Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 lutego 2020 roku

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Alicja Kowalska-Kulik

Protokolant: st. sekr. sąd. Sylwia Ciągło

po rozpoznaniu w dniu 4 lutego 2020 roku w Nowym Sączu

na rozprawie

odwołania J. R.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w N.

z dnia 24 grudnia 2018 roku znak: (...)

w sprawie J. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w N.

o emeryturę pomostową

I. oddala odwołanie;

II. zasądza od J. R. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w N. kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt IV U 133/19

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 14 lutego 2020 roku

Decyzją z dnia 24 grudnia 2018 roku, znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w N. na podstawie ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (Dz.U. z 2018r., poz. 1924) oraz ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 r., poz. 1270), odmówił J. R. przyznania emerytury pomostowej. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż odwołujący nie udowodnił okresu pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, wynoszącego co najmniej 15 lat. Do pracy w szczególnych warunkach organ rentowy nie zaliczył okresu od 1 lipca 1988 roku do 31 grudnia 2008 roku z tytułu zatrudnienia w Kopalniach (...) Sp. z o. o. na stanowiskach: „kierownik działu głównego mechanika”, „główny mechanik, kierownik działu głównego mechanika i energetyki”, „ mechanik zakładowy – szef utrzymywania ruchu i przeróbki mechanicznej”, „kierownik działu energomaszynowego – główny mechanik” oraz „ główny mechanik”, albowiem w ocenie ZUS nie można było jednocześnie stwierdzić, że będąc pracownikiem wyższego szczebla kierowniczego J. R. pracował stale i bezpośrednio przy stanowiskach robotniczych wymienionych w wykazie. ZUS wskazał, że zakres obowiązków wyższego szczebla kierowniczego wykracza poza stałe i osobiste dozorowanie poszczególnych prac. ZUS podniósł, iż z pisma pracodawcy z dnia 19 listopada 2018 r. wynika, że odwołujący pełnił nadzór nad komórkami zajmującymi się utrzymaniem ruchu stacjonarnego zakładu przeróbczego, warsztatu mechanicznego, hali warsztatowej, transportu technologicznego i sprzętu ciężkiego oraz mobilnego zakładu przeróbczego i przebywał jedynie na terenie tych komórek, a więc praca na zajmowanych stanowiskach nie spełniała kryterium zawartego w wykazie A, dział XIV, poz. 24.

