Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 grudnia 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 grudnia 2022 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa T. J. i R. K.

przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w G.

o ustalenie

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 21 maja 2021 r., sygn. akt I C 499/20

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1.  stwierdza nieważność uchwały Rady Nadzorczej Spółdzielni Mieszkaniowej (...)w G. numer (...) z dnia 16 lipca 2020 r. o powołaniu Zastępcy Prezesa Zarządu;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powodów solidarnie kwotę 577 (pięćset siedemdziesiąt siedem) złotych z tytułu kosztów procesu;

II.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 470 (czterysta siedemdziesiąt) złotych z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt V ACa 345/21

UZASADNIENIE

Powodowie R. K. i T. J. wnieśli o ustalenie nieważności uchwały rady nadzorczej pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w G. nr (...) podjętej w dniu 16 lipca 2020 r. dotyczącej powołania zastępcy prezesa zarządu spółdzielni z naruszeniem ustawowego zakazu zajmowania się działalnością konkurencyjną, co skutkuje jej nieważnością.

Pozwana Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w G. domagała się oddalenia powództwa zarzucając brak interesu prawnego po stronie powodów. Podniosła też, że powołanie I. Z. na stanowisko zastępcy prezesa zarządu nie narusza zakazu konkurencji, albowiem działalność obu spółdzielni, w których pełni on funkcje, znacząco różni się przedmiotem i zasięgiem ich prowadzenia.

Wyrokiem z dnia 21 maja 2021r., sygn. I C 499/20 Sąd Okręgowy w Gliwicach oddalił powództwo i zasądził od powodów solidarnie na rzecz pozwanej kwotę 377 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Okręgowy ustalił następujące istotne fakty:

Po przeprowadzeniu procedury konkursowej na stanowisko zastępcy prezesa zarządu rada nadzorcza pozwanej zdecydowała o wyborze I. Z. i uchwałą nr (...)
z dnia 16 lipca 2020r. powołała go na to stanowisko. Tego samego dnia podjęła uchwałę nr (...) o zawarciu z nim umowy o pracę w wymiarze ¾ etatu.

I. Z. od 1993r. pełni funkcję prezesa zarządu Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w C., pracując tam aktualnie w wymiarze ½ etatu. Głównym przedmiotem działalności tej spółdzielni jest zarządzanie nieruchomościami nie stanowiącymi jej własności, należącymi do wspólnot mieszkaniowych a także do indywidualnych właścicieli. Po procesie przekształceniowym związanym z powstawaniem wspólnot mieszkaniowych Spółdzielnia jest właścicielem już tylko jednej nieruchomości z budynkiem mieszkalnym
z lokalami spółdzielczymi w C., a w utworzonych wspólnotach na terenie C. posiada pojedyncze lokale spółdzielcze. Jest też właścicielem pięciu garaży w C., wynajętych długoterminowo przez lokatorów pobliskich mieszkań spółdzielczych, bądź wspólnotowych. Spółdzielnia Mieszkaniowa(...) nie prowadzi działalności polegającej na wynajmowaniu mieszkań lub lokali użytkowych. Działalność związaną z zarządzaniem nieruchomościami Spółdzielnia Mieszkaniowa (...)prowadzi na terenie C., Ś. i K.. Zajmuje się też na niewielką skalę działalnością agencyjną na rzecz firmy ubezpieczeniowej. Na terenie G. nie prowadzi żadnego rodzaju działalności.

Pozwana prowadzi działalność polegającą na zarządzaniu własnymi zasobami lokali mieszkalnych i użytkowych na terenie G.. Nie zajmuje się zarządzaniem nieruchomościami należącymi do innych podmiotów. Rada nadzorcza pozwanej, podejmując uchwałę o powołaniu I. Z. na stanowisko Zastępcy Prezesa Zarządu, posiadała wiedzę o pełnionej przez niego funkcji w Spółdzielni Mieszkaniowej (...). I. Z. od czasu rozpoczęcia pracy u pozwanej wywiązuje się bez zastrzeżeń ze swoich obowiązków, wykonuje pracę w ustalonym wymiarze, spełniając oczekiwania rady nadzorczej, która wysoko ocenia jego kompetencje i zauważa poprawę funkcjonowania spółdzielni.

