Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 czerwca 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 28 czerwca 2022 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa K. P., B. P.

przeciwko (...) Bankowi (...) Spółce Akcyjnej
w W.

o zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Rybniku

z dnia 13 listopada 2020 r., sygn. akt I C 32/20

1.  zmienia zaskarżony wyrok:

- w punkcie 2 i 4 o tyle, że zasądzoną w punkcie 2 kwotę 45.151,90 złotych podwyższa do kwoty 68.486,65 (sześćdziesiąt osiem tysięcy czterysta osiemdziesiąt sześć 65/100) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 13 listopada 2020r.,

- w punktach 3, 5 i 6 w ten sposób, że zasądza od pozwanej na rzecz powodów kwotę 21.677 (dwadzieścia jeden tysięcy sześćset siedemdziesiąt siedem) złotych tytułem kosztów procesu,

- nakazuje pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego
w Rybniku) kwotę 3.425 (trzy tysiące czterysta dwadzieścia pięć) złotych tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych;

2.  oddala apelację powodów w pozostałym zakresie;

3.  oddala apelację pozwanej;

4.  zasądza od pozwanej na rzecz powodów kwotę 1.000 (jeden tysiąc) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt V ACa 20/21

UZASADNIENIE

Powodowie B. P. i K. P. w ostatecznie sprecyzowanym żądaniu pozwu (k.858) wnieśli o unieważnienie zawartej przez nich z pozwaną (...) Bankiem (...) Spółką Akcyjną w W. umowy kredytu mieszkaniowego Własny Kąt Hipoteczny nr (...) wraz z aneksem nr (...) z 30 czerwca 2015r.; o zasądzenie od pozwanej kwoty 57.695,37 zł z tytułu dotychczasowej nadpłaty spłaconych rat ponad wartość zaciągniętego kredytu; o zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów kwoty 10.791,28 zł tytułem dotychczas poniesionych dodatkowych kosztów związanych z zawarciem i obsługą kredytu w trakcie jego spłacania; o zasądzenie od pozwanej na rzecz każdego z powodów kosztów postępowania według norm przepisanych w tym kosztów zastępstwa procesowego według złożonego spisu kosztów.

W uzasadnieniu podali, że podstaw żądania unieważnienia umowy upatrują
w naruszeniu przez pozwany bank przepisów prawa. W przekonaniu powodów fakt, że umowa kredytu została zawarta na uprzednio sformułowanym wzorcu i nie była efektem indywidualnych negocjacji między stronami, przesądza o jej nieważności. Co więcej, jak dodali, pozwana wprowadzając do umowy klauzule waloryzacyjne, w sposób sprzeczny
z dobrymi obyczajami rażąco naruszyła ich interesy. Jak podnieśli, w razie usunięcia z umowy klauzul abuzywnych umowa nie będzie mogła być wykonywana, gdyż nie będzie zawierała wówczas żadnych unormowań dotyczących ustalenia wysokości kwoty kredytu oraz nie będzie określała zasad spłaty kredytu, czyli dokonywania rozliczeń między stronami. Stąd, w braku stosunku prawnego, który przewidywałby obowiązek wzajemnych świadczeń, świadczenia faktycznie spełnione przez powodów należy traktować ich zdaniem jako nienależne.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości, zasądzenie solidarnie od powodów na jej rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości trzykrotności stawki minimalnej wynikającej
z rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz zwrotu opłaty skarbowej od złożonych pełnomocnictw. Pozwana zanegowała, by istniały podstawy do uznania zawartej z powodami umowy kredytu za nieistniejącą, czy nieważną. Zaprzeczyła, aby w umowie występowały zapisy mające charakter abuzywny, wskazując ponadto, że wbrew twierdzeniom pozwu, powodowie mieli wybór, co do sposobu przejściowego zabezpieczenia spłaty kredytu. Oświadczyła, że przed zawarciem umowy wyjaśniono powodom istotę i mechanizm kredytu denominowanego
w walucie obcej w tym również ryzyko wynikające ze zmian kursu walut kredytu, co potwierdza stosowne oświadczenie złożone przez powodów we wniosku kredytowym.

Wyrokiem z dnia 13 listopada 2020 r., sygn. I C 32/20 Sąd Okręgowy w Rybniku ustalił, że umowa kredytu mieszkaniowego Własny Kąt Hipoteczny nr (...)wraz z aneksem nr (...) z 30 czerwca 2015r., zawarta przez powodów z (...) Bankiem (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w W. jest nieważna (punkt 1.); zasądził od pozwanej na rzecz powodów solidarnie 45.151,90 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wyrokowania (punkt 2.); zasądził od pozwanej na rzecz powodów solidarnie 22.507 zł z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, do dnia zapłaty (punkt 3.); oddalił powództwo w pozostałym zakresie (punkt 4.); zasądził od B. P. na rzecz pozwanej 3.608,50 zł z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, do dnia zapłaty, tytułem kosztów zastępstwa procesowego (punkt 4.); zasądził od K. P. na rzecz pozwanej 3.608,50 zł z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, do dnia zapłaty, tytułem kosztów zastępstwa procesowego (punkt 5.)

Sąd Okręgowy ustalił:

Powodowie zawarli z pozwaną 19 grudnia 2006r. umowę kredytu mieszkaniowego „WŁASNY KĄT” hipoteczny numer: (...) (spłacanego w ratach annuitowych, udzielonego walucie wymienialnej, zwaną dalej umową). Na jej mocy pozwana udzieliła powodom kredytu w kwocie 178.255,61 CHF na cele mieszkaniowe w postaci zakupu lokalu mieszkalnego oznaczonego symbolem (...), o powierzchni użytkowej 75,47 m ^{( 2)} w budowie położonego we W., w budynku oznaczonym, literą (...) przy ul. (...) nr(...),(...) na działce (...) i (...)obręb Plac (...) z przeznaczeniem na potrzeby własne. Pozwana zobowiązała się do wypłaty kredytu na rzecz powodów do 10 grudnia 2007r. (po spełnieniu warunków określonych w § 4 umowy. Wartość kredytu ustalono na 178.255,61 CHF. 19 grudnia 2006r. wypłacono go w walucie polskiej 413.553,01 zł. Powodowie zobowiązali się do spłaty kredytu w okresie od 31 grudnia 2007r. do 10 grudnia 2026r., w ratach annuitetowych, które obejmowały zadłużenie z tytułu kredytu i odsetek. Strony ustaliły, że Bank będzie pobierał odsetki od kredytu w walucie kredytu według zmiennej stopy procentowej w stosunku rocznym, której wysokość jest ustalana w dniu rozpoczynającym pierwszy i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej i stałej marży. Stawka referencyjna była ustalana w oparciu o stawkę LIBOR obowiązującą w drugim dniu poprzedzającym dzień rozpoczynający pierwszy i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej. Zmiana wysokości stawki referencyjnej powodowała zmianę wysokości oprocentowania kredytu o taką samą liczbę punktów procentowych.

