Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 września 2022r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodnicząca – Sędzia Sądu Apelacyjnego Barbara Konińska

po rozpoznaniu w dniu 30 września 2022r.

na posiedzeniu niejawnym

prawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w W.

przeciwko W. P., J. P., S. M.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Rybniku

z dnia 23 grudnia 2020r., sygn. I C 271/20

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powódki na rzecz pozwanego W. P. kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) złotych z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Barbara Konińska

Sygn. akt V ACa 131/21

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 3 października 2018 r. powódka (...) Spółka Akcyjna
w W. domagała się zasądzenia od pozwanych S. M., J. P. i W. P. solidarnie kwoty 250.041,18 zł, w tym: 156.039,71 zł z tytułu niespłaconego kapitału wraz z odsetkami w wysokości podwojonego oprocentowania umownego, które na dzień sporządzenia pozwu wynosi 10,00 %, oprocentowanie umowne stanowi sumę marży Banku, której wysokość wynosi 3,68% i indeksu DBPLN, tak wskazana wysokość naliczanych odsetek z tytułu opóźnienia, w żadnym czasie nie może przekroczyć maksymalnych odsetek z tytułu opóźnienia, tj. w stosunku rocznym dwukrotności sumy stopy referencyjnej NBP i 5,5 punktów procentowych; 60.157,36 zł z tytułu skapitalizowanych odsetek umownych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; 33.012,02 zł z tytułu skapitalizowanych odsetek karnych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; 832,09 zł z tytułu opłat i prowizji; wniosła również o zwrot kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu podniesiono, że powódka zawarła R. P.
i J. P. umowę kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 23 lutego 2007r., że R. P. zmarł w dniu 28 sierpnia 2008 r. oraz że z mocy ustawy spadek po R. P. nabyli: J. P. w 1/3 części, W. P. w 1/3 części oraz S. M. w 1/3 części, którzy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe bez ograniczenia. Powódka dodała, że strona pozwana nie wywiązała się z ciążącego na niej zobowiązania terminowego dokonywania spłat w wysokościach ustalonych w umowie i w związku z brakiem zapłaty zaległych rat pismami z dnia 24 lutego 2017r. oraz 02 czerwca 2017r. wypowiedziała umowę, stawiając całą należność w stan natychmiastowej wymagalności.

Pozwany W. P. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu. Pozwany zarzucił przedawnienie roszczeń powódki, naruszenie art. 385 ¹ § 1 k.c. poprzez naliczenie odsetek o charakterze przeterminowanym, naruszenie art 5 k.c., niezasadne naliczanie odsetek po śmierci R. P., wadliwe uznanie, ze pozwani ponoszą odpowiedzialność za cały dług, w tym również zadłużenie J. P., wadliwe ustalenie wymagalności roszczenia, wadliwe przyjęcie solidarnej odpowiedzialności za dług wynikający z umowy kredytowej, brak domagania się przez powoda zapłaty od ubezpieczyciela w związku ze śmiercią kredytobiorcy oraz nieważność umowy kredytowej, która zawiera niedozwolone postanowienia umowne.

Pozwane J. P. i S. M. również wniosły o oddalenie powództwa z powołaniem się na zarzuty podniesione przez pozwanego W. P..

Wyrokiem z dnia 23 grudnia 2020r., sygn. akt I C 271/2 Sąd Okręgowy w Rybniku zasądził od pozwanego W. P. na rzecz powódki kwotę 11.613,17 zł
z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia prawomocności orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie do dnia zapłaty (punkt 1.); zasądził od pozwanej J. P. na rzecz powódki kwotę 46.452,58 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia prawomocności orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie do dnia zapłaty (punkt 2.); zasądził od pozwanej S. M. na rzecz powódki kwotę 11.613,17 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia prawomocności orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie do dnia zapłaty (punkt 3.); w pozostałym zakresie powództwo oddalił (punkt 4.); zasądził od powódki na rzecz pozwanego W. P. kwotę 10.817 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu (punkt 5.).

Sąd Okręgowy ustalił następujące istotne fakty:

W dniu 23 lutego 2007 r. została zawarta umowa kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do franka szwajcarskiego pomiędzy powódką (Bankiem) a małżonkami R. i J. P. jako Kredytobiorcą. Zgodnie z § 1 umowy Bank udzielił Kredytobiorcy kredytu w kwocie 91.618,27 zł indeksowanych kursem CHF. Przy założeniu, że uruchomiono całość kredytu w dacie sporządzenia umowy równowartość kredytu wynosiłaby 39627,28 CHF, rzeczywista równowartość zostanie określona po wypłacie ostatniej transzy kredytu. Kredytobiorca oświadczył, iż jest świadomy ryzyka kursowego, związanego ze zmianą kursu waluty indeksacyjnej w stosunku do złotego, w całym okresie kredytowania i akceptuje to ryzyko (ust. 1). Spłata kredytu: 276 miesięcznych rat równych kapitałowo-odsetkowych (ust. 2). Oprocentowanie kredytu jest zmienne i na dzień sporządzenia umowy wynosi 5,82 % w skali roku, na które składa się suma obowiązującej stawki DBCHF i stałej marży Banku, która wynosi 3,68 % Kredytobiorca oświadczył, iż jest świadomy ryzyka wynikającego ze zmiennego oprocentowania, w całym okresie kredytowania i akceptuje to ryzyko (ust. 3). Rata kapitałowo-odsetkowa przy założeniu uruchomienia całości kredytu w dacie sporządzenia niniejszej umowy wynosiłaby równowartość 309,82 CHF. Rzeczywista wysokość rat odsetkowych lub rat kapitałowo- odsetkowych zostanie określona w harmonogramie spłat (ust. 4). Całkowity koszt kredytu na dzień sporządzenia Umowy Kredytu wynosi 80.460,52 zł (podana kwota nie uwzględnia ryzyka kursowego). Ostateczna wysokość całkowitego kosztu kredytu uzależniona jest od zmian poziomu oprocentowania kredytu w całym okresie kredytowania (ust. 7). Kredyt określony w § 1 ust. l Bank wypłaca bezgotówkowo w transzach na rachunki podmiotów wskazanych we wniosku o wypłatę, o ile nie jest to sprzeczne z postanowieniami umowy - w terminach i wysokościach określonych w umowie kredytowej. Za prawidłowe wskazanie we wniosku numerów rachunków odpowiedzialność ponosi wyłącznie Kredytobiorca (ust. 10).