R. K. i T. J. są członkami pozwanej.

Sąd Okręgowy uznał, że spór między stronami sprowadza się do wykładni art. 56 § 3 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (t.j. Dz.U. 2021, poz. 648) i dotyczy oceny, czy członek zarządu jednej spółdzielni mieszkaniowej może jednocześnie pełnić funkcję w zarządzie innej spółdzielni mieszkaniowej. Sąd Okręgowy stwierdził, że interesy konkurencyjne należy rozumieć jako tego rodzaju stan, w którym korzyści ekonomiczne uzyskiwane przez dany podmiot nie są obojętne dla działalności podmiotu, który działa w tej samej lub podobnej dziedzinie interesów a zajmowanie się interesami konkurencyjnymi przez członka zarządu polegać może na prowadzeniu wszelkiej aktywności, która uniemożliwia, ogranicza lub utrudnia osiągnięcie sukcesu przez spółdzielnię na tych polach aktywności, na których rzeczywiście prowadzi ona swoją działalność.

Sąd Okręgowy wskazał, że art. 56 § 3 Prawa Spółdzielczego nie ustanawia zakazu
o charakterze formalnym, ale wprowadza konieczność każdoczesnego zbadania charakteru prowadzonej równolegle działalności co do meritum, a gdyby było inaczej, to ustawodawca wprowadziłby kategoryczny zakaz o charakterze abstrakcyjnym, tak jak uczynił to choćby
w art. 56 § 1 czy art. 57 tej ustawy.

Wskazał dalej Sąd Okręgowy, że spółdzielnie, w których funkcje pełni I. Z. działają na różnych rynkach właściwych, ich działalność w żadnym zakresie nie krzyżuje się terytorialnie i nie zachodzi obawa konkurowania na tych samych polach aktywności a powodowie w żaden sposób nie wykazali, aby istniało realne ryzyko konkurencji między spółdzielnią mieszkaniową w G., a spółdzielnią mieszkaniową w C. zarówno o klientów jak i o usługi. Jak wskazał Sąd Okręgowy każda z tych spółdzielni działa na innym rynku właściwym i zasadniczo różnią się profilem prowadzonej działalności.

Sąd Okręgowy podniósł, że art. 58 § 3 Prawa spółdzielczego nie ma charakteru prewencyjno-abstrakcyjnego, a przed ewentualnym naruszeniem zakazu – gdyby do takiego w istocie kiedyś doszło – dostateczną ochronę zapewnia art. 56 § 4.

Podkreślił dalej Sąd Okręgowy, że zaskarżona uchwała obowiązuje od bez mała roku
i jej funkcjonowanie w praktyce potwierdza, że I. Z. pełniąc swoją funkcję realnie nie zajmował się w tym czasie żadnymi interesami konkurencyjnymi w ramach swojej pracy dla Spółdzielni Mieszkaniowej (...), a co więcej, jego działalność jako członka zarządu odpowiedzialnego za sprawy techniczne przyniosła pozwanej korzyści.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu pomiędzy stronami Sąd Okręgowy wydał w oparciu o art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c.

W apelacji od tego wyroku powód zaskarżając go w całości wniósł o jego zmianę
i uwzględnienie powództwa w całości oraz o zasądzenie od pozwanej na jego rzecz kosztów postępowania za obie instancje. Powód zarzucił:

1.  obrazę art. 56 § 3 ustawy Prawo spółdzielcze poprzez niewłaściwą jego wykładnię
i błędne zastosowanie polegające na przyjęciu, że:

a)  świadomość rekrutujących (Rady Nadzorczej) co do zajmowania się przez kandydata interesami konkurencyjnymi wobec spółdzielni, wyłącza wpływ tej okoliczności na ważność samej uchwały, bowiem zakaz konkurencji stanowi bezwzględnie obowiązująca normę prawną;

b)  norma ta nie wyznacza abstrakcyjnego zakazu, a w konsekwencji badanie naruszenia zakazu konkurencji dokonuje się przez ustalenie obszaru rynku właściwego;

