Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

22 maja 2024 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Sławomir Górny

Protokolant: st. sekr. sąd. Katarzyna Wawrzyniak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 maja 2024 roku w Sieradzu

odwołania A. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł.

z 2 stycznia 2024 r. nr (...)

w sprawie A. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł.

o odstąpienie od żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia

1.  Oddala odwołanie.

2.  Zasądza od A. W. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w Ł. 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku.

Sygn. akt IV U 58/24

UZASADNIENIE

Decyzją z 2.01.2024r Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. odmówił A. W. odstąpienia od żądania zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń określonych w decyzji z 1.03.2019r. za okres: 2.10.2015 – 31.03.2016, 1.06.2016 – 29.11.2016, 28.12.2016 – 5.01.2017, 9.01.2017 – 23.02.2017, 27.02.2017 – 26.06.2017, 29.06.2017, 4.07.2017 - 8.08.2017, 14.08.2017 – 29.08.2017, 31.08.2017 – 2.09.2017, 13.12.2017 – 17.12.2017, 27.12.2017 – 26.01.2018, 6.02.2018 – 9.02.2018 w łącznej kwocie 221.940,44zł., w tym z tytułu należności głównej w kwocie 160 319,22zł., odsetek w kwocie 61 621,22zł.

Nie podzielając powyższej decyzji w/w złożył odwołanie, wnosząc o zmianę decyzji i odstąpienie od żądania zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń określonych w decyzji z 1.03.2019r. za okresy tam wskazane, z uwagi na sytuację materialną i osobistą.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosił o oddalenie odwołania i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. W., ur. (...), technolog żywności, jest aktywnym podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą.

W 2014r. lub 2015r., rozpoczął leczenie psychiatryczne, które trwało 3 lata. Wnioskodawca ma torbiel podpajęczynówki. Od marca 2019r. A. W. opiekuje się chorą mamą. Odwołujący jest kawalerem, nie ma dzieci, opiekuje się chorą mamą, mieszka u brata, który udostępnia mu pokój. Odwołujący nie płaci za czynsz, media. Wnioskodawcę finansowo wspiera siostra. A. W. ostatnio pracował zawodowo 4 lata temu jako technolog w zakładach mięsnych. Prowadzona działalność gospodarcza związana była z obrotem żywcem, pośredniczył w transakcjach. Wcześniej odwołujący również pracował jako technolog, ale skończył pracę w 2012r. Odwołujący wysłał ponad 100 CV do różnych firm, aplikował na różne stanowiska. Mimo kilku rozmów kwalifikacyjnych, nie dostał żadnej oferty pracy. Odwołujący chciałby pracować jako technolog, szuka pracy przez portal pracuj.pl. ostatnio na rozmowie kwalifikacyjnej był 2 tygodnie temu, ale odrzucono jego kandydaturę. Wnioskodawca wykonywał także prace rolnicze, bo jest synem rolników. Po marcu 2019r. skarżący już nie pracował. Od marca 2019r. wnioskodawca nie podjął leczenia specjalistycznego, ponieważ nie ma środków, żeby się leczyć. Wnioskodawca spłaca układ ratalny, pożycza pieniądze od siostry. Odwołujący posiada ruchomości w postaci pojazdów: samochód M.z 2014r. o szacunkowej wartości ok. 87.500zł. i motocykl H. z 2016r. o szacunkowej wartości 55.300zł., na których ZUS ustanowił zastaw skarbowy. Odwołujący przystąpił w 2021r. do spłaty zadłużenia w układzie ratalnym. A. W. realizował harmonogram z Aneksu Nr (...) do Umowy Nr (...) z 23.09.2021r. Ostatnia rata została wpłacona 12.10.2023r. - była to rata za październik 2023r. W złożonym oświadczeniu o stanie rodzinnym i majątkowym odwołujący podał, że nie rokuje poprawy sytuacji materialnej ze względu na stan zdrowia, sytuację materialną i rodzinną. Podał, że będąc nastolatkiem został dotkliwie pobity. Następstwa pobicia z biegiem lat doprowadziły do asymetrii twarzy, poważnych wad zgryzu, bólów stawowo – szczękowych oraz bólów głowy. Pogarszając stan zdrowia zmusił odwołującego do przeprowadzenia badań lekarskich, po których został skierowany do szeregu operacji. Nadmienił, że obecnie cierpi na dotkliwe bóle głowy oraz szumy uszne, które wzmogły się po przebytym covid – 19. Badanie rezonansem wykazało liczne ogniska niedokrwienne mózgu oraz uciskającą płat skroniowy torbiel pajęczynówki o wymiarach 58zx30mm. Wskazywał, ze przyjmuje leki obniżające ciśnienie i oczekuje na operację (zeznania wnioskodawcy – na nagraniu CD – 00:02:15 – 00:23:00 k. 31, odpowiedź na odwołanie k. 9v/akta sprawy; k. 14, 24, wydruk z bazy CEiDG k. 5/akta ZUS).

W dniu 30.10.2023r., do ZUS wpłynął wniosek A. W. o odstąpienie od żądania zwrotu całości zadłużenia z tytułu nienależnie pobranych świadczeń. ( wniosek z załącznikami).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie i w postępowaniu przed organem rentowym. Fakty związane z sytuacją majątkową, rodzinną i zdrowotną w-cy, Sąd ustalił na podstawie zeznań wnioskodawcy, którym dał wiarę.

