Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

8 lutego 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: sędzia (del.) Aleksandra Koman-Rykowska

po rozpoznaniu w dniu 8 lutego 2024 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Towarzystwa Budownictwa (...) sp. z o.o. w W.

przeciwko C. M. i M. M.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych C. M. i M. M.

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Woli w Warszawie

z dnia 17 listopada 2022 r., sygn. akt I C 4687/21

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania z wyłączeniem przepisów o postępowaniu uproszczonym, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej w postępowaniu kończącym sprawę.

Aleksandra Koman-Rykowska

sygn. akt V Ca 2269/23

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 16 września 2021 r. powód Towarzystwo Budownictwa (...) sp. z o.o. w W. wniósł o zasądzenie solidarnie od pozwanych C. M. i M. M. kwoty 3962 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazano, że 30 grudnia 2010 roku strony zawarły umowę najmu lokalu nr (...) przy ul. (...) w W.. Zgodnie z jej treścią w terminie do 10 dnia każdego miesiąca pozwani byli zobowiązani do zapłaty z góry czynszu. Pozwani zalegają z opłatami za okres od 10 kwietnia 2021 r. do 10 grudnia 2021 r. i mimo wezwania nie uregulowali zaległości.

30 września 2021 r. został wydany nakaz zapłaty w postepowaniu upominawczym, uwzględniający żądanie pozwu w całości.

We wniesionym w terminie sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwani wnieśli o oddalenie powództwa jako bezpodstawnego oraz o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Wskazano, że powództwo nie zostało należycie wykazane. Pozwani zakwestionowali przy tym zasadność ustalenia stawki czynszu przedstawione przez powoda.

Wyrokiem z dnia 17 listopada 2022 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy - Woli w W. w pkt I. zasądził od C. M., M. M. solidarnie na rzecz Towarzystwa Budownictwa (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. kwotę 3962 zł z odsetkami w wysokości ustawowej za opóźnienie od 28 grudnia 2021 r. do dnia zapłaty, w pkt II. w pozostałym zakresie postępowanie umorzył, w pkt III. zasądził od C. M., M. M. solidarnie na rzecz Towarzystwa Budownictwa (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. kwotę 200 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, a w pkt IV. nakazał zwrócić ze Skarbu Państwa – kasy Sądu Rejonowego dla Warszawy – Woli w W. rzecz Towarzystwa Budownictwa (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. kwotę 1500 zł tytułem nienależnie wpłaconej przez powoda zaliczki z dnia 29 czerwca 2022 r. poz. 500078612708.

Apelację od powyższego wyroku wnieśli oboje pozwani, zaskarżając wyrok w części co do pkt I i III. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucili naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na wydane rozstrzygnięcie tj.:

1.  art. 233 § 2 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę dowodów w postaci przedłożonych przez powódkę dokumentów i nielogiczne przyjęcie, że wprowadzony przez TBS czynsz najmu od lipca 2021 r. wynosił 1800,12 zł, zaś od września 2021 r. wynosił 1721,50 zł, podczas gdy Sąd w następnym akapicie uzasadnienia wyroku przyjął całkowicie odmienne należności za lokal;

2.  art. 233 § 2 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę dowodów w postaci przedłożonych przez powódkę dokumentów i nielogiczne przyjęcie, że uchwały zarządu o zmianie stawki czynszu w zasobach powódki posiadają tę samą moc co uchwały zgromadzenia jej wspólników, mimo, że przepisy ustawy z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego je różnicują;

3.  art. 309 i 229 k.p.c. a contrario poprzez poczynienie ustaleń faktycznych -na podstawie twierdzeń powódki zawartych w sporządzonych przez nią wykazach, tabelach i korektach oraz zakwalifikowanie tych twierdzeń jako dowodów w sprawie, podczas gdy twierdzenia ta zostały przez pozwanych zaprzeczone i powinny zostać wykazane;

4.  art. 227 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. poprzez pominięcie zawnioskowanego dowodu z opinii biegłego celem ustalenia obowiązującej u powódki stawki czynszu najmu za 1 m2 zgodnie z art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego, mimo, że wbrew twierdzeniom Sądu pozwani opłacili zaliczkę na poczet opinii biegłego.

