Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 lutego 2023r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodnicząca – Sędzia Sądu Apelacyjnego Barbara Konińska

po rozpoznaniu w dniu 3 lutego 2023r.

na posiedzeniu niejawnym

prawy z powództwa (...) w D., Niemcy

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w P.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Częstochowie

z dnia 23 grudnia 2020r., sygn. V GC 107/20

oraz zażalenia powódki na postanowienie zawarte w punkcie 2. tego wyroku

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 2. o tyle, że oprócz wymienionej w tym punkcie kwoty 2.217 złotych zasądza od pozwanej na rzecz powódki dodatkową kwotę 1.280 (tysiąc dwieście osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania;

2.  oddala zażalenie powódki w pozostałym zakresie;

3.  oddala apelację pozwanej;

4.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 1.900 (tysiąc dziewięćset) złotych tytułem kosztów postępowania odwoławczego;

5.  nakazuje pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Apelacyjnego
w Katowicach kwotę 1.457 (tysiąc czterysta pięćdziesiąt siedem) złotych z tytułu kosztów sądowych.

SSA Barbara Konińska

Sygn. akt V AGa 137/21, V AGz 76/21

punktu 4 wyroku z dnia 3 lutego 2023 r.

Wyrokiem z dnia 23 grudnia 2020 r. sygn. akt V GC 107/20 Sąd Okręgowy w Częstochowie zasądził od pozwanej (...) Spółki Akcyjnej w P. na rzecz powódki (...) w D. w Niemczech kwotę 1.227 Euro (punkt 1.) i kwotę 2.217 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania (punkt 2.).

W apelacji od powyższego wyroku pozwana zaskarżyła go w całości, wniosła o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz o zasądzenie kosztów procesu za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanej na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Powódka złożyła natomiast zażalenie na rozstrzygnięcie o kosztach procesu w części oddalającej jej żądanie o zasądzenie kosztów procesu ponad kwotę 2.217 zł, to jest co do kwoty 4.880 zł. Wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia o kosztach i zasądzenie od pozwanej na jej rzecz dalszej kwoty 4.800 zł tytułem kosztów procesu w I Instancji oraz kosztów postępowania zażaleniowego.

W odpowiedzi na zażalenie pozwana wniosła o jego oddalenie i zasądzenie od powódki na jej rzecz kosztów postępowania zażaleniowego.

Sąd Apelacyjny rozpoznając oba środki zaskarżenia oddalił apelację pozwanej w całości oraz zmienił częściowo zaskarżony wyrok na skutek zażalenia powódki, które okazało się zasadne co do kwoty 1280 zł.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. obciążając nimi w całości pozwaną wobec tego, iż w postępowaniu odwoławczym powódka jest stroną ostatecznie wygrywającą sprawę.

Zasady ponoszenia kosztów postępowania regulują art. 98 - 110 k.p.c. uregulowane w tytule V ustawy Kodeks postępowania cywilnego znajdującym zastosowanie wprost w postępowaniu przed sądem II instancji.

Przepisy te wyróżniają dwie podstawowe zasady ponoszenia kosztów procesu. Są nimi zasada zwrotu kosztów celowych i odpowiedzialności za wynik postępowania oraz zasada koncentracji i unifikacji kosztów.

Zasada odpowiedzialności za wynik sporu określona została art. 98 § 1 k.p.c., który to przepis obowiązkiem zwrotu kosztów procesu obciąża stronę przegrywającą sprawę. Przepis art. 100 k.p.c. uzupełnia zasadę odpowiedzialności za wynik, wprowadzając zasadę kompensaty (zniesienia) kosztów oraz zasadę ich stosunkowego rozdziału. W razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty mogą zatem zostać wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd może jednak nałożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu (art. 100 k.p.c.).

Natomiast zasada koncentracji i unifikacji kosztów przeciwstawia się rozdrabnianiu kosztów procesu i uzależnieniu ich od wyników poszczególnych czynności procesowych. Zasadę tę wyraża art. 108 § 1 k.p.c., stanowiąc, iż sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Oznacza to, że sąd ma obowiązek objęcia orzeczeniem końcowym wszystkich kosztów, niezależnie od liczby wniesionych środków zaskarżenia i rozstrzyganie o nich jako o całości kosztów bez podziału na poszczególne czynności odwoławcze.

Wobec tego o tym która strona „przegrywa sprawę” i zobowiązana jest na żądanie przeciwnika zwrócić mu koszty procesu decyduje ostateczny wynik sporu.

Tym ostatecznym wynikiem sprawy jest z reguły ostateczne rozstrzygnięcie co do przedmiotu sporu, czyli istoty sprawy. W postępowaniu apelacyjnym jest to zatem rozstrzygnięcie dotyczące apelacji.

