Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 grudnia 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie IX Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: sędzia SO Danuta Grunwald

protokolant: sekr. sądowy Iwona Szczygieł, protokolant sądowy K. P.

po rozpoznaniu w dniu 18 grudnia 2023 r.

sprawy D. W. ur. (...) w W., córki E. i M. obwinionej z art. 107 kw

na skutek apelacji wniesionej przez obwinioną

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy – Woli w Warszawie

z dnia 15 czerwca 2023 r., sygnatura akt III W 371/22

orzeka:

1.  zaskarżony wyrok zmienia w ten sposób, że obwinioną uniewinnia od zarzucanego jej czynu;

2.  koszty postępowania w sprawie ponosi Skarb Państwa.

3.  Sygn. akt IX Ka 1343/23

4.  UZASADNIENIE

5.  D. W. obwiniona została o to, że:

6.  W okresie od początku stycznia 2021 r. do dnia złożenia zawiadomienia tj. 27 kwietnia 2021 r. w W. przy ul. (...) o różnych porach dnia złośliwie niepokoiła K. K. (1), N. M. oraz M. K. poprzez nachodzenie w mieszkaniu, kierowanie słów powszechnie używanych za obraźliwe, zaczepianie oraz wyzywanie na klatce schodowej, celowe zastawianie swoim pojazdem wjazdu na posesję, rozrzucanie śmieci po podwórku, zamalowanie farbą wizjera do drzwi wejściowych.

7.  Wyrokiem z dnia 15 czerwca 2023 r., Sąd Rejonowy dla Warszawy-Woli w Warszawie uznał obwinioną za winną tego, że w okresie od 1 stycznia 2021 r. do 27 kwietnia 2021 r. w W. przy ul. (...) o różnych porach dnia złośliwie niepokoiła K. K. (1), N. M. oraz M. K. poprzez kierowanie słów powszechnie uznawanych za obraźliwe, zaczepianie oraz wyzywanie na klatce schodowej, celowe zastawianie swoim pojazdem wjazdu na posesję, rozrzucanie śmieci po podwórku, zamalowanie farbą wizjera do drzwi wejściowych i za tak przypisany czyn na podstawie art. 107 k.w. skazuje ją na karę grzywny w wysokości 1.000 zł (jednego tysiąca złotych).

8.  Apelację od powyższego wyroku wniosła obwiniona, zaskarżając wyrok w całości na swoją korzyść i wyrokowi temu zarzucając iż błędnie ustalił stan faktyczny, a także błędnie ocenił dowód z zeznań pokrzywdzonych oraz świadka A. G. (1). Uzasadniając zarzut, skarżąca podniosła, iż w uzasadnieniu Sąd Rejonowy stwierdził, jakoby obwiniona wynajmowała lokal K. K. (1), N. M. oraz M. K., a faktu tego w swoich zeznaniach nie potwierdziły w/w osoby, które wskazały, iż mieszkanie wynajmowali, ale od matki obwinionej, która była jego właścicielką. Skarżąca podniosła dalej iż osoby te, w ogóle nie były najemcami, a jedynie osobami, które zamieszkiwały w lokalu wraz z jego najemcą. Wszyscy potwierdzili, iż nie wynajmowali mieszkania od D. W. tylko od jej matki. Skarżąca wskazała także iż wszelkie zeznania dotyczące rozliczeń z obwinioną nie są prawdą, albowiem nie była właścicielką mieszkania i nie miała prawa domagać się żadnych rozliczeń. Zatrzymanie kaucji najemcy lokalu nr (...) nastąpiło dlatego, że lokal został zniszczony i wymagał remontu by przywrócić stan mieszkania do stanu na dzień zawarcia umowy. Wskazywała, iż zeznania pokrzywdzonych są niezgodne z prawdą, zostały przez nich ustalone i nie znajdują potwierdzenia w rzeczowym materiale dowodowym, takim jak nagrania. Motywacją pokrzywdzonych miała być zemsta za domaganie się przestrzegania reguł zachowania w częściach wspólnych budynku oraz zatrzymanie kaucji najemcy lokalu nr (...). Odnośnie oceny zeznań świadka A. G. (1), obwiniona podniosła, iż osoba pozostająca w konflikcie rodzinnym z obwinioną nie może być bezstronnym świadkiem. Świadek w swoim piśmie do sądu z dnia 02 grudnia 2022 roku podnosił okoliczność że jest nękany, pokrzywdzony i chce występować w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Podczas składania zeznań nie wyjawił sądowi, na czym miało by polegać nękanie go ze strony obwinionej. Świadek A. G. (1) wraz z rodziną pozostaje od wielu lat w konflikcie rodzinnym z obwinioną (co potwierdzili świadkowie w zeznaniach) i czerpał satysfakcje z wniesionego oskarżenia przez kolegów zamieszkujących z nim posesje.