Wobec powyższych uchybień pozwani wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania, gdyż wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.

Postanowieniem z dnia 24 stycznia 2023 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy Woli w Warszawie odrzucił wniosek pozwanego C. M. o sporządzenie uzasadnienia wyroku wobec jego nieopłacenia.

Pismem z dnia 31 lipca 2023 r. pełnomocnik pozwanych na podstawie art. 378 § 2 k.p.c. wniósł o rozpoznanie apelacji również względem C. M.. W uzasadnieniu wskazano, że Sąd Rejonowy nieprawidłowo wezwał pozwanego do uiszczenia opłaty od wniosku o uzasadnienie, gdyż pozwanych łączy współuczestnictwo materialne, a zatem od wniosku o uzasadnienie wyroku należało uiścić jedną opłatę, co też pozwani uczynili.

Powódka w odpowiedzi na apelację wniosła o jej oddalenie w całości oraz o zasądzenie od pozwanych kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanych okazała się zasadna i skutkowała uchyleniem wyroku Sądu Rejonowego oraz przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania. W ocenie Sądu odwoławczego Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy, a nadto wydanie wyroku w tej sprawie wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.

Na wstępie wskazać należy, że stosownie do art. 378 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy w granicach zaskarżenia rozpoznał apelację również na rzecz pozwanego C. M.. W myśl tego przepisu w granicach zaskarżenia sąd drugiej instancji może z urzędu rozpoznać sprawę także na rzecz współuczestników, którzy wyroku nie zaskarżyli, gdy będące przedmiotem zaskarżenia prawa lub obowiązki są dla nich wspólne. Współuczestników tych należy zawiadomić o rozprawie; mogą oni składać pisma przygotowawcze.

Postanowieniem z dnia 24 stycznia 2023 r. Sąd Rejonowy odrzucił wniosek pozwanego C. M. o uzasadnienie wyroku z dnia 17 listopada 2022 r. wobec braku uiszczenia przez niego opłaty sądowej od wniosku. Pozwany nie zaskarżył powyższego postanowienia zażaleniem wobec czego doszło do jego uprawomocnienia. Tym samym zasadniczo skutecznie apelację wniosła jedynie pozwana M. M.. Niemniej jednak w ocenie Sądu Okręgowego zarówno postanowienie z dnia 24 stycznia 2023 r. jak i poprzedzające je wezwanie pozwanego C. M. do uzupełnienia braków fiskalnych wniosku o uzasadnienie były nieprawidłowe. Zauważyć bowiem należy, że zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych pismo wnoszone przez kilka osób podlega jednej opłacie. Jeżeli jednak przedmiotem sprawy są roszczenia lub zobowiązania jednego rodzaju i oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej (współuczestnictwo formalne) każdy współuczestnik uiszcza opłatę oddzielnie, stosownie do swojego roszczenia lub zobowiązania.

Niespornie pozwani są zobowiązani solidarnie do uiszczania czynszu najmu lokalu wskazanego w pozwie. Ich współuczestnictwo ma zatem charakter współuczestnictwa materialnego, a nie formalnego, a tym samym każde wnoszone przez nich pismo, w tym wniosek o uzasadnienie, podlega jednej opłacie. Według bowiem jednolitego stanowiska piśmiennictwa oraz orzecznictwa (por. np. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2005 r., III CZP 13/05, OSNC 2006, Nr 3, poz. 46 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 września 2009 r., I CZ 44/09, niepubl.) osoby pozwane w charakterze dłużników solidarnych są współuczestnikami materialnymi ze względu na łączącą się z solidarnością bierną wspólność obowiązków dłużników. W konsekwencji przyjęta przez Sąd Rejonowy kwalifikacja skarżących jako współuczestników formalnych była nieprawidłowa. Skarżący, pozwani w charakterze dłużników solidarnych i prawomocnie zobowiązani do zapłaty solidarnie zasądzonej kwoty, są współuczestnikami materialnymi, w związku z czym ma do nich zastosowanie art. 4 ust. 1 zdanie pierwsze u.k.s.c., a nie jak błędnie przyjął Sąd Rejonowy art. 4 ust. 1 zdanie drugie u.k.s.c. Pozwani w terminie złożyli wniosek o uzasadnienie wyroku i prawidłowo opłacili go jedną opłatą sądową w wysokości 100 zł. Tym samym błędne było wezwanie pozwanego C. M. zarządzeniem z 2 stycznia 2023 r. do uiszczenia dodatkowej opłaty w wysokości 100 zł pod rygorem odrzucenia wniosku, a w konsekwencji odrzucenie wniosku pozwanego o uzasadnienie wyroku.