W § 2 umowy określono cel udzielonego kredytu oraz sposób wypłaty środków. Zgodnie z tymi zapisami kredyt jest przeznaczony na:

I transza: w wysokości 18.500,00 zł na pokrycie części wkładu budowlanego związanego
z ustanowieniem własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, w wysokości 666,76 zł na uiszczenie opłaty z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, w wysokości 1.832,37 zł na uiszczenie składki z tytułu ubezpieczenia od ryzyka utraty wartości nieruchomości, w wysokości 4.194,82 zł na pokrycie składek ubezpieczeniowych, w wysokości 224,32 zł na uiszczenie kosztów związanych z ustanowieniem hipoteki zabezpieczającej spłatę kredytu.

II transza (do wykorzystania w terminie do 31 maja 2007r): w wysokości 38200,00 zł na spłatę kredytu w (...) SA, w wysokości 10.000,00 zł na spłatę kredytu w (...), w wysokości 9.300,00 zł na spłatę kredytu w (...) sp. z o.o., w wysokości 5.700,00 zł na spłatę kredytu w (...), w wysokości 3000,00 zł na spłatę zobowiązań finansowych Kredytobiorcy.

W § 3 umowy określono sposoby zabezpieczenia kredytu, w tym w ust. 5 ubezpieczenie spłaty kredytu na wypadek śmierci lub trwałej niezdolności do pracy w (...) Spółką Akcyjną przez okres pierwszych dwóch lat kredytowania, zaś w ust. 6 ubezpieczenie kredytu z tytułu niskiego wkładu własnego.

W § 6 ust. 1 umowy zawarto definicję bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut zwaną Tabelą Kursów. Zgodnie z tą definicją jest to sporządzana przez merytoryczną komórkę Banku na podstawie kursów obowiązujących na rynku międzybankowym w chwili sporządzania tabeli i po ogłoszeniu kursów średnich przez NBP, tabela sporządzana jest o godz. 16.00 każdego dnia roboczego i obowiązuje przez cały następny dzień roboczy.

Zgodnie z § 7 ust. 1 wysokość rat odsetkowych zostanie określona w harmonogramie spłat, który zostanie doręczony w dniu uruchomienia poszczególnych transz w przypadku kredytu transzowego, zaś wysokość rat kapitałowo- odsetkowych zostanie określona w harmonogramie spłat po wypłacie całości kredytu, rezygnacji przez Kredytobiorcę z pozostałej części kredytu lub wygaśnięciu roszczenia Kredytobiorcy o uruchomienie pozostałej części kredytu. Harmonogramy te stanowić będą integralną część umowy kredytu. Każdorazowy harmonogram określa wysokość rat spłaty przez okres dwóch lat kredytowania. Przed upływem dwóch lat Kredytobiorca otrzymuje harmonogram na kolejny dwuletni okres trwania umowy kredytu. Na wniosek Kredytobiorcy, Bank zobowiązuje się przesłać harmonogram na cały okres kredytowania.

W myśl § 9 ust. 2 w dniu wypłaty kredytu lub każdej transzy kredytu, kwota wypłaconych środków będzie przeliczana do CHF według kursu kupna walut określonego
w Tabeli Kursów - obowiązującego w dniu uruchomienia środków, a zgodnie z ust. Uruchomienie kredytu lub transzy kredytu winno nastąpić w terminie 5 dni roboczych od złożenia wniosku o wypłatę wraz z dokumentacją, o której mowa w umowie.

Zgodnie z § 10 ust. 1 Kredytobiorca zobowiązuje się dokonać w okresie objętym umową spłaty rat kapitałowo-odsetkowych i odsetkowych w terminach, kwotach i na rachunek wskazany w aktualnym harmonogramie spłat. Harmonogram spłat Kredytobiorca otrzymuje
w szczególności po wypłacie kredytu, każdej transzy kredytu zmianie oprocentowania każdorazowo na okres 24 - miesięczny. Zmiana numeru rachunku pomocniczego nie wymaga aneksu do umowy; zgodnie z ust. 3 wysokość zobowiązania będzie ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w CHF - po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych” do CHF obowiązującego w dniu spłaty.

Zgodnie z § 13 ust. 1 i 2 oprocentowanie kredytu jest zmienne i ulega zmianie w pierwszym dniu najbliższego miesiąca następującego po ostatniej zmianie indeksu DBCHF. Indeks DBCHF dla każdego miesiąca oblicza się jako średnią arytmetyczną stawek LIBOR 3m, obowiązujących w dniach roboczych w okresie liczonym od 26 dnia miesiąca, poprzedzającego miesiąc ostatni do 25 dnia miesiąca poprzedzającego zmianę.

Realizując zapisy umowy powódka w dniach 02 marca 2007 r. i 27 marca 2007 r. wypłaciła obie transze kredytu w złotych. Wysokość obu transz powódka wykazała we frankach szwajcarskich.

W dniu 28 sierpnia 2007r. zmarł R. P.. Na podstawie aktu poświadczenia dziedziczenia z dnia 16 czerwca 2009r. spadek po zmarłym z mocy ustawy nabyli: jego żona J. P. w 1/3 części oraz jego dzieci W. P. i S. M. po 1/3 części każde z nich.

Pismem datowanym na 17 listopada 2008 r.(...) S.A. we W. zawiadomiło powódkę o przyznaniu świadczenia z uwagi na zgon R. P. w kwocie 2.008,26 zł.

W dniu 28 marca 2014 r. pozwany darował pozwanej J. P. swój udział wynoszący 1/6 części w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego przy ul. (...) numer (...). Podobną umowę z J. P. zawarła w dniu 14 marca 2014 r. pozwana S. M..