Od powyższej decyzji odwołał się J. R., wnosząc o przyznanie mu emerytury pomostowej. Odwołujący się wniósł o uwzględnienie jako pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia zatrudnienia w Kopalni (...) Sp. z o.o. w K. w okresie od 1 lipca 1988 roku do 31 grudnia 2008 roku na stanowiskach wymienionych w świadectwie pracy z dnia 19 lipca 2011 r. i zaświadczeniu wykonywania prac w warunkach szczególnych z dnia 10 września 2014 r. W ocenie odwołującego dokumenty te potwierdzają, że wykonywał pracę związaną z dozorem ruchu zakładu górniczego nad komórkami zajmującymi się utrzymaniem ruchu stacjonarnego zakładu przeróbczego, warsztatu mechanicznego, hali warsztatowej, transportu technologicznego i sprzętu ciężkiego oraz mobilnego zakładu przeróbczego, w których to komórkach zatrudnieni byli pracownicy wykonujący pracę w warunkach szczególnych. Ponadto podniósł, że jego pracodawca prowadzi wykaz stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze i opłaca składki na (...). Stanowisko pracy odwołującego jest objęte tym wykazem, co potwierdza, iż okres jego zatrudnienia od 1 stycznia 2009 roku do 21 lutego 2011 roku jest również okresem pracy w szczególnych warunkach. Odwołujący wskazał, iż praca wykonywana przez niego w całym spornym okresie od 1 lipca 1988 r. do 31 grudnia 2008 r. była pracą w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 32 ustawy emerytalnej, jaki i ustawy o emeryturach pomostowych (załącznik nr 1 poz. 2).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w N., powołując się na argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji, wniósł o oddalenie odwołania. ZUS podniósł, że w spornym okresie od 1 lipca 1988 r. do 31 grudnia 2008 r. odwołujący zatrudniony jako kierownik działu głównego mechanika, główny mechanik i kierownik działu głównego mechanika i energetyka, mechanik zakładowy - szef utrzymania ruchu i przeróbki mechanicznej, kierownik działu energomaszynowego – główny mechanik, pełnił nadzór nad komórkami zajmującymi się utrzymaniem ruchu stacjonarnego zakładu przeróbczego, warsztatu mechanicznego, hali warsztatowej, transportu technologicznego i sprzętu ciężkiego oraz mobilnego zakładu przeróbczego. Były to stanowiska wyższego dozoru inżynieryjno – technicznego (a zarazem szczebla kierowniczego), na których nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu zarówno art. 32 ustawy emerytalnej, jaki i art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Organ rentowy wskazał, że w stosunku do prac w szczególnych warunkach w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych (w niniejszej sprawie konkretnie prac udostępniających lub eksploatacyjnych związanych z urabianiem minerałów (...)), nie jest uprawnione stosowanie wykładni rozszerzającej. Ścisła, literalna interpretacja zapisu zawartego w pkt 2 załącznika do ustawy o emeryturach pomostowych wskazuje, że ustawodawcy chodzi o prace fizyczne, a nie o prace osób dozoru inżynieryjno- technicznego. Odwołujący nie pracował nawet stale w miejscu prowadzonych robót udostępniających czy eksploatacyjnych (mógł przebywać tam incydentalnie). Spośród personelu , tzw. niższego i wyższego dozoru inżynieryjno – technicznego jedynie sztygarzy zmianowi przez cały czas swoje obowiązki mogli wykonywać na terenie obszaru wydobywczego w (...), na którym prowadzone były związane z urabianiem prace udostępniające lub eksploatacyjne złóż surowca(...). ZUS podkreślił, że prace polegające na dozorze inżynieryjno-technicznym nie są wymienione w załącznikach nr 1 i 2 do ustawy o emeryturach pomostowych. Organ rentowy przywołał również stanowisko judykatury, że prace osób zatrudnionych na stanowisku dozoru górniczego nie mogą być utożsamiane z pracami wymienionymi w poz. 24 działu XIV wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. ZUS podkreślił, że sam odwołujący wskazywał, iż zajmował się nadzorem nad przeglądami i wykonywanymi remontami budowalnymi oraz prawidłową eksploatacją urządzeń podlegających atestowi Urzędu Dozoru Technicznego, nad gospodarką wodno – kanalizacyjną na terenie kopalni (...), jej eksploatacją, przeglądami i naprawami. Natomiast nadzorując pracę sprzętu ciężkiego, stacjonarnego i mobilnego zakładu przeróbczego, transportem technologicznym w ramach obowiązków poruszał się po rozległym terenie kopalni samochodem służbowym i mógł wykorzystywać telefon komórkowy, nie pracował zatem przez cały czas w warunkach szkodliwych.

Bezspornym w niniejszej sprawie było, że odwołujący się J. R., ur. (...), legitymuje się stażem ubezpieczeniowym w wymiarze 41 lat, 8 miesięcy 27 dni. ZUS do stażu w warunkach szczególnych uwzględnił odwołującemu się okresy:

-od 1 września 1976 roku do 31 grudnia 1981 roku (na stanowiskach ślusarza, ślusarza mechanika i ślusarza remontowo- budowlanego),

-od 23 lipca 1986 roku do 30 czerwca 1988 roku (na stanowisku mistrza transportu i sprzętu ciężkiego),

-od 1 stycznia 2009 roku do 30 stycznia 2011 roku (na stanowiskach kierownika działu energomaszynowego – głównego mechanika oraz głównego mechanika),