9.  Obwiniona podniosła, że nie niepokoiła oskarżycieli w rozumieniu art. 107 kw, ani też nie działała w celu dokuczenia im, a tym samym nie wypełniła znamion zarzucanego jej czynu. Obwiniona szeroko uzasadniła, dlaczego jej zdaniem nie doszło do wypełnienia jej zdaniem ww. znamion wykroczenia, oraz wskazała, że w opisie czynu przypisanego nie znalazło się znamię działania w celu dokuczenia.

10.  Podnosząc powyższe zarzuty, skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego orzeczenia i orzeczenie odmiennie co do istoty sprawy poprzez uniewinnienie jej od zarzuconego jej czynu.

11.  Sąd Okręgowy zważył co następuje:

12.  Kontrola odwoławcza zaskarżonego wyroku na skutek apelacji obwinionej doprowadziła sąd odwoławczy do wniosku, że wyrok ten należało zmienić poprzez uniewinnienie obwinionej od przypisanego czynu.

13.  Nie oznacza to – co należy jednoznacznie podkreślić – akceptacji ze strony sądu dla zachowań obwinionej, których zaistnienie sąd rejonowy ustalił. Wskazać zatem należy, że uniewinnienie nie jest efektem przyznania racji tym argumentom obwinionej podnoszonym w apelacji, w których wskazywała ona na niezaistnienie po jej stronie zachowań opisywanych przez oskarżycieli posiłkowych, ale jest efektem prawnej oceny w zakresie strony podmiotowej przypisanego czynu oraz błędu sądu rejonowego w zakresie prawa materialnego – braku właściwego opisania znamion czynu w przypisanym czynie.

14.  Rację ma bowiem skarżąca, że w opisie przypisanego czynu nie znalazło się znamię działania „w celu dokuczenia”.

15.  Sąd odwoławczy ma na uwadze, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego znajdują się orzeczenia wskazujące na to, że pominięcie w opisie czynu kwalifikowanego z art. 107 kw wskazania celu działania sprawcy – jako dokuczenia pokrzywdzonemu, nie musi dekompletować znamion tego wykroczenia.

16.  Sąd odwoławczy podziela stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w uzasadnieniu orzeczenia z 25 listopada 2015 r. w sprawie II KK 215/15: „Współczesny polski proces karny nie ma charakteru procesu formułkowego. Oznacza to, że skuteczność postawienia zarzutów, czy przypisania popełnienia czynu zabronionego, nie zależy od użycia w opisie takiego czynu określonych słów stanowiących powtórzenie zwrotów ustawowych. Bezsprzecznie powtórzenie takie jest najprostszą metodą redakcyjną na dokonanie tych czynności w sposób prawidłowy, jednak nie jedyną skuteczną. Może to bowiem nastąpić zarówno poprzez powtórzenie odpowiednich zwrotów ustawowych, jak i ich synonimów, ale również pominięcie pewnych określeń, jeżeli dostatecznie wyraźnie wynikają one z innych elementów opisu. Istotne, aby opis taki w sposób jednoznaczny odzwierciedlał te elementy, które odpowiadają znamionom danego typu czynu zabronionego”.

