenia niekonstytucyjności normy przez ustawodawcę. W stanie faktycznym ninijeszej sprawy brak jest jednak przesłanek do uznania, że przepisy ustaw okołobudżetowych są oczywiście niezgodne z Konstytucją. W konsekwencji powyższego, gdy dwie normy prawne są ze sobą sprzeczne, a wynikają z aktu prawnego tej samej rangi, sąd winien zastosować regułę kolizyjną, zgodnie z którą prawo ustanowione później należy stosować przed prawem ustanowionym wcześniej. Równocześnie skarżąca wskazała, że błędne było odniesienie się przez Sąd Rejonowy do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 8 listopada 2023 roku, K 1/23, który badał zgodność przepisów ustawy okołobudżetowej na rok 2023, które także „zamroziły” wynagrodzenia m.in. sędziów i prokuratorów uznając go za niezgodny z art. 178 Konstytucji, albowiem treść ustaw okołobudżetowych za lata 2021-2022 oraz ustawy za rok 2023 jest zgoła odmienna i nie sposób doszukiwać się tutaj analogii. Ustawa okołobudżetowa na rok 2023 nie uzależniała wysokości podstawy wynagrodzenia od wskaźnika przeciętnego wynagrodzenia, tak jak dotychczas, lecz określała tę podstawę kwotowo na 5.444,42 zł. Dodatkowo zwrócić należy uwagę, że Trybunał Konstytucyjny nie stwierdził, jak chciał wnioskodawca, niezgodności ustawy okołobudżetowej z art. 2 Konstytucji,
a w konsekwencji Sąd I instancji nie jest władny w ramach „rozproszonej kontroli konstytucyjnej” do pominięcia przepisów ustaw okołobudżetowych jako niezgodnych
z art. 2 Konstytucji RP.

Wobec powyższego skarżąca wniosła jak na wstępnie.

W odpowiedzi na apelację A. K. (1) wniósł o jej oddalenie jako bezzasadnej oraz zasądzenie na jego rzecz od pozwanej zwrotu kosztów postepowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy Sąd Okręgowy w pełni podzielił ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego, jak również ocenę prawną dokonaną przez ten Sąd. Z kolei zarzuty apelacji stanowią jedynie nieuzasadnioną polemikę z prawidłowymi ustalenia Sądu I instancji i jako takie nie zasługują na uwzględnienie.

Z uwagi na treść art. 8 Konstytucji nakazujący jej bezpośrednie stosowanie ma ona charakter normatywny i stanowi wzorzec kontroli ustaw przez sądy.

Jak wskazuje E. Łętowska1 bezpośrednie stosowanie Konstytucji ,,umożliwia wykorzystanie przepisów Konstytucji (i tych programowych i tych bardziej konkretnych) jako materiału dla sędziego, który już nie tylko z przepisu ustawy zwykłej, ale z systemu prawa zwieńczonego Konstytucją ma odczytać, wyinterpretować normę będącą konkretną podstawą rozstrzygnięcia. Bezpośrednie stosowanie Konstytucji zmienia zatem materiał, który staje się podstawą wykładni systemowej i funkcjonalnej. Rozszerza ten materiał na to, co napisano w ustawie zasadniczej2.’’ Dalej autorka wskazuje, iż ,,Rozpoznawanie każdego sporu przez Sąd zmusza sędziego do postawienia serii pytań: „jakie przepisy w sprawie należy zastosować”, „czy przepisy, na których oparto rozstrzygnięcie zastosowano prawidłowo”, „czy interpretacja tych przepisów była dokonana właściwie”.(…) Gdy aprobuje się myśl o dopuszczalności zweryfikowania przez sędziego prawidłowości działania legislatora (przez ocenę produktu jego pracy, który zamierzamy in concreto zastosować, w świetle Konstytucji czy prawa międzynarodowego) - lista pytań, jakie musi sobie postawić sędzia zwiększa się. Trzeba bowiem zapytać też - w momencie, gdy dochodzi się do wniosku: „taki a taki przepis, tak a tak rozumiany stanowi podstawę rozstrzygnięcia" - czy ustawodawca wydając przepis tej treści mógł to uczynić, z uwagi na wymogi konstytucyjne, z uwagi na ograniczenia stawiane normotwórcy przez prawo międzynarodowe. A także - czy uczynił to prawidłowo, na przykład z uwagi na spójność aksjologiczną systemu źródeł prawa (ze szczególnym uwzględnieniem źródeł „nowszych” i zawierających bardziej reprezentatywne dla aksjologii teraźniejszości unormowania, zwłaszcza gdy są zawarte w aktach ulokowanych na wyższym miejscu w hierarchii źródeł prawa).”3