łącznie 9 lat, 4 miesiące, 9 dni. Ostatni z w/w okresów został zaliczony przez organ rentowy do pracy w warunkach szczególnych z uwagi na fakt, że pracodawca za powyższy okres złożył do ZUS druk (...), będący zgłoszeniem danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. W dokumencie tym pracodawca wskazał kod cyfrowy oznaczający rodzaj wykonywanej pracy 1.02, oznaczający prace udostępniające lub eksploatacyjne związane z urabianiem minerałów(...) (k. 87). W dniu 3 października 2018 roku odwołujący się złożył do ZUS wniosek o przyznanie emerytury pomostowej.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W okresie od 31 sierpnia 1976 roku do 31 lipca 1992 roku J. R. zatrudniony był w Przedsiębiorstwie Państwowym (...) w K. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach: ślusarz remontowo warsztatowy, specjalista ds.: transportu, gospodarki paliwowo – smarowniczej, zakładów przeróbczych, mistrz transportu i sprzętu ciężkiego. Od 1 lipca 1988 r. do 31 lipca 1990 r. odwołujący pracował na stanowisku kierownika działu głównego mechanika, a od 1 sierpnia 1990 r. do 31 lipca 1992 r. na stanowisku głównego mechanika oraz kierownika działu głównego mechanika i energetyka.

W okresie od 1 sierpnia 1992roku do dnia 21 lutego 2011 roku J. R. zatrudniony był w Kopalni (...) spółka z.o.o. , gdzie pracował na następujących stanowiskach:

- mechanika zakładowego- szefa utrzymania ruchu i przeróbki mechanicznej (od 1 sierpnia 1992 r. do 31 grudnia 1994 r. ),

- kierownika działu energomaszynowego – głównego mechanika (od 1 stycznia 1995 r. do 31 marca 2010 r.),

- głównego mechanika (od 1 kwietnia 2010 r. do 21 lutego 2011).

Za ww. okresy odwołujący się otrzymał zaświadczenie potwierdzające pracę w warunkach szczególnych oraz świadectwo pracy w szczególnych warunkach wymienioną w wykazie A, Dziale XIV, poz. 24 i 25 stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku.

W okresie od 1 lipca 1988 r. do 21 lutego 2011 r. – mimo różnych nazw zajmowanych stanowisk pracy odwołujący generalnie wykonywał te same obowiązki.

W tym okresie odwołujący w ramach powierzonych obowiązków w Kopalni (...) spółka z.o.o. pełnił nadzór nad komórkami zajmującymi się utrzymaniem ruchu stacjonarnego zakładu przeróbczego, warsztatu mechanicznego, hali warsztatowej, transportu technologicznego sprzętu ciężkiego oraz mobilnego zakładu przetwórczego (po jego utworzeniu). W komórkach tych funkcjonowały, takie stanowiska, jak mechanicy, operatorzy urządzeń krusząco – sortujących, operatorzy przenośników taśmowych, kierowcy samochodów technologicznych, elektromonterzy, spawacze, operatorzy koparek, młota spycharek (ci ostatnio wymienieni podlegali odwołującemu po linii mechanicznej, nie w zakresie górniczym).

Zgodnie z zakresem czynności na stanowisku kierownika działu głównego mechanika i energetyka, odwołujący między innymi miał za zadanie: utrzymanie w stanie pełnej gotowości ruchowej wszystkich maszyn i urządzeń mechanicznych, transportowych, zapewnienie dostawy sprężonego powietrza i wody, ustalanie harmonogramów oraz nadzór nad remontami i konserwacją maszyn i urządzeń produkcyjnych, opracowanie planów przeglądów i remontów maszyn i urządzeń do produkcji podstawowej, pomocniczej, budynków i budowli, nadzór nad przestrzeganiem zasad BHP, opracowywanie instrukcji stanowiskowych i remontowych, obsługi i eksploatacji, bhp, tablic ostrzegawczych, udział w montowaniu nowych maszyn i urządzeń oraz sporządzanie protokołów pomontażowych, nadzór nad gospodarką paliwowo-smarowniczą, opracowywanie części energo-mechanicznej do planu ruchu kopalni, prowadzenie badań przyczyn awarii (protokoły poawaryjne), nadzór nad gospodarką narzędziową, kompletowanie i przechowywanie dokumentacji techniczno-ruchowej, kontrola stanu zabezpieczenia kopalni.