17.  Z uzasadnienia tego wynika jednak także jednoznacznie, że wcześniejsze wypowiedzi Sądu Najwyższego na ten temat nie były jednorodne, co w zasadniczym stopniu wynikało ze specyfiki każdej z rozpoznawanych spraw. Innymi słowy to sąd odwoławczy w każdej konkretnej sprawie musi indywidualnie ocenić w kontekście realiów danej sprawy, czy w tym konkretnym przypadku niezamieszczenie w opisie czynu znamienia „w celu dokuczenia” dekompletuje znamiona wykroczenia z art. 107 kw.

18.  W ww. sprawie Sąd Najwyższy wypowiadał się na kanwie sprawy, gdzie zachowania sprawcy polegało między innymi na zakręcaniu dopływu wody do mieszkania oraz odłączeniu kanalizacji. W realiach tamtej sprawy Sąd Najwyższy wskazał, że nie sposób racjonalnie przyjąć, że bezpośredni cel takiego zachowania, w jakichkolwiek warunkach, mógłby być inny, niż zmierzający do dokuczenia pokrzywdzonej.

19.  W niniejszej sprawie w ocenie sądu odwoławczego nie mamy do czynienia ze sprawą tak oczywistą, jak opisana powyżej.

20.  Do realiów tej sprawy znacznie bardziej przystaje treść orzeczenia i uzasadnienia Sądu Najwyższego z dnia 4 września 2013 r. w sprawie III KK 275/13.

21.  Bezspornym jest, że w samym wyroku – w opisie przypisanego czynu brak zwrotu „w celu dokuczenia”.

22.  Nie ma przy tym znaczenia to, że z uzasadnienia wyroku sądu I instancji wynika, iż sąd ten dostrzegł taki cel zachowania obwinionej, skoro wbrew obowiązkowi wynikającemu z art. 82 § 2 pkt 1 k.p.s.w., sąd przypisując obwinionej czyn z art. 107 k.w. nie wskazał, aby jej działanie było podjęte w celu dokuczenia pokrzywdzonym. Pamiętać należy, że uzasadnienie pisemne sporządzane jest po wydaniu wyroku, zatem samo w sobie nie może konwalidować braku, jaki zaistniał w opicie przypisanego czynu.

23.  W ocenie sądu odwoławczego nie jest to jednak tylko błąd „techniczny” polegający na pominięciu w opisie czynu ww. zwrotu. Jest to także zdaniem sądu odwoławczego błąd w ocenie materiału dowodowego, bowiem sąd rejonowy uzasadniając ową złośliwość w działaniu obwinionej oraz działanie w celu dokuczenia, pominął zarówno powody, dla których obwiniona podejmowała określone działania, jak i zachowanie drugiej strony konfliktu, a przede wszystkim oskarżyciela K. K. (1), a są to zdaniem sądu odwoławczego bardzo istotne okoliczności, które powinny stać się przedmiotem oceny sądu rejonowego, aby ocena ta mogła być uznana za wszechstronną, wnikliwą i obiektywną.

24.  Nie ulega bowiem wątpliwości, że strony już w okresie objętym zarzutem były w konflikcie, a w trakcie trwania postępowania sądowego konflikt ten był jeszcze bardziej nabrzmiały. Żadna ze stron nie była zatem podmiotem obiektywnym w tej sprawie i relacje obu stron są subiektywne i przekoloryzowane. Słusznie też w apelacji podniosła obwiniona, że za obiektywnego świadka nie mógł być w tej sprawie uznany A. G. (1), co jednoznacznie wynika nie tylko z tego, kiedy i w jaki sposób próbował się on włączyć do sprawy jako pokrzywdzony a nawet oskarżyciel posiłkowy, ale także z dokumentów obrazujących bardzo istotne nabrzmienie konfliktu między nim i jego matką jako współwłaścicielką nieruchomości, a obwinioną – jako drugą współwłaścicielką nieruchomości. Jego jednoznaczne zainteresowanie wynikiem tej sprawy i oczekiwanie na wyrok skazujący „jako podkładkę” do innych toczących się postępowań, jasno też wynika z przedłożonego przez obwinioną wydruku z postu zamieszczonego przez tego świadka w Internecie.