W tym miejscu wskazać również należy, że niniejsza sprawa rozpoznawana była w postępowaniu uproszczonym. Do rozpoznania apelacji zastosowanie znajdował art. 505 ¹² k.p.c. w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2023.614). Zgodnie bowiem z art. 19 tej ustawy do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą. W niniejszej sprawie wyrok Sądu Rejonowego zapadł w dniu 17 listopada 2022 r., a zatem przed dniem wejścia w życie ustawy, co nastąpiło z dniem 1 lipca 2023 r. W myśl zaś art. 505 ¹² § 1 ¹ k.p.c. w sprawach określonych w art. 505 ⁸ § 4 przepisu § 1 nie stosuje się, a zaskarżony wyrok może zostać uchylony tylko w przypadkach określonych w art. 386 § 2 i 3 k.p.c. Stosownie do § 2 tego przepisu uchylając zaskarżony wyrok sąd drugiej instancji może przekazać sprawę do rozpoznania z wyłączeniem przepisów o postępowaniu uproszczonym także wówczas, gdy sprawa stosownie do art. 505 ¹ podlega rozpoznaniu w tym postępowaniu. Art. 505 ⁸ § 4 k.p.c. stanowił, że w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza tysiąca złotych uzasadnienie wyroku ogranicza się do wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Od uznania sądu opartego na rozważaniu wszystkich okoliczności sprawy zależy rozszerzenie tego uzasadnienia o pozostałą treść określoną w art. 327 ¹ § 1.

Przechodząc do oceny zarzutów apelacji wskazać należy, że okazały się one zasadne.

W niniejszej sprawie powódka Towarzystwo Budownictwa (...) Sp. z o.o. w W. wniosła o zasądzenie solidarnie od pozwanych C. M. i M. M. kwoty 3962 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zasądzenie kosztów procesu tytułem opłat związanych z najmem lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w W. za okres od 10 kwietnia 2021 r. do 10 grudnia 2021 r. Z umowy dołączonej do pozwu wynika przy tym, że na mocy § 4 umowy pozwany C. M. zobowiązał się do uiszczania miesięcznego czynszu na rzecz wynajmującego do 10 dnia każdego miesiąca w kwocie określanej w załączniku nr 3 do umowy wraz z opłatami niezależnymi od wynajmującego w terminie do dziesiątego każdego miesiąca. Umowa zawarta została na czas nieokreślony. Zgodnie z § 4 ust. 7 za zapłatę czynszu i innych należności odpowiada solidarnie najemca i zamieszkujące z nim osoby pełnoletnie. W lokalu bezspornie mieszka także M. M., tym samym jest ona zobowiązana solidarnie do zapłaty z C. M. czynszu i innych opłat związanych z lokalem. Z umowy wynika też, że wszelkie zmiany umowy, z wyjątkiem załączników wymagają pisemnego aneksu, pod rygorem nieważności. Ponadto w sprawach nieuregulowanych w umowie mają zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego i przepisy regulujące funkcjonowanie TBS.

