Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 października 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 października 2023 r. w Katowicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy powództwa M. V.

przeciwko Skarbowi Państwa-Dyrektorowi Zakładu Karnego w (...)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda i pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Rybniku

z dnia 14 czerwca 2022 r., sygn. akt I C 140/20

zmienia zaskarżony wyrok w pkt 1 w ten sposób, że powództwo oddala;

oddala apelację powoda;

przyznaje radcy prawnemu T. M. od Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Rybniku) kwotę 295,20 (dwieście dziewięćdziesiąt pięć 20/100) złotych, w tym podatek od towarów i usług (VAT) w wysokości 55,20 (pięćdziesiąt pięć 20/100) złotych, tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt V ACa 514/22

UZASADNIENIE

M. V. wniósł o zasądzenie od Skarbu Państwa-Dyrektora Zakładu Karnego w (...)kwotę 200.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznane krzywdy z odsetkami ustawowymi za opóźnienie i kosztami procesu.

Powód wskazał, że pozwany nie zapewnił mu odpowiednich warunków bytowych podczas izolacji wynikającej z odbywania kary pozbawienia wolności w celi izolacyjnej.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu, podnosząc, że działał wobec powoda w sposób wykluczający bezprawność postępowania, gdyż czynności dyscyplinarne i wykonywanie nałożonych kar miało umocowanie w obowiązujących przepisach.

Wyrokiem z 14 czerwca 2022 r. Sąd Okręgowy w Rybniku zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 2.000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 26 lutego 2019 r., oddalił powództwo w pozostałym zakresie, nie obciążył powoda kosztami procesu i przyznał pełnomocnikowi z urzędu ustawionemu dla powoda wynagrodzenie w wysokości 295,20 zł.

Sąd Okręgowy ustalił, że powód urodził się w (...) r., a od 2009 r. przebywa z przerwami w Zakładzie Karnym w (...). W okresie od 31 stycznia 2012 r. 25 razy odbywał karę dyscyplinarną polegającą na osadzeniu w celi izolacyjnej na okres do 28 dni. W celu nr (...) na oddziale I pawilonu A na okres do 28 dni powód przebywał w okresie od 11 kwietnia do 25 kwietnia 2018 r. Cela dyscyplinarna miała powierzchnię 6,85 m ^{( 2)}. Wyposażenie celi było zgodne z obowiązującymi przepisami, nie mniej jednak kącik sanitarny (muszla klozetowa i umywalka z zimną wodą) nie był zabudowany, gdyż posiadał ściany z dykty o wysokości 1,75 cm. Dopiero po remoncie kąciki sanitarne zostały w całości zabudowane.

W ocenie Sądu Okręgowego zostały naruszone dobra osobiste powoda (art. 24 § 1 w zw. z art. 448 k.c.). Doznał on bowiem ograniczeń w postaci kącika sanitarnego, który był usytuowany obok drzwi, a zatem powód był narażony na widok podczas użytkowania. Takie urządzenie kącika sanitarnego wiązało się również z dochodzonymi zapachami i w ocenie Sądu naruszało prywatność powoda. Naruszenie dóbr osobistych powoda nie było jednakże nadmierne i stąd kwota adekwatnego zadośćuczynienia wynosić winna 2.000 zł. W pozostałym zakresie powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

W apelacji pozwany zarzucając naruszenie prawa procesowego – art. 233 § 1 k.p.c. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w części uwzględniającej roszczenie dochodzone pozwem, domagając się jednocześnie zasądzenia kosztów procesu.

Powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

W apelacji powód zarzucając naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. i art. 448 k.c. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w części oddalającej powództwo i jego uwzględnienie w całości wraz z kosztami procesu, w tym kosztami pomocy prawnej z urzędu.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego okazała się uzasadniona.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne, jakie poczynił Sąd pierwszej instancji, gdyż miały one potwierdzenie w dowodach, które oceniono zgodnie z dyrektywą art. 233 § 1 k.p.c. Wbrew stanowisku apelacji ustalenia faktyczne były bezsporne, gdyż pozwany ich nie kontestuje. Niesporne było bowiem, w jakim okresie powód przebywał w celi izolacyjnej nr (...) oraz jakie tam panowały warunki techniczne i sanitarne. W istocie spód dotyczył wyłącznie zagadnienia materialnoprawnego, a mianowicie, czy subsumpcja ustalonych faktów pod normy prawa materialnego – art. 24 § 1 w zw. z art. 448 k.c. daje asumpt do wniosku, że roszczenie o zadośćuczynienie było uzasadnione w rozmiarze wynikającym z zaskarżonego wyroku. Oceny sprawy winno się zatem dokonać wyłączenie na płaszczyźnie prawa materialnego. Wymóg zapewnienia przez państwo godziwych warunków odbywania kary pozbawienia wolności jest jednym z wymogów nowożytnego państwa prawa, co znajduje swoje odzwierciedlenie między innymi w art. 10 ust. 1 ratyfikowanego przez Polskę Międzynarodowego Paktu Praw Osobistych i Publicznych z dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167 i 168) oraz w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z dnia 14 grudnia 1950 r. ratyfikowana przez Polskę w 1993 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 248 z późn. zm.) oraz w przeniesionych na grunt prawa polskiego art. 40, 41 i 47 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz w przepisach Kodeksu karnego wykonawczego. W ocenie Sądu Apelacyjnego osoba pozbawiona wolności nie traci przez sam fakt uwięzienia ochrony jej podstawowych praw gwarantowanych przez Konwencję. Prawo do godnego odbywania kary pozbawienia wolności należy zaliczyć do katalogu dóbr osobistych podlegających ochronie, a działania naruszające to prawo rodzą odpowiedzialność Skarbu Państwa na podstawie art. 24 i 448 k.c. Przy ocenie naruszenia dobra osobistego należy odnosić się do kryteriów i mierników o charakterze obiektywnym, a nie jedynie do subiektywnych odczuć osoby domagającej się zadośćuczynienia, nawet jeżeli mają one podłoże w jej silnym przekonaniu o naruszaniu dobra osobistego. Odczuwanie pewnego dyskomfortu jest związane z samą istotą odbywania kary izolacyjnej, a wynika z samego ograniczenia w sferze prywatności, brakiem swobody dokonywania wyborów, koniecznością przebywania w towarzystwie innych, przypadkowych osób, świadomością izolacji i perspektywą dalszego jej trwania. Zatem o naruszeniu dobra osobistego w postaci uchybienia godności osadzonego w zakładzie karnym nie można mówić w przypadku pewnych uciążliwości lub niedogodności związanych z samym pobytem w takim zakładzie, polegających np. na niższym od oczekiwanego standardzie celi lub urządzeń sanitarnych, dla wielu bowiem ludzi nieodbywających kary pozbawienia wolności warunki mieszkaniowe bywają często równie trudne. Odbywający karę pozbawienia wolności nie może oczekiwać warunków zbliżonych do domowych, czy też warunków jakie są zapewniane w hotelach lub pensjonatach. Godność skazanego przebywającego w zakładzie karnym nie jest naruszona, jeżeli odpowiada uznanym normom poszanowania człowieczeństwa. Jedynie wówczas, gdy warunki odbywania kary przybierają formy poniżenia, dokuczenia czy znęcania się albo gdy pozbawiają skazanego podstawowych warunków godziwej egzystencji, można by je uznać za naruszające dobra osobiste w rozumieniu art. 23 k.c. W ocenie Sądu Apelacyjnego cela izolacyjna, w której przebywał powód odpowiadała wymogom § 29 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości 21 grudnia 2016 r. z w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności (Dz.U. z 2016, poz. 2231). Odnosząc się natomiast do kwestii związanych z warunkami kącika sanitarnego, to in casu nie można uznać, że fakt niecałkowitej jego zabudowy prowadził w świetle obiektywnych kryteriów do naruszenia dóbr osobistych powoda. Nie jest sporne, że powód przebywał w tej celi sam, a sama wysokość ścian odgradzających kącik sanitarny nie była na tyle niska, aby nie zostało zapewnione powodowi minimum intymności. Mając na uwadze wszystkie okoliczności sprawy w ocenie Sądu Apelacyjnego nie doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda.

Z tego względu na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzeczono jak na wstępie.

Uznanie za uzasadnioną apelację pozwanego prowadziło do oddalenia apelacji powoda. Jak już powiedziano wcześniej stan faktyczny sprawy był bezsporny. W ocenie Sądu Apelacyjnego nie doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda z przyczyn, które objaśniono wcześniej.

Dlatego też o apelacji powoda orzeczono na podstawie art. 385 k.p.c.