Zgodnie z umową spłata zadłużenia powodów miała mieć formę potrąceń dokonywanych przez pozwaną z rachunku oszczędnościowo rozliczeniowego pozwanych nr (...). Środki wyrażone w walucie polskiej zgromadzone na tym rachunku były potrącane w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty
w walucie wymienialnej, w której został udzielony kredyt według obowiązującego w Banku
w dniu wymagalności kursu sprzedaży dla dewiz.

Kredyt został zabezpieczony hipoteką zwykłą na zabezpieczenie wierzytelności kapitałowej na kwotę 178.255,61 CHF oraz hipoteką kaucyjną na zabezpieczenie wierzytelności odsetkowej do kwoty najwyższej 39.216,23 CHF. Hipoteki zostały ustanowione na własności lokalu mieszkalnego oznaczonego symbolem (...) o powierzchni użytkowej 75,47 m ^{( 2)} położonego we W. przy ul. (...) na działce (...) i (...), obręb Plac (...). Spłata kredytu została zabezpieczona ponadto wekslem własnym in blanco wraz z deklaracją wystawcy weksla, cesją praw z umowy ubezpieczenia nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych na rzecz Banku, oświadczeniem powodów o poddaniu się egzekucji oraz ubezpieczeniem kredytowanego wkładu finansowego w (...) SA.

Powodowie oraz pozwana zawarli 30 czerwca 2015r. Aneks nr (...) do umowy kredytu nr (...) z dnia 19 grudnia 2006r. Strony umówiły się, że dla celów związanych z obsługą kredytu pozwana otworzy dla kredytobiorców dodatkowy bezpłatny nieoprocentowany rachunek prowadzony w walucie kredytu. W związku z aneksem spłaty kapitału i odsetek mogły dokonywane z rachunków: nr (...) prowadzonego w walucie kredytu, nr (...) prowadzonego
w walucie polskiej, z zastrzeżeniem, że środki z tego rachunku będą pobierane w przypadku, gdy na rachunku prowadzonym w walucie kredytu brak jest środków pieniężnych w ilości wystarczającej do spłaty.

Do aneksu dołączono załącznik - Zasady ustalania kursów walut i spreadu walutowego w (...) S.A., zgodnie z którym pozwana stosowała kursy wymiany walut i spread.

Zawierając umowę kredytu z powodami pozwana korzystała z wcześniej przygotowanego przez siebie wzorca umowy. Powodowie występowali o udzielenie im kredytu zlotowego, którego im odmówiono ze względu na brak zdolności kredytowej. W krótkim czasie po odmowie pozwana zaproponowała im kredyt we frankach szwajcarskich na ten sam cel i tej samej wartości. Podstawowym argumentem dla wyboru waluty kredytu była symulacja okazywana klientowi, która pokazywała znaczne różnice w wysokości raty miesięcznej na korzyść kredytów walutowych w stosunku do kredytów udzielanych w walucie polskiej.

Od 19 grudnia 2006r. do 8 lipca 2015r. powodowie dokonali spłaty należności z tytułu wymagalnych odsetek, kapitału oraz odsetek karnych w wysokości 92.584,40 CHF, co stanowi kwotę 289.872,28 zł. W okresie od 8 lipca 2015r. do 9 grudnia 2019r. powodowie dokonali spłat należności z tytułu wymagalnych odsetek, wymagalnego kapitału i odsetek karnych
w łącznej kwocie 43.381,99 CHF, co stanowi kwotę 167.478,19 zł. Dodatkowo powodowie na rzecz pozwanej uiścili w dniu 10 marca 2020r. kwotę 322,44 zł.

Dodatkowe koszty poniesione przez powodów w związku z zawarciem oraz obsługą kredytu to: 5.373,23 zł., na które złożyły się: raty na ubezpieczenie pomostowe w łącznej wysokości 2.582,47 zł; ubezpieczenie kredytowanego wkładu 1.758,76 zł; opłata za oszacowanie nieruchomości 150 zł; koszt wykupu weksla na zabezpieczenie kredytu 417 zł; opłata za prowadzenie rachunku bankowego 165 zł; opłata za zaświadczenie z 21 listopada 2018 r. 300 zł.

Na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. Sąd Okręgowy pominął dowód z opinii biegłego z zakresu ekonomii na okoliczności wskazane w odpowiedzi na pozew (k.78) jako nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy oraz mające wykazać fakty bezsporne. Wskazał, że zmiany kursów walut i wskaźników nie były kwestionowane przez żadną ze stron, ewentualne roszczenia pozwanej nie były przedmiotem postępowania a elementy ubezpieczenia kredytu i ich wpływ na kredyt nie mają zaś znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Na tożsamej podstawie Sąd Okręgowy oddalił wniosek o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka B. M. albowiem fakty, co do których świadek miał zeznawać (ustalenia kursów kupna i sprzedaży podawanych w tabelach kursów podawanych przez pozwaną) były bezsporne.

Sąd Okręgowy wskazał, iż zgodnie z art. 385 ¹ k.c. możliwość uznania klauzuli za abuzywną wymaga spełnienia czterech przesłanek: umowa musi zostać zawarta
z konsumentem, postanowienia umowy nie zostały uzgodnione z konsumentem w sposób indywidualny, nadto kształtują one prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny
z dobrymi obyczajami lub rażąco naruszają jego interesy, a postanowienia w sposób jednoznaczny nie dotyczą głównych świadczeń stron. Stwierdził Sąd Okręgowy, że
w rozpoznawanej sprawie przedmiotem analizy są postanowienia umowy kredytu denominowanego, w którym kwota kredytu została wyrażona w walucie obcej, lecz wypłacono ją w walucie krajowej według klauzuli umownej opartej na kursie kupna waluty obcej obowiązującym w dniu uruchomienia kredytu, zaś spłata kredytu następuje w walucie krajowej. Podniósł, że możliwość uznania zapisu umownego za niedozwolony wymaga zakwalifikowania go albo jako postanowienie, które nie określa głównego świadczenia stron albo postanowienie określające główne świadczenie stron, które nie zostało sformułowane
w sposób jednoznaczny. Dalej wywiódł Sąd Okręgowy, że jako jeden z przedmiotowo istotnych elementów umowy kredytu wyróżnia się ścisłe określenie kwoty i waluty kredytu. Dodał, że w umowie postanowiono, że kredyt będzie spłacany w walucie polskiej i następnie przeliczany przez pozwaną na CHF, nie określono natomiast wprost kwoty w PLN podlegającej zwrotowi, przewidując jedynie, że kwota ta zostanie ustalona w wyniku określonych działań matematycznych dokonywanych przy wykorzystaniu kursu walut z tabeli banku. Wskazał, że stosując do przeliczenia tworzoną przez siebie tabelę kursów bank narzucił powodom sposób ustalania wysokości kwoty podlegającej wypłacie oraz zwrotowi a powodowie nie zostali poinformowani, przed zawarciem umowy, o zasadach ustalania tych kursów. Stwierdził, że bank przyznał sobie możliwość jednostronnego oddziaływania na pozycję dłużników, w szczególności na wysokość świadczenia do wypłaty i wysokość zobowiązania dłużników w zakresie wysokości należnej do spłaty raty, spłacanej w PLN. Dodał, że umowa nie nakłada na bank żadnych ograniczeń w zakresie określania kursów walut w tabeli kursowej, ale również nie wskazuje minimalnej trwałości ustalanych tabel, przez co kredytobiorcy nie tylko nie znali zasad kształtowania się kursu, ale nawet nie wiedzieli czy kurs obowiązujący o danej porze określonego dnia będzie kursem, według którego bank rzeczywiście dokona przeliczenia.

