Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 lutego 2024 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Stanisław Pilarczyk

Protokolant: st.sekr.sądowy Anna Sobańska

po rozpoznaniu w dniu 13 lutego 2024 r. w Kaliszu

odwołania R. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 11 grudnia 2023 r. Nr (...)

w sprawie R. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ekwiwalent pieniężny z tytułu prawa do bezpłatnego węgla

Zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 11 grudnia 2023 r. znak (...) w ten sposób, że przyznaje R. S. prawo do deputatu węglowego w formie ekwiwalentu pieniężnego od dnia 1 listopada 2023 roku.

Sędzia Stanisław Pilarczyk

Uzasadnienia

Decyzją z dnia 11 grudnia 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w O., odmówił odwołującemu R. S. prawa do deputatu węglowego w formie ekwiwalentu pieniężnego, gdyż przed przejściem na emeryturę nie był on pracownikiem kolejowym. Odwołanie od powyższej decyzji złożył R. S., domagając się przyznania prawa do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy. Organ rentowy, w odpowiedzi na odwołanie, wniósł o jego oddalenie.

Sąd poczynił następujące ustalenia:

R. S. urodził się (...). Od dnia 16 grudnia 1981 roku do dnia 30 czerwca 2009 roku był on zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Spółki w P.. Odwołujący u tego pracodawcy wykonywał pracę rzemieślnika specjalisty, młodszego maszynisty parowozu, manewrowego, ustawiacza, starszego ustawiacza.

(dowód – świadectwo pracy odwołującego z dnia 30 czerwca 2009 roku – akta emerytalne)

Do dnia 30 czerwca 2009 roku R. S. pobierał deputat węglowy.

(dowód – zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z (...) S.A. w P.. 6 akta kapitału początkowego, zeznania odwołującego z 13 lutego 2024 – akta sądowe)

Od dnia 8 listopada 2010 roku do 30 lipca 2020 roku odwołujący pracował w (...) Spółka z o.o. w K..

(dowód – świadectwo pracy odwołującego z dnia 30 lipca 2020 roku – k. 5 akt emerytalnych)

Z racji pracy w (...) Spółka z o.o. w K. R. S. ma przyznane prawo do emerytury pomostowej, po ukończeniu 60 roku życia począwszy od 31 lipca 2020 roku.

(dowód – decyzja o przyznaniu emerytury pomostowej z dnia 25 października 2020n roku – k.13 akt emerytalnych)

W dniu 22 listopada 2023 roku M. S. złożył wniosek o przyznaniu mu prawa do deputatu węglowego w formie ekwiwalentu pieniężnego.

(dowód –wniosek odwołującego z dnia 22 listopada 2023 roku)

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał w oparciu o załączone do akt sprawy dokumenty oraz o zeznania odwołującego. Jednocześnie podkreślenia wymaga okoliczność, że stan faktyczny w przedmiotowej sprawie jest bezsporny między stronami.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Jak stanowi art. 74 ust. 1 ustawy z dnia 8 września 2000 roku o komercjalizacji i restrukturyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...) (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2542) byłemu pracownikowi kolejowemu pobierającemu emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy, przyznaną na podstawie przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin lub przepisów ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 1983 roku poz. 144, z późn. zm.) albo przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 roku poz. 1251 t.j.), a także członkom rodziny tego pracownika pobierającym po nim rentę rodzinną przyznaną na podstawie wymienionych przepisów, przysługuje prawo do deputatu węglowego w ilości 1800 kg węgla kamiennego rocznie, w formie ekwiwalentu pieniężnego.

W myśl ust. 2 art. 74, za podstawę ustalenia wysokości ekwiwalentu pieniężnego, o którym mowa w ust. 1, przyjmuje się przeciętną średnioroczną cenę detaliczną 1000 kg węgla kamiennego z roku poprzedzającego rok, w którym ekwiwalent ma być wypłacany, ogłaszaną przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w terminie do dnia 20 stycznia każdego roku, w formie komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, skorygowaną o przewidywany w ustawie budżetowej średnioroczny wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów na rok planowany.

