Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 lutego 2023 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Romuald Kompanowski

Protokolant: st.sekr.sądowy Piotr Durajczyk

po rozpoznaniu w dniu 27 lutego 2023 r. w Kaliszu

odwołania Miasto i Gmina K. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 25 listopada 2021 r. Nr (...)

w sprawie Miasto i Gmina K. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o odpowiedzialność osób trzecich za nieopłacone składki

1.  Oddala odwołanie

2.  Zasądza od odwołującego Miasta i Gminy K. (1) na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. kwotę 3000 złotych tytułem częściowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

3.  Nie obciążą odwołującego pozostałą częścią kosztów zastępstwa organu rentowego.

Sędzia Romuald Kompanowski

UZASADNIENIE

Decyzją z 25 listopada 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. określił wysokość zobowiązań zmarłego 18 września 2015 r. A. T. na dzień otwarcia spadku na łączną kwotę 152 241,60 zł z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od grudnia 2006 r. do sierpnia 2011 r. oraz odsetek, kosztów upomnienia i z tytułów egzekucyjnych. Organ rentowy orzekł, że Miasto i Gmina K. (1) ponosi jako spadkobierca płatnika składek odpowiedzialność za wskazane należności do kwoty 98 000,00 zł to jest do wysokości czynnej spadku.

Od powyższej decyzji odwołanie złożyło Miasto i Gmina K. (1). Skarżący wniósł o zmianę decyzji i stwierdzenie braku podstaw do odpowiedzialności za niezapłacone składki z uwagi na upływ przedawnienia ewentualnie zmianę decyzji w ten sposób, że co do nieprzedawnionych zaległości składkowych określonych w decyzji skarżący ponosi odpowiedzialność do wysokości czynnej spadku, z tym że zaległości składkowe za nieprzedawniony okres mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki ustanowionej na nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Kartuzach prowadzi księgę wieczystą (...). Wreszcie jako trzecie żądanie alternatywne skarżący zgłosił konieczność uchylenia decyzji i przekazanie sprawy organowi rentowemu do dalszego prowadzenia zgodnie z przepisem art. 477 ^{( 14)} § 2 ^{( 1)} k.p.c.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie od odwołującego kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd ustalił co następuje:

Bezspornym w sprawie jest wysokość zadłużenia z tytułu wskazanych w decyzji należności obciążających zmarłego (...) r. A. T. oraz okresy z jakich to zadłużenie pochodzi. Najwcześniej wymagalną należność stanowi składka na ubezpieczenia społeczne i składka na ubezpieczenie zdrowotne za grudzień 2006 r. Ostatnie wymagalne i niezapłacone należności pochodzą z sierpnia 2011 r. ( składki na; ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych ). Wszystkie wskazane należności zostały zabezpieczone hipoteką na nieruchomościach zapisanych w księgach wieczystych (...) i (...).

Bezsporne jest również nabycie przez odwołującego spadku po A. T. z dobrodziejstwem inwentarza. Spis majątku spadkowego po A. T. wskazuje na nieruchomość zapisaną w księdze wieczystej (...) o wartości 98 000,00 zł. Stan bierny spadku po A. T. wynosi kwotę 205 154,27 zł. Na powyższą kwotę składały się długi spadkowe na rzecz ZUS Oddział w B., firmy (...) S.A. oraz osoby fizycznej.

Wnioskiem z 25 stycznia 2013 r. A. T. wystąpił do ZUS Oddział w G. o umorzenie należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek za okres od 1 stycznia 1999 r. do 28 lutego 2009 r. Załatwiając powyższy wniosek, organ rentowy decyzją z 18 kwietnia 2013 r. określił, że według stanu na 28.01.2013 r. umorzeniu podlegać będą należności składkowe poczynając od należności za grudzień 2006 r. do stycznia 2009 r. Decyzją z 25 września 2014 r. organ rentowy odmówił umorzenia należności objętych decyzją 18 kwietnia 2013 r.