Pozwani w tej sprawie nie kwestionowali, że są solidarnie zobowiązani uiszczać opłaty czynszowe związane z lokalem na rzecz powódki, niemniej jednak już w sprzeciwie od nakazu zapłaty ponosili, że nie wykazała ona wysokości czynszu, który pozwani zobowiązani są uiszczać. Wskazywali bowiem, że zmiany stawki czynszu, na które powoływała się powódka były nieskuteczne. W tym zakresie pozwani powoływali się na art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1995 r. o społecznych formach rozwoju mieszkalnictwa i fakt, że powódka dokonywała zmian wysokości opłat niezgodnie z tym przepisem, bowiem dokonywała zmian wysokości czynszu na mocy uchwał zarządu powódki, z którymi pozwani nigdy nie zostali zapoznani, nie zaś na mocy uchwał zgromadzenia wspólników, o czym mowa jest w w.w przepisie. Pozwani wskazywali nadto, że ich zdaniem stawki czynszu ustalane przez powódkę są zawyżone i niezgodne z art. 28 ustawy.

Powódka zaś twierdziła, że ustawa nie zawiera przepisów dotyczących trybu wprowadzania zmian stawek czynszu, a zatem do zmian tych stosuje się przepisy ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, w tym art. 8a tej ustawy.

Mając na względzie powyższe argumenty Sąd Okręgowy zwraca uwagę, że lokal wynajmowany przez pozwanego, w którym zamieszkuje również pozwana, niespornie stanowi własność (...) sp. z o.o. w W.. Powódka jest towarzystwem budownictwa społecznego działającym w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Umowa najmu tego lokalu podlega zatem przepisom ustawy z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego (obecnie noszącej tytuł o społecznych formach rozwoju mieszkalnictwa).

W myśl art. 9a ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2021 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego do mieszkań w zasobach społecznych inicjatyw mieszkaniowych oraz spółek, o których mowa w art. 15a ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 26 października 1995 r. o społecznych formach rozwoju mieszkalnictwa, wybudowanych przy wykorzystaniu kredytu udzielonego przez Bank (...) na podstawie wniosków o kredyt złożonych do dnia 30 września 2009 r. lub przy wykorzystaniu finansowania zwrotnego, o których mowa w przepisach tej ustawy, w zakresie czynszu stosuje się przepisy ustawy z dnia 26 października 1995 r. o społecznych formach rozwoju mieszkalnictwa.

W tej sprawie niespornie na opłaty z tytułu najmu, o których mowa w § 4 ust. 1 umowy składają się zarówno czynsz, stanowiący iloczyn metrażu lokalu i stawki za m ² oraz inne opłaty, w tym opłata za użytkowanie miejsca parkingowego i opłaty eksploatacyjne związane z lokalem tj. woda, kanalizacja, energia elektryczna, c.o. i c.w.

Z dokumentów dołączonych do pozwu, a mających stanowić podstawę rozstrzygnięcia wynika jednak, że stawka za m ², która ma wpływ na wysokość miesięcznego czynszu ulegała zmianom i tak od dnia 1 kwietnia 2021 r. dokonano zmiany z 21,24 zł/m ² na 23,99 zł zł/m ², a od 1 września 2021 r. z 23,99 zł/m ² na 24,74 zł/m ². Z pism dołączonych do pozwu z dnia 25 marca 2021 r. (załącznik nr 3 do umowy) oraz pisma z dnia 12 maja 2021 r. (załącznik nr 3 do umowy) wynika, że powódka jako podstawę zmian załącznika do umowy najmu wskazywała: w pierwszym piśmie „decyzję zarządu spółki”, zaś w drugim z nich „uchwałę zarządu spółki”.