W ocenie Sądu Okręgowego kwestia, czy przy ustalaniu tabeli kursów bank posługuje się wewnętrznymi procedurami i jaki jest ich kształt jest irrelewantna ponieważ, nie stanowi elementu stosunku prawnego łączącego strony. Zaznaczył Sąd Okręgowy, że nie kwestionuje samej możliwości zamieszczenia w umowach kredytowych klauzul waloryzacyjnych opartych na kursie walut obcych, jednakże klauzula waloryzacyjna może działać prawidłowo jedynie wówczas, gdy miernik wartości, według którego dokonywana jest waloryzacja ustalany jest w sposób obiektywny, a więc przede wszystkim w sposób niezależny od woli którejkolwiek stron umowy. Wskazał, że umowa będąca przedmiotem sporu została zawarta między przedsiębiorcą (bankiem) oraz B. P. i K. P. będącymi konsumentami w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. Wywiódł dalej, że nie ulega wątpliwości, że kwestionowane klauzule zawarte zostały we wzorcu umownym sporządzonym przez pozwaną, zaś treść w/w wzorca (oraz zawartych w nim klauzul) nie była w sposób indywidualny negocjowana z powodami a sam fakt wyboru jednego spośród gotowych wzorców umów kredytowych nie stanowi jeszcze o możliwości przyjęcia, że umowa była indywidualnie uzgadniana. Podniósł, że świadek J. Z. potwierdziła wręcz, że stosowano ściśle określone procedury bankowe i wzorce ustalone przez bank, począwszy od złożenia wniosku i zawarcia umowy. Argumentem dla wyboru waluty kredytu była zaś, jak wskazał Sąd Okręgowy, symulacja okazywana klientowi przez pracownika banku, która pokazywała, że kredyty złotówkowe były najdroższe, zaś kredyty udzielane we frankach szwajcarskich najtańsze.

W ocenie Sądu Okręgowego sprzeczność z dobrymi obyczajami przejawia się
w działaniach wykorzystujących niewiedzę, brak doświadczenia konsumenta, naruszeniu równorzędności stron umowy, działaniach zmierzających do dezinformacji, wywołania błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności. Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że abuzywność postanowień dotyczących waloryzacji świadczenia powodów wynika z tego, że klauzule waloryzacyjne nie odwoływały się do ustalanego w sposób obiektywny kursu CHF ani do obiektywnych wskaźników, na które żadna ze stron nie miała wpływu, lecz pozwalały w rzeczywistości pozwanemu kształtować ten kurs w sposób dowolny, wedle swej woli w zakresie wysokości spreadu walutowego. Dodał, że pozwany bank mógł jednostronnie i arbitralnie, a przy tym w sposób wiążący, modyfikować wskaźnik, według którego obliczana była wysokość zobowiązania powodów, a tym samym mógł wpływać na wysokość świadczenia powodów. Przyznanie sobie przez pozwaną prawa do jednostronnego regulowania wysokości rat kredytu denominowanego do PLN poprzez samodzielne wyznaczanie w tabelach kursowych kursu kupna oraz sprzedaży CHF - dowolnego kształtowania wysokości tzw. spreadu przy jednoczesnym pozbawieniu konsumentów możliwości sprawdzenia poprawności zastosowanej metody i dokonanych wyliczeń, bez wątpienia zdaniem Sądu I instancji narusza ich interesy i jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, a tym samym umowa zawarta między stronami zawiera klauzule abuzywne.

Sąd Okręgowy wskazał, że wyeliminowanie ryzyka kursowego, charakterystycznego dla umowy kredytu denominowanego do waluty polskiej i uzasadniającego powiązanie stawki oprocentowania ze stawką WIBOR, jest równoznaczne z tak daleko idącym przekształceniem umowy, iż należy ją uznać za umowę o odmiennej istocie i charakterze, choćby nadal chodziło tu tylko o inny podtyp czy wariant umowy kredytu (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14, OSNC 2016, Nr 11, poz. 134). Podniósł także, że po wyeliminowaniu tego rodzaju klauzul utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za jej całkowitą nieważnością (bezskutecznością).

W ocenie Sądu Okręgowego zarzut pozwanej, iż powodowie znali i akceptowali ryzyko zmiany kursu walutowego jest nieuzasadniony, gdyż powodowie nie byli rzetelnie poinformowani o takim ryzyku. Podniósł, że w chwili zawierania umowy przedstawiano im symulację spłaty kredytu jednoznacznie wskazującą na korzyść zawarcia umowy kredytu we frankach, nie wytłumaczono wpływu kursu walutowego na zadłużenie a ulotki, które im wręczano i ich treść sugerowały wręcz, że spłaty nie przekroczą pewnego poziomu.

W ocenie Sądu Okręgowego strony w aneksie z 30 czerwca 2015r., nie usunęły abuzywnych postanowień umowy. Zważył, iż pomimo sprecyzowania zasad oprocentowania kredytu w aneksie pominięto postanowienia dotyczące jednostronnego kształtowania zobowiązania po stronie konsumentów przez pozwaną. Dodał, że tym samym umowa zawarta między stronami jest nieważna ponieważ nie może być wykonywana po usunięciu z niej
z zapisów stanowiących klauzule abuzywne, dlatego na podstawie powyższych przepisów i art. 58 § 1 k.c. orzekł jak w pkt 1 wyroku.