Pismem datowanym na 24 stycznia 2017 r. powódka wezwała pozwanych do zapłaty całości zaległości w spłaci trat kredytu w terminie 14 dni pod rygorem wypowiedzenia umowy.

W dniu 24 lutego 2017r. powódka sporządziła oświadczenie o wypowiedzeniu umowy kredytu z zachowaniem 30 – dniowego okresu wypowiedzenia, wskazując jako podstawę nieuregulowanie zaległości w spłacie kredytu. Oświadczenie to skierowano i przesłano jedynie do pozwanych J. P. i W. P..

Kolejnym pismem datowanym na 02 czerwca 2017 r. powódka ponownie oświadczyła o wypowiedzeniu umowy kredytu z zachowaniem 30 – dniowego okresu wypowiedzenia, wskazując jako podstawę nieuregulowanie zaległości w spłacie kredytu. To oświadczenie skierowano i przesłano jedynie do pozwanej S. M..

Ostatecznym wezwaniem do zapłaty datowanym na 31 sierpnia 2017 r. wysłanym do wszystkich pozwanych powódka zakreśliła im 7 – dniowy termin do spłaty całości należności kredytowych w związku z wypowiedzeniem umowy kredytu i postawieniem całej należności w stan wymagalności.

Raty kredytu były spłacane przez Kredytobiorców w złotych i łącznie w ten sposób została wpłacona na rzecz powódki kwota 19.019,25 zł.

W dniu 13 grudnia 2018 r. pozwani jako spadkobiercy po R. P. zawarli umowę o dział spadku. W umowie dokonali zgodnego i całkowitego działu spadku oraz zniesienia współwłasności wskazanych w umowie ruchomości w ten sposób, że zostały one przyznane na rzecz J. P. za spłatą na rzecz S. M. i W. P. w kwocie 67 zł.

Umowa zawierana była nie w oddziale banku, ale u jakiegoś pośrednika finansowego; przed podpisaniem umowy przedstawiciel banku nie kierował żadnych pouczeń ani możliwości negocjacji jej warunków. Przed podpisaniem umowy ani pozwana, ani jej mąż nie otrzymali od banku projektu umowy do wcześniejszego zapoznania się z jej zapisami. Spłatą rat kredytu zajmował się mąż pozwanej, a po jego śmierci pozwana spłaciła tylko kilka rat. Część wpłat została dokonana w formie przekazów bankowych.

Sąd Okręgowy pominął dowód w postaci opinii biegłego jako nieistotny dla rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy wskazał, że powódka swoje roszczenie wywodziła z udzielonego pozwanej J. P. i zmarłemu R. P. kredytu oraz że kredytobiorcy byli konsumentami w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. a środki uzyskane z kredytu były przeznaczone na kredyt wyłącznie na cele mieszkaniowe, ubezpieczenie oraz spłatę wcześniejszych zobowiązań. Poddał umowę kredytu analizie pod kątem zgodności jej postanowień z zasadami wprowadzonymi Dyrektywą 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich w kształcie nadanym sprostowaniem z dnia 13 października 2016 roku (Dz.Urz.UE.L z 2016 r. Nr 276, poz. 17[1]) oraz art. 385 ¹§ 1 k.c. Ocenił, że zapisy umowne zawarte w § 1 ust. 1 i 4, § 9 ust. 2 i § 10 ust. 3 umowy nie spełniają wynikającego z art. 4 Dyrektywy wymogu transparentności w zakresie, w jakim przewidują indeksowanie kredytu kursem franka szwajcarskiego oraz regulują sposób ustalania kursu tej waluty. Wskazał, że kredytobiorca będący konsumentem z powodu niejednoznaczności tych zapisów w dniu podpisania umowy nie był w stanie ocenić wysokości własnego zobowiązania, a w konsekwencji skutków ekonomicznych oraz ryzyka ekonomicznego związanych z umową.

Sąd Okręgowy stwierdził, że wprowadzony do umowy mechanizm indeksacji powoduje, że do chwili uruchomienia kredytu oraz jego poszczególnych transz kredytobiorca nie wie, jaką ostatecznie kwotę ma zwrócić kredytodawcy. Wskazał, że umowa została podpisana w dniu 23 lutego 2007 r., zaś uruchomienie kredytu nastąpiło dopiero w dniu 02 marca 2007 r. a kredytobiorca otrzymał kwotę kredytu wyrażoną w złotych, lecz przeliczaną na franki szwajcarskie według kursu ustalonego jednostronnie przez bank. Sąd Okręgowy stwierdził, że nawet jednak po tym przeliczeniu kredytobiorca nie otrzymał informacji
o rzeczywistej wysokości zaciągniętego zobowiązania, gdyż posiada jedynie informację o tym, że jego zobowiązanie jest równowartością określonej liczby franków szwajcarskich. Kredytobiorca nie ma tym samym możliwości ustalenia rzeczywistej wysokości swojego zobowiązania w polskich złotych aż do chwili spłaty ostatniej z rat. W przypadku ustalania wysokości rat odsetkowych na wysokość każdej z nich również decydujący wpływ ma aktualny kurs waluty również ustalany jednostronnie przez bank. Sąd Okręgowy stwierdził, że odsetki od udzielonego kredytu bankowego jako element składowy świadczenia głównego stron umowy kredytu są również świadczeniem głównym, gdyż stanowią z jednej strony cenę płaconą przez kredytobiorcę za korzystanie z oddanych mu do dyspozycji środków finansowych banku, z drugiej zaś strony - wynagrodzenie pobierane przez bank za udostępnienie kredytobiorcy tych środków. Ocenił, że taki mechanizm powoduje niemożność ustalenia przez konsumenta konsekwencji ekonomicznych wypływających dla niego z faktu zawarcia umowy z uwagi na brak transparentnych, to jest jednoznacznych i zrozumiałych kryteriów.