W tym miejscu należy jednak wskazać, że stosownie do art. 28 ust. 1 ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego stawki czynszu za 1 m ² powierzchni użytkowej lokalu mieszkalnego w zasobach mieszkaniowych towarzystwa są ustalane przez zgromadzenie wspólników, walne zgromadzenie akcjonariuszy albo walne zgromadzenie w takiej wysokości, aby suma czynszów za najem wszystkich lokali eksploatowanych przez towarzystwo pozwalała na pokrycie kosztów eksploatacji i remontów budynków oraz spłatę zobowiązań towarzystwa związanych z budową. Z kolei w myśl ust. 2 czynsz, o którym mowa w ust. 1 w skali roku nie może przekraczać:

1) 4% wartości odtworzeniowej lokalu, obliczonej według przepisów ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2019 r. poz. 1182 i 1309) - w przypadku lokali mieszkalnych wybudowanych przy wykorzystaniu kredytu udzielonego przez Bank (...) na podstawie wniosków o kredyt złożonych do dnia 30 września 2009 r.;

2) 5% wartości odtworzeniowej, o której mowa w pkt 1 - w przypadku lokali mieszkalnych wybudowanych przy wykorzystaniu finansowania zwrotnego.

W myśl ust. 2a dla gmin graniczących z miastami będącymi siedzibami wojewodów lub sejmików wojewódzkich wskaźnik wartości odtworzeniowej, o którym mowa w ust. 2 pkt 2, określa się przez wyznaczenie średniej arytmetycznej wskaźników dla tych miast oraz pozostałych miejscowości w województwie. Z kolei ust. 3 stanowi, że do czynszu, o którym mowa w ust. 1, nie wlicza się spłaty zobowiązania związanego z umową, o której mowa w art. 29 ust. 2b.

Przepis art. 28 ust. 1 ustawy dotyczy zatem ustalania stawek czynszu, czyli stawek za 1 m ² powierzchni użytkowej lokali mieszkalnych. Stawki te ma przy tym uchwalać wyłącznie zgromadzenie wspólników, walne zgromadzenie akcjonariuszy albo walne zgromadzenie SIM, a nie organ wykonawczy czy rada nadzorcza. Dopiero na podstawie stawek ustalonych w ten sposób zarząd TBS ustala czynsz obowiązujący w poszczególnych wynajmowanych przez TBS lokalach.

Pozwani stanowczo kwestionowali zasadność podwyżek czynszu i domagali się wykazania przez powódkę podstawy tej zmiany. W tym celu w piśmie z dnia 27 kwietnia 2022 r. zgłosili wniosek dowodowy o zobowiązanie powódki do złożenia uchwał odpowiednich organów spółki na okoliczność obowiązującej pozwanych stawki czynszu za 1 m ² powierzchni użytkowej lokalu. Sąd Rejonowy oddalił jednak ten wniosek postanowieniem z dnia 6 czerwca 2022 r. W uzasadnieniu wyroku próżno zaś szukać motywów, którymi kierował się Sąd Rejonowy oddalając ten wniosek. Sąd wskazał jedynie, że „ pozwani przyznawali, że płaconą mniej, gdyż nie uznają zmian w załączniku 3, co sąd uznał, taki samowolny brak płatności, za bezpodstawne. Pozwani nie udowodnili, że kwestionowali uchwały ustalające wymiar opłat. Nie przedstawiono wyroku Sądu stwierdzającego nieważność uchwał.„

Powyższego rozumowania nie sposób uznać za słuszne. Skoro bowiem pozwani od samego początku twierdzili, że powódka nie zaznajamiała ich z uchwałami stanowiącymi podstawę podwyżki czynszu i kwestionowali uprawnienie zarządu powódki do podejmowania uchwał w tym zakresie, a z kolei Sąd Rejonowy oddalił ich wniosek dowodowy o zobowiązanie powódki do złożenia tych uchwał to trudno twierdzić, że pozwani mieli jakąkolwiek realną możliwość kwestionowania uchwał ustalających wymiar opłat, a tym bardziej ich zaskarżenia do Sądu.