2.  błąd w ustaleniach faktycznych polegających na przyjęciu, że:

a)  Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) oraz Spółdzielnia Mieszkaniowa (...)nie prowadzą wobec siebie działalności konkurencyjnej, podczas gdy oba te podmioty są spółdzielniami mieszkaniowymi, wobec czego ich cele są z założenia takie same,
a metodologia działania zbieżna;

b)  każda ze spółdzielni działa na innym rynku właściwym, a korzyści ekonomiczne uzyskiwane przez jedną z nich są obojętne dla działalności drugiej, podczas gdy właściwa ocena rynku właściwego prowadzi do konkluzji, że z uwagi na cechy
i właściwości usługi podmiotów są substytucyjne dla konsumenta;

c)  SM (...) nie działa na terenie stanowiącym okolice G., przy jednoczesnym ustaleniu, że SM (...) działa na terenie Ś., C. i K., przy czym granice powiatów miasta G. i Ś. oddalone są od siebie o około 10 km w linii prostej;

3.  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy:

a)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie oceny materiału dowodowego w sposób sprzeczny z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, skutkiem czego Sąd błędnie określił zakresy rynków właściwych;

b)  art. 228 k.p.c. polegające na nieuwzględnieniu topografii aglomeracji (...)
i związanej z tym mobilności społeczeństwa, tj. faktu powszechnie znanego
i przyjęciu, że rynki nie oddziałują na siebie, gdy w rzeczywistości cała aglomeracja stanowi jeden wspólny rynek charakteryzujący się swobodą przepływu usług i ludzi.

W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od powoda na zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja powoda podlegała uwzględnieniu jako zasadna w świetle art. 56 § 3 zd.1 ustawy z dnia 16 września 1982r. Prawo spółdzielcze (t.j. Dz. U. z 2021r., poz. 648) i art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 189 k.p.c.

Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił fakty niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy, które Sąd Apelacyjny podziela i przyjmuje za własne bez potrzeby ich zbędnego powtarzania
z uwzględnieniem jednakże zmian i uzupełnień jak niżej.

Ochrona praw członka spółdzielni - w wypadku ich naruszenia lub zagrożenia - może być realizowana w rozmaitych formach i opierana na różnych podstawach prawnych. Wśród tych podstaw, obok przepisów prawa spółdzielczego i kodeksu cywilnego, jest także przepis art. 189 k.p.c. upoważniający do żądania ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, jeżeli zgłaszający żądanie ma w tym interes prawny. Interes prawny nie występuje zarówno wówczas, gdy możliwe jest wniesienie powództwa
o świadczenie, jak i wtedy, gdy interes ten może albo powinien być zaspokojony w innym, specjalnie unormowanym postępowaniu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 października 1985 r., II CR 302/84, OSNCP 1986 r., z. 10, poz. 155).

W efekcie członek spółdzielni na zasadach określonych art. 189 k.p.c. może żądać ustalenia nieważności uchwały organów spółdzielni innych niż walne zgromadzenie (to jest rady nadzorczej lub zarządu) na podstawie art. 58 k.c. Organy te mogą bowiem podejmować uchwały jedynie w granicach swego działania i zgodnie z obowiązującym prawem a jego przekroczenie oznacza naruszenie prawa.

Przesłanką materialnoprawną żądania znajdującego podstawę prawną w art. 189 k.p.c. jest interes prawny. Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. występuje wówczas, gdy istnieje niepewność prawa lub stosunku prawnego zarówno z przyczyn faktycznych, jak
i prawnych, którą jest w stanie usunąć sądowy wyrok ustalający.