Sąd Okręgowy uznał, że za sprzeczne z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszające interesy konsumenta uznać należy takie postanowienia umowne, które godzą w równowagę kontraktową stron, a nadto te, które zmierzają do wprowadzenia konsumenta w błąd poprzez wykorzystanie jego zaufania i braku specjalistycznej wiedzy. Wskazał, że zgodnie z art. 385 ² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny. Uznał też, że zgodnie zaś z brzmieniem art. 4 ust. 1 Dyrektywy, nieuczciwy charakter warunków umowy jest określany z uwzględnieniem rodzaju towarów lub usług, których umowa dotyczy i z odniesieniem, w czasie wykonania umowy, do wszelkich okoliczności związanych z wykonaniem umowy oraz do innych warunków tej umowy lub innej umowy, od której ta jest zależna. Zgodnie z kolei z treścią art. 385 ¹§ 1 zd. pierwsze k.c. niedozwolone postanowienia umowne nie wiążą konsumenta, a zatem nie wywołują skutków prawnych od samego początku i z mocy samego prawa, co sąd ma obowiązek wziąć pod uwagę z urzędu. Sąd Okręgowy wskazał, że wyjątek od tej zasady następuje jedynie w sytuacji, gdy konsument następczo udzieli „świadomej, wyraźnej i wolnej zgody” na to postanowienie i w ten sposób jednostronnie przywróci mu skuteczność. Wskazał, że oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść i okoliczności zawarcia.

W okolicznościach sprawy odwołanie się w postanowieniach umowy zawierających klauzule waloryzacyjne do tabeli kursowej banku oznacza w ocenie Sądu Okręgowego naruszenie równowagi kontraktowej stron, skoro o środkach indeksacji kredytu i rat jego spłaty decydować może jednostronnie kredytodawca kształtując przez to wysokość własnych korzyści finansowych, a jednocześnie nieprzewidywalne dla kredytobiorcy koszty udzielonego mu kredytu. Stwierdził, że postanowienia te, regulując mechanizm waloryzacji, nie odwołują się do zobiektywizowanych, zewnętrznych w stosunku do stron kontraktu kryteriów ustalania kursu walutowego lecz pozostawiają określenie warunków waloryzacji kompetencji jednej z nich, mianowicie bankowi, przez co równowaga kontraktowa stron zostaje w sposób istotny zachwiana.

Sąd Okręgowy ocenił, że mechanizm ustalania kursów waluty, który pozostawia bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta, a klauzula która nie zawiera jednoznacznej treści, a przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną banku jest klauzulą niedozwoloną w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. Stwierdził też, że konsekwencją stwierdzenia niedozwolonej klauzuli umownej spełniającej wymagania art. 385 ¹ § 1 k.c. jest działająca ex lege sankcja bezskuteczności niedozwolonego postanowienia, połączona z przewidzianą w art. 385 ¹ § 2 k.c. zasadą związania stron umową
w pozostałym zakresie. Wskazał, że art. 385 ¹ § 2 k.c. wyłącza stosowanie art. 58 § 3 k.c. co uzasadnia stanowisko, że nieuczciwe postanowienia indeksacyjne nie powinny być zastępowane innym mechanizmem przeliczeniowym opartym na przepisach kodeksu cywilnego. Ich usunięcie ze skutkiem ex lege i ex tunc powoduje, że brak jest określenia
w umowie jej essentaialia negotti przewidzianych w art. 69 Prawa bankowego, ponieważ ich wyeliminowanie nie pozwoliłoby obliczyć sumy, jaką apelujący zobowiązany jest zwrócić
z tytułu kredytu. W konsekwencji usunięcie klauzul indeksacyjnych (waloryzacyjnych) czyni zawartą przez strony umowę dotkniętą nie dającym się usunąć brakiem skutkującym jej nieważnością na podstawie art. 58 § 1 k.c. W efekcie powyższych rozważań Sąd Okręgowy uznał, że wykładnia zgodna z dokonywaną przez TSUE wykładnią prawa unijnego powoduje, że umowa zawierająca klauzule abuzywne w kształcie objętym sporem w niniejszej sprawie musi zostać uznana za nieważną w całości.

Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z przepisem art. 410 k.c. stwierdzenie nieważności spornej umowy powoduje obowiązek dokonania zwrotu wzajemnych świadczeń pomiędzy stronami umowy zgodnie z przepisami o bezpodstawnym wzbogaceniu. Uznał, że co do zasady kredytobiorca powinien więc zwrócić bankowi otrzymaną od niego kwotę kapitału, a zatem bez odsetek i kosztów dodatkowych, bank zaś powinien zwrócić kredytobiorcy wszelkie wpłacone przez niego raty kredytowe i inne opłaty oraz składki. Dodał, że założenie, że wskutek nieważnej umowy kredytu mogą być względem siebie zubożone jednocześnie obie strony, jest błędne. Ocenił, że zubożona jest tylko ta strona, która świadczyła w pieniądzu więcej, niż uzyskała w związku z tym świadczeniem od strony przeciwnej. Stwierdził także że jeżeli bank przekazał kredytobiorcy kwotę X, a następnie uzyskał od niego kwotę spłaty Y, to w przypadku ustalenia nieważności umowy, różnica tych kwot stanowi wartość wzbogacenia kredytobiorcy, gdy Y jest mniejsze od X, zaś bank staje się wzbogacony, gdy kwota Y przewyższa kwotę X.

Sąd I Instancji uznał, że zarzut przedawnienia roszczenia nie zasługiwał na uwzględnienie. Przywołał treść art. 117 § 2 k.c. i art. 120 § 2 k.c i wskazał, że w odniesieniu do terminu przedawnienia roszczeń kondykcyjnych dominuje pogląd, zgodnie z którym zobowiązanie zwrotu nienależnie spełnionego świadczenia należy do kategorii zobowiązań bezterminowych, a bieg terminu przedawnienia roszczenia wynikającego z tego rodzaju zobowiązania rozpoczyna się w dniu, w którym świadczenie powinno być spełnione, gdyby wierzyciel wezwał dłużnika do wykonania zobowiązania w najwcześniej możliwym terminie. Biorąc pod uwagę, że najwcześniej możliwym terminem wezwania dłużnika przez wierzyciela do wykonania zobowiązania jest chwila powstania zobowiązania, dłużnik zaś, zgodnie z art. 455 in fine k.c, ma spełnić świadczenie niezwłocznie po wezwaniu, ocenił że dniem rozpoczęcia biegu przedawnienia roszczenia o wierzytelność bezterminową powinien być dzień odległy od daty powstania zobowiązania o okres niezbędny do spełnienia świadczenia, przy założeniu, że dłużnik działałby – uwzględniając całokształt okoliczności rzutujących na wykonanie zobowiązania – bez nieuzasadnionej zwłoki. Wskazał, że powyższe dotyczy także roszczenia o zwrot nienależnie spełnionego świadczenia w postaci condictio indebiti i condictio sine causa.