Odwołujący był przede wszystkim odpowiedzialny za utrzymanie w gotowości wszystkich maszyn i urządzeń na terenie kopalni, takich jak: koparki, spycharki, ładowarki, wiertnice, które to maszyny pracowały na wyrobisku, młota do rozbijania brył ponadwymiarowych oraz samochodów technologicznych. Natomiast na stacjonarnym zakładzie przeróbczym był odpowiedzialny za sprawne funkcjonowanie takich maszyn jak: kruszarki, podawacze, przesiewacze, przenośniki taśmowe, przesypy. Ok. roku 2006 Spółka zakupiła 2 kruszarki i przesiewacze (zakład przeróbczy mobilny), za którego funkcjonowanie odwołujący był również odpowiedzialny. Odwołującemu podlegał również warsztat mechaniczny, gdzie wykonywane były naprawy urządzeń, które mogły być przetransportowane do warsztatu. Część maszyn naprawiana była poza warsztatem, np. koparki z uwagi na duże gabaryty oraz ciężar. W warsztatach pracowali mechanicy, którzy głównie naprawiali samochody. Druga grupa mechaników zajmowała się naprawą sprzętu ciężkiego w terenie. Raz w roku brał udział w komisji, która sprawdzała stan obiektów. W zakresie obowiązków odwołujący miał też nadzór nad przestrzeganiem przez podległych pracowników zasad BHP i efektywnego wykorzystania czasu pracy. Odwołującemu podlegali mechanicy, pracownicy na stacjonarnym zakładzie przeróbczym, operatorzy urządzeń sortująco-kruszących, operatorzy przenośników taśmowych (linii technologicznej), ładowacze oraz operatorzy koparek, spycharek, młota (po linii mechanicznej).

Odwołujący codziennie uczestniczył w rannych odprawach u kierownika kopalni. Dowiadywał się wówczas o ewentualnych awariach i nieprawidłowościach w pracy maszyn i urządzeń, jakie wystąpiły dnia poprzedniego. Informacje te otrzymywał ustnie na podstawie raportów od sztygarów z poprzedniego dnia, które to raporty przekazywali oni kierownikowi kopalni. Odwołujący kolejno udawał się na stacjonarny zakład przeróbczy, gdzie przekazywał informacje z poprzedniej zmiany oraz zlecał mechanikom konkretną pracę. Jeżeli była rozległa awaria, wówczas sporządzał protokół awarii, na którym podpisywała się również osoba, która była obecna przy awarii. Na zakładzie przeróbczym przebywał do czasu, aż wszystkie maszyny zostały uruchomione. Grupę mechaników nadzorował brygadzista, który podlegał odwołującemu się. W trakcie przerwy śniadaniowej odwołujący podpisywał dokumenty przygotowane przez J. J. np. na zamówienie materiałów. Po śniadaniu odwołujący z reguły udawał się na (...), aby również tam sprawdzić stan maszyn oraz napraw, które się tam dokonywały. Wracając z (...) doglądał prac na warsztacie mechanicznym. Zdarzało się, że sam wykonywał naprawy. Odwołujący zajmował się analizą, jakie części do maszyn należy zamówić. Niektóre części specjalistyczne zamawiał sam, natomiast pozostałe części zamawiał dział zaopatrzenia na podstawie przekazanych przez odwołującego się informacji. Przeglądy maszyn wykonywali mechanicy oraz operatorzy maszyn. Sporządzali z tego adnotacje w raporcie pracy maszyny.

J. R. przez większą część dnia przebywał poza biurem. Podczas pracy odwołujący narażony byłem na działanie czynników szkodliwych tj. pył, kurz i hałas. Odwołujący sporządzał i opracowywał również dokumenty zgodnie z zakresem czynności. Bezpośrednim przełożonym odwołującego się był kierownik kopalni. W Kopalni (...) dodatek za pracę w warunkach szkodliwych otrzymywali pracownicy fizyczni. Odwołujący miał tylko dodatek funkcyjny.

Kopalnia (...) prowadzi wykaz stanowisk, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach. Stanowisko: kierownik działu energomaszynowego, główny mechanik oraz inne stanowiska dozoru ruchu zamieszone są w tym wykazie. Na podstawie art. 41 ust. 4 pkt 2 ustawy z 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych spółka prowadzi ewidencję pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach, a wypis z ewidencji obejmuje odwołującego się . Spółka realizuje obowiązek dokonania zgłoszenia danych o pracy w szczególnych warunkach, jak również opłaca składki na Fundusz Emerytur Pomostowych.