Zasady demokracji wewnątrzspółdzielczej oraz ścisła więź zachodząca między sytuacjami spółdzielni i jej członków daje uprawnienie sądowi - na podstawie przepisu art. 189 k.p.c. - stwierdzenia nieważności uchwały organu spółdzielni, która dotyczy nie tylko praw podmiotowych członka, ale również ogólnych spraw organizacyjnych lub gospodarczych spółdzielni, gdyż zachodzi więź między tymi sprawami a naruszeniem bądź zagrożeniem sfery praw członka wynikających z członkostwa (por. wyrok SN z 24 września 1969 r., II PR 348/69, OSNC 1970, nr 7-8, poz. 135).

Stosunek członkostwa w spółdzielni ma charakter stosunku cywilnoprawnego, o czym wprost przesądza już tylko korporacyjny, zrzeszeniowy charakter spółdzielni oraz równorzędność relacji pomiędzy spółdzielnią a członkiem. Nawiązanie stosunku członkostwa w spółdzielni stanowi zdarzenie cywilnoprawne, prowadzące do powstania prawa podmiotowego, z którego wynikają poszczególne, jednostkowe uprawnienia członka,
o charakterze majątkowym bądź niemajątkowym.

Biorąc zaś pod uwagę korporacyjny charakter członkostwa w spółdzielni uznać należy, że interes prawny w powództwie o ustalenie nieważności uchwały o powołaniu członka zarządu spółdzielni uzasadnia samo istnienie niepewności co do składu poszczególnych organów spółdzielni (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach
z 6 lutego 2013 r., I ACa 591/12, LEX nr 1286516, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie
z dnia 7 stycznia 2009 r., sygn. akt I ACa 681/08, Apel.-W-wa 2010, nr 3, poz. 23.)
i ważności podejmowanych przez organy spółdzielni decyzji, czy zawieranych przez te organy umów mających znaczenie dla całej spółdzielni i jej funkcjonowania. Interes ten wynika zatem z samego stosunku członkostwa w spółdzielni. Powód jako członek spółdzielni, jak wskazał na rozprawie apelacyjnej, ponosi koszty zatrudnienia zastępcy prezesa zarządu, który reprezentuje spółdzielnię na zewnątrz, w tym pośrednio jego /protokół rozprawy z dnia 28 czerwca 2022r. - 00:05:20-00:11:33/.

W efekcie uznać należy, że powód będąc członkiem spółdzielni ma interes prawny
w ustaleniu czy uchwała Rady Nadzorczej pozwanej nr (...) o powołaniu I. Z. na stanowisko Zastępcy Prezesa Zarządu pozwanej jest ważna.

Oczywiście interes prawny w sprawie o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa nie decyduje wprost o zasadności powództwa, a jedynie warunkuje możliwość badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda, że dany stosunek prawny lub prawo istnieje albo nie istnieje.

W przypadku zaskarżonej uchwały została ona podjęta na podstawie art. 49 § 2 ustawy z dnia 16 września 1982r. Prawo spółdzielcze (t.j. Dz.U. z 2021r., poz. 648), zgodnie z którym to przepisem członków zarządu, w tym prezesa i jego zastępców, wybiera
i odwołuje stosownie do postanowień statutu, rada lub walne zgromadzenie. W zakresie składu zarządu, jego liczby członków i wymagań, które muszą oni spełniać, przepis art. 49 § 1 Prawa spółdzielczego odsyła do postanowień statutu.

Zgodnie z treścią art. 56 § 3 zd.1 ustawy z dnia 16 września 1982r. Prawo spółdzielcze (t.j. Dz. U. z 2021r., poz. 648) członkowie rady i zarządu nie mogą zajmować się interesami konkurencyjnymi wobec spółdzielni, a w szczególności uczestniczyć jako wspólnicy lub członkowie władz przedsiębiorców prowadzących działalność konkurencyjną wobec spółdzielni. W myśl art. 56 § 3 zd. 2 tej ustawy naruszenie zakazu konkurencji stanowi podstawę odwołania członka rady lub zarządu oraz powoduje inne skutki prawne przewidziane w odrębnych przepisach.W szczególności naruszenie zakazu konkurencji może uzasadniać zawieszenie członka rady (art. 56 § 4 Prawa spółdzielczego) lub zarządu (art. 50
§ 1 Prawa spółdzielczego), a następnie - odwołanie z rady lub z zarządu oraz rozwiązanie stosunku pracy w trybie określonym przepisami kodeksu pracy lub ustawy Prawo spółdzielcze.