W analizowanej sprawie żadna ze stron nie kierowała do strony przeciwnej wezwań
o zwrot świadczenia nienależnego, zatem zdaniem Sądu I instancji termin przedawnienia żadnego z roszczeń nie rozpoczął swojego biegu.

Z podniesionych przez pozwanych pozostałych zarzutów na uwzględnienie w ocenie Sądu Okręgowego zasługiwał jedynie zarzut braku solidarności po stronie pozwanych. Sąd Okręgowy przywołał art. 50 ¹ zd. 1 k.r. i op., art. 924 k.c., art. 925 k.c. i art. 922 § 1 k.c. oraz art. 1034 k.c. Wskazał, że nabycie spadku po zmarłym R. P. nastąpiło wprost a dział spadku nastąpił przed zamknięciem rozprawy. Dodał, że Bank wypłacił świadczenie
w wysokości 91.618,27 zł, a kredytobiorcy zwrócili bankowi kwotę 19.019,25 zł. Ocenił, że
z tego powodu powództwo zasługiwało na uwzględnienie jedynie do kwoty 69.679,02 zł należności głównej, stanowiącej różnicę pomiędzy tymi kwotami, przy czym każdy
z pozwanych zobowiązany był do zwrotu powodowi kwoty stanowiącej iloraz tej kwoty oraz swojego udziału w spadku; nadto pozwana J. P. ponosi odpowiedzialność za ½ kwoty należności, która nie weszła do długu spadkowego.

Jak wskazał Sąd Okręgowy udziały pozwanych w spadku po zmarłym wynosiły po 1/3 każdy z nich. Z tego powodu odpowiedzialność pozwanych względem powoda z tytułu nienależnego świadczenia wyniosła odpowiednio: pozwana J. P. 4/6 oraz pozostali pozwani po 1/6.

O odsetkach Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 481§ k.c., określając ich termin początkowy od dnia prawomocności orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, gdyż -
z uwagi na okoliczności omówione przy zarzucie przedawnienia roszczenia - na dzień zamknięcia rozprawy żadna ze stron nie pozostawała w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia pieniężnego. O kosztach procesu orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. przy przyjęciu, że powództwo zostało uwzględnione jedynie w nieznacznej części.

W apelacji od powyższego wyroku powódka zaskarżyła go w całości zarzucając mu naruszenie:

1.  art. 233 § 1 k.p.c. przez zaniechanie wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, dokonanie sprzecznej z zasadami logiki i doświadczenia oceny dowodów, w tym oświadczenia zawartego w § 1 ust 1 umowy kredytu;

2.  art. 227 k.p.c. oraz art. 233 k.p.c. w zw. z § 6 ust. 1 umowy kredytu i § 2 regulaminu kredytu, poprzez dokonanie dowolnej, a nie wszechstronnej oceny materiału dowodowego, i nieuprawnione przyjęcie, że powódka mogła dowolnie ustalać Tabelę Kursów i dowolnym ustaleniu, że klauzule indeksacyjne stanowią postanowienia niedozwolone;

3.  art. 65 § 1 i 2 k.c., art. 69 ust. 1 i 2 prawa bankowego oraz umowy z § 1 ust. 1 i § 9 ust. 2
i § 10 ust.3 umowy w zw. § 6 ust. l i § 2 regulaminu kredytowania polegające na wadliwej ich wykładni poprzez przyjęcie, iż postanowienia indeksacyjne zawarte w spornej umowie kredytu i regulaminie stanowią świadczenie główne umowy;

4.  art. 65 § 1 i 2 k.c. w zw. z § 1 ust. 1 i § 9 ust. 2 i § 10 ust.3 umowy oraz § 19 ust. 5 regulaminu w zw. § 6 ust. l umowy i § 2 regulaminu kredytu w zw. z art. 385 ¹ § 1 k.c., poprzez wadliwą ich wykładnię wyrażającą się w przyjęciu, że postanowienia indeksacyjne kredytu rażąco naruszały dobre obyczaje i jednocześnie interes konsumentów;

5.  art. 58 § 2 k.c. i art. 385 ¹ § 1 i 2 k.c. przez ich niewłaściwe zastosowanie, to jest uznanie, że skutkiem stwierdzenia abuzywności postanowień indeksacyjnych jest niemożność dalszego trwania umowy w ustalonym przez strony kształcie;

6.  art. 385 ¹ § 2 k.c. w zw. z art. 65 § 1 i 2 k.c., art. 358 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. XLIX ustawy
z dnia 23 kwietnia 1964 r. przepisy wprowadzające kodeks cywilny oraz art. 41 prawa wekslowego poprzez ich niezastosowanie do spornej umowy;

7.  art. 69 ust. 2 pkt 4a w zw. z art. 69 ust. 3 i zw. z art. 75b ustawy Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 r. oraz w zw. z art. 4 ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 165, poz. 984), poprzez ich niewłaściwe niezastosowanie;

8.  art. 232 k.p.c. w zw. z art. 278 §1 k.p.c. poprzez nieprzeprowadzenie opinii biegłego
z zakresu bankowości i finansów i ustalenia wysokości zadłużenia pozwanych, przy uwzględnieniu kursów średnich waluty indeksacyjnej ogłaszanych przez Narodowy Bank Polski.