( dowód: zaświadczenie wykonywania prac w warunkach szczególnych k. 20, świadectwa pracy, k. 25 i 27 akt ZUS , , pismo Kopalni (...), z 19 listopada 2018 r. z załącznikami k. 7-15 akt ZUS dot. em. pom., kopia książki operatora maszyn, dokumentacja zdjęciowa, k. 74, zakresy obowiązków w spornym okresie – akta osobowe - w załączeniu, dokumenty opracowane i podpisane przez odwołującego – k. 13, 15-17, 24, 26,27, 59-61, 82-89, 90, 119-125 akt Sądu Rejonowego wN. sygn. IV P 39/11, zeznania świadka Z. P. od min. 00:17:63, k.79 – verte, zeznania świadka B. S. od min. 01:05: 45, k. 80 – verte, zeznania świadka J. J. od min. 00:04:45, k. 95, zeznania odwołującego się od min. 00:36:46, k. 95 - verte )

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy, aktach osobowych oraz aktach Sądu Rejonowego w N. sygn. IV P 39/11, której wiarygodności i mocy dowodowej żadna ze stron nie kwestionowała w toku postępowania. Sąd oparł się również na zeznaniach odwołującego oraz świadków Z. P., B. S., J. J. uznając je za wiarygodne, spójne, logiczne i zgodne z pozostałym materiałem zgromadzonym w sprawie. Świadkowie pracowali wspólnie z odwołującym się i szczegółowo wskazali na czym polegał charakter jego pracy. Ich zeznania generalnie korespondują z zeznaniami J. R.. Brak jest, w ocenie Sądu podstaw do podważenia wiarygodności zeznań ww. świadków. Zeznania przesłuchiwanych w sprawie świadków oraz zgodne z nimi zeznania odwołującego potwierdziły w sposób jednoznaczny i nie budzący wątpliwości charakter zatrudnienia i rodzaj pracy wykonywanej przez odwołującego w spornym okresie.

Pozostałe okoliczności sprawy uznał Sąd za bezsporne, bowiem nie były one kwestionowane przez strony. Również dokumenty przedstawione na stwierdzenie powyższych okoliczności zostały ocenione jako w pełni wiarygodne i prawdziwe.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z dyspozycją normy art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych ( Dz. U. z 2018, poz. 1924), prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki : 1) urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.; 2) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat; 3) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn; 4) ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn; 5) przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS; 6) po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3; 7) nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy. Prawo do emerytury pomostowej powstaje z dniem spełnienia warunków wymaganych do nabycia tego prawa ( art. 15 ust cyt. ustawy).

Stosownie do art. 49 cyt. ustawy prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która:

1)po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

2)spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i 7 i art. 5-12;

3)w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

W art. 3 ustawodawca wskazał, że prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy (ust. 1).

Czynniki ryzyka, o których mowa w ust. 1, są związane z następującymi rodzajami prac:

1)w szczególnych warunkach determinowanych siłami natury:

a)prace pod ziemią,

b)prace na wodzie,

c)prace pod wodą,

d)prace w powietrzu;

2)w szczególnych warunkach determinowanych procesami technologicznymi:

a) prace w warunkach gorącego mikroklimatu - prace wykonywane w pomieszczeniach, w których wartość wskaźnika obciążenia termicznego (...) wynosi 28°C i powyżej, przy wartości tempa metabolizmu pracownika powyżej 130 W/m ²,

b)prace w warunkach zimnego mikroklimatu - prace wykonywane w pomieszczeniach o temperaturze powietrza poniżej 0°C,

c)bardzo ciężkie prace fizyczne - prace powodujące w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny u mężczyzn - powyżej 8400 kJ, a u kobiet - powyżej 4600 kJ,

d)prace w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego,

e) ciężkie prace fizyczne związane z bardzo dużym obciążeniem statycznym wynikającym z konieczności pracy w wymuszonej, niezmiennej pozycji ciała; przy czym ciężkie prace fizyczne to prace powodujące w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny u mężczyzn - powyżej 6300 kJ, a u kobiet - powyżej 4200 kJ, a prace w wymuszonej pozycji ciała to prace wymagające znacznego pochylenia i (lub) skręcenia pleców przy jednoczesnym wywieraniu siły powyżej 10 kG dla mężczyzn i 5 kG dla kobiet (wg metody (...) pozycja kategorii 4) przez co najmniej 50% zmiany roboczej (ust. 2).