Świadczenie określone w ust. 1 przysługuje również emerytowi lub renciście, który pobiera emeryturę lub rentę z tytułu zatrudnienia w okresach równorzędnych z okresami zatrudnienia na kolei, oraz osobie, której przyznano kolejową emeryturę lub rentę w drodze wyjątku (art. 74 ust. 3).

Natomiast zgodnie z ust. 4 art. 74 Prawo do deputatu węglowego nie przysługuje jednak emerytowi lub renciście, jeżeli nie przysługiwało mu w okresie zatrudnienia, z tytułu którego powstało prawo do emerytury lub renty.

Ponadto, w myśl art. 74 ust. 10 ustawy emeryci i renciści nabywają prawo do ekwiwalentu pieniężnego z dniem przyznania emerytury lub renty.

Analizując treść art. 74 ust. 1 ustawy o komercjalizacji wskazać należy, że byłemu pracownikowi kolejowemu przysługuje prawo do deputatu węglowego w formie ekwiwalentu pieniężnego jeżeli nabył prawo do emerytury m.in. na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 203 roku poz. 1251 t.j.) o ile nie zostanie spełniona przesłanka negatywna określona w dyspozycji ww. art. 74 ust. 4.

A zatem przesłankami niezbędnymi do przyznania emerytowi prawa do deputatu węglowego są: fakt zatrudnienia na kolei oraz pobieranie już wówczas, tj. w czasie zatrudnienia deputatu węglowego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 4 listopada 2015 roku, III AUa 852/15, Lex nr 1936822, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 20 sierpnia 2015 roku, III AUa 420/15, Legalis nr 1352356).

W przedmiotowej sprawie nie ulega wątpliwości, że odwołujący spełnił te przesłanki.

Bezspornym jest, że odwołujący nabywając prawo do emerytury pomostowej na mocy decyzji organu rentowego legitymował się zatrudnieniem na kolei. Odwołujący się w czasie zatrudnienia na kolei pobierał deputat węglowy.

Stanowisko organu rentowego co do konieczności pozostawania w zatrudnieniu na kolei bezpośrednio przed przyznaniem emerytury lub renty, a nadto, by świadczenie emerytalne było „tylko i wyłącznie” pochodną zatrudnienia kolejowego, aby uprawniało do otrzymania ekwiwalentu pieniężnego w zamian za deputat węglowy, nie jest uprawnione. Przede wszystkim wymóg taki nie wynika z przepisu art. 74 ust. 1 ustawy. Gdyby zaś wolą ustawodawcy było ograniczenie przedmiotowego prawa jedynie do kategorii osób zarówno zatrudnionych na kolei bezpośrednio przed przejściem na świadczenie emerytalne bądź wobec osób, których emerytura została ustalona wyłącznie w oparciu o zatrudnienie na kolei, to dałby temu wyraz, umieszczając stosowny zapis w art. 74 ustawy. Stylistyka przepisu skłania do wniosku, że ustawodawca położył nacisk na silny związek tego świadczenia ze stosunkiem pracy, gdyż nie użył określenia „emerytowi” lub „renciście”, tylko „byłemu pracownikowi kolejowemu”. Ekwiwalent za deputat węglowy jest niewątpliwie świadczeniem wywodzącym się ze stosunku pracy na kolei i ten aspekt oraz literalne brzmienie należy mieć na względzie w procesie wykładni i subsumpcji (por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 20 lutego 2019 roku, III AUa 1367/18, opubl. LEX nr 2891822).

Sąd Okręgowy podziela też poglądy zawarte w wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 17 lutego 2015 roku (III AUa 661/14, opubl. LEX nr 1680024), że ust. 1 i ust. 4 art. 74 ustawy z dnia 8 września 2000 roku należy odczytywać łącznie w ten sposób, że prawo do deputatu węglowego przysługuje byłym pracownikom kolejowym, którzy na podstawie właśnie tego zatrudnienia (ale nie „wyłącznie”) uzyskali emeryturę lub rentę (por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 7 marca 2012 roku, III AUa 1699/11, Legalis nr 733836; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 4 listopada 2015 roku, III AUa 852/15, LEX nr 1936822). Podobny pogląd zawarł Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z 17 marca 2022 roku (III AUa 1160/21, Lex nr 3345823) gdzie podkreślono iż,, W oparciu o przepis art. 74 ust. 1 ustawy z 2000 roku o komercjalizacji i restrukturyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...), nie jest wymogiem, aby bezpośrednio przed przyznaniem emerytury uprawniony pracował na kolei. Artykuł 74 ust. 1 i ust. 4 ustawy z 2000 roku o komercjalizacji i restrukturyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...) należy odczytywać łącznie w ten sposób, że prawo do deputatu węglowego przysługuje byłym pracownikom kolejowym, którzy na podstawie właśnie tego zatrudnienia (ale nie „wyłącznie”) uzyskali emeryturę lub rentę.