25.  Analiza całokształtu materiału zebranego w sprawie prowadzi do wniosku, że jeśli chodzi o relacje obwinionej i oskarżycieli posiłkowych, a szczególnie oskarżyciela K. K. (1), to są on obustronnie złośliwe i odwetowe. Niewątpliwie obwiniona jest osobą nie panującą nad swoimi emocjami i wypowiadanymi słowami, a czasem także zachowaniami (vide sposób wysypywania śmieci, zamalowanie wizjera), ale pokrzywdzeni, a zwłaszcza K. K. nie pozostaje jej dłużny.

26.  Jeśli nawet uznać, że pierwotnym powodem konfliktu było nierozliczenie kaucji za poprzedni najem, a także przeprowadzenie się do mieszkania poniżej, wynajmowanego przez siostrę obwinionej, to jednak nagrane przez oskarżycieli filmiki jasno wskazują, że bezpośrednią przyczyną konkretnych sytuacji konfliktowych w okresie objętym zarzutem były kwestie związane z utrzymaniem porządku, wyrzucaniem śmieci, zaśmiecaniem podwórka, zastawianiem bramy. Nie wynika z materiału dowodowego, aby obwiniona podejmowała określone przez pokrzywdzonych zachowania „bez żadnej przyczyny”. Oczywiście zachodzenie takich „przyczyn” po stronie pokrzywdzonych nie jest elementem usprawiedliwiającym niewłaściwe zachowania obwinionej, jednak bardzo istotnie rzutuje na ocenę, czy działała ona w celu dokuczenia pokrzywdzonym.

27.  Nie ma w tej sprawie wątpliwości, że obwiniona jest współwłaścicielką nieruchomości, nie ma też wątpliwości, że jest osobą, która dbała o porządek na tej posesji i zależało jej na tym, aby taki porządek tam był. Zależało jej na tym, aby posesja była zamykana przez wszystkich lokatorów – zarówno furtka, jak i brama. Są to oczekiwania, których nie sposób oceniać negatywnie. Nie ma powodów, aby nie dać wiary obwinionej, że te zasady dotyczące czystości i zamykania furtki i bramy nie były częstokroć respektowane. Obwiniona dołączyła do akt dowody potwierdzające taki stan rzeczy, jak choćby zaśmiecanie obejścia petami, brudzenie na klatce schodowej, niezamykanie furtki i bramy, czy wkładanie śmieci do niewłaściwych pojemników. Materiał dowodowy – także i te nagrania przedstawione przez pokrzywdzonych wskazują, że pokrzywdzeni nie traktowali poważnie wskazań, czy pretensji obwinionej w tym zakresie. Ocenić należy, że reakcje obwinionej na takie sytuacje były niejednokrotnie przesadzone w sensie ekspresji i negatywnych, a czasem wręcz wulgarnych wypowiedzi, ale pokrzywdzeni, a szczególnie K. K. (1) ewidentnie także konfrontacyjnie i prowokacyjnie podchodził do obwinionej i jej zachowań, co widać także na nagraniach. Na wulgarne wypowiedzi obwinionej reagował wulgarnymi wypowiedziami (vide nagranie na klatce schodowej dotyczące zastawienia wyjazdu samochodem), a przede wszystkim filmował obwinioną, co samo w sobie było prowokacyjne. Oczywistym jest, że przedłożone nagrania zawierają przede wszystkim te fragmenty scysji, w czasie których to obwiniona zachowuje się niewłaściwie. Tu należy przyznać rację obwinionej, że te nagrania nie stanowią obiektywnego materiału dowodowego, bowiem zwykle nie pokazują tego, co działo się wcześniej. Nie sposób nie odnieść wrażenia, że w niektórych sytuacjach nagrywający wręcz dobrze się bawi nagrywając zdenerwowaną obwinioną. Wskazać też należy, że twierdzenia obwinionej o przyczynach swoich zachowań nie stanowią li tylko przyjętej linii obrony, skoro w materiale dowodowym znajduje się szereg wiadomości mailowych wysyłanych do siostry A. G. (2) (za pośrednictwem maila męża A. G. (2) – k. 137-146). Są to wiadomości wysyłane w okresie od 18 listopada 2020 r. do 24 kwietnia 2021 r. Wynika z nich, że obwiniona na bieżąco informowała współwłaścicielkę, która jednocześnie jest wynajmującą mieszkanie pokrzywdzonym, o różnych sytuacjach dotyczących przede wszystkim nieporządku na klatce schodowej, śmiecenia na posesji (pety papierosowe) zastawiania samochodu, niezamykania furtki i bramy, pozostawiania na klatce schodowej (wspólnej) śmieci oraz rzeczy gabarytowych (łóżko), nieotwierania jej i niereagowania, kiedy pukała do nich w sprawie zabrania śmieci lub przestawienia samochodu. Z materiału dowodowego wynika też, że w tym czasie doszło do takich incydentów, jak przebicie obwinionej wszystkich opon w samochodzie zaparkowanym na tej posesji, wyniesienia na ulicę komody, która znajdowała się w jej garażu.