Za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach uważa się pracowników wykonujących po dniu wejścia w życie ustawy, w pełnym wymiarze czasu pracy, prace, o których mowa w ust. 1.

Za pracowników wykonujących prace o szczególnym charakterze uważa się pracowników wykonujących po dniu wejścia w życie ustawy, w pełnym wymiarze czasu pracy, prace, o których mowa w ust. 3 (ust. 4 i 5). Są to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się (załącznik nr 2 do ustawy).Za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uważa się również osoby wykonujące przed dniem wejścia w życie ustawy prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (ust. 7).

W myśl art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1 (prawo do emerytury), za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Zgodnie z ust. 4 tego przepisu, wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Przepisy te to rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U.83 Nr 8 poz. 43 ze zm.). Wyszczególnienie prac uznawanych za wykonywane w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zawierają wykazy A i B stanowiące załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Zgodnie z wykazem A, dział XIV , poz. 24 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze uważa się osoby wykonujące kontrolę międzyoperacyjną, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie.

Odwołujący J. R. wskazywał w toku procesu, że w spornym okresie, aż do końca zatrudnienia w Kopalni, wykonywał pracę w szczególnych warunkach wskazaną zarówno w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, jak też w załączniku nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych w pkt 2, czyli prace udostępniające lub eksploatacyjne związane z urabianiem minerałów skalnych.

Biorąc pod uwagę treść art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, a zwłaszcza ust. 6, zadaniem Sądu było przede wszystkim rozstrzygnięcie, czy prace odwołującego wykonywane przez niego w spornym okresie od 1 lipca 1988 r. do 31 grudnia 2008 r. mogą być zaliczone do prac wskazanych w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, a konkretnie czy były to prace udostępniające lub eksploatacyjne związane z urabianiem minerałów skalnych, jak twierdził odwołujący. Organ rentowy zajął stanowisko, iż prace wykonywane przez odwołującego w spornym okresie nie mogą być zaliczone do tego rodzaju prac. Stanowisko organu rentowego było zatem niekonsekwentne, gdyż jednocześnie ZUS uwzględnił odwołującemu do stażu pracy w warunkach szczególnych (w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych), okres zatrudnienia od 1 stycznia 2009 roku do 30 stycznia 2011 roku na stanowiskach: kierownika działu energomaszynowego – głównego mechanika oraz głównego mechanika, mimo, że takie same prace odwołujący wykonywał wcześniej, a które nie zostały uwzględnione. ZUS twierdził, iż w/w okres został zaliczony przez organ rentowy do pracy w warunkach szczególnych z uwagi na fakt, że pracodawca za powyższy okres złożył do ZUS druk (...), będący zgłoszeniem danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. W dokumencie tym pracodawca wskazał kod cyfrowy oznaczający rodzaj wykonywanej pracy 1.02, czyli prace udostępniające lub eksploatacyjne związane z urabianiem minerałów skalnych (k. 87). Należy jednak podkreślić, że prawo do emerytury pomostowej zależy od tego, czy pracownik faktycznie wykonywał prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przez okres co najmniej 15 lat, a nie od tego czy był umieszczony w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. O tym, że pracownik spełnia lub nie spełnia ten warunek nabycia prawa do emerytury pomostowej nie może więc rozstrzygać wpis do ewidencji, o której mowa w art. 41 ust. 4 pkt 2 ustawy z 2008 r. o emeryturach pomostowych (vide: wyrok NSA z dnia 27.10.2015 r. sygn. akt I OSK 920/14). Podobnie, przesądzającego znaczenia nie ma opłacanie przez pracodawcę składek na Fundusz Emerytur Pomostowych. W tej sytuacji, wobec tożsamości wykonywanych przez odwołującego prac zarówno w spornym okresie, jak i po dniu 31 grudnia 2008 r. obowiązkiem Sądu było również zbadanie czy organ rentowy prawidłowo zaliczył okres od 1 stycznia 2009 r. do 30 stycznia 2011 r. jako pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Jak wynika z przeprowadzonego przez Sąd postępowania dowodowego, odwołujący J. R. w zarówno w spornym okresie przed dniem 1 stycznia 2009 roku, jak również po dniu 31 grudnia 2008 roku nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, tj. prac udostępniających lub eksploatacyjnych związanych z urabianiem minerałów skalnych ( załącznik nr 1 pkt 2 do ustawy o emeryturach pomostowych). Przez prace udostępniające związane z urabianiem minerałów skalnych należy rozumieć czynności ściągania nakładu ziemnego, tj. materiału, który nie jest przedmiotem wydobycia. Prace eksploatacyjne natomiast to stricte wydobycie minerałów skalnych za pomocą metod mechanicznych lub strzałowych.