Stosownie do treści art. 405 k.c., oraz art. 410 k.c. Sąd Okręgowy uznał świadczenie powodów na rzecz pozwanej za świadczenie nienależne oraz, że pozwana zobowiązana jest do zwrotu korzyści, którą uzyskała. Dodał, że pozwana wypłaciła powodom 413.553,01 zł
w związku z umową kredytową a powodowie wpłacili na rzecz pozwanej 457.672,91 zł, co oznacza to, że pozwana powinna zwrócić powodom kwotę 44.119,90 zł. Konsekwencją uwzględnienia żądania ustalenia nieistnienia stosunku prawnego w całości była także w ocenie Sądu Okręgowego konieczność zwrotu przez pozwaną poniesionych przez powodów kosztów związanych z zawarciem umowy i jej funkcjonowaniem, na które złożyły się opłata za oszacowanie nieruchomości 150 zł, koszt wykupu weksla na zabezpieczenie kredytu 417 zł, opłata za prowadzenie rachunku bankowego 165 zł oraz opłata za zaświadczenie z 21 listopada 2018r. 300 zł. Wskazał zatem, że łącznie pozwana winna zwrócić powodom solidarnie 45.151,90 zł.

Sąd Okręgowy zważył, iż stosownie do treści art. 819 k.c. roszczenia z umowy ubezpieczenia przedawniają się z upływem lat trzech. Dodał, że ostatnia wykazana rata za ubezpieczenie pomostowe pochodzi z 15 listopada 2007r., zaś opłata na ubezpieczenie kredytowanego wkładu została uiszczona 19 grudnia 2006 r. Z powyższych względów uznać należało, że roszczenia z tytułu tychże wpłat uległy przedawnieniu i w tym zakresie powództwo oddalił.

Stosownie do treści art. 481 k.c. i 455 k.c. powodom zdaniem Sądu Okręgowego należą się odsetki ustawowe za opóźnienie od 19 grudnia 2016r., tj. dnia wpływu pozwu do sądu. Wobec tego Sąd Okręgowy zasądził na rzecz powodów od pozwanej solidarnie kwotę 45.151,90 zł, oddalając powództwo w pozostałym zakresie, o czym orzekł jak w punkcie 2 i 3 wyroku.

Jak wskazał Sąd Okręgowy orzeczenie o kosztach procesu znajduje oparcie
w generalnej zasadzie odpowiedzialności za wynik procesu ustanowionej w art. 100 i 98 § l ¹ k.p.c. Ostatecznie sprecyzowane roszczenia powodów zostały w przeważającej części uznane przez ten Sąd za zasadne, stąd zasądził od pozwanej na rzecz powodów solidarnie 22.507 zł tytułem uiszczonych przez nich opłat. Sąd Okręgowy nie uwzględnił kosztów zastępstwa procesowego po stronie powodów, gdyż jak wskazał udział pełnomocnika po ich stronie był marginalny i ograniczył się w zasadzie do sporządzenia jednego pisma procesowego, w którym określono wartość przedmiotu sporu oraz uiszczono opłatę od pozwu.

Postanowieniem z 18 października 2019r. Sąd Okręgowy umorzył postępowanie
w zakresie punktów od 2 do 16 pozwu. Dodał, że pozwany wyraził zgodę na cofnięcie, jednak zażądał zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego. Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy zasądził od każdego z powodów na rzecz pozwanego 3.608,50 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego na podstawie art. 203 § 2 k.p.c. w zw. z § 2 ust. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Powodowie w apelacji od wyroku Sądu Okręgowego zaskarżyli go w części. Podnieśli że zaskarżenie dotyczy części punktu 2 w zakresie nie zasądzenia powodom zwrotu rat kapitałowo - odsetkowych i odsetek karnych w kwocie 14.200,36 zł zapłaconych pozwanej
w złotówkach , rat składek ubezpieczenia pomostowego w kwocie 5.164,94 zł, składki ubezpieczenia kredytowanego niskiego wkładu w kwocie 1.758,76 zł, kosztów prowadzenia rachunku bankowego w kwocie 2.499,90 zł, prowizji zapłaconej za zakup waluty CHF od dnia 08 lipca 2015r. do dnia 28 listopada 2018r. na łączną kwotę 252,77 zł według Zestawienia wymian firmy (...) S.A. z dnia 28 listopada 2018r., prowizji zapłaconej za zakup waluty CHF od dnia 07 stycznia 2019r. do 07 maja 2019r. na łączną kwotę 26,42 zł, prowizji zapłaconej za zakup waluty CHF od dnia 10 czerwca 2019r. do 09 grudnia 2019r. na łączną kwotę 56,49 zł, nie zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 1.000 zł oraz wysokości zasądzonych na korzyść pozwanego kosztów zastępstwa procesowego z tytułu wyrażenia zgody na cofnięcie części pozwu /punkty 5 i 6 wyroku/. Powodowie wnieśli
o częściową zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie na ich rzecz powyższych kwot
z ustawowymi odsetkami oraz o zasądzenie kosztów procesu za drugą instancję.

Pozwana zaskarżyła powyższy wyrok Sądu Okręgowego w Rybniku również
w części, tj. w zakresie pkt 1, 2, 3. Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

1.  błędy w ustaleniach faktycznych wyrażające się w niezasadnym przyjęciu, że w umowie strony nie ustaliły sposobu przeliczenia franków szwajcarskich na złotówki, ani kursu kupna franków szwajcarskich, że powodom przysługuje ochrona przewidziana dla konsumentów, kredytobiorcy nie posiadali zdolności kredytowej do kredytu w PLN, że postanowienia umowy określające główne świadczenia stron z uwagi na ich niejednoznaczność stanowią klauzule niedozwolone, że pozwana miała możliwość dowolnego kształtowania zobowiązania umownego, że po wyeliminowaniu rzekomych postanowień abuzywnych Umowa kredytu nie może być wykonywana, że ocena skutków wyeliminowania postanowień abuzywnych następuje na moment zawarcia umowy, że pozwana nie dała konsumentowi możliwości realnej oceny zagrożeń płynących z faktu ustalania przez Bank kursów waluty, że pozwana przyznała sobie prawo do samodzielnego ustalania kursu wymiany walut na potrzeby wypłaty kwoty kredytu, że wartość kursu wymiany walut jest ustalana arbitralną decyzją Banku, że pozwana oferowała powodom wyłącznie możliwość zawarcia umowy kredytu denominowanego, że zamiarem pozwanej było zawarcie umowy kredytu ukształtowanej wyłącznie w ten sposób, iż zawierała ona klauzulę waloryzacyjną;

2.  naruszenie art. 205 ¹² § 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art 278 k.p.c. i art. 233 k.p.c. w zw. z art. 162 § 1 k.p.c., polegające na bezpodstawnym oddaleniu przez Sąd I instancji wniosków dowodowych pozwanej o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu bankowości i ekonomii ze specjalności w zakresie rynków walutowych;