Sądy zatem mają bowiem obowiązek (wyrażony w art. 178 w związku z art. 8), stosowania Konstytucji (obok ustaw regulujących bezpośrednio materię sporu). Tego rodzaju ujęcie pozwala bowiem żywić nadzieję na szersze doprowadzenie do świadomości sędziowskiej, iż „liczy się” nie tylko „przepis” stanowiący bezpośrednią podstawę rozstrzygnięcia konkretnego sporu, ale i Konstytucja jako zwornik konstrukcyjny i aksjologiczny systemu prawa. ,,W końcu nie tyle chodzi tu o problem bezpośredniego stosowania Konstytucji w konkretnym sporze jako podstawy rozstrzygnięcia, (…) ile o skłonienie do poszukiwania w niej właśnie inspiracji interpretacyjnej, „kodu odczytania” przez Sąd ustawodawstwa zwykłego,
o rozszerzenie pojęcia „ustawa”, dotychczas w świadomości sądów interpretowanego jako „konkretna podstawa rozstrzygnięcia”, poza którą nie sięga władza sędziego
i której legalnością sędzia nie zajmuje się”, na „ustawa”, tj. niewadliwy składnik systemu prawa zgodny z konstytucją, odczytana w zgodzie z tą ostatnią4”.

W orzecznictwie kwestia nakazu bezpośredniego stosowania Konstytucji przez sądy w znaczeniu prawa do pominięcia niekonstytucyjnej ustawy znalazła liczne potwierdzenie.

W wyroku z 21 sierpień 2001 roku (III RN 189/2000) Sąd Najwyższy stwierdził, iż Sąd dokonuje oceny zgodności przepisu ustawy z Konstytucją w ramach ustalenia, który przepis obowiązującego prawa będzie zastosowany do rozstrzygnięcia danego stanu faktycznego. Sąd jest obowiązany do takiej oceny, bowiem uchylenie się od niej może prowadzić do rozstrzygnięcia sprawy na podstawie przepisu niekonstytucyjnego, a zatem niezgodnie z prawem obowiązującym. Sąd dokonując oceny konstytucyjności przepisu ustawy nie wkracza w kompetencje Trybunału Konstytucyjnego.

Odmowa zastosowania przez Sąd przepisu ustawy nie może opierać się na przypuszczeniach co do jego niekonstytucyjności, lecz musi być rezultatem starannej i przemyślanej wykładni, prowadzącej do wniosku, że przepis ten w ustalonym przez Sąd znaczeniu, jest niezgodny z określonym i wyraźnie wskazanym przepisem Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej5. Sąd Najwyższy stwierdził wprost, iż sądy powszechne są uprawnione do badania zgodności stosowanych przepisów ustawowych z Konstytucją6.

Podobne stanowisko zajął Naczelny Sąd Administracyjny w dwóch orzeczeniach, najpierw w wyroku z dnia 6 stycznia 2000 roku, sygn. akt II SA/Gd 355/98, w którym stwierdził, że „niezawisłość sędziów oraz ustanowione w art. 8 ust. 2 Konstytucji uprawnienie wydawania orzeczeń wprost w oparciu o Konstytucję daje niezawisłemu sądowi w konkretnej sprawie uprawnienie do odstąpienia od stosowania przepisu ustawy, który uznaje za sprzeczny z Konstytucją. W ten sposób niezawisły sąd spełnia rolę równoważącą w stosunku do równej mu władzy ustawodawczej”, a następnie w wyroku z dnia 24 października 2000 roku, sygn. akt V SA 613/00, zgodnie z którym „kognicja Naczelnego Sądu Administracyjnego obejmuje w ramach bezpośredniego stosowania Konstytucji (art. 8 ust. 2) także możliwość niezastosowania in concreto przepisu ustawy. W takim wypadku istnieje powinność zastosowania bezpośrednio normy konstytucyjnej na wypadek konfliktu między treścią normy konstytucyjnej i ustawowej. Decyduje o tym zasada zobowiązująca sąd do podległości normie hierarchicznie wyższej”.

Z kolei w wyroku z 4 lipca 2012 roku (III PK 87/11) Sąd Najwyższy wskazał, iż: Obowiązkiem sądów jest wymierzanie sprawiedliwości (art. 10 ust. 2 i art. 175 ust. 1 Konstytucji), przy czym sędziowie podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom (art. 178 ust. 1 Konstytucji). Działając w tym zakresie działają oni na podstawie i w granicach prawa, czego wymaga art. 7 Konstytucji. Sędzia nie może stosować ustaw bez uwzględnienia kontekstu konstytucyjnego. Konstytucja jest bowiem najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej, a jej przepisy stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej (art. 8 Konstytucji). Nie ma przepisów Konstytucji, które wyłączałyby jej bezpośrednie stosowanie przez sądy. Sąd stosuje Konstytucję
w jednostkowej sprawie i może odmówić stosowania przepisu ustawy lub rozporządzenia, jeżeli stwierdzi jego sprzeczność z prawem hierarchicznie wyższym. Nie narusza to kompetencji Trybunału Konstytucyjnego, który ma inny przedmiot orzekania (art. 188 Konstytucji). Orzeka on o przepisie prawnym w zakresie jego zgodności z aktem wyższego rzędu, a nie o stosunkach społecznych, które ten przepis reguluje.