Sąd Okręgowy zważył:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

W art. 84 ust. 8 ustawy z 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2023r., poz. 1230), ustawodawca przewidział możliwość odstąpienia przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych od żądania zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, odroczenia terminu ich płatności albo rozłożenia ich na raty, jeżeli zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności lub kwota nienależnie pobranych świadczeń nie przewyższa kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Przy tym, za „szczególnie uzasadnione okoliczności” w doktrynie i judykaturze powszechnie uznaje się takie, których zwrot uniemożliwi, bądź znacznie dotkliwie utrudni ubezpieczonemu bieżące funkcjonowanie i zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych (por. wyrok SA w Białymstoku z 30.10.2008r., sygn. akt III AUa 890/08) . Instytucja odstąpienia od żądania zwrotu nienależnie pobranych świadczeń zastrzeżona jest dla sytuacji szczególnych, nadzwyczajnych (wyjątkowych) powstałych w wyniku wypadku losowego, a w każdym razie istniejących niezależnie od zobowiązanego, w następstwie których sytuacja ulegnie takiemu pogorszeniu, że dłużnik nie tylko nie jest w stanie na bieżąco spłacać swoich zobowiązań, a nadto nie ma perspektywy poprawy i zmiany tej sytuacji; gdy jest realnie niemożliwe wywiązanie się z zobowiązania.

Ponieważ cyt. przepis posługuje się pojęciem okoliczności „szczególnie uzasadnionych”, należy uznać, że przypadki jego zastosowania powinny mieć charakter wyjątkowy, a sam przepis art. 84 ust. 8 nie powinien być interpretowany rozszerzająco. W ramach katalogu przykładowych okoliczności uzasadniających stosowanie ulg wskazuje się: brak majątku, z którego możliwe byłoby dochodzenie od osoby zobowiązanej zwrotu świadczeń, ustalenie, że w przypadku zwrotu świadczeń osoba zobowiązana lub osoby pozostające na jej utrzymaniu zostałyby pozbawione niezbędnych środków utrzymania, ciężką chorobę powodującą niezdolność do pracy lub niepełnosprawność osoby zobowiązanej, członka rodziny lub innej osoby pozostającej na jej utrzymaniu, wiek osoby zobowiązanej, a także zdarzenia losowe (kradzież, wypadek, pożar, powódź, inne klęski żywiołowe) powodujące szczególne trudności w sytuacji materialnej osoby zobowiązanej. Dokonując oceny ich występowania należy kierować się stanem majątkowym i rodzinnym dłużnika, jak też realną możliwością zwrotu, w tym możliwością podjęcia pracy pozwalającej na zwrot świadczeń (por. wyrok SA w Łodzi z 3.10.2014r., III AUa 2591/13, wyrok SA w Rzeszowie z 26.03.2013r., III AUa 3/13).

Celem powołanych wyżej przepisów nie jest zwalnianie zobowiązanych z obowiązku zwrotu należności w każdej sytuacji, gdy ich uiszczenie wymagałoby bardziej restrykcyjnego gospodarowania osiąganymi dochodami lub większej aktywności zawodowej lecz pomoc obywatelom w wyjątkowych, szczególnie trudnych przypadkach. Należy dodać, że nawet okresowy brak środków finansowych, nie daje podstawy do zastosowania dobrodziejstwa wskazanego przepisu zwłaszcza, że dotyczy spłaty nienależnie pobranych świadczeń, które są zobowiązaniami o charakterze publicznoprawnym.

Odnosząc wskazywane przez orzecznictwo kryteria odstąpienia od żądania zwrotu nienależnie pobranych świadczeń do ustalonych w sprawie faktów i oceniając je przez pryzmat zasad doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że w niniejszej sprawie nie zachodzą przesłanki do stwierdzenia, że w przypadku ubezpieczonego A. W., wystąpiły szczególne okoliczności, uzasadniające odstąpienie od obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. Sąd nie kwestionuje sytuacji zdrowotnej w-cy oraz jego mamy. Powołane problemy są zapewne utrudnieniem w codziennym funkcjonowaniu, jednak nie mogą stanowię przesłanki do odstąpieniu od żądania zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń. Analizując możliwość odstąpienia od żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia należy mieć na uwadze to, czy trudności finansowe mają charakter przejściowy, czy stały i pogłębiający się. W ocenie Sądu brak podstaw do stwierdzenia, że obecna sytuacja materialno - zdrowotno - bytowa wnioskodawcy w przyszłości nie ulegnie poprawie. Podkreślenia wymaga, że skarżący jest osobą młodą, w wieku największej aktywności zawodowej, prowadzi działalność gospodarczą, nie korzysta z zasiłków finansowanych z pomocy społecznej, ani innej formy pomocy finansowej Państwa (np. zasiłków stałych, czy okresowych na zakup opału, opłat za media czy zakup posiłków lub żywności), czy też form pomocy materialnej finansowanych ze środków instytucji socjalnych. Podejmowanie przez odwołującego próby znalezienia zatrudnienia w zawodzie technologa, świadczą o tym, że nie jest on osobą, która ze względu na stan zdrowia jest wykluczona z rynku pracy i pozbawiona możliwości zarobkowania. Podkreślić należy, że zobowiązania wobec ZUS, ze względu na ich szczególny charakter, nie mogą być traktowane jako zobowiązania o charakterze drugorzędnym, a Zakład nie może rezygnować z możliwości odzyskania należności dając pierwszeństwo zaspokojenia wierzycielom.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴§1 k.p.c. oddalił odwołanie, o czym orzekł w pkt 1 wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono n podstawie art. 98§1 i 1 ¹ k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r.w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. Dz.U.2023.1935) (pkt 2 wyroku).