Roszczenie o zwrot kosztów ma z reguły akcesoryjny charakter, nie może być przedmiotem osobnego procesu i zarówno jego powstanie, jak i dalsze istnienie jest uzależnione od treści orzeczenia dotyczącego właściwego przedmiotu rozstrzygnięcia danego sporu. Jeżeli sąd wyższej instancji uchyla lub zmienia orzeczenie sądu instancji niższej co do przedmiotu sprawy, to równocześnie uchyla lub zmienia także zawarte w wyroku postanowienie dotyczące obowiązku zwrotu kosztów. Skoro jedna tylko strona ostatecznie „przegrywa sprawę”, choćby nawet w niższych czy poprzednich instancjach uzyskała wyroki dla siebie korzystne, to w rozumieniu art. 98 k.p.c. jeden tylko w rezultacie istnieje obowiązek zwrotu kosztów procesu obciążający właśnie tę stronę przegrywającą i to w stosunku do kosztów całego procesu, a nie tylko za instancję, w której zapadł wyrok rozstrzygający prawomocnie sprawę na niekorzyść danej strony (uchwała SN(7z) z 23.06.1951 r., C 67/51, OSN 1951, nr 3, poz. 63).

Powódka „wygrała sprawę” w rozumieniu art. 98 k.p.c. w całości skoro uzyskała korzystne dla siebie rozstrzygnięcie co do należności głównej będącej zarazem przedmiotem głównego środka zaskarżenia w postępowaniu odwoławczym, jakim jest apelacja. O kosztach postępowania decyduje bowiem wynik całego postępowania a nie jego etapy, czy poszczególne części. Przypomnieć przy tym należy, że pozwana zaskarżyła w całości wyrok Sądu Okręgowego, w tym także orzeczenie o kosztach wydanym przed Sądem I instancji. Skoro orzeczenie o kosztach jest akcesoryjnym w stosunku do głównego przedmiotu postępowania jakim jest rozstrzygnięcie w przedmiocie rozpoznania apelacji obejmującym orzeczenie co do istoty sprawy, brak jest w konsekwencji podstaw do orzekania osobno o kosztach zażalenia jako środka incydentalnego i dotyczącego rozstrzygnięcia akcesoryjnego w stosunku do postępowania apelacyjnego (zob. postanowienie SN z 9.10.1967 r., II CZ 54/67, OSNC 1968, nr 3, poz. 56, postanowienie SN z 11.08.2011 r., I CZ 41/11).

Zgodnie z zasadą unifikacji (art. 108 § 1 k.p.c.) i zasadą odpowiedzialności za wynik procesu (art. 98 § 1 k.p.c.), stronie wygrywającej proces należny jest zwrot kosztów całego postępowania we wszystkich instancjach, w tym również kosztów postępowań incydentalnych (chociażby je wygrała strona przeciwna), ale toczących się do czasu wydania orzeczenia kończącego sprawę co do meritum, czy wydawane jednocześnie (zob. postanowienie SN z 8.08.2012 r., III CZ 47/12). Wobec tego zgodnie z zasadami unifikacji i koncentracji kosztów postępowania, których wyrazem jest art. 108 § 1 k.p.c., w orzeczeniu końcowym sąd orzeka o wszystkich kosztach przy zastosowaniu adekwatnej do wyniku postępowania zasady. Konsekwencją tego jest objęcie tą zasadą wszystkich elementów kosztów (postanowienie SN z 22.10.2010 r., III CZ 44/10). Zasada unifikacji kosztów wyklucza zatem możliwość rozstrzygnięcia o kosztach procesu między tymi samymi stronami w jednym orzeczeniu na różnych zasadach (art. 98, 100, 101, 102, 104 k.p.c.) i przy przyjęciu odmiennego sposobu rozliczeń co do różnych środków odwoławczych.

Dopiero w sytuacji gdyby postępowanie odwoławcze obejmowało wyłącznie rozpoznanie zażalenia o jego wyniku decydowałby wyłącznie wynik rozpoznania tego środka zaskarżenia. Postępowanie takie wówczas nie dotyczyłoby całej sprawy w związku z uprawomocnieniem się orzeczenia Sądu I instancji w części, lecz toczyło się tylko w tym jej fragmencie co do którego przepisy postępowania cywilnego przewidują wniesienie odrębnego od apelacji środka zaskarżenia. W efekcie, tylko gdyby postępowanie odwoławcze obejmowało wyłącznie rozpoznanie zażalenia, rozstrzygnięcie o kosztach tego postępowania byłoby uzależnione wyłącznie od jego wyniku (zob. postanowienie SN z 8.08.2012 r., III CZ 47/12).

Wobec tego Sąd Apelacyjny na podstawie art. 98 k.p.c. obciążył w całości kosztami postępowania odwoławczego pozwaną jako przegrywającą sprawę w rozumieniu tego przepisu.

Na koszty podlegające zwrotowi poniesione przez powódkę złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika w postępowaniu głównym jakim było rozpoznanie apelacji w kwocie 1350 zgodnie z § 2 pkt. 4 i § 10 ust. 1 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 265 z późn. zm.), opłata od zażalenia w kwocie 100 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika w postępowaniu zażaleniowym w kwocie 450 zł zgodnie z § 2 pkt. 4 i § 10 ust. 2 pkt. 2 rozporządzenia jak wyżej.

SSA Barbara Konińska