Skoro zatem stawka czynszu za 1 m ² powierzchni użytkowej lokalu mieszkalnego winna być ustalana przez zgromadzenie wspólników, walne zgromadzenie akcjonariuszy albo walne zgromadzenie i ma ona niebagatelny wpływ na wysokość opłat z tytułu najmu lokalu, to w sytuacji kwestionowania przez pozwanych podjęcia takich uchwał w stosunku do przedmiotowej nieruchomości i zgłoszenia właściwych wniosków dowodowych na powyższą okoliczność przez pozwanych Sąd winien był te wnioski rozpoznać. W razie zaś odmowy przedstawienia takich dowodów przez powódkę odmowie tej nadać rygor wynikający z art. 233 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy ocenia zatem za błędne oddalenie wniosków pozwanych z pkt 1 ich pisma z dnia 27 kwietnia 2023 r. (k. 163), co Sąd Rejonowy uczynił w pkt 1 postanowienia z dnia 6 czerwca 2023 r.

Zdaniem Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy naruszył również art. 227 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. poprzez pominięcie dowodu z opinii biegłego zawartego w pkt 3 i 4 pisma pozwanych z dnia 27 kwietnia 2023 r. (k. 164) co uczynił w pkt 2 postanowienia z dnia 28 września 2023 r. Sąd I instancji błędnie przyjął, że zaliczkę na poczet opinii biegłego uiścił powód zamiast pozwani, utożsamiając podmiot wpłacający zaliczkę czyli Stowarzyszenie (...) z Towarzystwem Budownictwa (...). Tymczasem z dowodu wpłaty na k. 174, jak również z potwierdzenia przelewu dołączonego do pisma pozwanej z dnia 3 października 2022 r. (k. 181-182) wynika, że pozwani w terminie zakreślonym przez Sąd uiścili zaliczkę na poczet wynagrodzenia biegłego w wysokości wymaganej przez Sąd. Tytuł operacji na potwierdzeniu przelewu nie pozostawia przy tym wątpliwości, że kwota 1500 zł została uiszczona jako zaliczka na poczet opinii biegłego sądowego w sprawie C. M. i M. M.. Mimo zaś wniosku pozwanych zawartych w piśmie z dnia 21 października 2022 r. (k. 184) o uchylenie postanowienia z dnia 28 września 2022 r. i mimo ponownego dołączenia dowodu uiszczenia zaliczki na wynagrodzenie biegłego Sąd ten wniosek oddalił postanowieniem z dnia 17 listopada 2022 r. (k. 196).

Zdaniem Sądu Okręgowego przeprowadzenie zaś tego dowodu w niniejszej sprawie wydaje się celowe i zasadne. Pozwani podnoszą bowiem, że ustalany przez powódkę czynsz nie spełnia wymogów art. 28 ustawy o społecznych formach rozwoju mieszkalnictwa. Powódka niezgodnie z ustawą wielokrotnie podwyższała czynsz, pobierała opłaty z tytułu użytkowania wieczystego przekraczające 0,85 zł za 1 m ² i wprowadzała nieznane ustawie opłaty dodatkowe. Zdaniem pozwanych podstawy ustalania stawek są arbitralnie ustalane przez powódkę, w sposób dowolny i oderwany od wymogów ustawy, czy wręcz z nią sprzeczny. Powyższe wymaga zatem wyjaśnienia poprzez przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego.

Mając na względzie powyższe przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy winien zobowiązać powódkę do złożenia uchwał organów spółki stanowiących podstawę do zmian (podwyższania stawki czynszu) obowiązujących w okresie od kwietnia 2021 r. do sierpnia 2021 r. oraz od września 2021 r. do grudnia 2021 r., a następnie w drodze zgromadzonej dokumentacji i dowodu z opinii biegłego sądowego ustalić czy stawka czynszu obowiązująca u powódki spełnia wymogi ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego (obecnie o społecznych formach rozwoju mieszkalnictwa). Celowym jest również ustalenie czy pozwani byli zaznajamiani z uchwałami organów spółki stanowiącymi podstawę zmiany wysokości czynszu. Ten zaś fakt, o ile nie będzie wykazany przez powódkę dowodami z dokumentów, winien być wykazany dowodem z przesłuchania stron. Sąd Rejonowy wniosku dowodowego pozwanych w tym zakresie (k. 36) nie rozpoznał. W uzasadnieniu wyroku nie wskazał również powodów, dla których odmówił jego przeprowadzenia. Przy dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego Sąd Rejonowy winien mieć zaś na względzie, że pozwani uiścili w terminie zaliczkę na poczet wynagrodzenia biegłego.