3.  naruszenie art. 233 k.p.c. poprzez: przekroczenie granic swobodnej oceny zebranego
materiału dowodowego, uchybienie zasadom logiki oraz doświadczenia życiowego, poczynienie dowolnych, wewnętrznie sprzecznych ustaleń, poprzez bezwarunkowe przyjęcie za podstawę wyroku stanowiska powodów co do nieważności umowy, poprzez przyjęcie, że naruszenie równowagi kontraktowej, jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając interesy konsumenta;

4.  naruszenie art. 22 ¹ k.c. w związku z art. 385 ¹ k.c. - poprzez błędną jego wykładnię
i przypisanie powodom statusu konsumentów;

5.  art. 353 ¹ k.c. w związku z art. 58 k.c. poprzez ich nieprawidłowe zastosowanie i uznanie, że po stronie pozwanej nastąpiło naruszenie istoty stosunku zobowiązaniowego
i przekroczenie granic swobody umów skutkujące nieważnością czynności prawnej;

6.  art. 358 § 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie - w sytuacji, gdy przepis ten stanowi normę prawną o charakterze dyspozytywnym, która to norma winna zostać zastosowana;

7.  art. 3851 § 1 k.c. poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie skutkujące uznaniem, iż ustalanie przez bank kursów waluty, w oparciu tylko o znane sobie kryteria, bez wskazania mechanizmu ich ustalenia i dania konsumentowi możliwości realnej oceny zagrożeń z tego płynących, w sposób oczywisty sprzeczny jest z dobrymi obyczajami
i rażąco narusza interesy konsumenta;

8.  art. 385 ¹ § 1 zdanie drugie k.c. poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie skutkujące uznaniem, iż na gruncie niniejszej sprawy sporne postanowienia zostały sformułowane przez pozwaną w sposób niejednoznaczny;

9.  art. 69 ustawy prawo bankowe poprzez błędną wykładnię i uznanie, że w oparciu o treść umowy zawartej przez strony nie jest możliwe ustalenie kwoty kredytu i zasad jego spłaty.

Wskazując na powyższe zarzuty pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów na rzecz pozwanej zwrotu kosztów procesu za obie instancje, ewentualnie, w przypadku uznania przez Sąd II instancji, że zachodzą przesłanki z art. 386 § 4 k.p.c., uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Obie strony wniosły o oddalenie apelacji strony przeciwnej i obciążenie jej kosztami postepowania.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył co następuje:

Apelacja powodów skutkować musiała zmianą w części zaskarżonego wyroku natomiast apelacja pozwanej podlegała w całości oddaleniu.

W toku postępowania apelacyjnego powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanej na ich rzecz dodatkowych kwot. Jednakże na tym etapie postepowania powodowie nie mogli skutecznie zmodyfikować żądania pozwu. W myśl art. 383 k.p.c., w postępowaniu apelacyjnym nie można rozszerzyć żądania pozwu ani występować z nowymi roszczeniami, za wyjątkiem sytuacji opisanych w zdaniu drugim powołanego przepisu, a dotyczących zgłoszenia zamiast pierwotnego przedmiotu sporu żądania jego wartości lub innego przedmiotu, a w sprawach o świadczenie powtarzające się - rozszerzenia żądania pozwu o świadczenia za dalsze okresy. Żądanie zapłaty wytoczone przez powodów wynika z nienależnego świadczenia. To że powodowie spełniali własne świadczenia na rzecz banku okresowo, nie oznacza, że żądanie zwrotu uiszczonych w ten sposób kwot też ma charakter świadczenia okresowego. Wobec tego przyjąć należało, że w sprawie nie doszło do zmiany przedmiotowej powództwa, a przedmiotem kontroli instancyjnej jest żądanie pozwu w takim kształcie, w jakim zostało ono ostatecznie przedstawione do rozstrzygnięcia przez powodów Sądowi I instancji.

Wbrew zarzutom pozwanej Sąd Okręgowy poczynił co do zasady prawidłowe ustalenia, które Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne z modyfikacją wynikającą
z poniższych wywodów. Dokonując ustaleń faktycznych, poza wskazanymi poniżej kwestiami, Sąd I instancji nie przekroczył zasady swobodnej oceny dowodów wynikającej z art. 233 §1 k.p.c., zgodnie, z którą sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie „wszechstronnego rozważenia zebranego materiału”, czyli z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych dowodów
i mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności (zob. np. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 2002 r., IV CKN 1218/00, LEX nr 80266).

Sąd Okręgowy wbrew zarzutom pozwanej prawidłowo stwierdził w szczególności, iż strony nie ustaliły sposobu przeliczenia franków szwajcarskich na złotówki, ani kursu kupna franków szwajcarskich. Mimo, że postanowienia dotyczące przeliczeń zamieszczone zostały w § 5 oraz § 13 umowy odsyłają one do tabel kursowych, których treść nie została określona umową i których sposób tworzenia nie był powodom w żaden sposób przedstawiony, nie był
z nimi uzgadniany i nie mieli nań żadnego wpływu.

Trafnie także Sąd Okręgowy przyjął, że powodowie nabywali nieruchomość jako konsumenci. Okoliczność, że powodowie prowadzili działalność gospodarczą nie oznacza jeszcze by zawierali umowę w celach związanych bezpośrednio z jego działalnością gospodarczą lub zawodową a dopiero to wyłączałoby uznanie ich za konsumentów
w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. Wynajem własnej nieruchomości mieszkaniowej nie powoduje, że dana osoba staje się automatycznie przedsiębiorcą albo by przedmiot najmu i sam najem wchodził przez to do zakresu prowadzonej działalności gospodarczej. Powodowie, jak zeznali przez pewien okres sami lub z córką korzystali z tej nieruchomości. W tej sytuacji uznać należy, że powodowie byli także konsumentami w rozumieniu art. 2 b Dyrektywy nr 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U.UE.L.1993.95.29) zgodnie, z którym to przepisem „konsument” oznacza każdą osobę fizyczną, która w umowach objętych tą dyrektywą działa w celach niezwiązanych z handlem, przedsiębiorstwem lub zawodem. Pojęcie „konsumenta” w rozumieniu art. 2 lit. b) dyrektywy 93/13 ma charakter obiektywny i jest niezależne od konkretnego zasobu wiedzy, jaki może mieć dana osoba, czy też od posiadanych przez nią w rzeczywistości informacji. Przy badaniu tej przesłanki uwzględnia się w szczególności brzmienie tej umowy, czy kredytobiorcę można zakwalifikować jako „konsumenta”, a także charakter towaru lub usługi będących przedmiotem rozpatrywanej umowy, które to okoliczności mogą wykazać cel nabycia tego towaru lub tej usługi (zob. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 3 września 2015r., C-110/14). Okoliczność, że po pewnym czasie powodowie ową nieruchomość zaczęli wynajmować po to by móc dokonywać spłaty wzrastających rat kredytowych nie oznacza by automatycznie skutkować musiało to utratą przez powodów statusu konsumentów przy zawieraniu spornej umowy. Powodowie przy tym nie rozliczali nabytej nieruchomości w ramach swej działalności, nie dokonywali amortyzacji zakupu a w umowie strony wyraźnie wskazały, że nabywana jest na cele własne.