Również Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 20 lipca 2022 roku (III AUa 2624/20, Lex nr 3440716) podkreślił iż,, Nie można zgodzić się ze stanowiskiem, że warunkiem otrzymania prawa do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy, jest zatrudnienie przed przyznaniem emerytury pomostowej na kolei a skoro ostatnim pracodawcą odwołującego się była spółka kolejowa – (...) utworzona przez jednostki samorządu terytorialnego zatem nie przysługuje mu prawo do spornego świadczenia, gdyż nie znajduje ono uzasadnienia ani w przepisach prawa materialnego ani w orzecznictwie sądowym. Stwierdzić należy, że wymóg taki nie wynika z przepisu art. 74 ust. 1 ustawy z 2000 roku o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego

Artykuł 74 ust. 1 i ust. 4 ustawy z 2000 roku o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego należy odczytywać łącznie w ten sposób, że prawo do deputatu węglowego przysługuje byłym pracownikom kolejowym, którzy na podstawie właśnie tego zatrudnienia (ale nie „wyłącznie”) uzyskali emeryturę lub rentę. Oznacza to, że przepis art. 74 ustawy z 2000 roku nie odnosi się jedynie do byłych pracowników ostatnio zatrudnionych na kolei, ale do wszystkich byłych pracowników kolejowych, którzy jako emeryci lub renciści uzyskali to uprawnienie w oparciu o zatrudnienie na kolei, lecz jednocześnie przepis ten nie wymaga - co wynika z jego literalnego brzmienia – aby świadczenie to było „wyłącznie” pochodną zatrudnienia kolejowego.

Deputat węglowy w formie ekwiwalentu pieniężnego przysługuje również byłemu pracownikowi kolejowemu, któremu przyznana została emerytura pomostowa. Oznacza to, że przepis art. 74 ustawy z dnia 8 września 2000 roku nie odnosi się jedynie do byłych pracowników ostatnio zatrudnionych na kolei, ale do wszystkich byłych pracowników kolejowych, którzy jako emeryci lub renciści uzyskali to uprawnienie w oparciu o zatrudnienie na kolei, lecz jednocześnie przepis ten nie wymaga - co wynika z jego literalnego brzmienia – aby świadczenie było „wyłącznie” pochodną zatrudnienia kolejowego. Tym niemniej podstawa wymiaru kapitału początkowego i emerytury wnioskodawcy została ustalona ze spornego okresu zatrudnienia na kolei.

Zdaniem Sądu Okręgowego nie można zatem zgodzić się ze stanowiskiem organu rentowego, że w oparciu o przepis art. 74 ust. 1 ustawy o komercjalizacji, wymogiem jest, aby bezpośrednio przed przyznaniem emerytury uprawniony pracował na kolei. Stanowisko organu rentowego nie znajduje bowiem uzasadnienia ani w przepisach prawa, ani w orzecznictwie sądowym.

Wnioskodawca spełnia więc wszystkie wymagane przepisami prawa przesłanki do nabycia ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy kolejowy.

Sądowi Okręgowemu znana jest Uchwała Sądu Najwyższego z 6 grudnia 2022 roku (III UZP 7/22), ale nie ma ona zastosowania w niniejszej sprawie w niniejszej sprawie, gdyż odwołujący otrzymał prawo do emerytury pomostowej z tytułu właśnie zatrudnienia na kolei, a nie z powodu osiągnięcia 65 roku życia.

Na mocy art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu i dlatego przyznano odwołującemu prawo do ekwiwalentu od miesiąca w którym zgłosił on wniosek.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., orzekł jak w sentencji wyroku.

Stanisław Pilarczyk