Ustanawiając zakres zajmowania się interesami konkurencyjnymi wobec spółdzielni, ustawa nie definiuje zarówno pojęcia „interesów konkurencyjnych”, jak i pojęcia „interesów spółdzielni.” Zwrot „interesy konkurencyjne” może być prawidłowo rozumiany
i zastosowany tylko w okolicznościach konkretnej sprawy i po dokonaniu stosownych ustaleń co do danych i przesłanek rozstrzygających o istnieniu stosunku konkurencji. Na ogół przyjmuje się, że prowadzenie interesów pokrywających się z przedmiotem działalności gospodarczej spółdzielni stanowi konkurencję. Nie można jednakże wykluczyć, że nawet działalność w dziedzinach pokrewnych może uzasadniać istnienie stosunku konkurencji
i stanowić dostateczną podstawę do udzielenia ochrony.

Przepis art. 56 § 3 Prawa spółdzielczego posługuje się pojęciem interesu. Eliminując subiektywne pojmowanie pojęcia interesu (sfery interesów) można określić, że -
w rozważanym aspekcie - jest to stan rzeczy obejmujący (w określonej dacie) stosunki majątkowe oraz korzyści możliwe do osiągnięcia w przyszłości. Niewątpliwe jest zatem, że treść art. 56 § 3 Prawa spółdzielczego, poza wprost sformułowanym zakazem uczestnictwa
w charakterze wspólnika lub członka władz w podmiotach prowadzących działalność konkurencyjną wobec spółdzielni, obejmuje także zakaz udziału w takich przedsięwzięciach (transakcjach handlowych) przynoszących korzyść materialną, a pokrywających się
z zakresem działalności gospodarczej spółdzielni. Zakaz - jak się zgodnie przyjmuje
w literaturze przedmiotu - obejmuje także prowadzenie takiej działalności za pośrednictwem osoby trzeciej, trudnienie się doradzaniem podmiotem konkurencyjnym i zawieranie z nimi umów (uchwała Sądu Najwyższego z 7 czerwca 2000 r., III CZP 21/00, OSP 2001, nr 2, poz. 24).

Zakaz prowadzenia działalności konkurencyjnej wobec spółdzielni obowiązuje osoby wskazane w art. 56 § 3 ustawy, bez względu na to, czy i ewentualnie w jakim zakresie działalność konkurencyjna naraża spółdzielnię na szkodę. Ma on charakter bezwzględny i nie może być uchylony, bądź też ograniczony treścią postanowień statutu (uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 7 czerwca 2000 r., III CZP 21/00) czy zmodyfikowany w drodze zawarcia indywidualnej umowy z daną osobą (zob. M. Łajeczko, Zakaz konkurencji w prawie pracy, Pr.Pracy 1998, nr 1, s. 3).

Tym bardziej zakaz ten nie może być uchylony uchwałą rady nadzorczej spółdzielni mieszkaniowej o powołaniu na stanowisko zastępcy prezesa zarządu spółdzielni osoby zajmującej się działalnością konkurencyjną.

W ocenie Sądu Apelacyjnego odróżnić jednakże należy sytuację taką, w której po prawidłowym powołaniu na członka rady lub zarządu spółdzielni dana osoba podejmuje działalność konkurencyjną, której wcześniej nie prowadziła od sytuacji, w której w czasie podejmowania uchwały dana osobą ową działalność konkurencyjną prowadzi i przy tym nie zamierza z niej rezygnować. W sytuacji, gdy podjęcie działalności konkurencyjnej następuje po pewnym czasie od podjęcia uchwały o wyborze, czy zatrudnieniu danej osoby na danym stanowisku nie może być mowy o tym, by uchwała wydana w innych okolicznościach miała stać się z tego powodu sprzeczna z prawem ze skutkiem ex tunc niweczącym prawidłowo podjętą wcześniej uchwałę.