Emerytura pomostowa jest świadczeniem szczególnym. Dlatego przepisy ustawy dot. tego świadczenia, tak jak i generalnie przepisy prawa ubezpieczeń społecznych, należy interpretować ściśle. Dotyczy to również rodzaju prac wymienionych w załącznikach nr 1 i 2 do ustawy. Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał w swoim orzecznictwie, że przepisy regulujące system zabezpieczenia społecznego, ze względu na swoją istotę i konstrukcję, podlegają wykładni ścisłej (vide: wyrok SN z dnia 7 lutego 2012 r. sygn. I UK 276/11, LEX nr 1313671).

Zwrócić też trzeba uwagę na okoliczność, że zamiarem ustawodawcy tworzącego ustawę o emeryturach pomostowych było ograniczenie prac, których wykonywanie uprawnia do wcześniejszego nabycia emerytury, w stosunku do katalogu prac wymienionych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r. nr 8 poz. 43 z zm.). W ustawie z 2008 r. o emeryturach pomostowych znacznie ograniczono zakres prac w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, w porównaniu do zakresu prac w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze z rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Nie wszystkie prace w szczególnych warunkach, uprawniające do wcześniejszej emerytury na podstawie art. 32 i 184 ustawy emerytalnej, uprawniają obecnie do emerytury pomostowej.

W tym kontekście nieuprawnionym byłoby stosowanie wykładni rozszerzającej w odniesieniu do prac wskazanych w załącznikach nr 1 i 2 do ustawy o emeryturach pomostowych. W załączniku nr 1 pkt 2 wymienione są prace udostępniające lub eksploatacyjne związane z urabianiem minerałów skalnych. W ocenie Sądu, odwołujący nie wykonywał ani prac udostępniających, ani prac eksploatacyjnych związanych z urabianiem minerałów skalnych. Redakcja tego zapisu wyraźnie wskazuje, że chodzi tu o prace fizyczne, a nie o szeroko pojętą pracę dozoru inżynieryjno-technicznego. Prace wymienione w załączniku nr 1 pkt 2 były wykonywane w kopalni przez ściśle określony krąg pracowników fizycznych, tj. np. wiertaczy, strzałowych, czy operatorów koparek. W pojęciu znaczeniowym pozycji 2 załącznika nr 1 nie zawierają się więc, zdaniem Sądu, nawet prace osób, które prowadzą szeroko pojęty dozór czy nadzór nad pracami udostępniającymi lub eksploatacyjnymi związanymi z urabianiem minerałów skalnych, mające zapewnić niezakłócony przebieg procesu urabiania tych minerałów (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 8 września 2015 roku, III AUa 480/14).