Pismem z 31 marca 2014 r. A. T. wystąpił do ZUS Oddział w G. o rozłożenie na raty istniejącego w ZUS-ie zadłużenia. Organ rentowy wezwał A. T. o uzupełnienie pisma poprzez sprecyzowanie należności a konkretnie czy wniosek dotyczy całego zadłużenia czy też kwot nie podlegających umorzeniu. Pismem z 12 maja 2014 r. organ rentowy poinformował o braku rozpatrzenia wniosku o rozłożenie na raty i wezwał A. T. do uregulowania należności z tytułu nieopłaconych składek. W piśmie z 15 grudnia 2014 r. A. T. wniósł aby organ rentowy poinformował go o wysokości zadłużenia oraz ponowił wniosek o rozłożenie długu na raty. Z uwagi na brak przedłożenia odpowiedniej dokumentacji – wniosek o rozłożenie na raty nie został rozpatrzony o czym organ poinformował w piśmie z 9 lutego 2015 r.

Pismem z 14 stycznia 2015 r. A. T. wystąpił z wnioskiem o umorzenie należności z tytułu nieopłaconych składek. Organ rentowy załatwiając powyższy wniosek wydał 18 czerwca 2015 r. decyzję o umorzeniu należności z tytułu nieopłaconych składek wskazując jednocześnie, że warunkiem umorzenia jest opłacenie należności niepodlegających umorzeniu w terminie 12 miesięcy od daty prawomocności decyzji. Składając w 2014 r. i w 2015 r. pisma do ZUS A. T. wskazywał adres podając miejscowość Ś..

dowód: dokumentacja w teczce Akta płatnika 2013 tom 1.

Sąd zważył, co następuje:

A. T. jako płatnik składek, na podstawie art. 46 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, był zobowiązany do obliczania, rozliczania oraz opłacania w terminach określonych ustawą, należnych składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za każdy miesiąc kalendarzowy. Poza sporem w niniejszej sprawie było, że na koncie A. T. figuruje zadłużenie z tytułu niepłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, w związku z prowadzoną przez niego pozarolniczą działalnością gospodarczą. W dniu 18 września 2015 r. A. T. zmarł i spadek po nim z dobrodziejstwem inwentarza nabył odwołujący w całości.

Odpowiedzialność spadkobierców za zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne wynika z art. 98 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa, który na podstawie art. 31 i 32 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ma zastosowanie w niniejszym postępowaniu. Zgodnie z powołanym przepisem, do odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania składkowe spadkodawcy stosuje się przepisy ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny o przyjęciu i odrzuceniu spadku oraz o odpowiedzialności za długi spadkowe. Przepis ten stosuje się również do odpowiedzialności spadkobierców za:

1) zaległości podatkowe, w tym również za zaległości, o których mowa w art. 52 oraz art. 52a;

2) odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych spadkodawcy;

3) pobrane, a niewpłacone podatki z tytułu sprawowanej przez spadkodawcę funkcji płatnika lub inkasenta;

4) niezwrócone przez spadkodawcę zaliczki na naliczony podatek od towarów i usług oraz ich oprocentowanie;

5) opłatę prolongacyjną;

6) koszty postępowania podatkowego;

7) koszty upomnienia i koszty postępowania egzekucyjnego prowadzonego wobec spadkodawcy powstałe do dnia otwarcia spadku.

Zgodnie z art. 1031 § 2 Kodeksu cywilnego, w brzmieniu obowiązującym w dniu otwarcia spadku (to jest w dniu 18 września 2015 r. ), w razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku. Powyższe ograniczenie odpowiedzialności odpadało, jeżeli spadkobierca podstępnie pominął w wykazie inwentarza lub podstępnie nie podał do spisu inwentarza przedmiotów należących do spadku lub przedmiotów zapisów windykacyjnych albo podstępnie uwzględnił w wykazie inwentarza lub podstępnie podał do spisu inwentarza nieistniejące długi.

Ograniczenie odpowiedzialności spadkobiercy do wartości czynnej spadku oznacza, że wierzyciele spadkowi mogą poszukiwać zaspokojenia nie tylko z przedmiotów i praw wchodzących do spadku, lecz również ze składników majątku osobistego spadkobiercy, byleby łączna wartość roszczeń wierzycieli nie przekraczała wartości udziału spadkowego konkretnego spadkobiercy. Wobec powyższego spadkobiercy odpowiadają za długi spadkowe całym swoim majątkiem, ale tylko do określonej wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, jako wierzyciel spadkodawcy, po przyjęciu przez spadkobierców spadku z dobrodziejstwem inwentarza, może prowadzić egzekucję z majątku osobistego spadkobiercy, jednak z ograniczeniem do wartości stanu czynnego spadku (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 28 grudnia 2016 r., III AUa 639/16 - LEX nr 2678134).