W sytuacji zaś, gdy w chwili podjęcia uchwały dana osoba prowadzi działalność konkurencyjną i co więcej po podjęciu tej uchwały nie zamierza z niej rezygnować zachodzą przesłanki do uznania, iż skutek określony art. 56 § 3 zd. 2 tej dotyczący określenia, że tak spowodowane naruszenie zakazu konkurencji stanowić ma jedynie podstawę odwołania członka rady lub zarządu, czy powodować inne skutki prawne przewidziane w odrębnych przepisach jest nie do przyjęcia. Skoro zakaz prowadzenia działalności konkurencyjnej wobec spółdzielni ma charakter bezwzględny i nie może być uchylony bądź też ograniczony treścią postanowień statutu, czy innymi aktami organów spółdzielni, naruszenie tego zakazu przez powołanie na członka zarządu osobę zajmującą się działalnością konkurencyjną bez warunku zrezygnowania z prowadzenia przez nią tej działalności przed objęciem funkcji narusza bezwzględnie obowiązujący zakaz przewidziany art. 56 § 3 zd. 1 ustawy prawo spółdzielcze. Tym samym podjęcie uchwały bez warunku zrezygnowania osoby zajmującej się działalnością konkurencyjną z dalszego jej prowadzenia przed objęciem funkcji narusza zakaz określony art. 56 § 3 Prawa spółdzielczego. Wobec tego możliwe jest stwierdzenie nieważności takiej uchwały jako sprzecznej z prawem w rozumieniu art. 58 § 1 k.c.

Nie można bowiem zaaprobować odmiennej wykładni art. 56 § 3 ustawy Prawo spółdzielczego, która umożliwiałaby wręcz celowe działanie organów spółdzielni ignorujące zakaz konkurencji i uniemożliwiała im działanie sprzeczne z prawem. W takowej sytuacji dochodzić mogłoby do długotrwałego naruszenia zakazu przewidzianego art. 56 § 3 ustawy Prawo spółdzielcze, czy wręcz braku możliwości odwołania danej osoby z pełnionej funkcji ze szkodą dla członków spółdzielni.

Tymczasem zaskarżoną uchwałą powierzono bezwarunkowo funkcję zastępcy prezesa spółdzielni mieszkaniowej osobie pełniącej jednocześnie funkcję prezesa zarządu innej spółdzielni mieszkaniowej.

Jak wynika ze statutu Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w C. /k. 193-204 akt/ obowiązującego w czasie podjęcia zaskarżonej uchwały spółdzielnia ta może prowadzić działalność na terenie całego kraju (§ 1 ust. 4 statutu Spółdzielni Mieszkaniowej(...)
w C.). Oznacza to, że terenem działalności tej spółdzielni może być objęta również gmina G., gdzie prowadzona jest działalność pozwanej, co wynika z § 2 ust. 2 jej statutu /k. 65-86 akt/. Przy tym przedmiotem działalności obu spółdzielni jest miedzy innymi budowanie lub nabywanie budynków w celu ustanowienia na rzecz członków spółdzielczych lokatorskich praw do znajdujących się w tych budynkach lokali mieszkalnych (§ 4 ust. 1 pkt. 1.1. statutu pozwanej, § 2 ust. 2 pkt 1 statutu Spółdzielni Mieszkaniowej (...)
w C.), budowanie lub nabywanie budynków w celu ustanowienia na rzecz członków odrębnej własności znajdujących się w tych budynkach lokali mieszkalnych lub lokali
o innym przeznaczeniu (§ 4 ust. 1 pkt. 1.2. statutu pozwanej, § 2 ust. 2 pkt 3 statutu Spółdzielni Mieszkaniowej (...)w C.), budowanie lub nabywanie budynków
w celu wynajmowania lub sprzedaży znajdujących się w tych budynkach lokali mieszkalnych lub lokali o innym przeznaczeniu (§ 4 ust. 1 pkt. 1.3. statutu pozwanej, § 2 ust. 2 pkt 6 statutu Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w C.).