Mając na uwadze powyższe powódka wniosła o uchylenie wyroku w całości
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania z powodu nie rozpoznania przez Sąd
I instancji istoty sprawy, ewentualnie wniosła o zmianę wyroku przez Sąd II instancji
i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 250.041,18 PLN w tym: 156 039,71 zł
z dalszymi odsetkami liczonymi w wysokości podwojonego oprocentowania umownego, które na dzień sporządzenia pozwu wynosi 10,00%, oprocentowanie umowne stanowi sumę marzy Banku, której wysokość wynosi 3,68% i indeksu DBPLN, tak wskazana wysokość naliczanych odsetek z tytułu opóźnienia, w żadnym czasie nie może przekroczyć maksymalnych odsetek z tytułu opóźnienia, tj. w stosunku rocznym dwukrotności sumy stopy referencyjnej NBP i 5,5 punktów procentowych; kwoty 60.157,36 PLN z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty; kwoty 33.012,02 PLN z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty, kwoty 832,09 PLN.

Powódka wniosła o dopuszczenie, pominiętego dowodu z opinii biegłego z zakresu bankowości i finansów oraz o zasądzenie od pozwanych na jej rzecz kosztów postępowania przed Sądem I i II instancji wg norm przepisanych.

Pozwany W. P. w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie
i zasądzenie na jego rzecz kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja powódki nie mogła odnieść oczekiwanego przez nią skutku.

Sąd Okręgowy wbrew zarzutom apelacji ustalił prawidłowo fakty niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy, a dokonana przezeń ocena materiału dowodowego nie narusza art. 233 § 1 k.p.c., nie uchybia zasadom logiki i doświadczenia życiowego. Wobec tego ustalenia te Sąd Apelacyjny przyjmuje za w własne bez potrzeby i powtarzania. Skoro bowiem z całego materiału dowodowego sąd wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego, taka ocena dowodów nie narusza zasady swobodnej oceny dowodów przewidzianej w art. 233 § 1 k.p.c. i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne, a takiej wadliwości w niniejszej sprawie skarżąca nie wykazała.

Niezasadnym jest w szczególności zarzut dotyczący nieprawidłowej oceny oświadczenia zawartego w § 1 ust 1 umowy kredytu, z których ma wynikać zdaniem skarżącej fakt zrozumienia i akceptacji przez Kredytobiorcę zasad przeliczania należności według kursów publikowanych w tabelach kursowych. Nie ulega wątpliwości treść umowy zawartej przez powódkę z kredytobiorcami, ani treść klauzuli o ryzyku kursowym. Okoliczność zaś, że kredytobiorcy podpisali powyższą umowę nie oznacza jeszcze, by zrozumieli ryzyko kursowe, ani też że rozumieli zasady na jakich są tworzone tabele kursowe.

Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił, że pouczenie o ryzyku kursowym miało miejsce
i oceniając je prawidłowo uznał, że nie spełnia wymogów właściwego pouczenia. Powódka nie wykazała jakie konkretnie pouczenia i jakie symulacje w niniejszym przypadku były przedstawione kredytobiorcom. Powódka nie przedstawiła żadnych dowodów potwierdzających przekazanie kredytobiorcom informacji pozwalających realnie ocenić zakres ryzyka kursowego w perspektywie wielu lat, na który to okres umowa została zwarta oraz jego wpływu na stan zadłużenia i rzeczywisty koszt kredytu. Wobec tego powódka nie podważyła zeznań pozwanych, co do tego że kredytobiorcy nie byli należycie poinformowani o ryzyku kursowym. Za dowód wystarczających pouczeń nie można uznać złożonych przez powódkę dokumentów. Oświadczenie dotyczące ryzyka miało charakter blankietowy i stanowiło część wzorca przygotowanego przez bank. Na podstawie zaś zaoferowanego przez powódkę materiału brak było podstaw do przyjęcia, że kredytobiorcy uzyskali zrozumiałą, pełną i szczegółową informację w tym zakresie.

Trafnie także Sąd Okręgowy uznał, iż bez znaczenia dla rozstrzygnięcia był wniosek
o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność wysokości zadłużenia pozwanych wobec powódki po modyfikacjach umowy proponowanych przez pozwaną, na które pozwani nie wyrazili zgody. Nie doszło zatem do zarzucanego Sądowi Okręgowemu naruszenia art. 232 k.p.c. w zw. z art. 278 §1 k.p.c. poprzez nieprzeprowadzenie opinii biegłego z zakresu bankowości i finansów.

Niezasadnymi okazały się także zarzuty naruszenia art. 65 § 1 i 2 k.c., art. 69 ust. 1 i 2 prawa bankowego, art. 65 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 385 ¹ § 1 k.c., art. 58 § 2 k.c. i art. 385 ¹ § 1 i 2 k.c., art. 385 ¹ § 2 k.c. w zw. z art. 65 § 1 i 2 k.c, art. 358 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. XLIX ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. przepisy wprowadzające kodeks cywilny oraz art. 41 prawa wekslowego oraz art. 69 ust. 2 pkt 4a w zw. z art. 69 ust. 3 i zw. z art. 75b ustawy Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 r. oraz w zw. z art. 4 ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 165, poz. 984).

Klauzule waloryzacyjne zawarte w umowie stron określają główne świadczenia stron
w rozumieniu art. 385 ^{( 1)} § 2 zd. 2 k.c. W przypadku umowy o kredyt głównymi świadczeniami stron są bowiem oddanie do dyspozycji kredytobiorcy oznaczonej kwoty pieniężnej na oznaczony czas z przeznaczeniem na oznaczony w umowie cel oraz wykorzystanie udostępnionego kredytu zgodnie z umówionym celem, zwrot kwoty kredytu, zapłata odsetek kapitałowych i prowizji (art. 69 ust.1 ustawy Prawo bankowe). W przypadku umów o kredyt waloryzowany do waluty CHF, zawarte w tych umowach klauzule waloryzacyjne służą oznaczeniu salda zadłużenia w CHF ustalanego według kursu kupna i określeniu wysokości poszczególnych rat ustalanych według kursu sprzedaży CHF. Zatem służą ustaleniu kwoty, którą kredytobiorca ma zwrócić bankowi. W efekcie obie klauzule indeksacyjne określają główne świadczenie kredytobiorcy wynikające z umowy kredytu, czyli kwotę podlegającą zwrotowi jako spłata (por. wyrok TSUE z dnia 3 października 2019r., Dziubak, C-260/18, wyrok TSUE z dnia 14 marca 2019r., Dunai, C-118/17, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 września 2020 r., I CSK 556/18).