Okoliczność, że powodowie jako kredytobiorcy posiadali już inny kredyt w CHF,
w innym banku na zakup sąsiedniej nieruchomości, zaciągnięty wcześniej nie oznacza by tym samym posiadali zdolność kredytową do zaciągnięcia kredytu w PLN, w tym by taką zdolność posiadali u powódki. Bezzasadnym jest też zarzut, że nie znajduje odzwierciedlenia w materiale dowodowym, że pozwana oferowała powodom wyłącznie możliwość zawarcia umowy kredytu denominowanego skoro okoliczność ta wynika jednoznacznie z zeznań powodów, a pozwana nie przedstawiła dowodu na okoliczność przeciwną poza standardowym oświadczeniem na wzorcu, który mógłby zeznania powodów w tym zakresie podważyć. Niezasadnym jest także zarzut dotyczący tego, że pozwani byli poinformowani o wszelkich realnych zagrożeniach i ryzykach kredytowych, i że o tym zostali poinformowani przed zawarciem umowy. Przedkładane powodom ulotki nie pozwalały bowiem na realną ocenę możliwości zagrożeń płynących z faktu ustalania przez Bank kursów waluty i ich możliwego wzrostu.

Nietrafnym okazał się także zarzut naruszenia art. art. 205 ^{( 12)} § 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art 278 k.p.c. Zasadnie Sąd Okręgowy pominął dowód z opinii biegłego. Wyliczenie przez biegłego m.in. zmian kursu walut, zmian wskaźnika Libor, wpływu zmian kursów na międzybankowe depozyty, powszechności stosowania marży, czynników wpływających na kurs CHF, wysokości ewentualnego roszczenia pozwanej z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, kosztów jakie powodowie musieliby ponieść w celu uzyskania finansowania bankowego, wpływu zabezpieczenia w postaci ubezpieczenia kredytu na warunki kredytu powodów nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. W tej sytuacji wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego nie mógł zostać uwzględniony w trybie art. 380 k.p.c. również przez Sąd II instancji.

Niezasadnymi okazały się sformułowane przez pozwaną pozostałe zarzuty dotyczące błędnych ustaleń powiązane ściśle z zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego. Zakwestionowane przez powodów postanowienia umowy wprowadzające mechanizm podwójnej waloryzacji stanowiły niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 ^{( 1)} – art. 385 ^{( 3)} k.c. Przepisy te stanowią implementację do prawa polskiego dyrektywy 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (dalej: dyrektywy 93/13/EWG). Zgodnie z treścią art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. spod kontroli przewidzianej w art. 385 ^{( 1)} i nast. k.c. wyłączone są postanowienia określające główne świadczenia stron, ale tylko wówczas, gdy sformułowane zostały jednoznacznie. Kwestionowane postanowienia – klauzule denominacyjne (waloryzacyjne) określały główne świadczenia stron w rozumieniu art. 385 ^{( 1)} § 2 zd. 2 k.c. Pojęcie głównych świadczeń stron wiązać należy z ustawowo określonymi elementami przedmiotowo istotnymi wyróżniającymi dany typ umowy nazwanej ( essentialia negotii). W przypadku umowy o kredyt z art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. Prawo bankowe w brzmieniu obowiązującym w chwili zawarcia umowy przez strony (t.j. Dz.U. z 2002r., Nr 72, poz 665 ze zm.) wynika, że tak rozumianymi głównymi świadczeniami stron są: po stronie kredytodawcy - oddanie do dyspozycji kredytobiorcy oznaczonej kwoty pieniężnej na oznaczony czas z przeznaczeniem na oznaczony w umowie cel, a po stronie kredytobiorcy – wykorzystanie udostępnionej mu kwoty kredytu zgodnie z umówionym celem, zwrot kwoty kredytu, zapłata odsetek kapitałowych i prowizji. Natomiast w przypadku umów o kredyt denominowany do waluty obcej, zawarte w tych umowach klauzule waloryzacyjne, takie jak te, które kwestionowała powódka, służą oznaczeniu w pierwszej kolejności salda zadłużenia w CHF ustalanego według kursu kupna, a w następnej kolejności - wysokości poszczególnych rat ustalanych według kursu sprzedaży CHF, a w rezultacie służą ustaleniu kwoty, którą kredytobiorca ma zwrócić bankowi. Określają więc one - i to w sposób bezpośredni - główne świadczenie kredytobiorcy wynikające z umowy kredytu, czyli kwotę podlegającą zwrotowi tytułem spłaty kredytu. W orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości UE na gruncie dyrektywy 93/13/EWG przyjmuje się, że tego typu klauzule dotyczące ryzyka wymiany określają główny przedmiot umowy kredytu (zob. wyrok TSUE z dnia 3 października 2019 r., Dziubak, C-260/18; wyrok TSUE z dnia 14 marca 2019 r., Dunai, C-118/17).

Sporne klauzule waloryzacyjne nie zostały sformułowane w jednoznaczny sposób. Odsyłały one do kursów wymiany określonych w tabelach, ustalanych jednostronnie przez bank, a w umowie nie oznaczono żadnych obiektywnych kryteriów, którymi pozwany bank miał się kierować przy ustalaniu kursów kupna i sprzedaży CHF. W umowie nie przewidziano też żadnego mechanizmu pozwalającego kredytobiorcom na poznanie zasad ustalania przez bank kursów wymiany oraz ich weryfikację, a tym bardziej mechanizmu umożliwiającego ich wpływ na ustalane przez bank kursy wymiany, mimo, że kursy te bezpośrednio decydowały o wysokości zobowiązania kredytobiorców.

W efekcie w oparciu o kwestionowane postanowienia powodowie nie byli w stanie oszacować zarówno kwoty, jaką otrzymają tytułem wypłaty, ani kwoty, którą będą mieli obowiązek w przyszłości zapłacić na rzecz banku tytułem spłaty kredytu. Tym samym powodowie nie mieli możliwości ustalenia wysokości swojego zobowiązania. samo oznaczenie w umowie daty ustalania przyjętego do rozliczeń kursu (data wypłaty kredytu, data spłaty raty) nie spełnia wymogu jednoznaczności sformułowania postanowień umowy.
W konsekwencji zakwestionowane klauzule denominacyjne należy uznać za postanowienia określające główne świadczenia stron, które zostały sformułowane w sposób niejednoznaczny. To zaś umożliwia ich kontrolę pod kątem abuzywności.

Zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 1 k.c. za niedozwolone postanowienia umowne uznane mogą być tylko te postanowienia, które nie zostały uzgodnione indywidualnie z konsumentem. W myśl art. 385 ¹ § 4 k.c., ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje. Stosownie natomiast do art. 385 ¹ § 3 k.c. nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu; w szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Przepis art. 385 ¹ § 3 zd. 2 k.c. konstruuje wzruszalne domniemanie prawne nieuzgodnienia indywidualnego postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Za indywidualnie uzgodnione można uznać jedynie te postanowienia, które były przedmiotem negocjacji, bądź są wynikiem porozumienia lub świadomej zgody co do ich zastosowania. W celu ustalenia, czy konkretne postanowienie umowne należy kwalifikować jako nieuzgodnione indywidualnie należy zbadać, czy konsument miał na treść danego postanowienia rzeczywisty wpływ (art. 385 ¹ § 3 k.c.). To zwykle nie będzie miało miejsca w przypadku postanowień umowy przyjętych z wzorca zaproponowanemu konsumentowi przez przedsiębiorcę. Dla zrealizowania przesłanki rzeczywistego wpływu konsumenta na treść postanowień umownych nie wystarczy w związku z tym wykazanie, że konsument wiedział o treści klauzuli, a nawet że strony prowadziły w tym przedmiocie negocjacje. Konieczne jest udowodnienie wspólnego ustalenia ostatecznego brzmienia klauzuli, w wyniku rzetelnych negocjacji w ramach, których konsument miał realny wpływ na treść określonego postanowienia umownego, chyba że zostało ono sformułowane przez konsumenta i włączone do umowy na jego żądanie.

W niniejszej sprawie pozwana nie wykazała indywidualnego uzgodnienia z powodami

postanowień umownych dotyczących indeksacji. Umowa zawarta została z wykorzystaniem gotowego wzoru, a powodowie mogli albo zaakceptować wynikającą z niego ofertę banku albo w ogóle nie zawierać umowy. Pozwana nie wykazała też by powodowie mieli możliwość jakiegokolwiek wpływu na treść zawartych w umowie klauzul waloryzacyjnych.
W konsekwencji pozwana nie obaliła domniemania nieuzgodnienia indywidualnego spornych klauzul.

Nadto zakwestionowane postanowienia kształtowały prawa i obowiązki powodów jako konsumentów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy.
Jak już wskazano wyżej w wypadku kwestionowanych przez powodów postanowień umownych odwołano się do tabeli kursów banku, które nie zostały w umowie zdefiniowane. W ich treści nie wskazano obiektywnych, sprawdzalnych kryteriów czy czynników, które miałyby wpływać na sposób określenia przez bank kursów kupna i sprzedaży walut.
W konsekwencji prowadziło to do określenia wysokości zobowiązań powodów jednostronnie przez bank. Tak określone postanowienia umowne stanowią w konsekwencji postanowienia naruszające dobre obyczaje, godzą bowiem w istotę równowagi kontraktowej stron wobec tego, że prawo do ustalania kursu waluty nieograniczone skonkretyzowanymi, obiektywnymi kryteriami zmian uniemożliwia konsumentowi przewidzieć, na podstawie transparentnych
i zrozumiałych kryteriów, wynikających dla niego z umowy konsekwencji ekonomicznych. Bez znaczenia przy tym jest czy swoboda banku w ustaleniu kursu jest pełna, czy też w jakiś sposób ograniczona przykładowo poprzez zastosowanie możliwych maksymalnych odchyleń od kursu ustalanego z wykorzystaniem obiektywnych kryteriów.

Niewystarczającym było oświadczenie powodów /k.163 akt/, z którego wynikać miało, że są świadomi ryzyka związanego ze zmianą kursów walut i wynikających z tego konsekwencji, które było sporządzone na wzorcu sporządzonym przez pozwaną. Rolą pozwanego banku było wyjaśnienie powodom zasad, na jakich będzie ustalany kurs waluty obcej, w szczególności zaś poinformowanie ich o tym, że kursy te będą ustalane przez bank,
w jaki sposób i na jakich zasadach. Powodom jednakże nie przedstawiono szczegółowej symulacji zmiany kursu CHF na przestrzeni czasu i nie wyjaśniono odpowiednio ryzyka kursowego. Przeciwnie, powodowie byli zapewniani o zaletach tego rodzaju kredytu. To zaś nie pozwala uznać, że przekazane im informacje obrazowały skalę możliwego wzrostu zadłużenia kredytowego. Nie można także czynić powodom zarzutu, że poszukiwali kredytu, na jak najdogodniejszych dla siebie warunkach.

Wbrew zarzutom pozwanej oceny, czy postanowienie umowne jest niedozwolone (art. 385 ¹ § 1 k.c.), dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy. W konsekwencji to w jaki sposób była ona późnej wykonywana nie ma żadnego znaczenia (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2019r., sygn. III CZP 29/17). W tej sytuacji bez znaczenia dla rozstrzygnięcia był zarzut pozwanej, że wysokość kursów walut w tabelach kursowych kształtowana była zgodnie z mechanizmami rynkowymi. W konsekwencji bez znaczenia dla rozstrzygnięcia jak wskazano to już wyżej okazał się wniosek pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego.

W konsekwencji zakwestionowane przez powodów postanowienia umowne są
w świetle art. 385 ¹ k.c. nieuczciwe, a przez to niedozwolone, gdyż dotyczą niejednoznacznie określonego świadczenia głównego, nie były indywidualnie uzgodnione, a ukształtowane nimi prawa i obowiązki stron rażąco naruszały interesy konsumenta oraz pozostawały
w sprzeczności z dobrymi obyczajami.

Bez zakwestionowanych postanowień umownych umowa może obowiązywać
w dalszym ciągu. Należało ją zatem, zgodnie ze stanowiskiem powodów, uznać za nieważną w całości. Sąd nie ma możliwości kreowania postanowień umownych, które mogłyby zastąpić niedozwolone klauzule, w tym zastąpić kursy z tabel banku zastrzeżone w umowie, innym kursem notowania franka szwajcarskiego do złotego (np. kursem NBP). Sądy krajowe są bowiem zobowiązane do zaniechania stosowania nieuczciwego postanowienia umownego, aby nie wywierał on skutków wobec konsumenta, natomiast nie są uprawnione do nadawania mu nowej treści (por. wyrok TSUE z dnia 15 marca 2012 r., C-453/10, ZOTSiS 2012/3/I-144).