Zdaniem Sądu Okręgowego w stanie faktycznym sprawy pod pozorem ochrony równowagi budżetowej doszło do obejście przez ustawodawcę celów ustawy budżetowej.

W systemie konstytucyjnym opartym na zasadzie podziału władz nie każdy produkt ustawodawcy (ustawa) jest prawem. Ustawa staje się prawem pod warunkiem niekolizyjności z zasadami Konstytucji w przestrzeni formalnej jak i materialnej jej treści. Sądy sprawujące wymiar sprawiedliwości (art.177) mają prawo i obowiązek badania celów ustaw w optyce art. 2 i art. 7, art. 10 Konstytucji.

W realiach sprawy należy odpowiedzieć na pytanie czy cel ustawy budżetowej zawieszającej waloryzacje wynagrodzeń prokuratorów określony jako zachowanie równowagi budżetu państwa jest uzasadniony czy pozorny?

Ustawa o prokuraturze w części dotyczącej waloryzacji wynagrodzeń chroni stabilizacje statusu materialnego prokuratora jako istotnego organu ochrony prawnej państwa.

Utrzymanie odpowiedniego poziomu wynagrodzeń prokuratora ma charakter gwarancyjny jego statusu jako podmiotu ochrony praworządności.

Uchylenie tych gwarancji w zakresie waloryzacji wynagrodzeń w latach 2021-2022 wymaga szczególnego uzasadnienia ustawodawcy. Nie jest zatem wystarczające odwoływanie się do ogólnikowego pojęcia równowagi budżetowej szczególności w okresie szerokiego rozdawnictwa środków finansowych z budżetu państwa.

Celem ustaw okołobudżetowych nie jest wprowadzanie zmian w ustawach zwykłych, lecz wyłącznie zapewnienie realizacji (wykonania) ustawy budżetowej.
Z tego też powodu wprowadzenie zmian do innych ustaw (w tym przypadku do art. 123 § 1 ustawy Prawo o prokuraturze) powinno odbywać się poprzez nowelizację danej ustawy, z poszanowaniem obowiązujących procesów legislacyjnych, w tym rygorów zmian ustaw ustrojowych. Dokonywanie zmian w zakresie zasad kształtowania wynagrodzeń prokuratorów w oparciu o doraźną ustawę okołobudżetową narusza Konstytucję. Z istoty rzeczy ustawa okołobudżetowa nie dotyczy zmian wynagrodzeń określonej grupy zawodowej, ale służy zapewnieniu wykonania budżetu. Zmiany zasad wynagradzania prokuratorów nie stanowią materii, jaką powinna regulować ustawa okołobudżetowa. Winno to nastąpić poprzez nowelizację ustawy o prokuraturze, co nie miało miejsca. Ustawa ta obowiązuje zatem nadal w dotychczasowym kształcie i jako taka winna znaleźć zastosowanie w niniejszej sprawie.

Cel ustawy budżetowej zamrażającej kolejny rok prokuratorskie wynagrodzenia okazuje się zatem pozorny, narusza on formułę art. 2 Konstytucji. Prawem jest ustawa, która realizuje cele uzasadnione, a nie jest instrumentem dominacji władzy ustawodawczej i wykonawczej nad organami ochrony prawnej. Dlatego też zgodnie z art. 8 ust. 2 Konstytucji należy uznać, iż ustawy okołobudżetowe w w/w części naruszają art. 2 Konstytucji.

Z tych też względów orzeczono w trybie art. 385 k.p.c.

1 E .Łętowska, Co to znaczy "bezpośrednie stosowanie konstytucji ", Rzeczpospolita z 13. 08.1996 roku.

2 E. Łętowska, Co znaczy ,,bezpośrednie….”. Ibidem.

3 Ibidem, Rzeczpospolita z 13.08.1996r.

4 Ibidem ,Rzeczpospolita z 13.08.1996r.

5 Wyrok SN z 29 sierpnia 2001 roku, sygn. akt III RN 189/2000.

6 Wyrok SN z 7 kwietnia 1998 roku, sygn. akt I PKN 90/98; OSNCP 2000/1/6.