Oceny charakteru zakwestionowanych przez powodów postanowień umownych, stosownie do art. 4 ust. 1 i 2 oraz art. 3 ust. 1 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należało dokonać
w odniesieniu do chwili zawarcia umowy kredytu oraz do wszystkich okoliczności, o których strony wiedziały lub mogły wiedzieć przy zawieraniu umowy (zob. uchwała Sądu Najwyższego z 20 czerwca 2018 roku, III CZP 29/17). Nieuczciwy charakter umowy zawarty tychże postanowieniach umownych polegał na przeliczeniu wysokości zobowiązania kredytobiorcy z waluty polskiej na walutę CHF po raz pierwszy przy uruchomieniu kredytu,
a następnie każdorazowo przy spłacie kolejnych rat kredytu bez odniesienia się do obiektywnego kursu tychże walut. Przy tym takie ukształtowanie treści umowy nie spełniało wymogów określonych w art. 69 ust. 1 i ust. 2 pkt 2 Prawa bankowego, bowiem nie określało w sposób jednoznaczny kwoty kredytu, którą z dnia zawarcia umowy powód zobowiązany był zwrócić. Do przeliczenia dokonywanego przy wypłacie kredytu stosowany był kurs kupna, a przy przeliczaniu wysokości spłacanych rat kurs sprzedaży CHF. W konsekwencji powódka uzyskała możliwość samodzielnej modyfikacji wysokości kwoty wypłaconej jako kapitał kredytu, a następnie określonej w złotych wysokości spłacanych rat tak w zakresie kapitału, jak i odsetek. Zasady w oparciu o które tabele były ustalane, zależały wyłącznie od woli banku i mogły w każdym momencie ulec zmianie. Powyższe świadczy o naruszeniu równowagi stron umowy przez nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego. Uniemożliwia też konsumentowi przewidywanie w oparciu o jasne i zrozumiałe kryteria możliwe konsekwencje ekonomiczne wynikające z zawarcia umowy.

W konsekwencji postanowienie umowy przewidujące przeliczenie oddawanej do dyspozycji kredytobiorcy kwoty kredytu na CHF, ostatecznie według kursu kupna z dnia uruchomienia kredytu, a następnie kolejnym przeliczeniu na PLN według kursu sprzedaży - dla ustalenia salda kredytu i wysokości rat z odesłaniem do tabel banku ma nieuczciwy charakter. W efekcie kredytobiorca znał tylko przybliżoną kwotę jaką otrzyma i co najwyżej przybliżone kwoty jakie ma spłacać z tytułu rat. Wobec tego taki mechanizm indeksacji nie jest jednoznaczny wobec czego została spełniona przesłanka określona art. 385 ¹ k.c. § 1 k.c.

Dodatkowo zawarte w umowie klauzule waloryzacyjne nie zostały wynegocjowane, ani indywidualnie uzgodnione z kredytobiorcami. W myśl art. 385 ¹ § 3 k.c. nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu; w szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych
z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. W efekcie za indywidualnie uzgodnione można uznać wyłącznie takie postanowienia, które były przedmiotem negocjacji, bądź są wynikiem porozumienia lub świadomej zgody co do ich zastosowania. Warunki umowy muszą zostać uznane za niewynegocjowane indywidualnie, jeżeli zostały sporządzone wcześniej i konsument nie miał wpływu na ich treść, zwłaszcza jeśli zostały przedstawione w formie uprzednio sformułowanej umowy standardowej. Indywidualne uzgodnienie nie zachodzi też, gdy konsument ma jedynie hipotetyczną, możliwość pertraktacji, ponieważ konieczne jest wspólne ustalenie ostatecznego brzmienia klauzul umownych, w wyniku rzetelnych negocjacji, w ramach których konsument ma realny wpływ na treść kontraktu, chyba że poszczególne postanowienia zostały przez niego sformułowane i włączone na jego żądanie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 6 marca 2019r., I CSK 462/18). Powódka zaś obciążona ciężarem wykazania okoliczności, że klauzule zostały uzgodnione indywidualnie z kredytobiorcami, okoliczności tej nie wykazała (art. 385 ¹ § 4 k.c.). Powódka nie wykazała by w tym konkretnym przypadku kredytobiorcy mieli realną możliwość oddziaływania na treść poszczególnych postanowień umownych.

Jak wynika zaś z wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
z 3 października 2019r. w sprawie C-260/18 art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie wypełnieniu luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które się w niej znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że skutki wyrażone w treści czynności prawnej są uzupełniane w szczególności przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie stanowią przepisów dyspozytywnych lub przepisów mających zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę. Unieważnienie tych klauzul doprowadziłoby nie tylko do zniesienia mechanizmu indeksacji oraz różnic kursów walutowych, ale również - pośrednio - do zaniknięcia ryzyka kursowego, które jest bezpośrednio związane z indeksacją przedmiotowego kredytu do waluty.