Podkreślić należy, ze gdyby zamiarem ustawodawcy było nadanie pracom szeroko pojętego dozoru inżynieryjno-technicznego waloru pracy w warunkach szczególnych, to z pewnością prace takie znalazłyby się w załącznikach do ustawy o emeryturach pomostowych. W cyt. wcześniej rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r. nr 8 poz. 43 z zm.) wyraźnie rozdzielono prace fizyczne wymienione w poszczególnych działach i prace dozoru inżynieryjno- technicznego, kontroli międzyoperacyjnej oraz kontroli jakości produkcji na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie (dział XIV, poz. 24). Te ostatnie prace nie są wymienione w załącznikach do ustawy o emeryturach pomostowych, co prowadzi do wniosku, iż ustawodawca wyeliminował te prace z kręgu prac w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych (wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 12 października 2016 r., III AUa 374/16, LEX nr 2149617 ). O tym, jak ściśle muszą być rozumiane prace wymienione w załączniku nr 1, poz. 2 do ustawy o emeryturach pomostowych przekonuje wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2018 r. sygn. I UK 70/17. Sąd Najwyższy wskazał, że w poz. 2 załącznika nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych wymieniono dwa rodzaje pracy w warunkach szczególnych: prace udostępniające związane z urabianiem minerałów skalnych oraz prace eksploatacyjne związane z urabianiem minerałów skalnych. Kluczowe dla zaliczenia pracy wykonywanej po 31 grudnia 2008 r. do pracy w warunkach szczególnych jest więc wykonywanie czynności, które można kwalifikować jako udostępnianie złóż lub eksploatacje złóż minerałów skalnych (i tylko skalnych), które dodatkowo muszą być związane z ich urabianiem. Pracą, o której mowa pod tą pozycją nie jest praca polegająca na samym udostępnianiu złoża, a zatem wykonywaniu wszelkich czynności przygotowawczych, które następnie pozwolą na eksploatację minerałów skalnych. Udostępnienie musi być bowiem związane z urabianiem minerałów przez pracownika wykonującego takie prace. Analizując zakres obowiązków odwołującego nie może budzić wątpliwości to, że powyższej pracy odwołującym nie wykonywał.

Na marginesie należy zaznaczyć, iż odwołujący nie sprawował dozoru inżynieryjno-technicznego nad pracami udostępniającymi lub eksploatacyjnymi związanymi z urabianiem minerałów skalnych, bo taki bezpośredni dozór sprawowali sztygarzy zmianowi czy nadsztygarzy, którzy pracowali stale na terenie kopalni, gdzie prowadzone były prace udostępniające i eksploatacyjne. Odwołujący, przebywając okresowo (nie stale – co bezsporne) na wyrobisku sprawował jedynie dozór związany ze sprawnym funkcjonowaniem maszyn i urządzeń. Materiał dowodowy wskazuje, iż odwołujący miał szereg innych obowiązków wykonywanych poza wyrobiskiem (w tym prace związane z opracowywaniem dokumentacji).

Wskazać wreszcie należy, iż analiza przepisu art. 3 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach pomostowych, charakteryzującego pracę w szczególnych warunkach (opis czynników ryzyka, rodzaj prac) prowadzi do wniosku, iż prace dozoru i kontroli wykonywane przez odwołującego, który wykonywał również prace związane z prowadzeniem dokumentacji, nie mogą zostać zakwalifikowane jak praca w warunkach szczególnych w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych.

Wobec powyższego Sąd uznał, iż odwołujący J. R. żadnych z prac wymienionych w załącznikach do emerytur pomostowych nie wykonywał. Nie legitymuje się zatem jakimkolwiek stażem w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z 2008 r. o emeryturach pomostowych, a więc nie spełnił przesłanki określonej w art. 4 pkt 6 ustawy o emeryturach pomostowych. W tej sytuacji bez znaczenia była kwestia czy prace odwołującego w spornym okresie można kwalifikować jako pracę w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ustawy emerytalnej (tj. według wykazu A, działu XIV, poz. 24 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r. nr 8 poz. 43 z zm.), gdyż nawet przy przyjęciu takiej kwalifikacji jego prac, nie spełnia on wszystkich przesłanek do przyznania emerytury pomostowej.

W tym stanie rzeczy, Sąd - na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oraz powołanych wyżej przepisów prawa materialnego oddalił odwołanie jako bezzasadne w pkt I wyroku. Na zasadzie odpowiedzialności za wynik procesu, wyrażonej w art. 98 k.p.c.
w związku z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U z 2018, poz. 265),
Sąd zasądził od J. R. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w N. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego – w pkt II wyroku.