Zgodnie z art. 386 § 1 i 2 k.p.c. wyrok sądu pierwszej instancji może być uchylony, a sprawa przekazana do ponownego rozpoznania tylko wówczas, gdy sąd ten nie rozpoznał istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.

Kwestia rozpoznania istoty sprawy wymaga kazuistycznego podejścia i każdorazowo podlega ocenie sądu drugiej instancji. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjęto jednolicie pewne typowe sytuacje, w których taka decyzja sądu apelacyjnego jest uzasadniona. Należy do nich przede wszystkim zaniechanie przez sąd pierwszej instancji rozpoznania materialnej podstawy żądania pozwu, mające wpływ na istnienie prawa powoda bądź kwalifikację całego stosunku prawnego, albo też oddalenie powództwa wprost tj. na podstawie tylko jednej przesłanki unicestwiającej roszczenie, bez badania merytorycznego podstaw powództwa np. sąd uchyla się od zbadania przesłanek nieważności postępowania, uznaje, że brak jest legitymacji procesowej, że doszło do przedawnienia bądź upływu terminu zawitego albo też że powództwo jest przedwczesne. Ponadto sąd pierwszej instancji nie rozpoznaje istoty sprawy, gdy pomija merytoryczne zarzuty pozwanego mogące doprowadzić do unicestwienia roszczenia. Nie chodzi przy tym o sytuację, w której sąd rozważa podstawy materialne zarzutu pozwanego i uznaje, że nie jest on uzasadniony, ale o jego zignorowanie, np. przez błędne przyjęcie, że nie został on zgłoszony bądź objęty jest prekluzją dowodową.

Z kolei konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego, o jakim mowa w art. 386 § 4 k.p.c. w kontekście uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania jest przesłanką samodzielną i zawiera się ona albo w ramach nieważności postępowania (gdy zniesieniu podlega postępowanie przed sądem pierwszej instancji), albo też w ramach nierozpoznania istoty sprawy.

Mając na uwadze powyższe wywody zdaniem Sądu odwoławczego Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy, gdyż pominął całkowicie fakt konieczności ustalenia prawidłowości podwyżek czynszu dokonanych przez powódkę. Dodatkowo wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w szczególności dowodu z dokumentów w postaci uchwał organów spółki, dowodu z opinii biegłego oraz dowodu z przesłuchania stron.

Stosownie do 505 ¹² § 2 k.p.c. uchylając zaskarżony wyrok sąd drugiej instancji może przekazać sprawę do rozpoznania z wyłączeniem przepisów o postępowaniu uproszczonym także wówczas, gdy sprawa stosownie do art. 505 ¹ podlega rozpoznaniu w tym postępowaniu.

W myśl art. 505 ¹ § 3 k.p.c. Sąd może rozpoznać sprawę z pominięciem przepisów o postępowaniu uproszczonym, jeżeli może to przyczynić się do sprawniejszego rozwiązania sporu. W niniejszej sprawie z uwagi na sygnalizowaną przez powódkę konieczność rozszerzenia powództwa o dalsze okresy, rozpoznanie sprawy z pominięciem przepisów o postępowaniu uproszczonym pozwoli na uniknięcie powielania powództw przeciwko pozwanym i przyczyni się do usprawnienia postępowania. Nadto w sprawie zachodzi konieczność zasięgnięcia opinii biegłego.

Z powyższych względów Sąd Okręgowy uchylił zaskarżony wyrok na mocy art. 386 § 4 k.p.c., przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania z wyłączeniem przepisów o postępowaniu uproszczonym, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach procesu w instancji odwoławczej na mocy art. 108 k.p.c.

Aleksandra Koman-Rykowska