Powyższe wskazuje, iż przedmiot działalności obu spółdzielni mieszkaniowych pokrywa się a obie spółdzielnie mogą lub taką działalność prowadzić na terenie gminy G.. Przy tym obie spółdzielnie działają na terenie aglomeracji (...), która co jest rzeczą powszechnie wiadomą, stanowi jeden wspólny rynek charakteryzujący się swobodą przepływu usług i ludzi. Przy tym Spółdzielnia Mieszkaniowa (...)w C. prowadzi faktycznie działalność na terenie Ś., C. i K., a granice powiatów miasta G. i Ś. oddalone są od siebie o około 10 km w linii prostej, co przy uwzględnieniu wielkości każdego z tych miast jest odległością niewielką, a wręcz pomijalną.

Tym samym oba omawiane podmioty są spółdzielniami mieszkaniowymi, a jak wynika z porównania działalności statutowej obu spółdzielni zakres ich działalności pokrywa się w znacznej mierze i obie mogą ją wykonywać ją na tym samym terenie.

Ponadto nie tylko cele, ale i sposoby działalności obu spółdzielni jak wynika z wiedzy powszechnej są praktycznie tożsame. Obie spółdzielnie zgodnie ze swymi statutami mogą realizować inwestycje budowlano - remontowe co wymaga pozyskiwania środków finansowych oraz wykonawców robót budowlanych. W przypadku aglomeracji wykonawcy poszukiwani są jak wskazują to zasady doświadczenia życiowego na całym jej terenie. Konkurencyjny charakter ma także działalność zmierzająca do pozyskania nabywców lokali czy ich najemców albo osób zainteresowanych lokatorskim spółdzielczym prawem do lokalu. Bez znaczenia jest natomiast okoliczność, że niektóre sposoby działalności aktualnie nie są przez omawiane spółdzielnie mieszkaniowe prowadzone, skoro możliwość taka zgodnie ze statutem istnieje.

Do stosunku konkurencji dochodzi zaś niewątpliwie w sytuacji, gdy na tym samym rynku operują dwa podmioty o identycznym statusie prawnym i identycznym celu działania, który realizują za pomocą takich samych albo niemal takich samych sposobów. Nie można przy uznać, iż dopiero podjęcie działalności sensu stricto konkurencyjnej, a nie tożsamej prowadzi do zastosowania przewidzianych prawem sankcji. Taka interpretacja naruszałaby cel regulacji art. 56 § 3 ustawy Prawo spółdzielcze, którym jest ochrona interesów spółdzielni. Dla uznania, że doszło do zajmowania się interesami konkurencyjnymi wobec spółdzielni w rozumieniu art. 56 § 3 ustawy Prawa spółdzielcze, wystarczające jest prowadzenie przez innym podmiot działalności w tym samym obszarze rynku, skierowanej do tego samego kręgu odbiorców, co ma miejsce w niniejszej sprawie (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 1 grudnia 2015 r., V ACa 165/15, LEX nr 1936795).

Z powyższego wynika zatem – a wbrew stwierdzeniu Sądu Okręgowego, że obie spółdzielnie mieszkaniowe prowadzą działalność konkurencyjną w rozumieniu art. 56 § 3 ustawy Prawo spółdzielcze.

Nie ulega też wątpliwości, mimo że przez wiele lat było to kwestią sporną że spółdzielnia mieszkaniowa prowadzi działalność gospodarczą (uchwała Sądu Najwyższego
z dnia 21 stycznia 2011 r., III CZP 125/10, OSNC 2011, Nr 10, poz. 107, wyrok Sądu Najwyższego z 8 listopada 2012 r., I CSK 199/12, LEX nr 1254613; A. Bartosiewicz, Prawo do odliczenia podatku w świetle inwestycji prowadzonych przez spółdzielnie mieszkaniowe, ABC; W. Martyniuk, Budowle spółdzielni mieszkaniowych a opodatkowanie podatkiem od nieruchomości, ST 2020, nr 5, s. 64-72; J. P. Naworski, Przedsiębiorca i przedsiębiorstwo
w polskim prawie prywatnym, cz. I., PPH 2015, nr 8, s. 4-12). Prowadzenie działalności gospodarczej przez obie spółdzielnie wynika zresztą wprost ze statutów obu spółdzielni (§ 4 ust. 4 statutu pozwanej, § 2 ust. 3 statutu Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w C.).