Wobec tego i nie mógł w niniejszej sprawie znaleźć zastosowania art. 358 § 2 k.c. odwołujący się do kursu średniego NBP, który to przepis nie obowiązywał w chwili zawierania umowy przez strony, gdyż zasadą jest stosowanie przepisów prawa materialnego z daty dokonania czynności prawnej (art. 3 k.c.). Powodowie wprost sformułowali w pozwie żądanie ustalenia nieważności zawartej umowy kredytowej. Pouczeni o konsekwencjach takowego rozstrzygnięcia w ramach postępowania apelacyjnego swe żądanie podtrzymali. Wobec tego uznać należało, że po usunięciu klauzul abuzywnych, nie można wypełnić tak powstałej luki i cała umowa nie może wiązać stron. Skoro zakwestionowane postanowienia umowne dotyczą głównych świadczeń stron i zostały sformułowane w sposób niejednoznaczny, to ich usunięcie ze skutkiem ex tunc powoduje, że brak jest określenia w umowie jej essentialia negotti przewidzianych w art. 69 Prawa bankowego. To zaś w sposób jednoznaczny uzasadnia stwierdzenie, że umowa jest nieważna.

Wejście w życie ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U, nr 165, poz. 984), czyli tzw. ustawy antyspreadowej nie mogło wpłynąć na treść rozstrzygnięcia. Ustawą tą wprowadzono nowe przepisy: art. 69 ust. 2 pkt 4a oraz ust. 3 i art. 75b w Prawie bankowym, które mają zastosowanie także do umów zawartych przed wejściem w życie wspomnianej ustawy w odniesieniu do niespłaconej jeszcze części kredytu (art. 4 ustawy z dnia 29 lipca 2011 r.). Jednakże wejście w życie wskazanej ustawy nie zmieniło tego, że w zapisach umowy kredytu zawartej z powodami poprzestano na odwołaniu się do tabel kursów walut, nie określono szczegółowo mechanizmów ich ustalania, pozbawiając tym samym kredytobiorców możliwości oceny wysokości swojego zobowiązania wobec banku.

Dodatkowo stwierdzić należy, że powodowie mają interes prawny w ustaleniu nieważności umowy w rozumieniu art. 189 k.p.c. Umowa zawarta przez strony stanowi długoterminowy stosunek prawny, który nie został dotychczas wykonany w całości. Wobec tego jedynie wyrok rozstrzygający o powództwie o ustalenie jest w stanie trwale usunąć stan niepewności prawnej pomiędzy stronami w związku ze sporną umową kredytu, zważywszy że nie upłynął jeszcze okres, na jaki umowa ta została zawarta. Stwierdzenie nieważności umowy przesądza nie tylko o możliwości domagania się zwrotu już spełnionych świadczeń, ale i braku obowiązku spełnienia na rzecz pozwanego banku przyszłych świadczeń, a więc na zaprzestaniu spłat kolejnych rat kredytu. Ma też znaczenie dla ustanowionych zabezpieczeń w postaci hipotek obciążających nieruchomość.

Jak już wskazano wyżej apelacja powodów podlegała w części uwzględnieniu. Stwierdzenie nieważności umowy powoduje, że świadczenie spełnione w wykonaniu nieważnego zobowiązania jest – co do zasady – świadczeniem nienależnym, które podlega zwrotowi jako korzyść majątkowa uzyskana bezpodstawnie kosztem świadczącego – art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. W wypadku stwierdzenia nieważności umowy kredytu dokonywane przez kredytobiorcę płatności na poczet spłaty wykorzystanego kredytu są zatem świadczeniami nienależnymi, tak jak i świadczeniem nienależnym jest wypłata kapitału (kredytu) przez pozwany bank, które to świadczenia winny zostać zwrócone. W konsekwencji, skoro poza sporem było, że powodowie, w wykonaniu umowy, która okazała się nieważna, przekazali na rzecz pozwanego banku kwotę dochodzoną pozwem to na podstawie powołanych przepisów – art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c. dochodzoną należność należało uwzględnić w pełnej wysokości. W tym więc zakresie zaskarżony wyrok podlegał zmianie. Sąd Okręgowy niesłusznie nie uwzględnił bowiem dokonanych przez powodów wpłat w zakresie zwrotu rat kapitałowo - odsetkowych i odsetek karnych w kwocie 14.200,36 zł zapłaconych pozwanej w złotówkach , rat składek ubezpieczenia pomostowego w kwocie 5.164,94 zł, składki ubezpieczenia kredytowanego niskiego wkładu w kwocie 1.758,76 zł, kosztów prowadzenia rachunku bankowego w kwocie 2.499,90 zł, prowizji zapłaconej za zakup waluty CHF na łączną kwotę 252,77 zł według Zestawienia wymian firmy (...) S.A. z dnia 28 listopada 2018r., prowizji zapłaconej za zakup waluty CHF od dnia 07 stycznia 2019r. do 07 maja 2019r. na łączną kwotę 26,42 zł, prowizji zapłaconej za zakup waluty CHF od dnia 10 czerwca 2019r. do 09 grudnia 2019r. na łączną kwotę 56,49 zł. Kwoty przy tym opłacane w ramach ubezpieczenia uiszczane były w związku z wykonaniem łączącej strony umowy przez powodów pozwanej a nie ubezpieczycielowi, niezasadnie zatem Sąd Okręgowy oddalił żądanie powodów w tym zakresie, bo choć miały związek z ubezpieczeniem wypłacane były w ramach zabezpieczenia pozwanej. O odsetkach od zasądzonych dodatkowo kwot Sąd Apelacyjny orzekł na zasadzie art. 481 § 1 i 2 k.p.c. przy uwzględnieniu, że roszczenie dotyczące zwrotu nienależnie spełnionego świadczenia jest świadczeniem bezterminowym, a postawienie go w stan wymagalności wiązać należy co do zasady z wezwaniem skierowanym przez wierzyciela do dłużnika o jego zwrot (art. 455 k.c.) oraz biorąc pod uwagę zakres zaskarżenia obu apelacji i ich wnioski.

Sąd Apelacyjny oddalił apelację powodów w pozostałym zakresie z przyczyn wskazanych powyżej, tj. w związku z nieskutecznym rozszerzeniem przez nich powództwa
w toku postępowania apelacyjnego.

Wobec tego Sąd Apelacyjny jak w sentencji wyroku na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. oraz 385 k.p.c., w tym o kosztach postępowania za pierwszą i drugą instancję - po myśli art. 100 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. przez obciążenie pozwanej obowiązkiem zwrotu powodom całości kosztów, gdyż ulegli oni ze swoim roszczeniem tylko w nieznacznym zakresie, także w zakresie powództwa cofniętego za zgodą pozwanej przed Sądem I instancji.

1