W chwili otwarcia spadku, wysokość stanu czynnego spadku wynosiła 98 000,00 zł. Łączna kwota zobowiązania wskazana przez organ rentowy w zaskarżonej decyzji, to jest 152 241,60 zł, została ustalona na dzień otwarcia spadku. Jest ona wyższa niż wartość stanu czynnego spadku. Ograniczeniu zatem do wartości czynnej spadku podlegała odpowiedzialność odwołującego.

W konsekwencji uznać należało, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych prawidłowo, stosownie do treści art. 1031 § 2 Kodeksu cywilnego, ustalił, że odwołujący ponosi odpowiedzialność za część zobowiązań zmarłego płatnika składek.

Nie miało miejsca przedawnienie możliwości dochodzenia wskazanych w punkcie I decyzji należności. Do daty przedmiotowej decyzji żadna ze wskazanych w decyzji należności składkowych nie uległa przedawnieniu. Wskazane w decyzji należności powstały w okresie gdy obowiązywał 10-letni termin przedawnienia. Przy zastosowaniu powyższego terminu najwcześniej wymagalna składka uległaby przedawnieniu w styczniu 2017 r. Gdyby zastosować obowiązujący od 1 stycznia 2012 r. 5- letni termin przedawnienia to przy zastosowaniu zasady, że dla składek których termin wymagalności przypada przed dniem 1 stycznia 2012 r., 5-letni termin przedawnienia biegnie od powyższej daty to przedawnienie nastąpiłoby 1 stycznia 2017 r. Zatem do oceny przedawnienia wskazanych w decyzji należności, zastosowanie ma 5-letni okres przedawnienia liczony od 1 stycznia 2012 r. Jak wnika z zawartości teczki akt płatnika 2013 tom 1 dwukrotnie był składany przez A. T. wniosek o umorzenie należności składkowych w trybie ustawy z 9 listopada 2011 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność. Zgodnie z art. 1 ust. 15 ustawy bieg terminu przedawnienia należności ulega zawieszeniu od daty wniosku do daty prawomocności decyzji o umorzeniu należności po spełnieniu określonych warunków lub do daty prawomocności decyzji o odmowie umorzenia w przypadku niespełnienia wskazanych warunków. Zatem od 28 stycznia 2013 r. do 20 listopada 2014 r. oraz od 19 stycznia 2015 r. do daty zgonu ( 18.09.2015 r. ) bieg terminu przedawnienia uległ zawieszeniu w oparciu cytowany wyżej przepis.

Od daty zgonu, termin przedawnienia uległ dalszemu zwieszeniu na okres dwóch lat w oparciu o przepis art. 24 ust. 6 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. W istocie zatem termin przedawnienia liczony od 1 stycznia 2012 r. wydłużył się o wskazane wyżej okresy gdy jego bieg ulegał zawieszeniu. W sumie okres ten to 4 lata i 6 miesięcy. W okresie co najmniej od zaległości w składce za grudzień 2006 r. toczyło się postępowanie egzekucyjne w postaci wezwań do uregulowania należności, zajęcie ruchomości, Odpowiednie pisma były wysyłane płatnikowi na podany przez niego adres. Przy takim stanie czynności egzekucyjnych, przyjąć należało bieg 5-letniego terminu do przedawnienia od upływu 2 lat od daty śmierci płatnika. Zatem przedawnienie nastąpiłoby w 2022 r. Zaskarżona decyzja przerwała bieg tak liczonego terminu.

Odwołanie więc jako niezasadne podlegało oddaleniu o czym sąd orzekł w punkcie 1 sentencji wyroku.

O kosztach sąd orzekł w oparciu o przepis art. 98 k.p.c. oraz art. 102 k.p.c. uznając, że w sprawie zachodzą szczególne okoliczności usprawiedliwiające odstąpienie przy orzekaniu o kosztach od ogólnej zasady pełnej odpowiedzialności strony za wynik procesu.

Sędzia Romuald Kompanowski