Prowadzenie - w interesie swoich członków - wspólnej działalności gospodarczej jest istotnym elementem definicji spółdzielni zawartej w art. 1 § 1 ustawy z 16.IX.1982 r. - Prawo spółdzielcze (jedn. tekst: Dz. U. z 1995 r., Nr 54, poz. 288 ze zm.) (uchwała Sądu Najwyższego z 7 czerwca 2000 r., III CZP 21/00, OSP 2001, nr 2, poz. 24).

Spółdzielnia mieszkaniowa jest tym samym podmiotem gospodarczym – przedsiębiorcą wpisanym do rejestru przedsiębiorców (art. 36 pkt 8 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997r. o Krajowym Rejestrze Sądowym – t.j. Dz.U. z 2022r., poz. 1683).

Zakaz konkurencji ma na celu ochronę przed nieskrępowaną rywalizacją w stosunkach pomiędzy podmiotami pozostającymi w określonym związku lub stosunku prawnym.

Niewątpliwe jest zaś, że treść art. 56 § 3 Prawa spółdzielczego wprost formułuje zakaz uczestnictwa w charakterze wspólnika lub członka władz w podmiotach prowadzących działalność konkurencyjną wobec spółdzielni (zob. uchwała Sądu Najwyższego z 7 czerwca 2000r., III CZP 21/00, OSP 2001, nr 2, poz. 24).

W tej sytuacji osoba uznać należy, że osoba pełniąca funkcję prezesa zarządu Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w C. w chwili podjęcia i wejścia w życie zaskarżonej uchwały prowadziła działalność konkurencyjną wobec pozwanej zasiadając we władzach tejże spółdzielni. Tym samym zaskarżona uchwała podjęta bez zastrzeżenia uprzedniej rezygnacji z zajmowanej dotychczas funkcji w innej spółdzielni mieszkaniowej jest sprzeczna z prawem naruszając art. 56 § 3 zd. 2 ustawy Prawo spółdzielcze. Wobec tego należało uznać ją za nieważną w oparciu o art. 58 § 2 k.c.

Wobec tego zaskarżony wyrok podlegał zmianie, o czym Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. art. 15 zzs ¹ ust.1 pkt.4 ustawy z dnia 2 marca 2020r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem
i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2020r., poz. 1842 ze zm).

O kosztach postępowania przed Sądem I instancji Sąd Apelacyjny orzekł w oparciu
o art. 98 k.p.c. w zw. z art. 386 § 1 k.p.c. i art. 378 § 2 k.p.c. Na koszty te złożyła się opłata od pozwu w kwocie 200 zł opłata od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł i wynagrodzenie pełnomocnika obliczone na podstawie § 8 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 20 i § 15 ust.1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat adwokackie (Dz.U. z 2015r., poz. 1800 ze zm.) w kwocie 360 zł. Koszty te zostały zasądzone na rzecz obojga powodów, którzy brali udział w postępowaniu przed Sądem I instancji. Prawa obojga powodów jako członków spółdzielni do żądania stwierdzenia nieważności uchwały
o powołaniu członka zarządu tejże spółdzielni są dla nich wspólne co uzasadniało rozpoznanie apelacji również na rzecz powódki w oparciu o art. 378 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. Na koszty te złożyła się opłata od apelacji w kwocie 200 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika
w kwocie 270 zł obliczone zgodnie z na podstawie art. 98 k.p.c. i § 8 ust.1 w zw. z § 20 i § 15 ust. 1 w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015r., poz. 1800 ze zm.). Koszty te zostały zasądzone wyłącznie na rzecz powoda gdyż tylko on wniósł apelację w sprawie.

SSA Barbara Konińska