Nie zasługiwał na uwzględnienie także zarzut naruszenia art. 358 § 2 k.c. a także art. 65 k.c. w powiązaniu z powołanymi przez powódkę przepisami. Przepis art. 358 § 2 k.c. nie może być stosowany w drodze analogii, a przy tym nie obowiązywał w chwili zawierania umowy. Zatem nie można uzupełniać luk powstałych po wyeliminowaniu tych klauzul, ponieważ stanowiłoby to niedopuszczalną konwersję umowy. Wprowadzanie w miejsce kursu kupna i sprzedaży CHF jakiegokolwiek innego miernika wartości (w tym kursu średniego NBP) byłoby zbyt daleko idącą modyfikacją umowy, wnosząc do niej zupełnie nowy element. Podstaw do zastąpienia abuzywnej klauzuli waloryzacyjnej inną, a w szczególności taką, która określałaby inny sposób ustalenia kursu waluty waloryzacji nie daje też art. 385 ¹ k.c., ani art. 69 ust. 3 prawa bankowego uprawniający kredytobiorcę do spłaty kredytu indeksowanego lub denominowanego do waluty obcej, w tej walucie, ponieważ także ten przepis wszedł w życie po zawarciu umowy kredytu, zwłaszcza że jedną z fundamentalnych zasad prawa cywilnego jest zasada stosowania prawa materialnego z daty dokonania czynności prawnej. Niezasadnym jest także domaganie się przez pozwaną zastosowania jakichkolwiek przepisów Prawa wekslowego. Zastąpienie przez Sąd nieuczciwych postanowień umowy postanowieniami uczciwymi byłoby również sprzeczne z celem Dyrektywy Rady 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. Urz. UE 1993 L 95, s. 29, ze. zm.), jakim jest zapobieganie kolejnym naruszeniom. Nie jest zatem zasadny argument, jakoby należało zastosować kurs rynkowy lub zwyczajowy to jest kurs średni NBP, ponieważ w praktyce bankowej nie wykształcił się zwyczaj przyjmowania do rozliczeń kredytów indeksowanych do waluty obcej średnich kursów NBP, a takie działanie również byłoby sprzeczne z zasadniczym celem dyrektywy. W konsekwencji chybionym jest także zarzut naruszenia art. 58 § 3 k.c. i art. 65 § 1 i 2 k.c. Sąd Okręgowy ustalił w wystarczający dla wydania prawidłowego rozstrzygnięcia treść stosunku zobowiązaniowego łączącego strony nie naruszając art. 65 § 1 k.c. w zw. z art. 385 ¹ k.c. i art. 385 ² k.c. a w sytuacji braku adekwatnego pouczenia o ryzyku walutowym nie można przyjąć by zgodnym zamiarem obu stron było utrzymanie umowy na warunkach wskazywanych w apelacji.

Z oświadczenia pozwanych wynika, że są świadomi konsekwencji ustalenia nieważności umowy i się na nie godzą. Zatem Sąd Okręgowy trafnie uznał, że usunięcie klauzul indeksacyjnych czyni zawartą przez strony umowę dotkniętą nie dającym się usunąć brakiem, skutkującym jej nieważnością. Dodatkowo pozwani pouczeni zgodnie ze wskazówkami wynikającymi z uzasadnienia uchwały Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego – Izby Cywilnej – zasady prawnej z dnia 7 maja 2021r. sygn. akt III CZP 6/21 o skutkach stwierdzenia nieważności umowy i możliwości zmiany jej postanowień w ramach umowy postanowieniem z dnia 16 maja 2022r. swoje stanowisko co do nieważności umowy kredytowej podtrzymali.

W związku z czym nie zachodzi obawa o naruszenie podstawowych standardów ich ochrony jako konsumentów, wynikających z art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG ani zmiany umowy wbrew woli konsumenta (por. uchwała Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 roku, III CZP 6/21).

Prawidłowo zatem Sąd Okręgowy stwierdził nieważność umowy kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 23 lutego 2007r. zawartego przez powódkę z pozwaną J. P. i R. P.. Skoro zaś umowa była nieważna co zostało prawidłowo stwierdzone ze skutkiem ex tunc powódka nie może dochodzić zwrotu jakichkolwiek kwot od pozwanych w oparciu o nieważne postanowienia umowy oraz wypowiedzenie nieważnej umowy.

Tymczasem powódka domagała się w pozwie zapłaty należności z tytułu wypowiedzenia umowy (pozew). Po podniesieniu przez pozwany D. P. podniósł zarzutu nieważności umowy z uwagi na niedozwolone postanowienia umowne /k. 16 akt/ powódka zmodyfikowała żądanie pozwu nadal dochodząc zapłaty w oparciu o umowę kredytową i jej wypowiedzenie /k. 262 akt/. Podstawy faktycznej swego żądania powódka nie zmodyfikowała mimo, iż pozwane na rozprawie w dniu 12 grudnia 2019r. również zarzuciły nieważność umowy kredytowej. Co więcej do chwili wydania zaskarżonego wyroku powódka nie sformułowała żądania ewentualnego na wypadek stwierdzenia nieważności umowy.

Przeciwnie w toku całego procesu, jak i również w postępowaniu apelacyjnym powódka wywodziła obowiązek zapłaty z wypowiedzenia umowy kredytowej zarzucając zaskarżonemu wyrokowi błędne stwierdzenie jej nieważności. Powyższe wynika zarówno z analizy pozwu, stanowiska powódki w toku procesu oraz treści apelacji. Podstawą powyższego żądania sformułowanego przez profesjonalnego pełnomocnika nie było zatem roszczenie o zwrot wzajemnych świadczeń w oparciu o art. 410 k.c.

Sąd związany jest zakresem żądania sformułowanego przez powódkę i jego podstawą zgodnie z treścią art. 321 § 1 k.p.c. Ewentualna zmiana żądania pozwu w świetle art. 383 k.p.c. jest niedopuszczalna w postępowaniu apelacyjnym, zaś przed Sądem I Instancji wymagałaby w myśl art. 193 § 2 ¹ k.p.c. dokonania jej na piśmie, co nie miało miejsca. W efekcie żądaniem wywodzonym wyłącznie w oparciu o wypowiedzenie umowy związany jest także Sąd Apelacyjny rozpoznający sprawę w granicach apelacji zgodnie z art. 378 § 1 k.c. w zw. z art. 383 k.p.c. Ponieważ powódka nie może dochodzić zwrotu dalszych świadczeń ponad zasądzoną już wcześniej kwotę przez Sąd I instancji w oparciu o wypowiedzenie nieważnej umowy apelacja powódki podlegała oddaleniu przy uwzględnieniu zakazu reformationis in peius bez konieczności odnoszenia się do pozostałych jej zarzutów.

Wobec tego Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie 1 wyroku na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. art. 15 zzs ¹ ust.1 pkt.4 ustawy z dnia 2 marca 2020r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2020r., poz. 1842 ze zm.).

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. i § 2 pkt. 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015r., poz. 1800 ze zm.).

SSA Barbara Konińska