28.  Wynika z powyższego, że zwracanie pokrzywdzonym uwagi – skądinąd często w niewłaściwej formie – nie było wynikiem wyłącznie złośliwości obwinionej, ale wynikało także z niewłaściwych zachowań pokrzywdzonych bądź niereagowania przez nich na wcześniejsze zwracanie uwagi w tych samych kwestiach (zamykanie bramy i furtki, utrzymywanie porządku na klatce i przed budynkiem).

29.  W takiej sytuacji nie sposób uznać za udowodnione w sposób jednoznaczny, że obwiniona działała z celu dokuczenia pokrzywdzonym.

30.  Brak pełnej oceny materiału dowodowego przez sąd rejonowy, przy jednoczesnym nieujęciu w opisie czynu znamienia „w celu dokuczenia”, powoduje, że sąd odwoławczy nie mógł ani uznać, że w tej sprawie działanie w celu dokuczenia wynika immamentnie z zachowań obwinionej (jak w sprawie, w której orzekał Sąd Najwyższy II KK 215/15), ani tym bardziej uzupełnić opisu czynu w tym zakresie, ponieważ apelacja w tej sprawie została złożona wyłącznie przez obwinioną, czyli tylko na korzyść obwinionej. W tej sytuacji sąd odwoławczy nie mógł też uchylić wyroku i przekazać sprawy do ponownego rozpoznania, aby w tym zakresie sąd rejonowy poszerzył postępowanie i wnikliwie przeanalizował materiał dowodowy w kontekście tego znamienia, bowiem przy apelacji jedynie na korzyść nie jest możliwe czynienie w nowym postępowaniu jakichkolwiek nowych niekorzystnych dla obwinionej ustaleń.

31.  Z uwagi na powyższe sąd odwoławczy doszedł do przekonania, że obwinioną należy uniewinnić od przypisanego jej czynu przy przyjęciu, że nie zostało w tej sprawie wykazane, że obwiniona działała w celu dokuczenia pokrzywdzonym.

32.  Z uwagi na wydanie wyroku uniewinniającego sąd odwoławczy orzekł, że koszty postępowania ponosi Skarb Państwa.